|
2000
|
|
|
Eliza katoliko unibertsalaren hizkuntz arauak jasorik, saiatu zen hainbat elizgizon1920ko hamarkadan Euskal Herriko Elizari pentsamendu euskarri bat eraikitzen, gerora frantziskotarren artean B. Gandiagak egingo zuenari aurrea hartuz (Urrutia1923, Intxaurrondo 1926, Gandiaga 1960). Bestalde, Gotzaindegi tik ere finkatu zireneliz lanerako
|
hizkuntz
irizpideak, hain zuzen monarkiazale garbia zen ZakariasMartinez Gotzainak gidaturik (Martmez 1924). (Buletinean barreiatuta utzitako testueredugarri batzuk irakurri besterik ez dago, indarrean zegoen sistema politikoariGotzainak nolako atxikimendua zion jakiteko).
|
|
2001
|
|
|
8 Hizkuntz politikan giza eta diru baliabideak jarri (61 or.): itzulpen politikan;
|
hizkuntz
irizpideak adostean, administrazio eremuan, honako ataletan: zerbitzuetan, argitalpenetan, dirulaguntza deialdietan, erosketa eta kontratazioetan, langileen etengabeko prestakuntzan; funtzionarioen euskalduntze alfabetatzean; euskararen sustapenean, «Administrazioak finkatu eginbeharko luke zeintzuk diren estrategikotzat (eta, beraz,, ezinbestez, sustatzekotzat) jotzen dituen jarduera esparru, ekimen edo elkarteak, bai euskalgintzan eta baita gizarteratze eremuan ere»; corpus plangintzan (Euskaltzaindiarekin) eta hizkuntzaren industrian.
|
|
2002
|
|
|
Printzipio horren ondorioz, epaileen taldea bakarra da estatu osoan eta epaitegiak ere egitura bakarrean daude antolatuta. Epaileen lanpostuak ez daude sailkatuta
|
hizkuntza
irizpideen arabera eta hizkuntza koofizialen ezagutza lekualdaketetan bakarrik saritzen da merezimendu gisan. Hortaz, gerta daiteke Hego Euskal Herrian dagoen epaile euskaldun bat hemendik kanpora joan behar izatea, bere lanpostua berak baino merezimendu handiagoak dituen beste epaile batek eskuratzen duelako.
|
|
|
Euskadiko Kutxaren bezeroek ere makinetan eragiketak euskaraz egiteko aukera dute, baita sukurtsaletan egin ohi diren eragiketak ere; besteak beste, mailegu bat eskatu, kontu bat ireki edo mailegu baten simulazioa egin. Aurrezki kutxa honetan ezarrita dauden
|
hizkuntza
irizpideen arabera, etxera bidalitako gutunak eta, oro har, dokumentazio guztia dago. Hala ere, bezero den udalak, kultur taldeak edo bestelako bezero batek bidalitako kontu laburpenetako datu batzuk gaztelaniaz egon daitezke.
|
|
|
–
|
Hizkuntza
irizpiderik gabe ezarritako numerus claususa dela medio, euskal taldeetako ikasleen kopurua txikiegia dairakasgai guztietan taldea osatzeko. Arazo hau larriagotu egin daiteke, baldin eta estatu osorako barruti bakarrarenondorioz kanpotik datozen ikasleek euskal ikasleak desplazatzen badituzte.
|
|
|
2. Galdera okerra da. Zertaz hitz egiten ari gara, erakunde unibertsitario berri bat sortzeaz edo lehendik dagoen bat (EHU, jakina)
|
hizkuntza
irizpideen arabera erdibitzeaz. Bi gauza arras desberdin baitira.
|
|
2004
|
|
|
Gero, beste fase batera iristen dira planak, eta helburuak izaten dira, urratsak eman ahala lortutako hori arau bilakatzea: ohiko dinamikan euskara txertatzea, egitura arruntak erabiltzea euskararen gaia aztertzeko,
|
hizkuntza
irizpideak definitzea enpresa barruan... Eta enpresa bakoitza izaten da mundu bat, zonaldearen arabera, langile kopuruaren arabera...
|
|
|
Beste tankera batean itaunduta:
|
hizkuntzen
irizpide ekologikoan325 funtsaturiko askotariko mundua egia bihurtzeko bi horietako zein irizpidetara makurtu behar genuke. Edo, askotariko munduari darion berezitasunean bizitzeko behar diren baldintza soziolinguistikoak eta soziokulturalak, nork bere hizkuntzan eta kulturan bizi ahal izateko eskubidea, alegia?, hizkuntza politikaren zein irizpideri jarraiki eskuratuko ditugu?
|
|
2005
|
|
|
Eta horrexek ematen die esapideei indarra: ez
|
hizkuntza
irizpidez zuzen edo jator izateak, hiztunen ahotan behin eta berriz erabiliak izateak baizik. Begira nola dabilen orain latina, garai batean orotariko hizkuntza bakarra zirudiena.
|
|
|
Xabier Amurizaren Enaz banaz oroitzapen liburua, Auspoa bildumako idazle baserritar batzuen lanak, Agustin Zubikarairen literatura, eta, oro har, Euskarazaleak elkartearen ingurukoen zenbait agerpide. Horiek guztiak urrunago Labayruren
|
hizkuntza
irizpideetatik.
|
|
|
». Euskara tekniko zientifikoan erabilitako hizkuntz baliabideen inguruan etengabeko eztabaida dago eta hori oso urrun dago inolako
|
hizkuntz
irizpiderik ez izatetik. Barruko eztabaidetatik at, zientzialariak oro har irekita daude hizkuntzalarien oharrak entzuteko eta beren testuak horien arabera egokitzeko.
|
|
2006
|
|
|
Ez dakigu euskaldunak, euskarazko liburuak kontsumitzeko gai denak, zein joera duen. Laginak ez du
|
hizkuntzaren
irizpiderik hartzen. Gehienez esan dezakegu gehiago fakturatzen edo saltzen direla haur eta gazte liburuak, baina hori ere egilearen araberakoa da.
