|
2002
|
|
|
Baina azalpenen bat aurkitzea ere ez litzateke hain zaila izango: normala da behin eredu bat eman ondoren, eta behin apustua horren alde egin ondoren, batasuna eta berdintasuna bilatzea euskara bezalako
|
hizkuntza
baten egoera sakabanatuan, alde batera utzirik batasun horretan noraino joan den Euskaltzaindia bera, jendeak Euskaltzaindiak berak baino urrunago joan nahi baitzuen praktikan. Akademiak ez bazuen argitzen editore batek, demagun, funtsezkotzat jotzen zuen punturen bat, ulertzekoa da argitaletxeak halako batasun bat nahi izatea argitara ematen zituen liburuetan.
|
|
2003
|
|
|
Beraz, horietariko bakoitzak du bizirik iraun eta bere giza taldearen kultura eta bizitzeko eraren adierazpena izaten jarraitzeko eskubidea. Eta inork ez dauka eskubiderik
|
hizkuntza
bati egoera diglosikoa ezartzea erabakitzeko, nahiz zoritxarrez hori egunero egiten den eta ia mundu osoan.
|
|
|
Hizkuntzak, dakigunez, be reganatua daukan estatus sozialaren arabera eskuratzen du dagokion ospea, eragina eta itzala, eta estatus sozial horri dagozkion komunikazio eginkizunak beteko ditu gainerako hizkuntzekiko lehian. Ukipen egoeran dagoen
|
hizkuntza
baten egoera ezin da inoiz era bakartuan antzeman, lehiakide (euskararen kasuan, galbide eta are heriotza bide) dituen hizkuntzen estatus egoera aintzat hartu gabe.
|
|
2004
|
|
|
–Hizkuntzaren fenomenoa ezin daiteke ulertu hizkuntza horren funtsapena den giza taldearen partaidetzarik gabe eta, beraz, giza taldeen arteko negozio guztietan bezala, harreman linguistikoa botere egitura batean ulertu behar da.
|
Hizkuntza
baten egoera linguistikoa beste gainerako hizkuntzen presioaren emaitza da eta, honekin batera, hiztunek beren hizkuntzari eusteko erakutsi duten indarraren isla. Boterearen teoriarekin egiten dugu topo, beraz, hizkuntzaren fenomenoa aztertzen hasten garenean, politikaren erdigunearekin, hain zuzen ere.
|
|
|
Hara, bada, zertan nenbilen: ?
|
Hizkuntza
baten egoera linguistikoa beste gainerako hizkuntzen presioaren emaitza da?. Oso oker ez banago, behintzat, euskaltzaleon kultura soziolinguistikoak betidanik daukan gabeziarik larrienetako baten aurrez aurre gaudela iruditzen zait.
|
|
|
Heriotzaren zantzuak ditu diglosiaren bideak, eskumenik ezaren adierazgarri: . Eta inork ez dauka eskubiderik
|
hizkuntza
bati egoera diglosikoa ezartzea erabakitzeko, nahiz zoritxarrez hori egunero egiten den eta ia mundu osoan?. 660 Diglosiaz mintzo gara bat batean, elebitasun diglosikoaren ezaugarrien jakitun bagina bezala. Gure jakintza soziolinguistikoa zernahi delarik ere, ez zaigu gaizki etorriko diglosiaren faktoreak gure herriko elebitasuna nola taxutzen duen ikustea.
|
|
2008
|
|
|
A. Renteriaren aipamen latz horren atzean dena aztertzea lerroalde honen helburua litzateke. Era batez, Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP, Office Public de la Langue Basque) eragina zein den ebaluatzeko goizegi da, egitura gaztea baita, jakinez urteak eta urteak behar baitira
|
hizkuntza
baten egoera aldatzeko24 2004ko uztailaren 9an sortutako hizkuntza politikarako egitura publikoak 2007an bete du hizkuntza politikarako proiektuaren lehen urtea.
