|
2000
|
|
|
Bitxia izan badaiteke ere, Aragoiko
|
hizkuntzak
bizi du egun egoerarik latzena. Baina ez da bertako hizkuntza bakarra, gaztelaniaz gain, Herri Katalanekin mugakide diren herrietan katalana hitz egiten baitute.
|
|
2003
|
|
|
Etxegoienek gogoratzen digunez, ikaragarria da ikustea administrazio langile erdaldunaren eskubide pertsonala euskara komunitateak bere
|
hizkuntzan
bizitzeko duen eskubidearen gainetik zelan ezartzen den, eta zelan babesten den, boteretik nahiz sindikatuetatik.
|
|
2004
|
|
|
Euskaldundutako japoniar baten aditzera izan genuen eta gure
|
hizkuntzak
bizi duen egoeraren kariaz, haren bila jo dugu. Munduko txokorik ia urrunenean gure herriaren eta kulturaren berri dutela jakiteak kilikatuta egin dugu bidaia.
|
|
|
Oso oker ez banago, Txepetxen jakintza zabalak eta ikuspegi zorrotzak arazoaren muin muina ukitu dute. Ezin dira nahastu, baina nahastu egiten dira gure artean, eta nola gainera, gizabanakoaren hizkuntza aniztasuna eta nazio batek bere
|
hizkuntzan
bizitzeko duen oinarri oinarrizko giza eskubidea. Gezurra badirudi ere, giza eskubideen aldarria lau haizetara zabaltzen duen jende ez gutxi dabil azpijoko ideologiko hori egiten.
|
|
|
Ohar hori hortan utzirik, hauziaren kakoa garbi dago, nik uste: beren buruaren jabe diran herriek oro,
|
hizkuntza
bizirik dute; besteen menpean bizi diran herriek oro, aldiz, beren hizkuntza galtzear dute (edo nabarmenki itzaltzen hasia).
|
|
|
Aspaldiko euskal liburuak izkribatu zituztenak ederki baño ederkiago zekiten euskeraz, guk baño
|
izkuntza
biziago zuten, eta beren izkribuetan bereala agertzen da beren bertute ori.
|
|
2007
|
|
|
Egungo ikermoldeetan ohi den eran, hizkuntzak pentsaeran duen influentzia baiesteko edo ezesteko, haur eta larri japoniarrekin test esperimentalak egin dira ingelesekin erkatuta. Emaitzek berriz ere, ohi bezala, bat eta bere kontrarioa frogatzen bide dituzte1267 Kishitani andrearena ez da test baten emaitza, esperientzia pertsonalarena baizik, bere bizitza bi
|
hizkuntzatan
bizi duen pertsona batena. Eta besteari ezer kendu gabe, hark ezin duen asko ematen digu.
|
|
2008
|
|
|
Uste al duzu euskaraz
|
hizkuntzak
bizi duen egoera sozialarengatik beste hizkuntza batean inolako ekarpen kulturalik ez duten liburu komertzialek guri errentagarritasun kulturala ekar diezaguketela (edo onuragarriak direla). Besterik gehitu nahi al duzu?
|
|
|
Azken hiru hamarkadetan egindako bideari jarraiki, Euskal Herrian Euskaraz etik egun gure
|
hizkuntzak
bizi duen egoera latza plazaratu eta horri aurre egiteko konpromisoa berretsi nahi dugu.
|
|
|
Euskara hizkuntza gutxitua da bere sorlekuan bertan, baina egoera hau ez da kasualitatez eragina izan. Urte luzez aplikaturiko asimilazio prozesuak, etenik gabe eman diren euskararen kontrako erasoak edota hizkuntza politika iruzurtiak izan dira egun euskaldunon
|
hizkuntzak
bizi duen egoeraren erantzuleak; baina, era berean, urteetako borrokari eta irmotasunari esker, euskararen herria berreuskalduntze prozesu baten baitan da.
|
|
2010
|
|
|
Lehendabiziko aldiz egin da ikastaro mota hau; alde batetik, Nafarroako Unibertsitateen udako ikastaroen barruan euskaraz eskaintzen den lehena delako eta, bestetik, bi unibertsitateen artean antolatzen den lehen udako ikastaroa ere badelako. Bere helburua, Europako Unibertsitate Eremuari egokitzeko asmoz, komunitate elebidunetan
|
hizkuntzek
bizi duten egoera aztertzea izan da.