|
|
2008
|
|
|
Euskaldun bezala, lehen hitza beti euskaraz". Horrekin batera, Errenta Aitorpena egiterakoan, langileei aurrerantzean Ogasunarekiko harremanak euskaraz nahi dituztela jakinaraztea komeni da.ProtokoloaForu Ogasunak
|
hizkuntz
irizpideei lotutako protokoloa egina eta martxan jarria du. Egitasmo horren arabera, herritar bat sail horretako langile batengana zuzentzean, azken honek euskaraz agurtu behar du bezeroa.
|
|
|
Halaber,
|
hizkuntza
irizpidea zehar lerro izatearen garrantzia azaldu du Behatokiaren txostenak. Izan ere, ohitu beharra dugu hizkuntzari
|
|
|
Hartara, hizkuntza politika batek haientzat euskara hizkuntza erakargarria eta balio desiratuekin identifikatua izan dadin bultzatu behar badu, telebistak zeregin horretan joka dezakeen papera landu beharra dago. b) Integratu beharreko multzo hori testuinguru eta etxe erdaldunetan bizi da. Honek familia mistoetan ikusteko moduko programazioa eta
|
hizkuntza
irizpideak eskatzen ditu; hala nola gaztelerazko azpitituluak eta grafismoa, hizkuntza bien arteko zubi lana egingo duten aurkezpen taktikak, hitzez hitzezko ulermenean baino irudien ikusgarritasunean oinarritutako edukiak eta abarrak erabiliz. Horren aurrean, ezer ere ez da egin, adibidez, etxe mistoetako euskaldun eta ia euskaldunek erdaldun hutsekin batera euskarazko saioak ikusi ahal izan dezaten. c) Erdaldun elebakarrak populazioaren zati handi bat dira oraindik euskal jendartean.
|
|
|
Bost maila ezarri ditu eremuaren arabera: oinarrizko zientzia teorikoetako hizkerak, zien tzia esperimentaletakoak, zientzia aplikatu eta teknikoetakoak, ekoizpen materialaren arlokoak eta kontsumoaren eremukoak; eta funtsean
|
hizkuntza
irizpide hauek hartu ditu kontuan:
|
|
|
Hizkuntza normalizazioaren eta euskara planetako oinarrietako bat, norberak bere sailean eta eginkizunetan, adostutako
|
hizkuntza
irizpideak aplikatzearena edota bermatzearena da. Neurri horretan edozein enpresa, elkarte zein administraziok, dagokion lanari eusterako, aplikazio hori zaindu beharra dauka.
|
|
2009
|
|
|
Internet bidezko komunikazioan baino zailtasun gehiago aurkitu zuten nominekin. Nominarekin batera hainbatetan bestelako oharrak banatzen dituzte eta
|
hizkuntza
irizpideak mantentzean nekezagoa zen. Langile baten borondateari esker nomina guztiekin bi talde egiten dira eta horrela, bestelako oharrak euskara hutsez eta ele bitan banatzen dira.
|
|
|
• Prozedurak: HKS osoaren eskuliburua eta 3 prozedura nagusi landu genituen, horien bidez langileek eguneroko jardueran kontuan izan behar dituzten
|
hizkuntza
irizpideak jasota daude. Prozedura nagusi horiek sortzeko, Hizkuntza Politika Sailburuordetzak Lanhitz programaren baitan sortutako Erreferentzia Marko Estandarra — EME— hartu genuen oinarri.
|
|
|
Kokatze lana ahalik eta modurik adostuenean egin behar dugu, eta tokiak eta bete behar duten funtzioak emango diete hizkuntzei estatusa. Eta horrekin, guztiok jakingo dugu zer
|
hizkuntza
irizpide segitu. Diseinutik bertatik landu behar dugu helburua, eta helburuarekin batera euskararen lekua (estatusa) argi utzi.
|
|
|
Askotan eginda, jasota eta gaindituta uste ditugunek atzerapausoak izaten dituzte eta halakoen aurrean ez dugu behar duten unean erreakzionatzen edo ez dugu erreakzionatzeko erremintarik aurkitzen: gure bezero den enpresa bateko batzar nagusiak euskaraz egiten dira azken urteetan,
|
hizkuntza
irizpide hori onartuta dagoelako. Euskaraz laguntza behar duenari aldi bereko itzulpen zerbitzua eskaintzen dio enpresak.
|
|
|
Kontseiluak gutxienez hilean behin egin behar du batzarra. Urtearen bukaeran, egindako lanaren txostena egin beharra du Kontseiluak, urtean zehar emandako
|
hizkuntza
irizpide eta gomendio guztiak barne.
|
|
|
Argitalpenen artean pare bat nabarmen daiteke: batetik, 1929ko Euzkerea kultur hilabetekari elebidun bilbotarra (bi hilero kaleratuko zen gerora), 1919an sortutako Euskaltzaindiaren Euskera aldizkariari aurre egin gura ziona, ez baitzetorren haren
|
hizkuntza
irizpideekin bat (Euzkerea sabindarra zen, goitik behera; Euskaltzaindiaren agerkarian, aldiz, Azkueren irizpideak ziren nagusi). Bilbotar kazeta horretan garai hartan euskal kulturan nor ziren gehienek idatzi zuten, hala nola Kirikiñok, Kepa Enbeitak, Sebero Altubek, Lizardik, Lauaxetak?
|
|
|
Irizpide paleografikoen artean, Gorrotxategik azaldutako zalantza berdinak nabarmendu zituen Velazak, hau da, J, U edo Y hizkien presentzia; minuskulak erromatarrek ez zituzten erabiltzen, edo puntuazio zeinuak, esaterako komak.
|
Hizkuntz
irizpideei dagokienez, hainbat adibide eman zituen. Erabakigarriena, cuori, hitz hori egungo italieraren bidez soilik uler daitekeelako.
|
|
|
|
Hizkuntza
irizpideak urratuta
|
|
|
Baina, Osakidetzak behar dituen lanpostuak betetzeko egindako oposaketetan"
|
hizkuntza
irizpideak urratu" dituela dio Uemaren mozioak. Ildo horretatik ezker abertzalekoek diotenez," gaur egun egindako oposaketetan osasun zerbitzua euskaraz emateko gaitasuna izatea ez badute eskatzen, ez da bermatzen hemendik bost urtera osasun zerbitzua euskaraz jasotzeko aukera izango dugunik.