|
|
|
Interesgarriagoa deritzot aldaketaren arrastoari jarraitzeari; bestela esan, orain 80 eta 50 urte inguru dauzkaten pertsonen hizkerari begiratu, eta noiz, nola, zeinen aurrean eta zertarako darabilten aldaera bata edo bestea aztertzea. Horrela,
|
hizkuntza
baten egoerarik naturalenaren barreneko berezko aldaketa aztertzera irits gintezke, baina herri batean, Zaldibian, euskara batuaren oldarrak zerikustekorik ez duen garai bateko aldaketa gainera. Honelako iraultza baten aurretik izandako hizkuntzaren berezko jokaera da aztertu nahi dudana.
|
|
2010
|
|
|
paula.kasares@unavarra.es bat soziolinguistika aldizkariaren 20 urteurrena dela eta argitaratu den ale berezi honetarako nafarroan euskarak 1990etik egun artio izan duen bilakaera azalduko zuen artikulua eskatu zidaten. euskararen egoerari itxura hartzeko datuak hasi nintzen biltzen (zentsu erroldak, inkestak eta azterlan soziolinguistikoak) eta, lehen kolpean, horiek guztiak ohiko azalpen demolinguistiko eta soziofuntzionalaren arabera emateari ekin nion. lehendabizi hizkuntza gaitasunaren, erabileraren eta jarreren gaineko datuek erakusten duten joera diakronikoa eta gero gizartearen hizkuntza erabilera esparruetan euskarak betetzen duen tokiaren argazki sinkronikoa. bide horretatik apailatu nuen, luze samar gainera, eskatutako idazkia. baina egindakoak asebete ez eta betiko azalbide (makro eta kuantitatibo) horretatik nola aldendu hasi nintzen gogoan erabiltzen. hala bada, dokumentazio iturrietan soilik oinarritu beharrean, duela 20 urte sortutako gazteen euskararekiko bizipenak ere aztertzea otu zitzaidan. hau da, euskararen egoeraren bilakaera azaldu eta egungo egoeraz hausnartzeko hiztunek hizkuntzarekin eratu dituzten harremanek irudikatzen duten deskribapen mikrosoziolinguistikora jo dut. nafarroako unibertsitate publikoko 52 ikaslek, gehienek 20 urtekoek, aitortutako hizkuntza bizipenak izan ditut soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain lan honen 2 atalean azalduko dudanaren oinarri1 gazteek ikasturtean irakasle diplomaturako haur hezkuntza eta lehen hezkuntza espezialitateetako 3 maila ikasten dute euskaraz. ...la nolanahikoa, Foru komunitatean osoki euskaraz ikas daitezkeen unibertsitateko bi titulazioetako ikasleak baitira. horregatik iruditu zait interesgarria gazte horien euskararekiko bizipenak eta adierazitako erabilera ohiturak, jarrerak eta hautuak deskribapen mikrosoziolinguistikorako baliatzea. bide horretatik maila makro eta mikroko datuak uztartu eta haien osagarritasuna bilatu dut. izan ere,
|
hizkuntza
baten egoera norbanakoen hizkuntzahautu eredu koherenteek epe luzera izan duten emaitza soziala bada (Fishman 2000, Fasold 1984), euskara zertan den azaltzeko euskaldunek mintzaira horrekin eratu dituzten harremanetan arakatzea bide metodologiko emankorra izan daiteke.
|
|
|
Nafarroako euskaldunen ehunekoaren bilakaera 1986etik 2001 bitarteko zentsuerroldetan eta 2001eko zentsuko 15 urte behekoen artean, eremuka berreskuratze orokor hori gora-behera, nafarroako gobernuak 2003an eta 2008an egindako inkesta soziolinguistikoek (2004, 2009) kezka emateko moduko datu batzuk eman dituzte. 15 eta 24 urte bitarteko gazteak hartuta, 2003an eremu euskalduneko %86, 4 zen euskalduna eta 2008an aldiz, %78, 3 Eremu mistoan ere gazteen multzoa euskaldunagoa zen 2003an 2008an baino. ez dakigu datu horiek etorkinen etorrera handia soilik ote duten arrazoi. dena dela, hurrengo inkestek belaunaldi gazteen euskalduntze bilakaera argitu ligukete. ez dezakegu ahantz
|
hizkuntza
baten egoera demolinguistikoa, hein handi batean, administrazio publikoek hizkuntza hori babesteko hartutako erabakiei lotuta dagoela. euskararen kasuan lotura hori aski argi dago. euskal autonomia erkidegoko hazkundearen eta ipar euskal herriko galeraren erdibidean, nafarroakoa egoera ez aitzin ez gibel dugu4, hizkuntza txikia egongaitz eta ahul dagoela salatzen duena. euskararen ezagutzaren eme... 2 taulak erakusten du nafarroako euskararen erabilera orokor apala (%6, 6) hamazazpi urteotan ia ez dela mugitu. gauzak horrela, erratea dago nafarrek, batez bertze, kalean egiten dituzten solasen %93, 4 erdaraz izaten direla.
