|
2000
|
|
|
Gure diskurtsoak elebitasunaren aldekoa izan behar du, argi eta garbi. Elebitasun printzipioak
|
hizkuntza
minorizatuaren alde jokatzen du. Elebitasuna gure gizarte anitzean alboraezinezko exigentzia demokratikoa da.
|
|
|
31 zk. (1984), 93 Euskara, diskriminazioa eta legea (Orain eta Hemen). 31 zk. (1984), 95 1983ko erdal liburuak Euskal Herriaz. 31 zk. (1984), 127
|
Hizkuntza
minorizatuen Soziologi Batzarrea. 32 zk. (1984), 169" La Voz de Euskadi" kinka larrian (Orain eta Hemen). 33 zk. (1984), 90 Damua eta bonbak (Orain eta Hemen).
|
|
|
TORREALDAI, Joan Mari
|
Hizkuntza
minorizatuen Soziologi Batzarrea. 32 zk. (1984), 169 Bretainia eta bretoiera Iraultza Frantsesean zehar. 54 zk. (1989), 101
|
|
2001
|
|
|
Alegia, komunikabideak ehuneko hainbesteko bat bertako hizkuntzan ematera behartzea. Estatu frantsesean eta Alemanian %40ko kuota dute, eta Katalunian %25 Guk, berriz,
|
hizkuntza
minorizatua izanik, %0ko kuota dugu. Inposizioa dela esaten dute batzuk, baina haiek ari dira beste musika eta hizkuntzak inposatzen.
|
|
|
12 Fishman (1991) autorearen?
|
hizkuntza
minorizatuen reversing languageshift eredua?
|
|
|
Eredu horretara iristeko, kontuan hartzen dituliteratura psikosozialean azaltzen diren hainbat eredu: ...eta Coupland, 1990); eredu psikosoziala (Hamers eta Blanc, 1983); eredu soziohezitzailearen bertsio ezberdinak (Gardner, 1985; Gardner etaMcIntyre, 1993); gutxiengo bigarren hizkuntzen jabekuntza natural eta kulturaleneredua (Sanchez Carrion Txepetx, 1987); ezberdintasun indibidualen eredua (Skehan, 1989); bizitasun etnolinguistikoa eta elebitasunaren garapenaren eredua (Landry eta Allard, 1990);
|
hizkuntz
minorizatuen, reversing language schift RLS, eredua (Fishman, 1991); jarrera eredu globala izeneko eredua (Baker, 1992); jarrera etnolinguistiko eta motibazio intrinseko/ estrinseko eredua (Richards, 1993); motibazioen ikaskuntza prozesuko emaitzen erreakzio kateatua izeneko eredua (Dorney, 1994); motibazio hedatua izeneko eredua (Oxford eta Shearing, 1996); identitate etnosoziala eta taldearteko... Zentzu horretan, Arratibelek (1999), azaltzen du psikologia sozialaren ikuspegitik, ukipen egoeran dauden hizkuntzen jabekuntzaren etaerabileraren ikerketa eremuaren tradizioan, zeintzuk diren alderdirik garrantzitsuenak.
|
|
2002
|
|
|
Emisoren eta herri mugimenduen arteko loturak ezarri ditu irrati askeen arteko aniztasuna eta ezberdintasuna, kontzeptu beraren barruan kolektibo ezberdinek bultzaturiko iniziatibak biltzen baitziren. Hala nola, irrati aske batzuk une edo garai batean irauteko jaio dira, edo protesta baten inguruan, jarraitutasunik nahi izan gabe; beste batzuk auzo edo herri baten interesei lotuta; badaude ere, kultura alternatiboaren euskarria edo adierazbidea izatea helburu zutenak, eta, beraz, tendentzia batekin lotuta daude; edota
|
hizkuntza
minorizatuaren bozgorailua direnak. Boris Vian ek dioenez:
|
|
|
Izan ere, eredu euskaldunaren premia egon baita elebitasuna premiatzat hartzeko, euskara guztion eskubidea baita —baita euskara ikasi nahi ez duten euskal herritarrena ere—, eta ez elebidunen guraria betetzeko bidea. Praktika aipatu dugunez, bestalde, ez dago tokitik kanpo esatea ezen aukera hori egin dutela arrakastaz hizkuntza bi edo gehiago dituzten herrialde batzuetan, unibertsitateak bikoiztuz, eta
|
hizkuntza
minorizatuari zor zitzaizkion unibertsitateak eratuz (Flandria, Quebec, etab.). Eta, nik dakidala, herrialde aurreratutzat dauzkagu horiek.
|
|
|
Honenbestez, hizkuntza nagusiek ematen duten mailari eta erosotasunari muzin eginez
|
hizkuntza
minorizatuaren aldeko apustua gutxiengoen jokabide setatiaren adierazpide besterik ez litzateke izango, ghetto besterik ez diren ekintzetan indarrak xahutuz.
|
|
2003
|
|
|
Zelan uztar daitezke euskal nazionalismo separatista eta, esaterako, diskurtsoindigenista, humanitarioa eta galaxiarteko zapatistena? Nola liteke eskutik heldutajoatea
|
hizkuntza
minorizatuaren, euskararen, aldeko aldarrikapena eta Internetenerabilera militantea. Zelan egiten dio aurre mugimendu horrek nazioarteko komunikabideek mugimendua desitxuratzeko erabili izan duten faktore nagusiari, hots, indarkeriaren arazoei, batez ere kontuan hartuta euskaldunok Europan terrorismoaren estigma garela?
|
|
|
Hizkuntza kontuetan, praktikotasuna ez da premisa bakarra, garrantzitsua bai; hizkuntzaren paradigmetan sarritan nahasten dira arrazoia eta sentimendua.
