|
2000
|
|
|
EUSKALTZAINDIAREN Orotariko Hiztegia, Hiztegi Batua eta
|
Hizkuntz
Atlasa Interneten izango dira hil honetatik aurrera. Eusko Jaurlaritzaren dirulaguntzari esker, edonork, harpidetzaz, erabiliko ditu Euskaltzaindiak sarean jarriko dituen hiztegiok.
|
|
|
Ez, beranduegi etorri zen euskara batua nik euskara batuan egiteko. Nik ikasi nuen apurra herriko
|
hizkuntzan
ikasi nuen. Ez naiz euskara batuaren kontrakoa, baina gaurko euskara batu askoren kontrakoa bai.
|
|
|
Gaurko euskara batua erdaraz jantzita ikusten dut askotan eta euskarak nahiko aberastasun badu berekin, hitz bera esan liteke lau edo bost modutara eta askotan gure herriko hitzak baztertu eta erdarazkoak sartzen dituzte. Nik herri
|
hizkuntza
dut gogoko eta badakit, ez da harrokeria, irakurle batzuk baditudala. Han eta hemen hori aitortzen didate eta dena ez da zurikeria izango.
|
|
|
Europan oporretan dabilen turista bikote yanki batek Basque Museum delakoa bisitatzea erabakiko du. Bertako
|
hizkuntza
, munduko hainbat mintzaira gutxitu bezalaxe, hizkuntza nagusiak zanpatua desagertu zen. Egun, museo hori da Euskal Herriaz gelditzen den azken aztarna.
|
|
|
Europan oporretan dabilen turista bikote yanki batek Basque Museum delakoa bisitatzea erabakiko du. Bertako hizkuntza, munduko hainbat mintzaira gutxitu bezalaxe,
|
hizkuntza
nagusiak zanpatua desagertu zen. Egun, museo hori da Euskal Herriaz gelditzen den azken aztarna.
|
|
|
Bill eta Maryk, museoa osatzen duten areto ezberdinetan barrena doazela, obraren hari nagusia garatuko dute. Berauen
|
hizkuntza
, 2050 urteko munduko biztanle gehienena da: «espanglish»a, alegia, XX. mendearen hondarrean sortua, ingelesa eta espainiera batzearen ondorioz.
|
|
|
«Gure
|
hizkuntzaren
normalkuntzari buruzkoak, hain zuzen ere. `Bai euskarari' kanpainan ikusi ahal izan dugunez, gizarteak kezka handia du euskararen biziraupenaren inguruan.
|
|
|
Urtebete inguru daramate «Arraultza delikatuak» kafe antzerkirako ikuskizuna taularatzen UEMAren barne dauden herrietan. Nahiz eta eredutzat euskara erabili, lanaren mamia
|
hizkuntza
gutxitua duen beste herrialde batera egokitu liteke. Kataluniara, Bretainiara, Korsikara...
|
|
|
Euskara irakasleei zuzendutako liburu honek, ataza edo zereginak ditu
|
hizkuntzak
ikasteko oinarri. Ataza hauen xedea da hizkuntza erabiltzeko benetako beharra sortzea eta hizkuntza ikasteko testuinguru naturala eskaintzea.
|
|
|
Euskara irakasleei zuzendutako liburu honek, ataza edo zereginak ditu hizkuntzak ikasteko oinarri. Ataza hauen xedea da
|
hizkuntza
erabiltzeko benetako beharra sortzea eta hizkuntza ikasteko testuinguru naturala eskaintzea. Ikasleek ataza prestatzen dute, ondoren azalpenak ematen dituzte eta gero atazaren ziklotik kanpo eta material lagungarriei esker sortzen den hizkuntza ikasten dute.
|
|
|
Euskara irakasleei zuzendutako liburu honek, ataza edo zereginak ditu hizkuntzak ikasteko oinarri. Ataza hauen xedea da hizkuntza erabiltzeko benetako beharra sortzea eta
|
hizkuntza
ikasteko testuinguru naturala eskaintzea. Ikasleek ataza prestatzen dute, ondoren azalpenak ematen dituzte eta gero atazaren ziklotik kanpo eta material lagungarriei esker sortzen den hizkuntza ikasten dute.
