|
2000
|
|
|
Aragoi osoan aragoera ikastaroak antolatu eta hiztun berriak sortzea, eta fablak dialektoak mintzo dituzten ibarretan berriz, galtzen ari diren hiztun zaharren hizketa moldeak gorde eta aztertzea. Izan ere, bizitza modernoan
|
hizkuntza
gutxiagotuen patua baitauka aragoerak berak ere: eremu horietan ere gazteen aragoerak ez dauka beren zaharren joritasun edo aberastasunik, baina haiek izan ez duten militantzia eta gogo bizia agertu ohi dute hizkuntzaren alde.
|
|
|
Ustez konstituzioak, hizkuntza eskubideak aitortzen dituen entitateak, behin eta berriz ahal dituen traba gehienak ezarri ohi ditu asturlleonera duintzeko orduan. Duela gutxi arte berriz Europako hizkuntza gutxituen bulegoak Batasuneko kultur askotarikotasuna aipatzerakoan Portugal gogora ekarri ohi zuen, berau baitzeukan
|
hizkuntza
gutxiagoturik ez zeukan herrialde bakartzat. Eta hara non, kanpoko presio barik bere borondatez begirune eta errespetuzko aldarrikapena ontzat eman zuen Parlamentuak.
|
|
|
Esku hartzeko modu bat (ez bakarra) ekintza positiboaren bidez burututakoa da. Horrela, eta hizkuntzaren adibidera itzuliz, zilegi da gobernu batentzat
|
hizkuntza
gutxiagotuan egiten diren argitalpenak diruz laguntzea, merkatuaren mekanismoek gehiengoaren idatzizko adierazpenak baino ez baitituzte bermatzen. Izan ere, autoritate publikoak gehiengo eta gutxiengo kulturalen hizkuntzen artean neutralak balira, balizko neutraltasun horrek gehiengoaren alde jokatuko luke, izan ere, gehiengo kulturalak, merkatuaren indarrei esker, lasterrago ala beranduago espazio publiko osoa bereganatuko lukeelako.
|
|
|
Gizaki jakin bat jokabide umiliagarriaren biktima zuzena ez bada ere, biktimekin identifikatzen ahal da, adibidez talde kultural bereko kideak direlako. Esate baterako, bere ikasketa guztiak
|
hizkuntza
gutxiagotuan burutu dituzten ikasleak unibertsitatera iristen direnean eta han ezin dutenean beraien hizkuntzan estudiatzen segitu (demagun legediak eskubide hori errekonozitzen duela), orduan ikasle horiek umiliaturik sentitzeko arrazoi sendoak dituzte. Eta ez soilik ikasleek; gutxiengo kulturaleko kideak direnak ere umiliaturik senti daitezke, nahiz eta unibertsitatean ez egon eta inoiz egon ez izan, lehen aipaturiko izaera kutsagarriari esker.
|
|
|
Espainiako presio mediatikoaz gain, komunikabideen inguruko beste gai batzuk ere aipatu ziren Londresko sinposioan. Jakin genuen, adibidez, Europako Parlamentuaren enkarguz txosten bat egin duela Galesko Aberystwyth unibertsitateko Mercator taldeak, Internetek eta teknologia berriek
|
hizkuntza
gutxiagotuen baitan izango duten eraginaren inguruan. Zantzu batzuk besterik ez zizkiguten eman txosten horren inguruan:
|
|
2001
|
|
|
Ekainaren 26 eta 27an bildu ziren Atenasen gidoilari profesionalak Europako Federazioaren helburuak zehazteko. Bi dira batez ere aipatu erakundeak dituen helburuak, alde batetik Europako produkzioa babestu, alegia, Estatu Batuek egun duten produkzioaren aurrean bertako lana bultzatu eta bestea,
|
hizkuntza
gutxiagotuen ekoizpenen defentsa egin. Horrez gain, gidoilarien kode deontologikoa osatzeko asmoa dute Federazioaren bultzatzaileek.