|
|
|
Bestetik, Interneteko egunkariak paperezkoak ematen ez dituen beste zerbitzu batzuk eskainiko ditu etorkizunean. Herri eta
|
hizkuntz
irizpideak eta sinesgarritasuna mantentzen baditugu, ekaitzaren ostean barealdia etorriko da, eta garai hobeak helduko dira.
|
|
2010
|
|
|
Beraz, esku artean darabilten ideiak antolatu nahian, testuinguru berriaren araberako
|
hizkuntza
irizpide berriak finkatu, lortu duten konfiantzaz balio emergenteak prestigioa indartzera bideratu, eta horretarako diskurtso berria eraikitzearen beharra ikusten dute, argudio positibo eta eskuragarrien bitartez. Eta hau dena hizkuntzen ekologiaren ikuspegipean.Hau da, hizkuntza aniztasunak testuinguru partikular bakoitzean onura besterik ez du ekarriko ez bada lerrokatzen aniztasuna bera eraginkortasun komunikatiboarekin, garaion lastertasun baldintzetan.
|
|
|
Sei edo zazpi urteren buruan 600 langiletik gora ordezkatu ditu KUTXAK Gipuzkoan, lurraldeko lan taldearen erdia baino gehiago. Kontratazio erraldoi hau egiterakoan
|
hizkuntza
irizpideak zorrotz erabili dira eta lankide berriek —salbuespenak salbuespen— elebitasun maila ona dute, zalantzarik gabe ordezkatu dituzten pertsonena baino askozaz hobea. Irabazi garbia handia izan da.
|
|
|
• 7 Indar ideia: aldaketaren kudeaketa prozesu eta egitateen bitartez. optimizatutako normalizazio prozesu batek hizkuntza eraldaketa gestionatzen du komunikazio moduetan eta egituretan eragingo duten egitateen bitartez eta erakundearen prozesuetan
|
hizkuntza
irizpideak ezarriz eta egokitzapenak eginez.
|
|
|
Aniztasunean bildurik. dena den, europako batasunaren sorreraren aitzindari europako ekonomi elkartearen hastapenetatik egon den garapenari erreparatuta aniztasun partziala besterik ez dela izan ondoriozta dezakegu. ekonomi elkartetik gaur egungo europako batasunerako prozesuan zazpi itun aurkituko ditugu: ...ko duela jasotzen du, bai eta europako kultura ondarearen garapena ere. halaber, europako batasunaren Funtzionamenduari buruzko itunaren (2008) 167.1 artikuluak berariaz jasotzen du batasunak lagunduko duela kide diren estatuek barne aniztasuna sustatzeko. hartara, gehienetan hizkuntzaren inguruko aipuak bildu zituzten arren, ez dira berariaz jasotzen hizkuntza eskubideak; bai, ordea, erakundearen
|
hizkuntza
irizpideak. estatuek osatutako erakundea dela kontuan harturik, europako batasuna ez da sartzen kide diren estatuek aplikatzen dituzten hizkuntza politiketan; haien ustetan barne arazoa baita. bitxia da, izan ere, ekonomiarekin edo beste eremu batzuekin hainbat arteztarau sortu ditu batasunak, eta estatu guztiek aplikatu beharrekoak dira. hizkuntzaren afera, aldiz, ez dute helburu; hainbat estatu...
|
|
|
...babesteko neurri positiboak. ondoren, 1992an eta 27 artikulu horren ondorioz, nazio batuen erakundeak 47/ 135 ebazpenaren bidez gutxiengo nazional, etniko, erlijioso edo linguistikoen partaide diren pertsonen eskubideen deklarazioa argitaratu zuen. hala ere, deklarazio horrek ez zuen balio juridikorik. hartara, ez ditugu zuzenean aitortuta oinarrizko hizkuntza eskubideak. beti ere giza eskubideen
|
hizkuntza
irizpideari erreparatu zaio hizkuntza eskubideak aitortuak izateko. bestalde, aipatzekoa da azken urteotan uneSCo erakundeak ere zenbait adierazpen eman izan dituela argitara, esaterako, 2001eko kultur aniztasunari buruzko deklarazio unibertsala. tamalez, aipatu deklarazioa ez da arautzailea. aitzitik, hainbat printzipio ezartzen ditu estatuek bere egin eta garatzeko konpromisoa har dezaten. azke... eskubide ekonomiko, Sozial eta kulturalen ituna, haurren eskubideen deklarazioa, irakaskuntzaren eremuan bereizkeriaren kontrako hitzarmena... luze bezain interesgarri joko luke horien guztien azterketa egitea, baina beti ere arestian esandako ondorioa errepikatuko genuke, esan gabe doa, artikuluan zehar gutxiengoez ari garela, baina horrek ez duela esan nahi terminologia hori onartzen dugunik. itun guztietan gutxiengoez hitz egiten da. horrela hizkuntza gutxiengoen kategorian sartzen dira berezko hizkuntza gutxiagotuak. ikuspegi teorikotik gutxiengo hitza ezaugarri bat konpartitzen duten eta erreferentzia egiten zaion eremuan kuantitatiboki erdia baino gutxiago osatzen duen taldeari esaten zaio. eTa azKen hogei urTeoTan, europaK zer?
|
|
|
J, U edo Y hizkien presentzia ezinezkoa dela garai hartan, soinu horiek irudikatzeko beste letra batzuk erabiltzen zirelako; idazkunetan letra xeheak agertu direla eta erromatarrek ez zituztela erabiltzen?
|
Hizkuntza
irizpideei dagokienez, berriz, hainbat argudio eman zuen, eta erabakigarriena cuore hitzaren presentzia izan zen. –Hitz hori soilik egungo italieraren bidez uler daiteke?