|
Hizkuntza
minorizatu batean, erabilera sozialak eta erabiltzaileen estatusak asko dio hizkuntzaren beraren biziraupen aukeraz. Ez da bakarrik zenbat, ezpada nork.
|
|
|
Berebat, geurearen moduko
|
hizkuntza
minorizatu  batean, garrantzitsuak dira hizkuntzaren beraren kalitate estatusa eta atsegingarritasuna; nekez egingo baitu aurrera atsegina ez denak. Txikiak ona eta ederra behar du izan, besteen maila erdiesteko.
|
|
2004
|
|
|
Beti izan ote gara izan ere gutxi eta gutxituak geure herrian bertan?: ?
|
Hizkuntza
minorizatua, bere funtziotan, bere erabileran, behar lukeena baino gutxiago den hizkuntza da. Prozesu historiko baten bidez gertatzen da hizkuntza bat baztertua izatea.
|
|
|
Hori eman digu aditzera behintzat euskaltzain nafarrak. Jakina, gauza bat da euskararen alde dagoen gizarte zibilaren eragin ahalmena era batera edo bestera kalifikatzea, eta hor geure diferentziak nabarmendu ditugu; eta beste gauza bat,
|
hizkuntza
minorizatu baten etorkizuna gizarte zibilaren esku utzi behar dela pentsatzea. Hau ez da lekua, bistan denez, gizarte zibilaren egungo krisiaz hitz erdirik ere egiteko, baina, nolanahi ere, jadanik aho bateko iritzia da adieraztera goazena.
|
|
|
Legitimitate sozialaren mekanismoak kontra dauzka
|
hizkuntza
minorizatuak, hizkuntza talde nagusiaren isla izaten direlako halakoak. Dena dela, legitimitate sozialik ezean, borroka gaitezen legitimitate etikoaren alde:
|
|
|
|
Hizkuntza
minorizatuaren, ordezkatuaren eta zokoratuaren legitimitate sozial ezak, etnozidioaren arrakasta horretan baitatza, euskararen aldeko mormaltze estrategiak behin eta berriro auzipean jarriko dizkigu. Eta hori beti ez bada gertatzen, gehienetan gertatuko da:
|
|
|
Urrats hau ziurtatu ezean, ahalegin guztiak hutsalak izan daitezke. (...) Hizkuntza normalizatu guztiek familia bidezko jarraipena normalizatu badute eta hizkuntza plangintza gehienek
|
hizkuntza
minorizatuak normalizatzeko oinarrizko urratsa dela adierazten badute, oinarrizkoa dirudi hizkuntza politika koherenteak bere eginahalen zentruan familia bidezko jarraipena izatea?. 357
|
|
|
Baina han eta hemen, erantsi behar genuen. Hizkuntzaren erabilera, oro har, bizitza materialaren parametroetan era bakitzen den fenomenoa baita,
|
hizkuntza
minorizatuetako abagune kaskarretan nazio nortasunaren jarrera ideologikoak630 zerbait lagundu arren.
|
|
|
Aizpuruak era horretan ñabartu digu aurretik baietsia: ezagutzaren neurriak badu zerikusia erabileraren jardunarekin, baina ezagutzaren baldintza betetzea ez da aski
|
hizkuntza
minorizatua mintzabide normalizatua izan dadin. Beraz, hizkuntzaren izaera soziolinguistikoak determinatzen du erabileraren gizarte araua, eta ez hiztunen kopuruak edo hainbatekoak.
|
|
|
Ohar bat, badaezpada ere: esan beharrik ez dago noski euskaldun gehienen ama hizkuntza,
|
hizkuntza
minorizatua, ez dela hizkuntza nagusia izan, eta horrenbestez, ez duela lehen hizkuntzaren tasunik bereganatzen gizarteak esleitzen dion egoera diglosikoa dela medio. Bego, bada, horretan, argibidea.
|
|
|
–El Euskera no tiene acceso a su función de estandar cultural en su territorio (lo que ambos Estados y sus servidores presentan insidiosamente como una incapacidad natural de la lengua, allí donde es una impotencia artificial provocada por un bloqueo institucional?.
|
Hizkuntza
minorizatuen soziologia, 1986, Ttarttalo, 42.
|
|
|
Euskal kulturaren eta erreferentzialtasunaren labean berotu gabeko euskal haur gaztetxoak nola senti dezake euskararekiko atxikimendurik? Eta, jakina, hizkuntza nortasun hori garatu gabeko hiztunak zelan erabil dezake
|
hizkuntza
minorizatua. Ezinezkoa, ezinezkorik baldin bada.
|
|
|
Batetik, hezkuntzaren iturrian datozen ur baree tan (euskara, ohiturak, literatura, bertsogintza...) aski murgildutako belaunaldiak sortu ditu. Haatik, ur uherretan dabiltzan nazio identifikazio arantzatsuak (etnozidioaren kontzientzia,
|
hizkuntza
minorizatuaren problematika...) saihestu egin ditu gehienbat. Jakina, ez da batere harrigarria gauzak horrela gertatu izana.
|
|
|
Oroimenak huts egiten ez badit, esango nuke, Jim Cummins i irakurri izan diodala ondoren datorrenaren antzeko zer edo zer, alegia:
|
hizkuntza
minorizatuak hizkuntza gailenduarekin duen mendeko estatusa dela medio, morrontza hori nolabait kitatzeko, eskolaren barrutian hizkuntza indarrak pixka bat orekatzeko, erabateko lehentasuna eman behar zaiola hari. Ez hori bakarrik.