|
|
|
Ikerlari horiekesaten dutena errepikatuz: ?
|
Hizkuntza
gutxiagotuaren erabilera maila hiruosagaien funtzio zuzena izango litzateke, elebidunen proportzioa, mintzakide taldearen tamaina edo solaskide kopurua erabilera askean eta hizkuntzagutxiagotuarekiko leialtasuna? (51 or.). Horretarako, erabilera maila enpirikoki kalkulatzeko formula eskaintzen dute; hau da, aldagai mota soziodemografikoak eta psikosozialak kontuan izanik.
|
|
2003
|
|
|
Testuinguru horretan ereduak mantentzearen irizpidepean egin ahal den hobekuntza ororen emaitzen ondorioak aurreikusi litezke, bada, ez dezagun hortik funtsezko aterabiderik datorkeenik espero. Egun bestelako errealitatea bizi dugula kontuan, azken hamarkadetan didaktika arloan, materialgintzan, irakasleen prestakuntzan, Europako hizkuntzen eskuratze goiztiarrean pilatu dugun eskarmentuak nola baita Europan,
|
hizkuntza
gutxiagotuei buruz ez ezik herritarren eskubideak jasotzen dituen kartak ere nahikoa helduleku eskaintzen dizkigute beste ibilbide bati ekiteko.
|
|
2004
|
|
|
Eta biziraupena lortu duten herriak burujabetzara jo duten herriak izan dira. Eta horrek, gainera, gurea bezalako
|
hizkuntza
gutxiagotu baten egoeran, ez du esan nahi biziraupena ziur lortuko dugunik ere!", esan zuen, Irlandako prozesua ekarriz gogora. " Herri honek soilik aurrera egin ahal izango du eta euskarak aurrera egin ahal izango du estatu bateko planteamendua egiten baldin badu" erabaki zuen.
|
|
|
Europako batasun prozesua, honek izango duen konstituzioa eta Europako
|
Hizkuntza
Gutxiagotuen Ituna izan zen hizpide ondoren.
|
|
|
Eta gainera zehaztu genuke zeri deritzon Europako Batasunak aniztasuna: estatuetan ofiziala den hizkuntzaren aniztasunaz ari den, ala estatu barruan dauden
|
hizkuntza
gutxiagotuen aniztasunaz. " Hizkuntz komunitateei izaera aitortu behar zaie lehenengo; eta eskubideak aitortu gero", zioen Paul Bilbaok.
|
|
|
Urko Aiartza abokatuaren ustez, Europar konstituzioa estatuen parametroetan eratzen ari da, eta beraz hortik gutxi espero dezakete
|
hizkuntza
gutxiagotuek. Iulen Urbiola bat etorri zen honekin.
|
|
2005
|
|
|
Hizkuntza kontuetan ere beste horrenbeste.
|
Hizkuntza
gutxiagotuak, askotariko espezieak bezala, abiada bizian desagertzen ari diren mundu honetan, euskarak irautea ez ezik indarberritzea ere nahi badugu, orain arte hartu ditugun erabakiak, abian ditugun egitasmoak, eraiki ditugun diskurtsoak, jokatzeko erak eta abar mahai gainean jarri eta eguneratu egin behar ditugu.
|
|
2006
|
|
|
Gure aztergaiari berriro helduz,
|
hizkuntza
gutxiagotuaren berreskurapenerako, lehenik eta behin berritze demo grafikoaren berezko indarrak euskararen alde jarri behar dira. Neurri batean hori bideratuta dago, gazteengan baitago euskaldun kopururik zabalena eta, aldi berean, proportziorik handiena.
|
|
|
Berezko
|
hizkuntza
gutxiagotua dagoen kasuetan, gurean bezala, argi dago eskolak protagonismo handia hartzen duela hizkuntzaren normalizazio eta berreskurapen prozesuan. Erantzukizun osoa eskolaren esku utzi ezin bada ere, horretan duen zeregina funtsezkoa da, hizkuntza ikasteko bidea ematen baitu.