|
|
|
Ama hizkuntzaren printzipioa, aldiz, ez: obligazio moduan aplikatu ohi da, zenbaitetan, ama
|
hizkuntzaren
irizpidea. –Haur bakoitzak bere ama hizkuntzan eskolatua izan behar du?:
|
|
|
Indiako beste etnia gutxitu batzuek, gainera, Telanganan sortutako eztabaida baliatu dute beren lurraldeentzat estatu bereiziak eskatzeko, Gorkhaland eta Maharashtra eskualdeetan kasu. 1956 urtean India 28 estatutan banatua gelditu zen;
|
hizkuntza
irizpideak kontuan hartuta egin zuten banaketa. Andhra Pradesh estatuak telugu hizkuntza hitz egiten duten herritarrak hartzen ditu.
|
|
2011
|
|
|
Nola da posible gure erakundeak lideratu behar dituzten horietako askok bertako hizkuntza (k) ez ezagutzea eta, adierazgarriena dena, ikasteko eta erabiltzeko asmorik ez izatea, nahiz eta horietan urteak eman? Nola da posible alderdi politiko gehienek
|
hizkuntza
irizpidea aintzat ez izatea hautagaiak izendatzeko garaian. Jabetu al dira bere hizkuntza portaerak berebiziko garrantzia duela ikuspegi soziolinguistikotik?
|
|
|
Azpiegitura berrien edo Bilbon aurrera eramaten diren ekimen arrakastatsuen izendapenetan ematen dena errepikatuz udalaren hainbat politika eta ekimenetan euskara bazterreko bihurtzen zaigu (paseo gidatu teatralizatuak, polikiroldegietako ikastaroak, hainbat eta hainbat ekimenetan
|
hizkuntza
irizpiderik eza...). Bilbao Turismoren ekoizpenak dira baina ikusgarrienak:
|
|
|
Euskaltzaindiaren unibertsitate barrutiaren eskaria, beraz, unibertsitate mailako ikasketak
|
hizkuntza
irizpidearen arabera antolatzeko proposamen bat zen, hizkuntzaren normalizazio eta goi mailako garapenarekin lotuta zegoena. Funtsean, Euskaltzaindiak euskararen presentzia unibertsitate esparruan areagotu nahi zuen, horrek epe laburrean gizartean hizkuntza aitzineratuko zuelakoan.
|
|
|
Egiturari dagokionez, irizpide orokorrak definituko dituen legearen ondoren sektorekako legeak etorriko dira eta honako hauek izango dira: Administrazio Publiko Orokorra euskalduntzeko legea, Osasun sistema euskalduntzeko legea, Justizia zerbitzua euskalduntzeko legea, Hezkuntza euskalduntzeko eta Hezkuntzak euskalduntzeko legea, Lurralde antolamenduan
|
hizkuntza
irizpideak ezartzeko legea, Alor sozioekonomikoa euskalduntzeko legea, Herrizaingoa euskalduntzeko legea, Hedabideak euskalduntzeko legea, Eskaintza kulturala euskalduntzeko legea, Aisia eta kirola euskalduntzeko legea, Zerbitzu erlijiosoak euskalduntzeko legea, Arduradun politikoak euskalduntzeko legea.
|
|
2012
|
|
|
Inbertitzeko garaia Herri ekimeneko euskarazko hedabideok hausnarketa mahai bateratua sortzeko eskaera egiteaz gain, eskaera zehatzak ere jarri ditugu erakundeen mahai gainean: diru laguntza politika aldatu eta hitzarmen eredua ezar dezatela, sektorean inbertsioak eta garapena susta ditzatela eta publizitate instituzionalaren banaketan
|
hizkuntz
irizpideak pisu handiagoa izan dezatela. Horren berri eman diegu erakundeei (Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako sailburuordetza, Bizkaiko Foru Aldundia eta Gipuzkoako Foru Aldundia, besteak beste), eta kasu guztietan sektoreak egindako[...]
|
|
|
Herri ekimeneko euskarazko hedabideok hausnarketa mahai bateratua sortzeko eskaera egiteaz gain, eskaera zehatzak ere jarri ditugu erakundeen mahai gainean: diru laguntza politika aldatu eta hitzarmen eredua ezar dezatela, sektorean inbertsioak eta garapena susta ditzatela eta publizitate instituzionalaren banaketan
|
hizkuntz
irizpideak pisu handiagoa izan dezatela.
|
|
|
Hori da 2012rako aurreikusi dugun erronka. Bazkideen artean erabilera sustatzeko,
|
hizkuntza
irizpideak berrikusteko beharra ikusten duzue. Uneotan, zein irizpideri jarraitzen diozue?
|
|
|
Hemendik gutxira edozein enpresaren kezka izango delakoan daude. Enpresa pribatuek sarean izan lituzketen
|
hizkuntza
irizpideen inguruko hausnarketa egitea da ikerketaren helburua. Horretarako, sarean adituak eta arituak direnen iritziak bildu dituzte.
|
|
|
Administrazio publikoko erakunde eta langileentzako
|
hizkuntza
irizpideen jarraibideak zehaztuta daude, Jaurlaritzak Eusko Jaurlaritzaren gizarte sareetako erabileren eta estiloaren gida plazaratu baitzuen. Enpresa pribatuei begira, hutsunea dagoela ikusirik, lanean ari dira Emunekoak.
|
|
|
Abiaburu gisa, honako hau aipatzen da artikuluan:
|
hizkuntza
irizpideak zehaztuta dituen enpresak hizkuntza lehentasuna, laneko hizkuntza, kanpo komunikazioa… sare sozialetan ere ildo berari eutsi behar diola, sare sozialak komunikaziorako beste kanal batzuk dira eta.
|
|
|
Herri ekimeneko euskarazko hedabideok hausnarketa mahai bateratua sortzeko eskaera egiteaz gain, eskaera zehatzak ere jarri ditugu erakundeen mahai gainean: diru laguntza politika aldatu eta hitzarmen eredua ezar dezatela, sektorean inbertsioak eta garapena susta ditzatela eta publizitate instituzionalaren banaketan
|
hizkuntz
irizpideak pisu handiagoa izan dezatela.