|
|
|
Ataza hauen xedea da hizkuntza erabiltzeko benetako beharra sortzea eta hizkuntza ikasteko testuinguru naturala eskaintzea. Ikasleek ataza prestatzen dute, ondoren azalpenak ematen dituzte eta gero atazaren ziklotik kanpo eta material lagungarriei esker sortzen den
|
hizkuntza
ikasten dute. Lan markoak edo testuinguru metodologikoak hizkuntza hobetu eta sortzea ahalbidetzen dio ikasleari, entzuketa eta irakurketen bidez. Nahiz eta ingelesezko materialea izan, Xabier Yurramendik euskaratu du, eta ariketak hemengo hizkuntza zein egoeretara egokitu ditu
|
|
|
Ikasleek ataza prestatzen dute, ondoren azalpenak ematen dituzte eta gero atazaren ziklotik kanpo eta material lagungarriei esker sortzen den hizkuntza ikasten dute. Lan markoak edo testuinguru metodologikoak
|
hizkuntza
hobetu eta sortzea ahalbidetzen dio ikasleari, entzuketa eta irakurketen bidez. Nahiz eta ingelesezko materialea izan, Xabier Yurramendik euskaratu du, eta ariketak hemengo hizkuntza zein egoeretara egokitu ditu
|
|
|
Ikasleek ataza prestatzen dute, ondoren azalpenak ematen dituzte eta gero atazaren ziklotik kanpo eta material lagungarriei esker sortzen den hizkuntza ikasten dute. Lan markoak edo testuinguru metodologikoak hizkuntza hobetu eta sortzea ahalbidetzen dio ikasleari, entzuketa eta irakurketen bidez. Nahiz eta ingelesezko materialea izan, Xabier Yurramendik euskaratu du, eta ariketak hemengo
|
hizkuntza
zein egoeretara egokitu ditu
|
|
|
Donostian jaiotako honek txikitatik erakutsi baitzuen bere nortasuna edonoren aurrean eta ondorioak alde batera baztertuz. Ume zelarik Zurriolako eskolan maistra kastilanoa suertatu eta Salegi euskaraz mintzatzen zen eta gazteleraz oso gaizki hitz egiten zuela hasi omen zitzaien maistra hura esanez basatiak zirela ez zekitelako Cervantesen
|
hizkuntzan
hitz egiten... eta Salegi umeak orduan pupitreko tintontzia hartu eta bota egin zion. Maistrak Aldamar kaleko lotu egin zuen eta Jesukristo bezala gurutzatuta utzi zigor gisan.
|
|
|
Kantu ezagunak dira denak, eta Goio Garaialdek gehien entzun izan diren bertsioak mantendu ditu. Euskal kantutegi zaharreko doinuak (hala nola, «Triste bizi naiz eta», «Begiak parrez parre», «Maitetxu itsasoan dago», «Egun da Santi Mamiña», «Itsas mutila», «Katalintxu» edo «Aitorren
|
hizkuntz
zaharra») aurki ditzakegu diskoan, erdarazko beste kantu klasiko batzuen artean («Cuando sali de Cuba», «Los niños del Pireo», «Marina», «Cuando sale el comboy de Santa Fe» eta «Adios en el corazon», besteak beste). Hau da Goio Garaialderen lehen diskoa, eta orain artean ez du kantu propiorik asmatu, beti jo izan baititu lagunartean eskatu izan dizkioten kantuak.
|
|
|
Euskararen legean aipatzen da euskalkiaren garrantzia beti ere euskara batuaren kaltetan ez doanean, euskara batua delako Euskal Autonomi Erkidegoko
|
hizkuntz
ofizial amankomuna, eta hitz egiten den lekuetan zaindu egin behar direla. Lege batek hori baino askoz gehiago ezin du eman seguruenik, baina bidea ematen du legeak, adibidez mahai honetan aipatu ditugun guztiak aurrera eramateko eta gehiago ere bai.
|
|
|
eta horiek beren ahaleginetatik ateratzen dira, nonbaitetik atera behar direlako. Bizipenak, amorruak, gogoak eta abarrekoak adierazteko ezin duzu militantziaz bakarrik hitz egiten duzun
|
hizkuntza
batekin jardun. Halako saioak egitea ezinbestekoa da.
|
|
|
Gaur egun, batuak dagoeneko bere lekua hartu du, eta bere zeregina ez du inork zalantzan jartzen. Euskalkiak ere
|
hizkuntz
normalizazio prozesuan bere lekua duela esaten da. Zein da, beraz, euskalkiaren garrantzia eta funtzioa euskararen normalizazio prozesuan?
|
|
|
oso azalekoak dira ahozko euskarari buruz ematen diren arauak. Beti ibili gara idatzizko
|
hizkuntza
horrekin, ahozkoa landu barik. Zein da kontua?
|
|
|
Zein da kontua? Idatzizko eta ahozko
|
hizkuntzak
diferenteak direla. Gaur egun, edozein neska mutiko gai da eskolako azterketak, lanak, edozeren gainean euskaraz egiteko arazo barik.