|
|
2007
|
|
|
Peter Macintyrek hiztunaren komunikatzeko aukerez hitz egin zuen, kalkulatuz helikopterotik salto egin behar duen paraxutistaren esku dagoela jauzi egitea ala ez, eta ez beste inoren esku. Aldiz, Valentziako Unibertsitateko Ferran Suay psikologoak gogorarazi zuen egunero gogorarazten digute egia esan
|
hizkuntza
gutxiagotuetan arituz gero, paraxutistak lurrera bitartean haize bolada galantak jasan dituela eta makina bat aldiz horma joko duela. Haizetea saihesteko onena, jauzi ez egitea, sumisioa alegia.
|
|
|
Bestelakoa litzateke beti bere hizkuntzan egitea helburu duenarena. Valentziarrak azaldu zuenez, asmo hori burura eramateko ez da nahikoa
|
hizkuntza
gutxiagotuaren kontzientzia izatea, eguneroko hizkuntz gatazketan zerbait gehiago behar da hizkuntza dominatzaileak mendean har ez zaitzan. Hiztunak garbi izan behar du bere hizkuntzari eutsiko diola, kontuan izan behar du deseroso sentituko dela muturrak ikusi ditu, denbora galdu du... eta pentsatu behar du egoera horietan zer esango eta zer egingo duen.
|
|
2008
|
|
|
Beraz, askoz ere nekezagoa izango zaigu euskararen alde egitea espainieraren alde egitea baino; gurean aipatzen den" elebitasun eta elebiduntasun orekatuak" lortzeko helburura iristea ia ezinezkoa izango da. Nahiz eta euskara gutxiengoaren hizkuntza eta
|
hizkuntza
gutxiagotua izan —hizkuntza gutxiagotua eta bereziki landu beharrekoa—, eta espainiera, berriz, hizkuntza hedatuagoa eta osasuntsuagoa izan, horren aldekoak dira bereziki euskara nahi ez dutenak, paradoxikoki berriz ere.
|
|
|
Nahiz eta euskara gutxiengoaren hizkuntza eta
|
hizkuntza
gutxiagotua izan hizkuntza gutxiagotua eta bereziki landu beharrekoa, eta espainiera, berriz, hizkuntza hedatuagoa eta osasuntsuagoa izan, horren aldekoak dira bereziki euskara nahi ez dutenak, paradoxikoki berriz ere.
|
|
|
Nahiz eta euskara gutxiengoaren hizkuntza eta hizkuntza gutxiagotua izan
|
hizkuntza
gutxiagotua eta bereziki landu beharrekoa, eta espainiera, berriz, hizkuntza hedatuagoa eta osasuntsuagoa izan, horren aldekoak dira bereziki euskara nahi ez dutenak, paradoxikoki berriz ere.
|
|
|
Gaur egun telebistak dauka publiko potentzial handiena, ondoren irratiak eta azkenik prentsa idatziak.
|
Hizkuntza
gutxiagotu baten kasuan hedabide moten arteko ezberdintasuna nabarmenagoa da: ikusentzutezkoa errazago iristen da, soilik entzutekoa dena ez da hainbeste iristen eta idatzizkoak dauka publiko potentzial txikiena.
|
|
|
Nukleoa ezinbestekoa da erkidegoaren sendotasunerako, beronen bizi indarrak eta dinamikotasunak nabarmen baldintzatzen dute erkidegoaren bizitasuna. Baina zirkulu kontzentrikoak ere ezinbestekoak dira, batik bat bizirauteko zabaltzea derrigorrezkoa duen
|
hizkuntza
gutxiagotu batentzat. Euskararen hizkuntza erkidegoak nukleo sendoa eta ahal bezain zabala behar du eta, halaber, zirkulu kontzentrikoetara hedatzeko gaitasuna behar du.