|
|
|
Alde batetik, udalaren baliabideak ezaguturik ez dugu eremu gehiegi kudeatzeko gaitasunik izango, baina udalaren menpeko direnetan
|
hizkuntz
irizpide finkoekin jokatu behar dugu. hor daude, halaber, kultur etxearen Facebooka edo liburutegiarena.
|
|
|
|
Hizkuntza
irizpidea ere kontuan izan dugu, jakina, eta profesional elebidun edo euskaldunak eta erdaldunak elkarrizketatu ditugu, eta EAE osatzen duten hiru lurralde historikotakoak (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa). Ez gaitu bereziki kezkatu, hizkuntza bateko edo besteko profesionalak aukeratzerakoan, EAEko errealitate soziolinguistikoarekin zehazki bat datorren ordezkaritza lortzeak, ezta lurralde historikoen artean proportzionaltasuna gordetzeak ere.
|
|
|
Inbertsio ekonomiko eta giza baliabide zinez handiak mugitzen dira esparru horietan eta, honenbestez, gizartean presentzia, inpaktu eta eragin handia duen eremua da pertsuasioarena. Hartan diharduten mota guztietako pertsuasio iturriek –komertzialek, saltzaileek, marka komertzialek, marka instituzionalek, hizlari eta marka politikoek eta gainerakoek– zeren arabera zehazten dituzte beren
|
hizkuntza
irizpide edo plangintzak?... Inpresioa dugu, intuizioz edo soziolinguistikak eskainitako arrasto orokor eta bakan batzuei jarraiki hartzen dituztela hizkuntzaren erabilerari dagozkion erabakiak marka gehienek, besteak beste ez zaielako oraindik ez froga ez argudio ez irizpide argirik eskaini aztergai dugun komunikazio pertsuasiboaren eremutik.
|
|
|
Auzotarren harreman sareak indartu egin dira, euskal interakzioz beteaz. Udaletik eskaintzen diren zerbitzuak euskaraz izan daitezen ziurtatuz, antolatzen diren ekimenetan
|
hizkuntza
irizpideak garbi edukiz, ekimen horiek babestuz eta indartuz. Fishmanek dioen bezala, familia giroan, auzo mailan eta gizarte bizitzako elkar giroan indar egin beharra dago, hizkuntza biziberritu nahi bada.
|
|
|
autodeterminazio eskubidea. Handik aurrera, diskurtsodemokratikoa indartuz joan den arren,
|
hizkuntzaren
irizpidea eta nafarzaletasuneanoinarritutako historia indartu dira berriz ere. Abertzaletasunak, hortaz, diskurtsokontrajarriak izan ditu, eta dauzka, baina oro har hainbat faktore objektibotatikabiatuta (ohiturak, historia, hizkuntza, lurraldea.) definitu izan du naziokidea, baitaaskapenerako estrategia eta subjektu politikoa ere.
|
|
|
Estaturik gabeko nazioetan ohikoena da nazioa dagoen lurraldea errebindikatzea, nazio, lurraldeeta estatuaren arteko identifikazio batetik eratorrita. Irizpide horiei jarraiki, adibidez, Herrialde Katalanenmapa marrazten da, baina ez Euskal Herriko mapa,
|
hizkuntza
irizpideak, esaterako, ez duelako harenhedapena justifikatzen.
|
|
|
Frackingarena adibide bat besterik ez da, baina esanguratsua. Horrelakoetan normalean ez da
|
hizkuntz
irizpiderik jartzen, eta komeni da horretaz gogoeta egitea. Eta konplexurik gabe jartzea hitzaldi bat, bisita bat, erakusketa bat, batzar bat… ze hizkuntzatan izango den.
|
|
|
Bestetik, Emunek enpresei
|
hizkuntza
irizpideak definitzen laguntzeko gomendio batzuk azalduko ditu eta bukatzeko, hiru enpresatako esperientziak ezagutzeko aukera egongo da: EITB, Mondragon Unibertsitatea eta Kutxa.
|
|
|
Herri ekimeneko euskarazko hedabideok, hausnarketa mahai bateratua sortzeko eskaera egiteaz gain, eskaera zehatzak ere jarri ditugu erakundeen mahai gainean: diru-laguntza politika aldatu eta hitzarmen eredua ezar dezatela, sektorean inbertsioak eta garapena susta ditzatela eta publizitate instituzionalaren banaketan
|
hizkuntz
irizpideek pisu handiagoa izan dezatela.
|
|
2013
|
|
|
publikoetako espedienteetan aplikatu beharreko
|
hizkuntz
irizpideak
|
|
|
Euskal Herrian Euskaraz taldeak Espainiako Estatuko abokatuak Zarauzko Udalaren
|
hizkuntza
irizpideen kontra helegitea jarri izana salatu du: " Zarauzko Udala euskaraz bizitzeko bidean pausu garrantzitsuak eman ditu urte honetan.
|
|
|
" Zarauzko Udala euskaraz bizitzeko bidean pausu garrantzitsuak eman ditu urte honetan. Ueman sartu, eta otsailaren 27an
|
hizkuntza
irizpideak berritu zituen. Irizpideetan euskarari lehentasuna ematen dio udalak, euskararen normalizaziorako beharrezko dena.
|
|
|
Egun ohikoa da erakunde publikoek euskararen normalizaziorako bidean pausoak ematea. Urola Kostako ia udal guztiek eta Urola Kostako Udal Elkarteak bat egin dute oraintsu Gipuzkoako Foru Aldundiaren Udal ekin egitasmoarekin, eta Aizarnazabal, Azkoitia, Azpeitia, Beizama, Errezil, Getaria, Orio, Zarautz, Zestoa eta Zumaiako udalek administrazio kontratuetan
|
hizkuntza
irizpideak modu bateratuan ezartzea adostu dute, herrialdeko beste 26 udalerrirekin batera. Txanpon guztiek bezala, ordea, honek ere bi alde ditu, eta halako erabakiak auzitan jartzea ez da kontu ezezaguna.
|
|
|
Leire Txakartegi ELAko euskara arduraduna da eta sindikatuaren
|
hizkuntza
irizpidea argitu digu: " Hego Euskal Herrian gaztelania hutsez ez da inoiz egin behar".