|
|
2011
|
|
|
Legeak gabezia handiak ditu, ukitzen dituen alorrak kontuan hartuta. Administrazioa, irakaskuntza eta hedabideak baizik ez ditu ukitzen eta gaur egun badakigu
|
hizkuntza
baten egoera sozialak beste alor anitz ere behar dituela: gizarte erabilerari, sozioekonomiari lotutakoak… Orduan, Legea eskasa da kontuan hartzen duen eragiteko alorrari dagokionez, eta bestalde, testu eskas hori baliatuz hizkuntza politika egiteko Nafarroan izan den borondatea ezaguna da.
|
|
|
Ohar pare bat. Lehenik,
|
hizkuntza
baten egoera beste batek baldintzatzen du, edo beste batzuek. Hizkuntza bat ez dago hilzorian, diglosiaren minbiziak jota, besterik gabe.
|
|
2012
|
|
|
Soziolinguistika arloko eskarmentuak erakutsia digu erabilera dela
|
hizkuntza
baten egoeraren adierazle esanguratsuena eta fidagarriena. Erabilera altua ala baxua den, eta denboran aurrera egin ahala hazi ala txikitu egiten den ikustea da hizkuntzaren" osasun" egoera baloratzeko biderik egokiena.
|
|
|
1 Erdaldunen dentsitatea, ama hizkuntza gaztelania dutenena eta etxean gaztelaniaz edo bietara egiten dutenena, goraka doa. Azpimarratzekoa da, duen garrantziagatik (kontuan izan
|
hizkuntza
baten egoera eta gizarte moldaera erabilerak markatzen duela, ez hainbeste ezagutzak), etxean gaztelaniaz edo bietara egiten dutenak batuz, %37, 63an kokatuko ginatekeela. Horrek, sekulako eragina du luzarora, hizkuntzen ukipenezko egoera horretan.
|
|
|
Ordura arte urtetan eta urtetan nahiko modu egonkorrean euskaldun dentsitate ia erabatekoz mantendu izan diren herri askotxo behera etorri dira, bai euskaldunen dentsitate horretan, bai etxeko erabileran. Azpimarratzekoa da, duen garrantziagatik (kontuan izan
|
hizkuntza
baten egoera erabilerak markatzen duela eta ez hainbeste ezagutzak), etxean gaztelania edo biak erabiltzen dituztenak batuz (hasierako 12 herrietan), %37, 63an gaudela 2006an. Sakonago aztertu ditugun 4 herrietako batez bestekoa, berriz, %38, 55 da 2006an.
|
|
2013
|
|
|
Pako Aristi idazle eta kazetari ezaguna izango da gonbidatua, eta “Euskara, hizkuntza bat bere bakardadean” solasaldia eskainiko du. Aristik azalduko duen legez," bi hizkuntza hegemonikoen erdian, menpeko
|
hizkuntza
baten egoera petrala bizi du egun euskarak. Normalizazioaren etiketaz mozorroturiko anti politika baten ondorioz, piramide sozialean desagertzen ari da, eta laster kaletik ere bai.
|
|
2015
|
|
|
1981ean euskaldunen dentsitatea %80tik gorakoa zuten udalerrien multzoan: dira garrantzirik gabeak
|
hizkuntza
baten egoera soziala aztertzeko, eta datuek deskribatzen duten bilakaerak irudi nahiko koherentea osatzen du: gainerako udalerrietan ez bezala, euskarak atzera egin du arnasguneetan 1991 urtetik eta, batez ere, 2001 urtetik aurrera.