|
|
|
Komunikabideen ezberdintasunak aztertuz, espainiar eremuko prentsa da euskara euskal abertzaletasunarekin indartsuen lotzen duena. ...skal eremuko prentsak euskara erakundeekin edo politikariekin edo herritarrekin gehiago lotzen duen bitartean. ten badira erreferentziatzat. gure gizarte konplexu honetan, gehiengoak elebitasuna onartzen badu ere, badira bazterketa joerak, euskararekiko bereziki. baina bada baita, legezko hitzarmena eta gizarte akordioarekin hautsiaz hizkuntzen elebitasuna onartu nahi ez duenik ere. gure gizartean
|
hizkuntzaren inguruan
bizi dugun errealitate konplexu honek, ez digu errazten batere, hizkuntza ezberdinen elkarbizitza normalizatua lortzen. hizkuntzetako bat baztertzeko joera honek, hizkuntzarekiko identitate zatikatua eragiten du. euskara gurea da edo gurea erdara da, esaerekin gertuago dauden herritarrak bananduaz eta azken finean, elebitasuna edo bi hizkuntzen elkarbizitza oztopatuaz. gaur egun gure gizartean ez...
|
|
|
Gainera, bere lanak hainbat egitasmo sozial eta adaptazio artistiko inspiratu ditu. Bere
|
hizkuntzak
bizi zuen egoerarekin oso kritikoa izan zen, baina babesteko beharraz aritu zen. Saramagoren lanak portugalera munduan hedatzen lagundu zuten (hizkuntza horrek 230 milioi hiztun ditu mundu osoan).
|
|
|
Gainera, bere lanak hainbat egitasmo sozial eta adaptazio artistiko inspiratu ditu. Bere
|
hizkuntzak
bizi zuen egoerarekin oso kritikoa izan zen, baina babesteko beharraz aritu zen. Saramagoren lanak portugalera munduan hedatzen lagundu zuten (hizkuntza horrek 230 milioi hiztun ditu mundu osoan).
|
|
|
Demagun. Baina apartheid bat da ere euskaldunek beren
|
hizkuntzarekin
bizi dutena... Zer eskalatan edo zer garrantzia duen hizkuntzak guretzat.
|
|
2011
|
|
|
Beraz, 80ko hamarkadan aldizkari eleaniztunetan, hau da, euskaraz zein erdaraz prestatutako lanak argitaratu zituzten aldizkarietan, erdara nagusi zen, zentrala, eta euskara periferian kokatzen zen. Hortaz, gizartean
|
hizkuntzak
bizi zuen egoera diglosikoa, goi mailako aldizkari hauetan ere antzematen da.
|
|
2013
|
|
|
Halaber, besteok ere erraz ahazten dugu etorkinetako askok jaioterrian euren hizkuntza propioak dituztela, eta euskaldunon arbasoek horien jazarpenean zeresana izan zutela. " Alde horretatik asko egin dezakegu garai batean euskaldunen laguntzarekin desegindako kulturak eta
|
hizkuntzak
bizi duten egoera eskasetik ateratzen laguntzeko".
|
|
|
Halaber, besteok ere erraz ahazten dugu etorkinetako askok jaioterrian euren hizkuntza propioak dituztela, eta euskaldunon arbasoek horien jazarpenean zeresana izan zutela. Alde horretatik asko egin dezakegu garai batean euskaldunen laguntzarekin desegindako kulturak eta
|
hizkuntzak
bizi duten egoera eskasetik ateratzen laguntzeko.
|
|
2014
|
|
|
Ondorengo belaunaldikoek, aldiz, ez. Gainera, gutxienez, beste bi
|
hizkuntza
bizi dituzte. Eta laugarrena ere, ingelesa, eraginkorra biziki.
|
|
|
euskara bizia, euskara jatorra, zein da, non aurkitu? Aspaldiko euskal liburuak idatzi zituztenak guk baino
|
hizkuntza
biziagoa zuten, baina autore zahar askorengan erdarakadak eta zabarkeriak ez dira falta. Bestetik," euskera bizi bizia arkitzea ez da gaur oso normala" (‘Batasunaren bidea’, 154).
|
|
2015
|
|
|
hiztunek
|
hizkuntzak
bizi dituzte eta hiztunak hizkuntzetan
|
|
|
mugimendu indigenako buruak kalkulu politikoetan, lurren defentsan eta diskurtso aldarrikatzaileetan zentratuta daude, baina hizkuntzari ez diote lehentasunik ematen.
|
Hizkuntzek
bizi duten galera azeleratua ez dago beren benetako agenda politikoan.
|
|
|
‘Denekin’ da erantzun egokiena, edo nahi duten guztiekin, denak ere gutxiegi direnean
|
hizkuntzek
bizi duten kinkan.
|
|
2016
|
|
|
Konturatzen al gara Euskal Herriko umeek kulturarekin duten ohiko kontaktua eta beraren ondorioz sor daitezkeen gozamena eta atxikimendua erdal kulturaren bidez egiten dutela nagusiki? Literaturaren plazera, zinemaren zirrara, telesaio ezin utzizko horiek duten indarra?, alegia, gazte garaia markatzen duten emozioak eta bizipenak euskaraz ez eta beste
|
hizkuntzetan
bizi dituztela?