|
|
|
lehenengo eta nabarmenduta euskaraz, eta ondoren gaztelaniaz. Zugazagak azpimarratu du, halako egoeratan
|
hizkuntza
irizpidea betetzeko egitekoa atzeratu behar badute atzeratu egiten dutela. Enpresa batzordean ez dago horrelako konturik; ELA, LAB, CCOO, UGT, CGT, ESK eta Lankide daude, eta behin baino ez du gogoan bilera euskaraz egin zutenekoa, nahiz eta hamabi ordezkaritatik sei ELAkoak eta LABekoak izan.
|
|
|
Batetik, garapenerako lankidetzako eta euskalgintzako beste zenbait talderekin (UNESCO Etxea, Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedra, Soziolinguistika Klusterra) sentiberatasun kanpainari ekin dio, garapenerako lankidetzan lerro indartsu berri bat txertatzeko, Lankidetza linguistikoa eta identitarioa, hain zuzen. Horretarako, nazioarteko garapen lankidetzan
|
hizkuntza
irizpidea txertatzeko propoAndoni Barreña, Jon Sarasua, Kepa Matxain, Viviana González, Iñaki González, Aldegundo González, Joanes Igeregi eta Ander Bolibar – Garabide Elkartea eta lankidetza linguistiko identitarioa: ibilbide xumea samena adostu dute elkarte guztiek.
|
|
|
Baduen arren, kontratazio irizpideen bitartez, zerbitzua euskalduntzeko plangintza, langile finko guztiak ez dira gai erabiltzaileak euskaraz artatzeko. Horrez gainera, eskaintzen dituen ekintzetan ez dago
|
hizkuntza
irizpide zehatzik eta, ondorioz, monitoreak euskaldunak izanik ere, nahikoa da euskaraz ez dakien jendeak izen ematea, hizkuntza arau orokorra gazteleraren alde jartzeko:
|
|
|
Arrasaten 27 kirol talde federatu daude eta, entitate pribatuak izan arren, AUKEA udal erakunde autonomoaren baitan dihardute. Erakunde horren barruan ez dago
|
hizkuntza
irizpiderik ezarrita eta, ondorioz, taldeak bezain askotarikoak dira bateko eta besteko hizkuntza ohiturak13 Are gehiago, gazteen arabera, elkarte bakoitzaren barruan ere hizkuntza arau ezberdinak sortzen dira jokalari talde batetik bestera:
|
|
|
Adibidez? Kontratazio publikoen
|
hizkuntza
irizpideak. Eremu hau gehiago landu behar dugu, administrazioa bezero den neurrian irizpide horiek ezartzeko.
|
|
|
TKEk bere estatutuetan jasotzen dituen
|
hizkuntza
irizpideak berrikusiko ditu, orain arte ezagutu gabeko buruhaustearekin egin baitu topo. TKE ligako epaileak Jose Luis Kortari zabaldutako espedientearen aurka Iñigo Santxo abokatuak aurkeztutako helegiteak sortu du arazoa, euskara hutsean helarazi ostean.
|
|
|
Alde batetik, eskolak eta mintzataldeak sortu zituzten, euskararen ezagutza zabaltzeko. Bestetik,
|
hizkuntza
irizpideak martxan jarri zituzten bezeroari euskarazko zerbitzua eskaini ahal izateko. Gainera, Eikan bezala, langileen funtzio kartan, norberaren eginkizunak eta baldintzak zehazten dituen horretan, euskara maila ere jasotzen da.
|
|
|
Gainera, Eikan bezala, langileen funtzio kartan, norberaren eginkizunak eta baldintzak zehazten dituen horretan, euskara maila ere jasotzen da. «Urtero ikuskapenak egiten ditugu
|
hizkuntza
irizpide horien betetze maila zehazteko eta neurri zuzentzaileak martxan jartzeko», azaldu du. Egindako ibilbideaz harro dago Rodriguez.
|
|
|
Hainbat eskakizun dira. Esaterako, Osakidetzari eskatu diote 2014tik hasita
|
hizkuntz
irizpideak ezartzeko itundutako enpresa denei. Testuko hainbat punturekin bat egin zuen PSE EEk.
|
|
|
Lehentasunezko unitateetako kontratazio behin behinekoa dela eta, Jaurlaritzari eskatu dio langile horiek hartzean «euskaraz jakitea lehenesteko». Enpresa hornitzaileekiko harremanetan ere
|
hizkuntz
irizpideak eskatzea nahi dute. Kontratazioarekin lotutako puntua eta itunpeko enpresekin lotutakoa, bi puntu horiek geratu ziren, hain zuzen ere, PS EEren oniritzirik gabe.
|
|
|
Arrasateko Udalak erabiltzen dituen
|
hizkuntza
irizpideak idatziz finkatu eta zinegotziei zein udal langileei helaraztea.
|
|
|
Kontratazio administratiboetan erabili beharreko
|
hizkuntza
irizpideak idatziz finkatu eta kontratu mota bakoitzaren baldintza pleguetan sartzea.
|
|
|
Udal langileen laneko prestakuntzan ere erabili beharreko
|
hizkuntza
irizpideak idatziz finkatzea.
|
|
|
Euskararen aurkako erasoekin amaitu behar da. Hainbat udalek onartutako
|
hizkuntza
irizpideen aurka jarritako helegiteek, esaterako, kalte nabarmena egiten diote euskararen normalizazioari.
|
|
|
Azken astean horren adibide argiak ikusi ahal izan ditugu. Batetik, Altsasuko Udalak kontratazioetarako ezarritako
|
hizkuntza
irizpideak kritikatuak izan dira eta, bestetik, Sakanako Mankomunitateak Larunblai aisialdi programan parte hartzeko ezarritako bete beharrak. Altsasuko udalak langabezian dauden eta euskaraz ez dakiten biztanleak" diskriminatu" dituela esan da. Baina nor da hemen diskriminatzen ari dena?