|
|
|
Zergatik? Beraiei irakatsi zaien
|
hizkuntz
eredua idatzizkoa delako eta honek lagunen artean ibiltzeko balio ez duenez, erdarara jotzen dute. Ahozko hizkuntza lantzea, beraz, edozein lekurako da inportantea, baina Bizkaian, Nafarroan, Iparraldean, ahozko hori ateratzen denean, hor dator euskalkiaren arazoa.
|
|
|
Beraiei irakatsi zaien hizkuntz eredua idatzizkoa delako eta honek lagunen artean ibiltzeko balio ez duenez, erdarara jotzen dute. Ahozko
|
hizkuntza
lantzea, beraz, edozein lekurako da inportantea, baina Bizkaian, Nafarroan, Iparraldean, ahozko hori ateratzen denean, hor dator euskalkiaren arazoa.
|
|
|
Koldo, zuk aipatu duzunez, umeek erdaraz hitz egiten dute idatzizko
|
hizkuntza
irakatsi zaielako baina, nik dakidanez, espainolez ere gauza bera erakusten zaie, hizkuntza idatzia; ingelesez ere bai, eta Quebeceko ikastaro trinkoetan ere frantses idatzia erakusten da. Ni ez nago hain seguru hemengo umeek kalean erdaraz egiten dutela, juxtu hizkuntza idatzia erakusten zaielako, ze hori bera gertatzen da beste herrialde batzuetako hezkuntza sistema guztietan, baina han eurenarekin jarraitzen dute.
|
|
|
Koldo, zuk aipatu duzunez, umeek erdaraz hitz egiten dute idatzizko hizkuntza irakatsi zaielako baina, nik dakidanez, espainolez ere gauza bera erakusten zaie,
|
hizkuntza
idatzia; ingelesez ere bai, eta Quebeceko ikastaro trinkoetan ere frantses idatzia erakusten da. Ni ez nago hain seguru hemengo umeek kalean erdaraz egiten dutela, juxtu hizkuntza idatzia erakusten zaielako, ze hori bera gertatzen da beste herrialde batzuetako hezkuntza sistema guztietan, baina han eurenarekin jarraitzen dute.
|
|
|
Koldo, zuk aipatu duzunez, umeek erdaraz hitz egiten dute idatzizko hizkuntza irakatsi zaielako baina, nik dakidanez, espainolez ere gauza bera erakusten zaie, hizkuntza idatzia; ingelesez ere bai, eta Quebeceko ikastaro trinkoetan ere frantses idatzia erakusten da. Ni ez nago hain seguru hemengo umeek kalean erdaraz egiten dutela, juxtu
|
hizkuntza
idatzia erakusten zaielako, ze hori bera gertatzen da beste herrialde batzuetako hezkuntza sistema guztietan, baina han eurenarekin jarraitzen dute.
|
|
|
Beste arrazoi batzuk ere badaude. Gizarte espainiarrean eskolan
|
hizkuntza
idatzia ikasten dute eta guraso eta lagun artean ahozko hizkuntza egiten da. Eta zer gertatzen da Bizkaian?
|
|
|
Beste arrazoi batzuk ere badaude. Gizarte espainiarrean eskolan hizkuntza idatzia ikasten dute eta guraso eta lagun artean ahozko
|
hizkuntza
egiten da. Eta zer gertatzen da Bizkaian?
|
|
|
Baina, jakina, euskara ez da frantsesa. Frantsesa gutxitua izan daiteke leku batean, baina frantsesa oso
|
hizkuntza
indartsua da. Hango umeek badituzte eskolaz kanpo aritzeko jerga eta beste molde batzuk.
|
|
|
Hango umeek badituzte eskolaz kanpo aritzeko jerga eta beste molde batzuk. Horrez gain, han 9 milioiko masa kritikoa dago eta
|
hizkuntz
|
|
|
Beharbada guretzako merkeak, txarrak edo ez dakit zer diren, baina gure gazteak horrelako gauzekin engantxatu egiten dira. Holako gauzak ere behar dira eta euskalkiek mendeetako
|
hizkuntz
herrikoia gorde dutelako, ikertu eta aztertzeko modukoak dira. Bestela, gazteleratik egindako itzulpenetik harantza ez doaz.
|
|
|
Surik piztu barik horren kontura beste garai batzuetan nahiko sofritu duelako
|
hizkuntzak
eta patxada guztiz, aditu, unibertsitate, euskaltzale eta abarren artean euskalkiari leku normalizatu bat egin behar zaio, denborarekin euskara batu aberats bat lortzeko, gaztelerak duen bezala.
|
|
|
baizik... Edozein
|
hizkuntzak
minimo bat dauka idatzian.
|
|
|
Sermoietan egiten zen ahozkoa eta kalekoa sekula ez dira berdinak izan, eta sermoiak oso ondo ulertzeko egiten ziren, e! Inork ez du espero egungo sermoi moderno bat bere herriko
|
hizkuntzan
,
|
|
|
Eredu hori jasoagoa delako, berak horri batua edo bizkaiera jasoa deituko dio eta oso ondo ulertuko du.