|
|
|
Etxetik hizkuntza hegemonikoaren jabe den haurrak zer nolako arazoak dauzka
|
hizkuntza
minorizatuan eskolatua izateko. Etxeko kultura giroa arras aldrebesa ez baldin bada behinik behin, halakoak ez luke eskuarki arazo larririk izango, betiere, hori bai, bigarren hizkuntzaren jabetza elebitasun goiztiarraren parametroetan txertatzen bada.
|
|
|
Dena dela, kontua askoz ere funtsezkoagoa dela iruditzen zait niri: hain zuzen, euskara bezalako
|
hizkuntza
minorizatu bat haur gaztetxoek ezin dute eskola esparrutik landa ia ia inon erabili, eta, esan bezala, erabilera bal din bada gaitasun komunikatiboaren neurria, eskolaldi barruko ekintzetan minuturik ere ezin da galdu hizkuntza baztertu hori erabiltzeko aukerabidean.
|
|
|
Nolanahi ere,
|
hizkuntza
minorizatuen benetako estatus erreala estatus ofizialaren araberako bihurtzeko estrategian, ez da asmo hutsala legeriaren eragin indarra erlatibizatu nahia. Ez, berriro diot, ezarria zaigun marko juridikoaren izaera, aldez edo moldez, zuritzeko ideiak plazaratuz badihardugu.
|
|
|
Ez.
|
Hizkuntza
minorizatu bat, dagoen osin beltzetik ateratzea, jasan duen ordezkapenaren historia larritik iratzartzea, ez da hala moduzko jakite teknikoei legokiekeen auzi hutsa. Azken buruan, hizkuntzaren gizarte izaerak gizarte antolamenduaren erraietan bertan dauka bere izatearen funtsa, eta horien arabera dantzatu ohi du mintzairaren ahots meharrak.
|
|
|
344 José María Sánchez Carrión Txepetx: Fundamentos para una teoría de la territorialidad lingüística,?
|
Hizkuntza
minorizatuen soziologia?, 1986, Ttarttalo, 29.
|
|
|
Zorigaitzez, euskal kulturaren deitura daraman gauza askok behar du diru laguntza. Gu bezalako herri batean, eta pixka bat gure
|
hizkuntza
minorizatu denean eta desabantailan dagoenean besteekin alderatuz, horixe lagundu behar direlako horrelako proiektuak. Egia esan, eztabaida ergel asko sortu dira oraingo euskal gobernuaren plan kulturalaren inguruan:
|
|
|
Guk ezin dugu pentsamendu unibertsaleko metodo eta sistemak moda legez asumitzen dituen kritika mota proposatu, gure errealitate estuaren baldintza objektiboak aintzat hartzen ez dituelako. Gure
|
hizkuntza
minorizaturik dagoelarik, herri independentziarik ez dugularik, ezin dugu etnozentrismoan errefuxiatu, baina kritika unibertsitarioaren epigono papera hartu ere ez.
|
|
2005
|
|
|
Behatokiko arduradunek ez dute panorama oso polita agertu. Behatokiko zuzendariak, Paul Bilbaok adierazi duenez, Frantziako Estatua
|
hizkuntz
minorizatuekiko tolerantea dela esan izana da, azken hamar urteetan egin duen politika gero eta murriztaileagoa eta jakobinoagoa izan baita. Frantziako Estatuak politika egokia ez duela egiten salatu du Behatokiak eta hori ere hizkuntz politika aurrera eramateko modu bat dela.
|
|
|
Edozein hizkuntzaren bizitzan telebista erreminta garrantzitsua bada, areagotu egiten da pisu hori euskara bezalako
|
hizkuntza
minorizatu baten kasuan. [...] Hizkuntza minorizatu bateko herri batean, bidezko iruditzen zaigu hizkuntza normalizazioaren funtzioan legitimatzea telebista (Torrealdai, 1985:
|
|
|
Edozein hizkuntzaren bizitzan telebista erreminta garrantzitsua bada, areagotu egiten da pisu hori euskara bezalako hizkuntza minorizatu baten kasuan. [...]
|
Hizkuntza
minorizatu bateko herri batean, bidezko iruditzen zaigu hizkuntza normalizazioaren funtzioan legitimatzea telebista (Torrealdai, 1985: 193). °
|
|
|
Euskara
|
hizkuntza
minorizatua izanik, esparru guztietara zabaldu behar da inoiz normalizatuko bada. Alegia, zinemara ere hedatu da.
|
|
2006
|
|
|
Ez da asmatu, tamalez, hizkuntza ordezkapenak eragotzi eta
|
hizkuntza
minorizatuak suspertzeko botika orokorrik, hau da, hizkuntzaren estatusean eragina izanen duen botikarik; damurik, botika eta sendabide sozialen arloan ez da urrats handirik egin. Bai, ordea, estatusaren gaitzaren ondorioz korpusean, hiztunen hizkuntza jardunean, agertzen diren hainbat sintomaren sendagarriak.
|
|
|
|
Hizkuntza
minorizatuotako hiztunek, beste gauza asko agian ez ditugu izango... baina pazientzia behintzat, saltzeko adina! Lotsa partitu zuten egunean ere, Sanz jaun (txo) a okupatuta ibiliko zen unibertsitateren batean hitzaldi garrantzitsuren bat ematen, auskalo zein hizkuntzatan.
|
|
2007
|
|
|
Aurrerakuntza izan daiteke identitatea eta euskal munduaren ezagutzari atea irekiz, baina aldarri hau seguruenik hizkuntzen irakaskuntzan urte haietan zabaldu zen" eduki soziokulturalak" kontzeptuarekin lotuago dago
|
hizkuntza
minorizatuen normalizazioarekin baino.