|
|
|
" Euskararen normalizazioaren gakoak", hortxe gaurko gaia; baina zeri deritzogu euskararen normalizazioa?, zeri normalizazio politika? Alegia, desabantaila edo gutxitu posizioan dagoen
|
hizkuntza
baten egoera soziolinguistikoa hobetzeko bideratzen den neurri multzoari (Goirigolzarri, 2015). Halaber, egoera soziolinguistikoa hobetze horretan maila eta helburu desberdinak bilatu daitezke.
|
|
|
|
Hizkuntza
baten egoera zein den jakiteko, galdera sinple batzuei egindako erantzuna behar duzu soilik. Behean galdera horiek:
|
|
|
Bukatzeko, UNESCO eta EGIDS en arteko alde nabarmena konplexutasunean dagoela argi dago, eta hori, zalantzarik gabe, ona zein txarra izan liteke azken honen mesedetarako. Alde batetik, ona EGIDS eskala pasatzea errazagoa delako, eta bestalde, txarra,
|
hizkuntza
baten egoera oso azaletik deskribatzen duelako.
|
|
|
Egile honek arrazoi duen arren, ezin da ahaztu faktore erabilgarri askoak proposatzen dituela Landweer ek eta izugarri aberastu dezaketela
|
hizkuntza
baten egoeraren azterketa.
|
|
|
80 eta 125). Baina egituraz sinple dirudien diskurtso horretan, egundoko zartada ostentzen da euskararen garapenaren kontra, soziolinguisten ustez;
|
hizkuntza
baten egoera berdin gera dadin edo txarrera egin dezan modurik eraginkorrena horixe delakoan. Gai hau askotan eztabaidatu da azkeneko urteotan eta alde askotatik, eta atalaren hasieran zerbait aipatu den arren, ez dut jardungo hizkuntzen arteko botere harremanez, ez bainaiz aditua, baina diskurtsoaren inguruan nabarmengarri iruditzen zaizkidan puntu batzuk agertarazten saiatuko naiz.
|
|
|
zera da: minorizazio egoeran dagoen
|
hizkuntza
bat egoera horretatik ateratzea eta
|
|
|
Minorizatuta dagoen
|
hizkuntza
bat egoera horretatik atera
|
|
2016
|
|
|
Soziolinguistika arloak bat egiten du
|
hizkuntza
baten egoeraren adierazle esanguratsuena eta fidagarriena erabilera dela esatean. Gainera, eguneroko ohiko harreman horietan erabiltzen dugun hizkuntza hori izan ohi da, osasun?
|
|
|
b) Minorizatuta dagoen
|
hizkuntza
bat egoera horretatik atera eta gizarte esparru eta funtzio guztietara hedatzeko prozesua.
|
|
|
Osatuz zoazen soziolinguistika hiztegian jasoa izango duzunez, hizkuntzanormalizazioa zera da: minorizazio egoeran dagoen
|
hizkuntza
bat egoera horretatik ateratzea eta gizartearen esparru eta funtzio guztietara hedatzeko prozesua. Oraingoan, albisteak erlazionatu beharrean, erakundeak eta gizarte esparru edo eremuak erlazionatu dituzu.
|
|
2017
|
|
|
Baina zernahi dela ere
|
hizkuntza
baten egoera une historiko batean, guztiek dute AB izateko posibilitatea; hala ez bada, errua ez da hizkuntzarena/ hiztunena, testuinguratzen duten bizi baldintzena baizik. Eta hauek alda daitezke.
|
|
2023
|
|
|
Izan ere, Eskisabelek azpimarratu du adostasunak ez direla «berez» sortzen, baizik eta «landu eta josi» egiten direla. «Adostasun horien oinarria izan behar da ulertzea eta onartzea euskararen normalizazioaz eta biziberritzeaz ari garenean ez garela ari abstraktuan
|
hizkuntza
baten egoeraz edo iraupenaz, baizik eta milaka euskal herritarren oinarrizko eskubideetako batez ari garela». Are, nabarmendu du «euskararen normalizazioan irabazitakoa» ez dela soilik euskaldunen eta euskaltzaleen mesedetan izango:
|