|
Hizkuntz
normalizazioa ez da
|
|
|
a mantentzea,
|
hizkuntz
normalizazioan urratsak eman egin behar dira, beste kontu bat da nola.
|
|
|
Jakina, idatzian ere, ahozkoan bezala, mailak eta mailak daude. Teatro lan baten ahozko
|
hizkuntza
bat egingo da eta lagun artean tabernan zaudenean beste bat. Aldizkari batean ere, kooperatiben gainean zabiltzanean euskalki jasoa erabiliko duzu eta txiste bat kontatzeko horrek ere aldizkarian bere lekua izan behar du eta beste maila bat.
|
|
|
Hori idatzita dago, onartua eta hurrengo hilabeteetan hasiko gara bilerak egiten Euskaltzaindian gai hau nola eraman daitekeen aztertzeko. Gero hitz egingo dugu
|
hizkuntza
politikakoekin eta beste batzuekin. Bat nator Josunek dioenarekin, aparteko jardunaldi eta horrelakoen barik, esparruka aztertzen hasi eta jendea lanean jartzea da egokiena.
|
|
|
Horrek ekarri du leku askotan batuarekiko dagoen urruntasuna eta mesfidantza. Gauzak nola joan diren ikusita, Iparraldean batua ez da hemen bezala sartu; haiek beti gorde dute beren ukitua, beste ingurune bat egon delako, administrazio munduan ez delako egon euskara batua
|
hizkuntza
ofizialtzat hartu duen autonomia bat... Beste askatasun bat eduki dute gauza asko gordetzeko eta Iparraldeko batek modurik formalenean idazten duenean ere, beti ikusten da nongoa den.
|
|
|
Hori konpondu behar dela esaten da. Plan orokor bati ez dagokio gehiago esatea, gero etorriko dira
|
hizkuntz
politikako arduradunak, Euskaltzaindiakoak, unibertsitatekoak, aditu, euskaltzale eta abarrekoak eta zerbait zehatzagoa adostu dute. Gauzak egiteko bide ematen du.
|
|
|
Esan nahi nuen, ez ote den gertatuko geure artean beste
|
hizkuntza
handi batzuetan gertatu dena. Adibidez, euskalkien erabilera idatzia desagertu, hizkuntza bera indartu eta ñabardurak fonetikan eta horrelakoetan azaleratu.
|
|
|
Esan nahi nuen, ez ote den gertatuko geure artean beste hizkuntza handi batzuetan gertatu dena. Adibidez, euskalkien erabilera idatzia desagertu,
|
hizkuntza
bera indartu eta ñabardurak fonetikan eta horrelakoetan azaleratu.
|
|
|
Hori normala da, ezta?
|
Hizkuntza
batean dialektoak sortzen dira, gure kasuan esate baterako, euskara ofiziala izan ez delako, euskaldunok administrazio aldetik zatituak egon garelako... horrela joan dira sortu eta handituaz. Mitxelenak berak esaten du, XVII. mendean Bizkaiko euskara eta Lapurdikoa XX. mendean baino gertuago zirela.
|
|
|
Berak urteetan jaso izan du hori eta gauza asko ikasi. Aldiz, baserrian bizi izan dena beti isolatuago bizi izan da eta kaleko gunetik apur bat urrutiratuta dauden baserrietara
|
hizkuntzan
aldea dago.
|
|
|
Ahozko
|
hizkuntzarekin
lotzen dut. Ezagutzen dudan adibide bat, pediatra batena da.
|
|
|
Holako egoerak ez dira bakarrik gurean izango, ezta? Kontuan hartuta, gutxienez hiru estatutan aleman estandarra dela
|
hizkuntz
ofiziala, han ere gertatuko dira antzerakoak. Hara joan eta akademian ikasitako aleman estandarra erabiltzen hastean, Suitzara zoaz eta ulertu egiten dizute, baina badira gauzak desberdin esaten dituztenak, antzagatik konturatzen zarela.
|
|
|
Zuk diozun sistemak berdin funtzionatzen du eredu euskaldunetan dabiltzan umeen guraso erdaldunekin. Hasierako kezka izaten da ezin izango diola lagundu umeari etxeko lanetan eta abar, eta gero ikusten du dakien apur hori nahikoa dela umeak
|
hizkuntza
hori garrantzitsua dela sentitzeko. Euskalkiekiko ere jarrera hori oso interesgarria da, prestigiodun pertsonak eta irakaslea prestigioduna da umearentzat euskalki horretan zerbait egiteak garrantzia ematen diolako umearen aurrean.