|
|
|
1840 inguruan Rexurdimento izeneko pizkundea Galizan sortu zenean,
|
hizkuntza
minorizatuen bilakaera ezaguna errepikatu zen, ondoko orrialdeotan azalduko dugunez.
|
|
|
euskara azpikomunitate koskor batenhizkuntza gehigarri bat besterik ez da izatez erdal munduaren unibertsoan. Nekezizan dezake
|
hizkuntza
minorizatu batek integrazio ahalmenik.
|
|
|
Ikusi berri dugunez, hizkuntzabatean dugun gaitasun komunikatiboa hizkuntza horren berorren erabilera eginkizunen araberakoa izan ohi da.
|
Hizkuntza
minorizatua baldin bada, esan dugu hizkuntza hori ez dela gai izango hiztunaren identitate kulturala eta soziala garatzeko.Aldiz, hizkuntza hori hizkuntza nagusia baldin bada, espainieraren eta frantsesarenkasuan bezala, esan dugu, hizkuntza hori izango dela subjektu elebakarraren edoelebidunaren edo eleanitzaren nortasuna garatuko duena.
|
|
|
|
Hizkuntza
minorizatu, ez minoritarioa, ez baita gauza bera, baten ofizialtasunak mintzaira horren praktika soziolinguistikoa aldatzeko eragin indarrik ezbaldin badu, legearen ustezko legitimazio formala hutsala da.
|
|
|
Eskarmentu horren ustezkohobekuntza bakarra euskararen ikaskuntzan datza, eskolaren bidezko euskalduntzepolitika dela medio. Hala ere, gauza jakina da euskara eskola hizkuntza bihurtudela onik onenean, eta
|
hizkuntza
minorizatu bat eskola hizkuntza bihurtzendenean, akabo: hizkuntza ofizial horren kartzela bihurtu da eskolaren esparrua, hortik atera eta gizarte hizkuntza bihurtzeko ahalmen ofizialik ez duen hizkuntza.Beraz, erne ofizialtasunaren kontu liluragarriekin!
|
|
|
Galera kuantitatibo handiena eskolaren bitartez egin zenez, orain eskolari eskatzen zaio hizkuntza biziberritzeko ahalegina. Alegia, eskolak egin zuen gauza bera egin luke baina alderantziz,
|
hizkuntza
minorizatuen mesedetan.
|
|
2008
|
|
|
Gure iritzia da lehen ideia dela reference corpus terminoaren jatorrizko adierari dagokiona21 baina horrelakoa da gaur egun euskaldunok behar dugun corpusa? Hizkuntza ‘normalizatuetarako’ egindako definizioak balio du bere horretan normalizazio bidean den
|
hizkuntza
minorizatu baterako?
|
|
|
–Fundamentos para una teoría de la territorialidad lingüística? in
|
Hizkuntza
minorizatuen soziologia.
|
|
|
Zentzu horretan Azkuek euskarazko eskolak sortu nahi bazituen ere, Europako nazio aurreratuenen ereduan inspiratuz egin gura zuen. Hau da, ez zuen euskara moduko
|
hizkuntza
minorizatu batentzat bigarren mailako irakaskuntza bat planteatzen, baizik lehen mailakoa, aleman eredukoa, Frantziako III. Errepublikak egin zuen bezala. Eta horretarako, ikusi den bezala, umezurtzak euskaraz heziko zituen zentro bat sortu nahi izan zuen, eta hari lotuta irakasle eskola bat, euskaldun irakasleak formatuz joateko.
|
|
|
Besteak beste, hezkuntza sistemari ezarri zaio bai gizaki bai gizarte eleanitzak prestatzeko agindua. EAEko hezkuntza sistemak dituen xede nagusien artean, euskara
|
hizkuntza
minorizatua hezkuntzaren bitartez biziberritzeko ahalegina dugu. Azken urteetan, hezkuntza sistemak duen helburu estrategiko horri, eleaniztasunaren eskakizuna erantsi zaio eta hainbat urrats egin dira bide horretan.
|
|
|
Beraz, orokorreko gogoeta osoa Euskal Herriko gune unibertsitarioari aplika diezaiokegu. Hala ere, aipatu dugun ildoan, GHEEk ez ditu bakarrik
|
hizkuntza
minorizatuak kolokan jartzen, baizik eta baita beste guztiak ere, ingelesa salbu. Horren aurrean, adibidez, Herbehereetan, atzerriko ikasleek halabeharrez egin behar dituzte nederlandera ikastaroak, baina eskolak ingelesez ematen dira...
|
|
2009
|
|
|
Bi lan ildo proposatu nituen nire eskaeran. Batetik, Europako
|
hizkuntza
minorizatuen arteko ikerketa konparatiboak hainbat eremutan: administrazioan, hezkuntzan, komunikabideetan, arlo juridikoan e.a. Bestetik, eleaniztasuna; hots, estatus ezberdineko hizkuntzen arteko elkar eraginen azterketa.
|
|
|
Modernoa da, era berean. Aztertzen dituzunean
|
hizkuntza
minorizatuak dituzten beste herri batzuk, gizarte arkaikoak ikusten dituzu. Euskal Herriko hizkuntza egoeratik gehien interesatzen zaidana da nola uztartzen diren euskara indarberritzeko ahalegina, etorkinen hizkuntzak integratzekoa eta gizarte modernoa.
|
|
|
Munduarekin konektatuta zaudete.
|
Hizkuntza
minorizatuek duten arrisku handienetakoa isolamendua da. Zuek nahi ala ez gizarte eleanitzean bizi zarete.
|
|
|
Nik uste jakin ere ez dakitela. Europan
|
hizkuntza
minorizatuak bigarren mailakoak dira. Baina gaur egun ez da hori euskarak duen balio nagusia.