|
|
|
Integratu beharreko multzo hori, bestalde, testuinguru eta etxe erdaldunetan bizi da. Horrek familia mistoetan ikusteko moduko programazioa eta
|
hizkuntza
irizpideak eskatzen ditu; hala nola gaztelerazko azpitituluak eta grafismoa, hizkuntza bien arteko zubi lana egingo duten aurkezpen taktikak, hitzez hitzezko ulermenean baino irudien ikusgarritasunean oinarritutako edukiak eta abarrak erabiliz. Horren aurrean, ezer gutxi egin da etxe mistoetako elebidun eta elebidun hartzaileek erdaldun hutsekin batera euskarazko saioak ikusi ahal izan dezaten.
|
|
|
Hogeita hamasei udalek kontratazioetako baldintza agirietan hizkuntza baldintza batzuk sartzea adostu zuten, Gipuzkoako Foru Aldundiak sustatzen duen Udalekin egitasmoaren baitan. Orduz geroztik, hemeretzi udalek eta mankomunitate batek hartu dute hori egiteko konpromisoa osoko bilkura edo Gobernu batzordean, baina askoz ere gehiago dira egunerokoan kontratazioetan
|
hizkuntza
irizpideak txertatu dituztenak. Konpromiso horietan, kanpo kontratazioetan hizkuntza baldintzak txertatzeko modua estandarizatu da.
|
|
2014
|
|
|
— Lanbide heziketa arautuan azaldutako klabe hauetan funtzionatu — Teknologia bultza eta horretarako
|
hizkuntza
irizpideak ere finkatu — Berrikuntza teknologikorako eta orokorrerako sareetan txertatu
|
|
|
Hautemate hori aldatzeko euskararen erabilera enpresetan areagotzearen ekarpen ekonomikoa azaleratzea beharrezkoa da. Gipuzkoako Foru Aldundiak eta zenbait udalek kontratazio publikorako ezarri dituzten
|
hizkuntza
irizpideak oso lagungarri izan daitezke horretarako, lehiarako abantaila bat ezartzen duten neurrian azaltzen ari garen hizkuntza ikuspegi honetatik prestatuen dauden enpresentzat.
|
|
|
Jarrera hau, gure ustez, deitoragarria izateaz gain, ez da ulertzen egun gauden testuinguruan», azaldu zuen atzo Bilbaok. Aurrena Gipuzkoako Foru Aldundiaren kontra egin zuen Urkijok; kontratazioetan
|
hizkuntza
irizpideak jartzeko hartutako erabakiaren inguruko informazioa eskatu zion, eta salatu egin zuen gero neurri hori. Ondoren, Udaletik programaren barruan erabaki hori bera hartuta zuten udalei bidali zien jakinarazpena, eta denak salatu zituen.
|
|
|
Edurne Arrizibita mintzatu zen manifestazioaren deitzaileen izenean, eta egoeraren argazkia egin zuen, «bidegabekeria sorta» agerian utziz: Euskararen Legeak ezartzen duen zonifikazioa; Guardia Zibilak ereduaren aurka egindako txostena; ereduak nahasteko erabakia; EITBk eta Euskalerria irratiak emititzeko baimenik ez izatea; tokiko hedabideak, udalen euskara zerbitzuak eta euskaltegiak diru laguntzarik gabe uztea; zerbitzu publikoak euskaraz jasotzeko ezintasuna; eta herri batzuetako udalek hartutako
|
hizkuntza
irizpideei jarritako helegiteak, besteak beste. Are, gobernuak geroz eta oztopo gehiago jartzen dituela salatu zuen.
|
|
|
Horiek, baina, ez dira kanpo esku hartze bakarrak. Bilbaoren esanetan, Espainiako Gobernuko ordezkari Carlos Urkijok 46 udalen kontra egin du dagoeneko, kontratazioetan
|
hizkuntz
irizpideak ezartzeagatik. Bilbaok oroitarazi du Hizkuntz Eskubideen Adierazpen Unibertsalak hizkuntzen kudeaketa dagokion komunitateari aitortzen diola.
|
|
|
Hakobak aho batez gaitzetsi du
|
hizkuntz
irizpideen gaia «judizializatzeko» joera
|
|
|
Ezin etorria adierazi zuten Gasteizko eta Donostiako udalek, Arabako Diputazioak eta Uemak. Aho batez gaitzetsi zuten Espainiako Gobernuko Euskal Autonomia Erkidegoa «judizializatzen» ari dela
|
hizkuntz
irizpide propioak ezartzea erabakitzen duten erakundeen gaia. Bide batez, Jaurlaritzak horretan erakutsi duen jarrera onetsi zuten.
|
|
|
Lanpostu batzuek hizkuntza eskakizuna eta derrigortasun data edukitzeak ez baitu esan nahi lekuok betetzen ari diren langileak euskaldunak direnik, Arruabarrenaren arabera. «Gerta daiteke langilea salbuetsita egotea euskara ikastetik, adinagatik, edo
|
hizkuntza
irizpidea ez aplikatzea ere gerta daiteke: praktikan, derrigortasun data igarota, hizkuntza eskakizuna ez edukita ere, ez dute inor postuz mugitzen».
|
|
|
Espainiako Gobernuaren ordezkari Carlos Urkijok Gipuzkoako 59 udalen eta hiru erakunderen aurka egin du azken urtean,
|
hizkuntza
irizpideak direla eta. Guztira, 80 informazio eskaera edo errekerimendu egin ditu, 25 salaketa jarri ditu epaitegietan, eta zazpi auzi eskaera egin ditu.
|
|
|
Helburua zen euskarak tokia izatea erakundeen ardurapeko lanetan eta zerbitzuetan. Horregatik, kontratu publikoetan
|
hizkuntza
irizpideak ezarri zituzten: lehiaketetara aurkezteko, hizkuntzari dagozkion irizpideak ere bete behar zituzten enpresek.
|
|
|
Udalei egindako auzi eskaeretatik, gaur gaurkoz, hiru udalen aurkako auzi eskaerak daude indarrean: lan kontratuengatik Lasarte Oriako Udalaren kontrakoa,
|
hizkuntza
irizpideengatik Tolosako Udalaren aurkakoa, eta diru laguntzengatik Errenteriako Udalaren aurkakoa. Administrazio publikoen hizkuntza irizpideak arautzen dituen neurriak kentzeko eskatu zion Urte hasieran gobernuko ordezkariak Gipuzkoako Foru Aldundiari.