|
|
|
3) Ikuspegi metodologiko zehatzenetik zalantza bakarra da ea aplikagarria den modu automatiko batean gurea bezalako
|
hizkuntza
gutxiagotu baterako hizkuntza normalizatu baten audientziak aztertzeko erabiltzen den markoa.❚
|
|
|
Adibidez, 2 taulan ikusten den moduan kontsumitzaile kopurua handiena telebistak dauka (%84, 4) eta gero irratiak (%57, 7) eta azkenik eguneroko prentsak (%50, 2). Eta joera hau seguruenik nabarmenagoa da
|
hizkuntza
gutxiagotuetan.
|
|
|
•
|
Hizkuntza
gutxiagotua izaki, euskararen hizkuntza erkidegoa txikia eta ahula denez, kontsumitzaile potentzialen kopurua txikia da, euskararen hizkuntza erkidego normalizatu batek izango lituzkeena baino nabarmen txikiagoa.
|
|
|
— F. Etxeberriak eta K. Elosegik eginiko artikulua da: " Basque, Spanish and Immigrant Minority Languages in Basque Schools" (Euskara, gaztelania eta etorkinen
|
hizkuntza
gutxiagotuak euskal eskoletan). Azken urteetan ikasle etorkinen kopuruak gora egin du, eta hauen eskolaratzeak ez ditu jarraitu bertakoen egungo joerak.
|
|
|
The Case of the Ikastolas" (Ikastolak:
|
hizkuntza
gutxiagotuaren aldeko lana hizkuntza plangintza integratu eleanitzaren bidetik.). Ikastolen hizkuntzaplangintzaren oinarriak azaltzen dira bertan, euskaraz irakastea legez kanpokoa zenetik hasita eskolako Eredu Eleanitz Integratura, eta hortik gaur egungo Hizkuntza Proiektu orokorraren erronkara.❚
|
|
|
Uste dugu egunero, oharkabeko hainbat elkarrizketa etnometeorologiko izaten dugula, eguneko eguraldiaz mintzatzen gara, asteburuko iragarpena hizpide izaten dugu, telebistako eguraldi iragarleak adi adi entzun eta ikusten ditugu, tenpora kontua apurka apurka ikasten dugu eta sarri kontatu edo irakurri izan dugu zer nola eragiten dion Mari jainkosak Euskal Herriko eguraldiari. Gainera euskara,
|
hizkuntza
gutxiagotua izanez, edo ez dakigulako, edota alboko erdaren estutzea ezin bortitzagoa delako alor honetan erabil genezakeen bezain ondo ez dugu erabiltzen. Mendeen joanean metaturiko hainbat berba eta esapide, gure hitz altxorra, ahantzi samarturik dugu eta uste dugu gauza berriak asmatu baino lehen, geureari eutsi behar diogula.
|
|
|
Sortzez geroztik, euskara nonahi, noiznahi eta zernahirako balia dadin euskara eguneratzen ahalegindu da Euskaltzaindia. Testuinguru horretan, lehenagotik zetozen ahaleginei segida emanez, igaro berri den mendeko 60ko hamarkadan, euskararen batasun bideak berealdiko bultzada jaso zuen,
|
hizkuntza
gutxiagotu baten indarberritzea ahalbidetzeko oinarrizko habeetako bat ezarriz, bidenabar. Habe horrek, hain zuzen ere, corpus plangintzarekin dauka zerikusia, eta corpus bateratu horren zabalkundean, ez neke eta eztabaidarik gabe, ikastolen mugimendua izan zuen aldamenean Euskararen Akademiak.
|
|
|
Bi azter ardatz nagusi horiek, gainera, bi aldagai nagusiren arabera landu ditugu: batetik, elebitasuna lortzea helburu duten bi eskola ibilbide nagusiren arabera, hala murgilketa nola berezko
|
hizkuntza
gutxiagotua iraunarazteko eredua; bestetik, ingelesaren sarrera goiztiar zein berantiarraren arabera.