|
|
|
Euskal Herriko gauza interesgarrienetakoa da nolako erantzun soziala egon den hizkuntza indarberritzeko, Estatua demokratizatu ondoren eta, hortaz,
|
hizkuntza
minorizatuen aldeko politika garatzeko aukera izanda. Frisierarekin konparatzen badugu, han ez dago horrelako atxikimendurik.
|
|
|
" Dislokazio sozioekonomiko" kontzeptuak adierazten du mendeko hiztun herriko kideak,
|
hizkuntza
minorizatuko kideak direnez, desabantaila sozial eta ekonomikoa pairatzen dutela, gizartean eta politikan ahulak baitira eta baliabideak kontrolatzeko gaitasun gutxiago baitute. Zergatik?
|
|
|
" Dislokazio sozioekonomiko" kontzeptuak adierazten du mendeko hiztunherriko kideak,
|
hizkuntza
minorizatuko kideak direnez, desabantaila sozial eta ekonomikoa pairatzen dutela, gizartean eta politikan ahulak baitira eta baliabideak kontrolatzeko gaitasun gutxiago baitute. suntsipena edo asimilazioa.7 Asimilazioa ekoizpen sistemaren antolaketan eta antolaketa sozioekonomiko nahiz politikoan izaten diren eraldatze azkarren bidez gertatzen da, maiz bat bateko aldaketa teknologikoekin batera.... Beste jarduera eremu batzuk, beste kontzeptuzko sistema, beste diskurtso, erlazionatzeko beste modu eta sare, eta beste funtzio eta hierarkia batzuk agertu eta txertatzen dira gizartean.
|
|
|
Alde on batzuk izanagatik ere, kalteak ez dira makalak. Telekomunikazioak, eremu fisikorik eta mugarik ez duenez, oraindik ere babesgabeago uzten du
|
hizkuntza
minorizatua, eskualdeetako eta munduko sare globaletako hizkuntza handien aurrean. Izan ere, leiho hori ezin da itxi; euskara mundura ateratzen den leihotik ordenatu, antolatu, kontrolatu ezin daitezkeen sare, irudi, mezu, ekoizkin kopuru amaigabea sartzen da.
|
|
|
In:
|
Hizkuntza
minorizatuen soziologia. José Ignacio Ruiz Olabuenaga, J. Agust� n Ozamiz (Ed.).
|
|
|
hizkuntza minorizatuko hiztunaren soslai psikologiko eta ideologikoa ezagututa —besteak beste, sumisiorako daukan saihestu ezinezko joera ezagututa—, Txillardegiren juzkua erabat zuzena da:
|
hizkuntza
minorizatuko hiztunak elebidun bihurtu ahala, jatorrizko hizkuntzaren gainbehera modu ia matematikoan gertatzen da munduko herri mintzaira gehienen kasuetan. Krisiaren alarma gorria orduan pizten da zinez hiztun herri menderatuentzat.
|
|
|
elebakarrak, hiztun erabakigarriak dira hizkuntzen erabilera zehazteko orduan, bai hizkuntza nagusiaren kasuan, eta bai herri mintzaira diglosikoaren atarramentuan. Bigarren kasura lerratuta, diogun, hizkuntza hegemonikoaren presioa dela medio,
|
hizkuntza
minorizatuaren hiztunak ez daukala bide bat besterik: amore eman, eta estatu hizkuntza ofizialaren aurrean belaunikatu.
|
|
|
amore eman, eta estatu hizkuntza ofizialaren aurrean belaunikatu. Asimetriaren legeak bere logika ezartzen du hizkuntzen erabileran, eta
|
hizkuntza
minorizatuaren aldeko politikak egiten diren kasuetan ere —Euskadin, adibidez—, hiztun menderatuaren gaitasun komunikatiboa higatzen eta kamusten joan da. Ahozkoan batik bat.
|
|
|
Tesi hori okerra da, eta Irlanda da horren frogarik garbiena: botereak, besterik gabe, ez du
|
hizkuntza
minorizatua normalizatzeko gaitasunik, boterea bera ere hizkuntzaeta kultura identitateari dagokienez, ez delako neutroa.
|
|
|
Euskararen arazoa, herriaren arazoa dela iradoki zigun Xalbador bertsolariak metafora eder baten bidez, bihotzaren eta gorputzaren artean ezin bereizizko lotura zegoela irudikatu zigunean. Kulturalismoaren bideak bide laburra dauka eginkizun
|
hizkuntza
minorizatuaren zoria ataka gaiztotik atera nahi duenean. Halako idealismo txar batek lausotzen du hizkuntza militantearen begirada, hizkuntzaren inplikazio sozialak, nazionalak eta politikoak globalki hautematen ez dituenean.
|
|
|
Gaurko munduan gertatzen ari den hizkuntz etnozidio globalaren oinarrian ez dago biolentzia besterik. Munduko
|
hizkuntza
minorizatuen herio bidean ez dugu bortxakeria besterik ikusten. Bortxa izan da, eta oraindik ere halaxe da, munduko herri, kultura, identitate eta hizkuntza menderatuen ordezkapenaren eta hondamenaren historia azaltzeko datu nagusia.
|
|
|
Munduko
|
hizkuntza
minorizatuen heriobidean ez dugu bortxakeria besterik ikusten. Bortxa izan da, eta oraindik ere halaxe da, munduko herri, kultura, identitate eta hizkuntza menderatuen ordezkapenaren eta hondamenaren historia azaltzeko datu nagusia.