|
|
|
lan kontratuengatik Lasarte Oriako Udalaren kontrakoa, hizkuntza irizpideengatik Tolosako Udalaren aurkakoa, eta diru laguntzengatik Errenteriako Udalaren aurkakoa. Administrazio publikoen
|
hizkuntza
irizpideak arautzen dituen neurriak kentzeko eskatu zion Urte hasieran gobernuko ordezkariak Gipuzkoako Foru Aldundiari. Aldundiak 2009an hartu zuen erabaki hori, eta garbi utzi zuen ez zuela aldatuko jarrera.
|
|
|
Egin izan dituzte bilerak, baina bihar mahai gainean jarriko dute hizkuntza politika horien inguruan sortutako gatazka. Orain arte egindako informazio eskaerak, salaketak eta auzi eskaera gehienak kontratazioetan jarritako
|
hizkuntza
irizpideen ingurukoak izan dira; baina orain, BERRIAk jakin duenez, beste lau esparrutara behintzat ari dira zabaltzen informazio eskariak eta salaketak: hizkuntza irizpideetara, diru laguntzetara, erabilera planetara eta elebitasun eskaeretara, euskaraz soilik idatzita dauden testuak ele bitan jartzeko eskatzen hasi da Urkijo?.
|
|
|
Orain arte egindako informazio eskaerak, salaketak eta auzi eskaera gehienak kontratazioetan jarritako hizkuntza irizpideen ingurukoak izan dira; baina orain, BERRIAk jakin duenez, beste lau esparrutara behintzat ari dira zabaltzen informazio eskariak eta salaketak:
|
hizkuntza
irizpideetara, diru laguntzetara, erabilera planetara eta elebitasun eskaeretara, euskaraz soilik idatzita dauden testuak ele bitan jartzeko eskatzen hasi da Urkijo?. Udalek eta erakundeek erabilitako hizkuntza irizpideak epaitegietan babestu ahal izateko, txosten baten beharra dago.
|
|
|
hizkuntza irizpideetara, diru laguntzetara, erabilera planetara eta elebitasun eskaeretara, euskaraz soilik idatzita dauden testuak ele bitan jartzeko eskatzen hasi da Urkijo?. Udalek eta erakundeek erabilitako
|
hizkuntza
irizpideak epaitegietan babestu ahal izateko, txosten baten beharra dago. Horregatik, udalek Eusko Jaurlaritzari eskatuko diote txosten juridiko bat egiteko eta defendatzeko euskara hutsean aritzeko aukera; Jaurlaritzak ez baitu horrelako txostenik egin oraingoz.
|
|
|
Neurri zehatzei dagokienez, adibidez, legebiltzarkideak euskalduntzeko plana eta Legebiltzarraren funtzionamendua euskalduntzeko hainbat neurri proposatzen da. Bestetik, sail desberdinek egiten dituzten erosketa eta zerbitzu kontratazioetan
|
hizkuntza
irizpideak arau bidez jartzea ere proposatzen da. Hizkuntza eskubideen bermerako neurri zehatzak hartzea ere proposatzen da.
|
|
|
Baina euskal izendegiaren eratzaile eta arautzaile nagusiak, Euskaltzaindiak, aukera horren kontra egin du lege, eta, batik bat,
|
hizkuntza
irizpideak argudiatuz. Hain justu, hautu hori aztertuko dut, teoria feministatik abiatuta, ikusteko Euskaltzaindiaren hautuan berak ematen dituen lege eta, batik bat, hizkuntza arloko arrazoiez gain gure jendarteko genero ideologia nagusiak eraginik izan ote duen3.
|
|
2015
|
|
|
Gobernu ordezkariak era guztietako eskakizunak egin dizkie udalei. Erabilera planak,
|
hizkuntza
irizpideak, kontratazio irizpideak, elebitasun eskaerak, diru-laguntzak... nola ari diren egiten galdetu die. Gaztelania hiztunen eskubideak urratu direla iruditu bazaio, epaitegietara eraman ditu udalak.
|
|
|
Itxura onik ez du. Zarauzko eta Lasarte Oriako udalek aldeko epaia izan dute
|
hizkuntza
irizpideetan eta kontratazioetan, hurrenez hurren, baina Lekeitioko Udalak badu kontrako epaia udal erabakien agiriak Gobernu ordezkaritzara euskara hutsez bidaltzeagatik. Kontseiluko eta UEMAko ordezkariek ez dute itxaropen handirik.
|
|
|
UEMAk erabilera planak udalbatzarretara ez eramatea aholkatu zieten udalei, Olaztiko aurrekaria baitzuten. Udalerri hartako
|
hizkuntza
irizpideak errekurritu zituen Nafarroako Gobernuak eta epaia kontrakoa izan zen. Baztanen udalbatzarrera eraman dituzte hizkuntza irizpideak, eta Gobernuak helegitea jarria du.
|
|
|
Udalerri hartako hizkuntza irizpideak errekurritu zituen Nafarroako Gobernuak eta epaia kontrakoa izan zen. Baztanen udalbatzarrera eraman dituzte
|
hizkuntza
irizpideak, eta Gobernuak helegitea jarria du. Beste udalerrietako hizkuntza irizpideak ere udalbatzarrera eramango balituzte patu bera izango lukete.
|
|
|
Baztanen udalbatzarrera eraman dituzte hizkuntza irizpideak, eta Gobernuak helegitea jarria du. Beste udalerrietako
|
hizkuntza
irizpideak ere udalbatzarrera eramango balituzte patu bera izango lukete.
|
|
|
Azken urteotako hirigintza eredu inbaditzailea
|
hizkuntza
irizpideaz birzuzendu, eta kulturaren esparrutik haragoko erakunde egiturak euskararen biziberritze prozesuan eraginkorki baliatu. Zatiketa urbanistiko eta administratiboak areagotutako hizkuntza nekrosia oraindik itzulgarria delakoan.
|