|
|
|
Egoera honi buruzko adierazpenik ez dugu bildu, erran nahi baitu
|
hizkuntzak
bizi dituen aldaketak gutxi sakontzen direla, bakoitzak berea eramaten du, konparaziorik egin gabe, alegia norberarena zaintzea eta dagoen bezala zaindu behar duela, nahiz eta traba izan Euskal Herri osorako balio lukeen lan bat izateko.
|
|
|
Baina funtsa bera nabari da, publikoarekin komunikatzeko nahikeria, publiko mugatu batekin gogoetatzeko urratsak. Horrek idazlearen gaitasuna trabatzen du, idazlearen handitasuna estaltzen du, ez baitu komertzializazio batean kokatzen, hil behar baldin badu sortzaile gisa bere publikoarekin hilko da, bizi behar badu, handitu behar badu publikoarekin handituko da, biziari aurre eginen dio, gizarte berriaren hautua egin baitu, euskal gizartea arriskutan dagoelarik
|
hizkuntzak
bizi duen egoera dela eta, euskal antzerki sortzaileek euskal nortasunaren erronka hautatu dute, komunitate euskaldunarekin gizarteak bizi dituen erronkei aurre egiten, problema garaikideei aterabideen atzemateko gogoeta horretan parte hartzen dute. Antzerkiak euskal espazioa izaten jarraitzen du, komunikazio, gogoeta eremua, sortzaile horiek ez dira kanpoan egiten eta kanpoko aberastasunak ere ekartzen dituzte.
|
|
|
Elkar ulertze helburua oso jarraikia izan zela ulertu behar dugu Lafitteren azalpenaren bitartez. Ez baita galdutako hizkuntza baliatzen, garaikidea baizik, erakutsiz haren aldetik
|
hizkuntzak
bizi zituen aldaketak jarraitzen zituela, onartzen ere eta bukatzeko erabiltzen ikusleekiko hurbiltasuna segurtatzeko. Ikuspuntu hori onartua eta baimendua edo, horrekiko oniritzia zegoela euskal letretako adituen aldetik ulertzen dugu ere.
|
|
|
izkuntza biziak eta hilak omen daude, eta bizitasun maila desberdinak dituztenak; badaude, halaber, hizkuntza gatazkak, hizkuntza diskriminazioak, hizkuntza aurreiritziak, hizkuntza hilketak, hizkuntza ezkutatzeak, hizkuntza indarberritzeak& Hiztunek ematen diete hizkuntzei bizia, eta, alderantziz, hiztunek
|
hizkuntzak
bizi dituzte eta hiztunak hizkuntzetan bizi
|
|
2017
|
|
|
Benetako koofizialtasuna dagoen tokietan, Belgikan edo Suitzan adibidez, hizkuntz komunitateek beren
|
hizkuntzan
bizitzeko duten eskubidea administrazio langileen eskubide pertsonalen gainetik dago; egiazko koofizialtasuna dute min tzairek, eta bakoitza nagusi da bere lurraldean.
|
|
2019
|
|
|
2.2 Estandarren beharra eta egokitasuna arreta soziosanitarioan
|
hizkuntzak
bizi duen korapiloa kontuan hartuta, gutxiengo egoeran dauden frankofonoen hizkuntza eskubideak babesten dituen eta arreta soziosanitarioa frantsesez sustatzen duen Societé Santé en français (SSF) erakundeak, arreta pazientearen hizkuntzan emateko estandarrik ez zegoela ikusirik, eta aeBetako CLaS estandarren ereduari jarraituz, zera antzeman zuen: kanada osorako, hots, lege edo administrazio esparru guztietarako estandar batzuen beharra. euren helburua, funtsean, eremu elebidunetan kalitatezko arreta bi ele ofizialetan bermatua izateko komunikaziorako estandarrak sortzea zen, betiere kanadako egoerari eta legediari egokiturikoak. hartara, health Standards organization (hSo) erakundearekin elkarlanean hasi ziren 2014an, eta estandarren proiektua 2017an abiarazi zuten.
|
|
|
Ez gara ari mestizaje prozesu batez, gazteleratze edo frantseste prozesu batez baizik, hizkuntzaren desegituratzea ekar dezakeena. Ez dut tonu alarmista hartu nahi, baina kontziente izan behar dugu euskara bezalako
|
hizkuntzek
bizi dituzten eraldaketa prozesuen jatorriaz, mekanismoez eta izan ditzaketen bilakaerez eta arriskuez. Gaztelaniak eta frantsesak ez dute biziraupena arriskuan; hizkuntza gutxituok bai.
|
|
2022
|
|
|
Motibazio horiek epaitu eta sinplifikatu ez, ulertu egin dira. Nola konektatu, hirietatik bultzatu nahian ari diren ekimen linguistiko koxkor hauetatik, barnealdean
|
hizkuntza
bizirik duten komunitate horiekin?
|