|
|
|
" Elebidunek hizkuntza zeinu propiorik ez dutenez gero (gogo erabaki bat izan ezik, edo diglosiarengatiko baldintzapena), egoera markatzen dutenak elebakardunak izan ohi dira eta. Horrexegatik, komunitateetako batek bere azken elebakardunak galtzen ditueneko une berean, biena ez den
|
hizkuntza
minorizatua berehalako hondamenera erortzen da, bai familia mailan eta bai nazio mailan" 10.
|
|
|
Gure arteko euskaltzale batzuek azaldu duten iritziaren aurka, Txillardegik besterik uste zuen orduko hartan behintzat: elkarrekin ukipenean dauden bi hizkuntzetako bat
|
hizkuntza
minorizatua baldin bada, eta hizkuntza minorizatu horrek bere hiztun nagusiak —elebakarrak edota bere mundu kognitiboaren eta emozionalaren hizkuntza nagusia hizkuntza minorizatua dutenak— galdu baldin baditu, hizkuntza horrek hondameneko bidea hartuko duela iritzi zion. Hiztun elebakarrak direla, hizkuntza menderatuan besterik mintzo ez diren elebakarrak alegia, horrelako baldintza soziolinguistikoetan egoera markatzen dutenak.
|
|
|
Gure arteko euskaltzale batzuek azaldu duten iritziaren aurka, Txillardegik besterik uste zuen orduko hartan behintzat: elkarrekin ukipenean dauden bi hizkuntzetako bat hizkuntza minorizatua baldin bada, eta
|
hizkuntza
minorizatu horrek bere hiztun nagusiak —elebakarrak edota bere mundu kognitiboaren eta emozionalaren hizkuntza nagusia hizkuntza minorizatua dutenak— galdu baldin baditu, hizkuntza horrek hondameneko bidea hartuko duela iritzi zion. Hiztun elebakarrak direla, hizkuntza menderatuan besterik mintzo ez diren elebakarrak alegia, horrelako baldintza soziolinguistikoetan egoera markatzen dutenak.
|
|
|
Gure arteko euskaltzale batzuek azaldu duten iritziaren aurka, Txillardegik besterik uste zuen orduko hartan behintzat: elkarrekin ukipenean dauden bi hizkuntzetako bat hizkuntza minorizatua baldin bada, eta hizkuntza minorizatu horrek bere hiztun nagusiak —elebakarrak edota bere mundu kognitiboaren eta emozionalaren hizkuntza nagusia
|
hizkuntza
minorizatua dutenak— galdu baldin baditu, hizkuntza horrek hondameneko bidea hartuko duela iritzi zion. Hiztun elebakarrak direla, hizkuntza menderatuan besterik mintzo ez diren elebakarrak alegia, horrelako baldintza soziolinguistikoetan egoera markatzen dutenak.
|
|
|
Zehazki, zentzu honetan:
|
hizkuntza
minorizatuko hiztunaren soslai psikologiko eta ideologikoa ezagututa —besteak beste, sumisiorako daukan saihestu ezinezko joera ezagututa—, Txillardegiren juzkua erabat zuzena da: hizkuntza minorizatuko hiztunak elebidun bihurtu ahala, jatorrizko hizkuntzaren gainbehera modu ia matematikoan gertatzen da munduko herri mintzaira gehienen kasuetan.
|
|
|
Gure ingurura begiratu, Europan, zer ikusten dugu? Bakanen bat kenduta, zein
|
hizkuntza
minorizatu ez dago itzulbiderik gabeko puntu kritikoaren ingurumarian?
|
|
|
Tesi hori okerra da, eta Irlanda da horren frogarik garbiena: botereak, besterik gabe, ez du
|
hizkuntza
minorizatua normalizatzeko gaitasunik, boterea bera ere hizkuntzaeta kultura identitateari dagokienez, ez delako neutroa. Botere kontzeptuaren abstrakzioa egiten du euskal abertzaletasunak oro har, alde batetik, eta, bestetik, botere hori aktibatuta salbu ikusten du herri euskaldunaren zoria.
|
|
|
Ez. Hori ere bada, dudarik gabe, baina horrekin batera, eta askoz gehiago euskara bezalako
|
hizkuntza
minorizatu batean, gizarteak daraman martxa horri nola edo hala isla egin behar diogu hemen. Oreka bilatu da:
|
|
|
Garrantzitsua izango litzateke beste akademia batzuekin lan egitea. Baditugu gai batzuk erkide direnak, lexikografiaren ikuspegitik, gramatikaren ikuspegitik,
|
hizkuntza
minorizatuen instituzionalizazio mailan eta abar. Badaukagu zer esana eta zer egina.
|
|
|
7): «Euskarari dagokionez, kopuruak askoz ere apalagoak dira,
|
hizkuntza
minorizatu bati dagokionez. EUSTAT Euskal Estatistika Erakundeak emandako datuen arabera, gaur egun EAEn euskara da hirugarren hizkuntza(% 22,0) Interneten nabigatzeko erabiltzen direnen artean, gaztelaniaren(% 99,7) eta baita ingelesaren(% 23,2) atzetik.
|
|
|
Cabrek ez du uste katalanez idazten duelako bere egoera munduko gainerako idazleen egoera baino okerragoa denik: Beste
|
hizkuntza
minorizatuetako idazleak antzeko egoeran bizi direla pentsatzen dut, eta nahi duzuna egiten ari zarenez, ez zara kexatzen. Eta nire kasuan gutxiago, asko itzultzen baitizkidate lanak, eta idaztetik bizi bainaiz.
|
|
|
Itun Berritu baterantz txostena onartu dutenek ez dakit badakiten horren berri, alegia, hiztunak hizkuntzarekiko daukan identifikazio maila erabakigarria dela
|
hizkuntza
minorizatuaren erabilera kasuetan. Ez baldin badakite, hau da, uste baldin badute edozein nazio identitate baliagarria dela hizkuntza minorizatura hurbiltzeko, zer pentsatu ematen du gure kultura soziolinguistikoak.