|
|
|
Batua bultzatu behar dugu, eta bultzada horretan euskalkiak oso garrantzitsu dira. Horrez gain, ondo bereiztu behar dira ahozko
|
hizkuntza
eta idatzizkoa, eta idatzizkoan ezin gara fonetismoan jausi. Hor gehiegikeria bat egon da eta ez dugu jakin izan topatzen gure ahozko tradizioak idatzizko tradizioa ere izan duela.
|
|
|
Euskalkiaren prestigioa bilatzeko urratsak eman behar dira guztion artean. Gazteen
|
hizkuntza
propioa da hor dugun erronka berria, eta hor ere euskalkiek zeregin inportantea joka dezakete. Bestetik, hizkuntzaren historiari begiratu beharra daukagula, urrats hauek ematerakoan piztu behar ez den surik ez pizteko.
|
|
|
Gazteen hizkuntza propioa da hor dugun erronka berria, eta hor ere euskalkiek zeregin inportantea joka dezakete. Bestetik,
|
hizkuntzaren
historiari begiratu beharra daukagula, urrats hauek ematerakoan piztu behar ez den surik ez pizteko. Azkenik, adi egon genuke Euskaltzaindiaren gogoetari.
|
|
|
|
Hizkuntzen
, Kulturen eta Nazioarteko Trukeen 18 Aretoa aurten Parisen burutuko da, otsailaren 23tik 27ra arte. Hizkuntzen azoka hau lehen mailakoa omen da bere arloan.
|
|
|
Hizkuntzen, Kulturen eta Nazioarteko Trukeen 18 Aretoa aurten Parisen burutuko da, otsailaren 23tik 27ra arte.
|
Hizkuntzen
azoka hau lehen mailakoa omen da bere arloan. Beren hizkuntza eta kultura sustatu nahi duten herriek erakusleiho aparta dute Expolangues en.
|
|
|
Hizkuntzen azoka hau lehen mailakoa omen da bere arloan. Beren
|
hizkuntza
eta kultura sustatu nahi duten herriek erakusleiho aparta dute Expolangues en. Aurten, Australia izango da nabarmenduko den herrialdea.
|
|
|
Begira demokrazia modernoaren ama den Frantziari ere: frantsesa ez den gainerako
|
hizkuntza
orok alegala izaten segitzen du 2000 urtean. Baleen harrapaketaren aurkako moratoria sinatu duen zein estatuk salatu du?
|
|
|
Hiru Truku taldeak mendebaldeko kantu zaharrak kaleratu dituztenean, arrakastak batuaren esparrua gainditu du. Musikak sortutako liluraren bidez ukitu dira sentsibilitaterik lotuenak, horrela ari da irabazten
|
hizkuntzaren gaineko
txostenekin lortu ez dena». Egun bizkaiera sustatzeko ekimenak agertzen ari direla dirudi.
|
|
|
Bai, asko aurreratu da mendebaldeko euskararen erabilera eta prestijioari dagokionez. Dena den, uste dut
|
hizkuntzari
kolorea eman beharrak mugiarazi gaituela denok, baina beldur naiz ez ote garen jarrera inmobilista berri batean eroriko. Erregistroz aberasten segitu beharra dugu, beste euskalkien ekarpenekin, hizkuntza mailak desderdintzen, gaztelerazko argotaren menpetik askatzen...
|
|
|
Dena den, uste dut hizkuntzari kolorea eman beharrak mugiarazi gaituela denok, baina beldur naiz ez ote garen jarrera inmobilista berri batean eroriko. Erregistroz aberasten segitu beharra dugu, beste euskalkien ekarpenekin,
|
hizkuntza
mailak desderdintzen, gaztelerazko argotaren menpetik askatzen...
|
|
|
Nondik sortu zen bi
|
hizkuntzetan
, ingelesez eta euskaraz, ipuinak egiteko ideia?
|
|
|
Eta bertatik hartu genuen ideia. Honela, batetik ipuin entretenigarriak egitea; eta bestetik, ikusita haurrak gero eta lehenago hasten direla
|
hizkuntzak
lantzen, euskara eta ingelesa uztartzeko bilduma sortzea otu zitzaigun. Asmoa ingelesa irakurtzen eta ikasten laguntzea zen, horretarako bide berri bat eskainiz.
|
|
|
Hortaz, demografian nabarmena zen, eta
|
hizkuntz
arloan ere bai.
|
|
|
Zientifikoki azter dezakegu euren
|
hizkuntza
, folklorea CD ROMean gorde, genoma patentatu edo gizadiaren ondare legez salbatzeko erreserben sorrera finantzatu, ekoturismo iraunkorreko proiektuan lagunduz. Euren folklorea ekonomikoki errentagarri bihurtu eta bizirik iraungo dute.