|
|
|
Itun Berritu baterantz txostena onartu dutenek ez dakit badakiten horren berri, alegia, hiztunak hizkuntzarekiko daukan identifikazio maila erabakigarria dela hizkuntza minorizatuaren erabilera kasuetan. Ez baldin badakite, hau da, uste baldin badute edozein nazio identitate baliagarria dela
|
hizkuntza
minorizatura hurbiltzeko, zer pentsatu ematen du gure kultura soziolinguistikoak. Esan dezagun, orobat, oso oker dabiltzala, baldin eta hizkuntzaren definizio instrumentalista hutsarekin baldin badabiltza.
|
|
|
Euskararen herrira datozenak ez datoz interes pragmatikoak eraginda batez ere.
|
Hizkuntza
minorizatu batek ez baitauka halako erakarpen indarrik. Beraz, euskararen herriak bereganatzen dituen benetako hiztunak, euskaraz bizi nahi dutenak, identitate interesek hartaraturik datoz, eta horien artean ez dago nazio identitate espainola edo frantsesa duen hiztunik, betiko salbuespenak salbuetsita.
|
|
|
Herrien hizkuntzen ordezkatze prozesua eragiten du. Hizkuntz politika honek, herrien
|
hizkuntzak
minorizatuak izatera eramaten du. Bizitza publikoan benetako tokirik eta babesik gabe, hizkuntza marjinalak bihurtzen dira, eta ghetto baten baitan konfinatuak uzten dira.
|
|
|
Urrutira gabe nahikoa dugu irakaskuntzan euskarazko ereduek gurasoen erabakiz (guraso elebidun zein elebakarren erabakiz) izan duten gorakadari erreparatzea, edo Unibertsitatean ikasleek egiten duten hizkuntza hautuari begiratzea, edo helduen euskalduntzearen bilakaera aztertzea [34].
|
Hizkuntza
minorizatuak berreskuratzeko beste herrialdeetan ezagutzen diren hainbat esperientziarekin erkatuta, nekez ikus daiteke beste inon heldutan eta irakaskuntza araututik kanpo hizkuntza ikasteko halako ahalegin sendoa. Euskal gizarteak euskara bere egin nahi duen adierazgarri garbia dugu, zalantzarik gabe, helduen euskalduntze alfabetatze mugimendua.
|
|
2010
|
|
|
Europan, euskara hizkuntza gutxitu edo
|
hizkuntza
minorizatu bezala hartzen da, hiztunen kopurua kontuan hartuta. Euromosaic ikerketak Europako hizkuntza gutxituen konparazioa egiten du lau faktore kontuan hartuta:
|
|
|
0 euSKararen BilaKaera Soziala: ...garatutako prozesua, hiru bider da paradigmatikoa. lehenik, paradigmatikoa da azken hiru hamarkadetan euskarak bizi izan duen bilakaera sozialak erakusten duelako —argi asko erakutsi ere— hizkuntza ahuldu bat berrindartu daitekeela, hots, hegemonikoak ez diren hizkuntza guztiak ez daudela lehentxeago edo geroxeago desagertzera kondenatuta. bigarrenik, paradigmatikoa da erakusten duelako
|
hizkuntza
minorizatu baten biziberritze prozesuaren arrakasta neurri handi batean hiru faktoreren uztarduraren emaitza dela; zehatz esanda, euskararen ibilbideak erakusten du lege babes egokia, hizkuntza politika eraginkorra eta gizartearen atxikimendua (adostasun politiko eta sozial batek hauspotua) uztarri berean lotuta doazen heinean biziberritu daitekeela hizkuntza ahuldu bat. eta hirugarrenik, paradig... euskal autonomia erkidegoan, nafarroan eta iparraldean. hiru lurraldeotan, hain zuzen ere, lehen aipaturiko hiru faktore horiek (legeria, hizkuntza politika, herritarren atxikimendua) oso errealitate desberdina dute. horrek guztiorrek erakusten du posible dela hizkuntza bat biziberritu eta indartzea, utopia egingarria dela hori; baina, aldi berean erakusten du, hizkuntzabiziberritze prozesuen arrakasta edo porrota besteak beste aipatu berri ditugun hiru baldintza horien araberakoa izan ohi dela. orobat, aurrerapauso sendoenak eman diren lurraldean, eaen alegia, gertaturikoaren argitan bistan da errealitate soziala dela euskararen biziberritze prozesuaren abiaduran zuzenean eragiten duena, prozesu hori azkartzeko mugak oro har ez baitira legerian edo herri aginteen jardunean atzeman, euskal gizartearen beraren baitan baizik. horregatik guztiagatik da euskararena, nik uste, adibide paradigmatikoa hizkuntzen biziberritze ereduen artean. eta halaxe aitortua izaten ari da, gero eta gehiago, mundu zabaleko hizkuntza adituen artean.
|
|
|
• aipagarria da euskara bezalako
|
hizkuntza
minorizatu batetaz hitz egiterakoan, horren leku nabarmena izatea bestelako gizarte egoera bat bizi duen hizkuntza batek, hizkuntza nazionalak, hau da gaztelaniak.
|
|
|
Aldaketarik ez... gauza jakina da, Konstituzioaren eta bere menpeko legeen baldintzak aldatzea lortzen ez den bitartean ezinezkoa dela
|
hizkuntza
minorizatuen normalizazioa lortzea. Hizkuntzen artean bat dominantea eta besteak subordinatuak diren bitartean ez baitago normalizazioa lortzeko ezinbestekoa den berdintasunaren onarpenik.