|
|
|
Gutxi dira aragoeraz mintzo direnak, baina ez daude geldi. Eta mendeko azken laurdenean egin duten lana handia izan da, beste herrietako
|
hizkuntza
borroken aldean itzalean egon balitezke ere. Baina atzerabidea handia izan da gaur arte, ondorioz, bere gain hartzeko borroka zaila zen.
|
|
|
Goi Aragoiko menditarrek gordetzen zituzten bitxikerien arteko beste baten gisan aipatzen ziren fablak orain dela gutxi arte, hau da, garai bateko aragoeraren azken dialektoak. Eta aztertu ere,
|
hizkuntza
ikuspegitik baino gehiago dialekto moduan ikertu izan dira. Francho Nagore hizkuntzalariak argi dauka ordea:
|
|
|
Dialektoa eta
|
hizkuntzaren
banaketa ez da beti zuzena, baina aragoera ez da gaztelaniaren dialektoa, Murtziako edo Andaluziako gaztelania izan daitezkeen legez. Desberdin sortu eta garatu diren hizkuntzak dira, batek indarra hartu eta bestearen esparrua jan egin du, eta jakina, kutsadura ere nabarmena izan da oraindik aragoeraz mintzo diren zenbait eskualdetan, baina gaztelaniartutako eremu batzuetan ere aragoeraren eragin handiko gaztelania erabiltzen dute
|
|
|
Dialektoa eta hizkuntzaren banaketa ez da beti zuzena, baina aragoera ez da gaztelaniaren dialektoa, Murtziako edo Andaluziako gaztelania izan daitezkeen legez. Desberdin sortu eta garatu diren
|
hizkuntzak
dira, batek indarra hartu eta bestearen esparrua jan egin du, eta jakina, kutsadura ere nabarmena izan da oraindik aragoeraz mintzo diren zenbait eskualdetan, baina gaztelaniartutako eremu batzuetan ere aragoeraren eragin handiko gaztelania erabiltzen dute
|
|
|
Egiaz, badirudi hiztunen kopurua lehen zenbakitik hurbilago dagoela, eta hogeita hamar milaren bueltan legokeela ulertzen dutenena. Beti ere Goi Aragoiri gagozkiolarik, hau da,
|
hizkuntzari
eutsi dion lurraldeari. Izan ere, hustutako lurralde horietako hiztun asko industri guneetara joan da eta Zaragozan adibidez, Goi Aragoiko jende ugari bizi da.
|
|
|
Izan ere, hustutako lurralde horietako hiztun asko industri guneetara joan da eta Zaragozan adibidez, Goi Aragoiko jende ugari bizi da. Hiztun berriak ere ez dira ahantzi behar, Aragoi osoan, Zaragoza hiriburuan bereziki,
|
hizkuntzaren
berreskurapenerako taldeak antolatu ohi baitira.
|
|
|
HIRU
|
HIZKUNTZAKO
NAZIOA.
|
|
|
Bitxia izan badaiteke ere, Aragoiko
|
hizkuntzak
bizi du egun egoerarik latzena. Baina ez da bertako hizkuntza bakarra, gaztelaniaz gain, Herri Katalanekin mugakide diren herrietan katalana hitz egiten baitute.
|
|
|
Bitxia izan badaiteke ere, Aragoiko hizkuntzak bizi du egun egoerarik latzena. Baina ez da bertako
|
hizkuntza
bakarra, gaztelaniaz gain, Herri Katalanekin mugakide diren herrietan katalana hitz egiten baitute. Aragoera baino hegoalderago eutsi dio hizkuntzari gainera.
|
|
|
Baina ez da bertako hizkuntza bakarra, gaztelaniaz gain, Herri Katalanekin mugakide diren herrietan katalana hitz egiten baitute. Aragoera baino hegoalderago eutsi dio
|
hizkuntzari
gainera. Ribagorza eskualdeko alde bati dagokio katalana eta Goi Aragoin hizkuntza bien arteko etena ez dago zehazterik, erdibideko hizkerak baitaude.
|
|
|
Aragoera baino hegoalderago eutsi dio hizkuntzari gainera. Ribagorza eskualdeko alde bati dagokio katalana eta Goi Aragoin
|
hizkuntza
bien arteko etena ez dago zehazterik, erdibideko hizkerak baitaude. Benabarre herria da muga, hortik hegoaldera muga zehatza da, erresuma kristauen hegoalderanzko ibilbidearen erakusgarri Birkonkista deitu izan zaiona.