|
|
|
Aldaketarik ez... gauza jakina da, Konstituzioaren eta bere menpeko legeen baldintzak aldatzea lortzen ez den bitartean ezinezkoa dela
|
hizkuntza
minorizatuen normalizazioa lortzea. Hizkuntzen artean bat dominantea eta besteak subordinatuak diren bitartean ez baitago normalizazioa lortzeko ezinbestekoa den berdintasunaren onarpenik.
|
|
2011
|
|
|
Telebista tradizionalaren aurrean, Interneterako sortutako ordu batek hilabeteetarako balio dezake.
|
Hizkuntz
minorizatuentzat Internet bidezko telebista aukera handia da.
|
|
|
1985 urtean,
|
Hizkuntza
minorizatuen soziologia kongresua egin zen Getxon. Bertan, hainbat ikerketa soziolinguistiko aplikatu aurkeztu ziren, ia denak teknika kuantitatiboetan oinarrituak.
|
|
|
195196): ...ematen du euskal herria euskararik gabe ere izan daitekeela edo erdal hizkuntzek euskal herrian duten nagusigoa euskal herria euskaldun izatea bezain bidezkoa dela, eta, beraz, euskaraz ari diren hiztun eta eremuak direla egoera normalizatutik at ala legitimatutako egoeraren kontra, korrontearen gora, ari direnak. honenbestez, hizkuntza nagusiek ematen duten mailari eta erosotasunari muzin eginez
|
hizkuntza
minorizatuaren aldeko apustua gutxiengoen jokabide setatiaren adierazpide besterik ez litzateke izango, ghetto besterik ez diren ekintzetan indarrak xahutuz. Irudiekin jarraituz, zergatik ez aldarrikatu euskarak bizi behar duen basamortuan euskal unibertsitatea, euskararentzat irabazitako beste eremu guztiak bezalaxe, Prognosia egitea ez da, ahuldutako hizkuntzen bilakaera kontuan, batere lan erraza.
|
|
|
Molde asko erabiltzen dira: hizkuntza zaurgarria, ahuldutako hizkuntza, hizkuntza gutxitua,
|
hizkuntza
minorizatua, mendeko hizkuntza, eremu urriko hizkuntza eta gutxiengoaren hizkuntza, besteak beste. Izendapen horietako batzuk erabat deskribatzaileak dira, adibidez, gutxiengoaren hizkuntza, non adiera erabat zehatza den eta modu bakarrean uler daitekeen.
|
|
|
–
|
Hizkuntza
minorizatuen gainbehera eremu prestigiatuenetan beste hizkuntza bat babesten zelako gertatzen zen, eta, beraz, pentsatzen zen hizkuntza bultzatzeko nahikoa izango zela gainbeherarekin bukatzeko eremu horietan hizkuntza minorizatua bultzatzearekin. Plangintzaren errealitateak gaia konplexuagoa dela erakutsi digu.
|
|
|
–Hizkuntza minorizatuen gainbehera eremu prestigiatuenetan beste hizkuntza bat babesten zelako gertatzen zen, eta, beraz, pentsatzen zen hizkuntza bultzatzeko nahikoa izango zela gainbeherarekin bukatzeko eremu horietan
|
hizkuntza
minorizatua bultzatzearekin. Plangintzaren errealitateak gaia konplexuagoa dela erakutsi digu.
|
|
|
Garai batean eskolak, ejertzitoak eta administrazioak desegin zutena nekez berregingo dute beraiek bakarrik. Hori bai, argi dago beraiek gabe ere nekez egingo duela aurrera
|
hizkuntza
minorizatuaren auziak?. Lionel Joly,. Soziolinguistika?, Jakin, 171 zenbakia, 2009, 137 or.
|
|
|
Aldeak alde, zilegi bekit galdera bat. Alegia, munduko
|
hizkuntza
minorizatuen panorama horretan euskaldunok ere ez ote daukagu hil edo biziko marra kritiko hori gehienbat igarota. Koldo Izagirrek aitortu berri digunez,. Euskararen erailketa programatua dago, kanpotik bezala barrenetik?
|
|
|
arteko harremanak jorratuz bukatuko dugu atal hau. Hizkuntzaren erreprodukzio soziala ez datza, guk dakigula, hizkuntza jakite hutsean, ezpada hizkuntza horren zinezko erabileran. Erabiltzeko jakin egin behar da, noski, baina jakiteak ez du erabilerarik bermatzen
|
hizkuntza
minorizatuetan.
|
|
|
|
Hizkuntza
minorizatuak eta erabileraren auzia: horra hor, zalantzarik gabe, arantzarik mingarriena prestigioa galdutako elearentzat.
|
|
|
Ez dago kontraesanik. Haatik,
|
hizkuntza
minorizatua ikastea kontraesanez eta oztopoz jositako bide malkartsua da.
|
|
|
Ikus dezagun
|
hizkuntza
minorizatuen egoera zertan den hedabideen arloan. Ez daude munduko hizkuntza minorizatu guztiak, baina lagin esanguratsua da honakoa:
|
|
|
Ikus dezagun hizkuntza minorizatuen egoera zertan den hedabideen arloan. Ez daude munduko
|
hizkuntza
minorizatu guztiak, baina lagin esanguratsua da honakoa: 800 hizkuntz komunitatetan egindako inkesta baten emaitza da.
|
|
|
Espainiako gizarte nazional hegemonikoak nola hautematen ditu Estatuko
|
hizkuntza
minorizatuak?: –Inkesten arabera, espainiarren seitik bostek ez du uste hizkuntza minorizatuak diskriminatuak daudenik?.
|