|
|
|
Aragoi osoan aragoera ikastaroak antolatu eta hiztun berriak sortzea, eta fablak dialektoak mintzo dituzten ibarretan berriz, galtzen ari diren hiztun zaharren hizketa moldeak gorde eta aztertzea. Izan ere, bizitza modernoan
|
hizkuntza
gutxiagotuen patua baitauka aragoerak berak ere: eremu horietan ere gazteen aragoerak ez dauka beren zaharren joritasun edo aberastasunik, baina haiek izan ez duten militantzia eta gogo bizia agertu ohi dute hizkuntzaren alde.
|
|
|
Izan ere, bizitza modernoan hizkuntza gutxiagotuen patua baitauka aragoerak berak ere: eremu horietan ere gazteen aragoerak ez dauka beren zaharren joritasun edo aberastasunik, baina haiek izan ez duten militantzia eta gogo bizia agertu ohi dute
|
hizkuntzaren alde
.
|
|
|
|
Hizkuntza
batua 70eko hamarkadatik dator. Consello da Fabla Aragonesa sortu zenean Huescan, fablen gainetik bizitza modernoari txertatu eta elkar ulermena ahalbidetuko zuen koinea egitea erabaki zuten.
|
|
|
Bestalde, ez zen eredu zurrunik hartu. Egun ama
|
hizkuntza
fabla duten idazle gazteek adibidez, beren fablaz idazten dute, baina hizkuntza osorik ezean, aragoera literariotik hartzen dute bestela gaztelaniatik hartu lituzketen baliabideak
|
|
|
Bestalde, ez zen eredu zurrunik hartu. Egun ama hizkuntza fabla duten idazle gazteek adibidez, beren fablaz idazten dute, baina
|
hizkuntza
osorik ezean, aragoera literariotik hartzen dute bestela gaztelaniatik hartu lituzketen baliabideak
|
|
|
Erabat gutxitutako
|
hizkuntza
izanik, onarpenaren borroka basamortuan oihu egitearen antzekoa da. Aragoiko Autonomia Estatutuak erkidegoan dauden hizkuntza aldaerak zaindu beharra aipatzen du, baina horretara mugatzen da.
|
|
|
Erabat gutxitutako hizkuntza izanik, onarpenaren borroka basamortuan oihu egitearen antzekoa da. Aragoiko Autonomia Estatutuak erkidegoan dauden
|
hizkuntza
aldaerak zaindu beharra aipatzen du, baina horretara mugatzen da. Egun, ez dago inolako eredurik, errepide seinale edo antzekorik, aragoeraren berri ematen duenik.
|
|
|
Orain arte poema, ipuin eta ikerkuntza zenak alor berriak ere baditu gazteei esker. Zaragozan adibidez, fanzine eta komikigintza ere landu izan dituzte, horrela kutsu modernoagoa eman diote
|
hizkuntzari
.
|
|
|
Era berean, irakaskuntzan txertatzeko helburua ere hor daukate. Baina hori gauzatu bitartean, aragoeraren jatorrizko hiztunak hil egingo dira, eta gazteagoek, kontzientzia handiagoz behinik behin,
|
hizkuntzaren alde
jarraituko dute, diglosiak irensten ez baditu
|
|
|
Lexikoak ere ez omen du eragozpenik ekartzen. Ez behintzat beste
|
hizkuntzatan
baino gehiago. Elexpuruk bederen ez du eragozpen handirik izan eta, exenplu emanez, bi liburu burutu ditu berak zuzentzen duen bildumarako.
|
|
|
Daxera eta Bordelera iritsita oparotasuna nagusi zela ohartu zen, ardoa eta ogia nahikoa zegoen. Baina Euskal Herrian sartu zenean ikusi zuenaren arabera, biztanleen ohitura basatien artean, beraien
|
hizkuntza
ulertezina omen zen garrantzitsuena. Herrialdea baso itxiz eta mendi altuz josita zegoen eta ez omen ziren existitzen ez ogi, ez ardo, ezta bestelako elikagaiak ere.
|
|
|
Hala ere, Iruñean bildu ginenoi, beste euskaltzale askori bezalaxe, azken urte hauetan euskara Euskal Herriko egoeraren gainetik balego moduan,
|
hizkuntza
neutroa balitz bezala, jarduteko joerak, kezka sortzen digu.
|
|
|
zuzen zuzenean oratu genion gaiari eta euskalgintza osoaren aldaba jo nahi izan genuen presoen aldeko ekitaldietan eta plataformetan esku har dezan eta bereziki Kontseiluari horren gidaritzaren ardura proposatuz. Ondoren, euskaldunon
|
hizkuntz
eskubideen hausnarketari ekin genion eta eskubideon aldeko beste proposamen bat luzatu genuen, non argi ikusten den prozesu politiko berriak aurrera egiteak sekulako garrantzia izan dezakeela gure hizkuntz eskubideei dagokienean.
|
|
|
zuzen zuzenean oratu genion gaiari eta euskalgintza osoaren aldaba jo nahi izan genuen presoen aldeko ekitaldietan eta plataformetan esku har dezan eta bereziki Kontseiluari horren gidaritzaren ardura proposatuz. Ondoren, euskaldunon hizkuntz eskubideen hausnarketari ekin genion eta eskubideon aldeko beste proposamen bat luzatu genuen, non argi ikusten den prozesu politiko berriak aurrera egiteak sekulako garrantzia izan dezakeela gure
|
hizkuntz
eskubideei dagokienean.
|
|
|
Edozein
|
hizkuntza
berreskuratzeko hizkuntz komunitate horren inguramenak kontuan hartzeak duen garrantzia (kultura, hezkuntza...).
|
|
|
Edozein hizkuntza berreskuratzeko
|
hizkuntz
komunitate horren inguramenak kontuan hartzeak duen garrantzia (kultura, hezkuntza...).
|
|
|
Euskalgintzaren ekintza erreibindikatiboak(
|
hizkuntz
eskubideak, eremu debekatuen berreskurapena...).
|
|
|
Bestalde, arestian esan bezala orduko eta gaur egungo egoera politiko eta sozialen arteko aldaketak nabarmenak izan dira. Aldaketok, Euskal Herriaren normalizazioa bilatzen badute,
|
hizkuntz
normalizazioa barne dela, ez ote dauka, bada, euskalgintzak horretan zeresanik?
|
|
|
Ez baita errentagarria, gu, hain hutsaren hurrengo izaki. Katalunian ez bezala, non
|
hizkuntza
kuotak laster indarrean jartzekoak diren, hemen, zinemara joan nahi izanez gero, erdaraz ikusi behar derrigor. Eusko Jaurlaritzaren pasibitatearen aurrean, eskerrak Tinko elkartearen ekimenez bikoizten diren filmak, parakaidisten modura, noizean behin gurean lur hartu eta elikatzen gaituzten.
|
|
|
Egun gogoangarri hori heldu bitartean, telebistan dugu aukera bakarra estreinatu zirenean arrakasta polita lortu zuten filmak ikusteko. Ikusle euskaldunen artean gero eta ohitura handiagoa dago zinea ama
|
hizkuntzan
ikusteko.
|
|
|
EAEko Irakasleen Alfabetatze Euskalduntzea polemikan murgildurik dago. Iazko azterketen emaitzak jakin bezain pronto(% 52,2k baino ez du lortu lehen
|
hizkuntz
eskakizuna eta% 45ek bigarrena), sistema aldatu beharra dagoela esan dute sindikatu guztiek. UGTk eta CCOOk Hezkuntza Sailean aldaketa proposamen batzuk egin dituzte, baina Jaurlaritzak ez ditu ontzat eman eta Iralek orain arteko jardunari eutsiko diola adierazi du.
|
|
|
Logika bakarra dago, behin baino gehiagotan entzun dena baina arrazoi izpi gutxi ageri duena: «Egurra, egurra, eta egurra, indarrarena da horiek ulertzen duten
|
hizkuntza
bakarra».
|
|
|
Gainera, askok betiko aitzakia aipatzen du horretarako: gure
|
hizkuntzak
ez du irainerako balio. Baina irain mordoa dago euskaraz eta erabili ere erabiltzen dira hainbat tokitan.
|
|
|
Selektibitateko lehen atalak hiru azterketa izango ditu denentzat: historiako testuaren iruzkina, gaztelaniazkoa eta beste
|
hizkuntza
batekoa. D eta A ereduen kasuan ordea, laugarren bat gehituko da:
|
|
|
Gau eskolez gain, Euskal Herriak
|
hizkuntzaren
berreskurapenean nabarmendu duen beste tresna baten sorreran eta garapenean ere partehartze zuzena izan zuen eibartar honek. Gipuzkoako Ikastolen Federazioko talde bateragileko partaidea izan zen 1971 urtean.
|
|
|
Hizkera honi buruzko informaziorik jaso nahi izanez gero, Imanol Laspiurren beste zenbait lanekin batera, liburua ezinbesteko erreferentzi puntua da.
|
Hizkuntza
argian idatzia, adibide eta azalpen ugarirekin, Eibarko euskararen inguruan interesa duen edonorentzat, aditu edo ez hain aditu, oso baliagarria izan daiteke
|
|
|
XABIERREN
|
HIZKUNTZAK
|
|
|
Frantzisko Jatsu Azpilikueta Xabier koak euskara zuen ama
|
hizkuntza
, baina beste zazpi ere bazekizkien. Hizkuntzez gain, bere bizitzako hainbat atal bildu du Iñigo Indartek" Xabierko Frantzisko, Erresuma zaharreko jesuita euskalduna" liburuan.
|