|
|
|
Baina ez soilik Euskal Herrian. " Beste
|
hizkuntza
gutxiagotuekin batera Europan ere euskara zabaldu nahi" dutela adierazi zuten prentsaurrekoan. Antza, Oinezak orain arte zituen muga guztiak gaindituko ditu.
|
|
|
Era berean, aipatu alderdiei hainbat gauza leporatu zizkieten gazte independentistek: ...eta gehienak euskalde barrukoak direla kontuan hartzen ez duena" eta berau egiteko zuen enpresarioak, gainera, kontratatu duzuena"; Kapitalismoak behar duen pribatizazioa arlo guztietara hedatzea, hezkuntzara ere bai, Bologna prozesuaren bitartez" enpresen beharretarako ikasleak etorkizuneko langile akritiko, menpeko eta behin behinekoak izan daitezen", gainera euskara bezalako
|
hizkuntza
gutxiagotuak eta Euskal Herria bezalako estaturik gabeko nazioak" lekurik gabe uzteko".
|
|
2009
|
|
|
Euskara
|
hizkuntza
gutxiagotua da bere lurraldean bertan, eta espainiar eta frantziar estatuen hautu politikoz dago asimilazio prozesu horretan. Lea Artibai eskualdea euskalduntzat badugu ere, berton ere une oro dira zapalduak gure hizkuntza eskubideak.
|
|
|
Lehen hizkuntzan edo etxean jasotako hizkuntzan eskolatzearen egokitasuna, zenbaitek eskubidea ere aipatu izan du? indar handiz erabili zen euskarazko irakaskuntzaren hastapenetan, munduan zehar
|
hizkuntza
gutxiagotuak indarberritzeko hainbat eta hainbat kasutan erabili izan den modu bertsuan. Nolanahi ere, komeni da ez nahastea Euskal Autonomia Erkidegoan gurasoek aitortua duten irakas hizkuntza aukeratzeko eskubidearen ondorioz zilegitasun osoz A edo B edo D ikastereduak aukeratu ahal izatea, batetik, eta haurrak etxean jasotako hizkuntzan eskolatzearen egokitasuna, bestetik.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxiagotuen kasuan behar beharrezkotzat jotzen da etxetik jasotako hizkuntzari eskolan ere jarraipena ematea, hain zuzen ere hizkuntzaren lanketa formalaren bidez erabilera afektibo eta ez formaletarako hizkuntza hori haurrek erabilera jasoetarako ere beregana dezaten. Hizkuntza normalizatu eta hegemonikoen kasuan, ordea, ez da hori ezinbestekotzat jotzen, hain zuzen ere, gizarte bizitzan indar handiz erroturiko hizkuntzak direnez gero, eskolatik kanpoko faktoreek aise orekatzen baitute eskolan jaso gabe utzitakoa, horrexegatik ez da kasu horietan ezinbestekoa iraganean ama hizkuntza deituriko lehen hizkuntzan eskolatzea.
|
|
|
Kontua da etxeko hizkuntza gaztelania duenak aise eutsiko diola gaztelaniari, ez bakarrik gizartean oro har eta, besteak beste, hedabideetan duen indarragatik, baizik eta, batez ere, bere familia inguruneko hizkuntza gaztelania bera delako. Aitzitik,
|
hizkuntza
gutxiagotuentzako, euskararentzako adibidez, hil edo bizikoa da eskolan leku handia izatea. Haurren garapen kognitiboan eta psikolinguistikan adituak direnek diotenez, gainera, horrek ez dakarkie batere kalterik, onura baizik, etxeko hizkuntza gaztelania duten haur eta gazteei.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxiagotu bat indarberritzeko ezinbestekoa da herritarrek hala nahi izatea; erabat alferrikakoa izaten da herritarren borondatea behartzea. Ahalik eta tentsio gutxien eta giro barea behar da aurrera jarraitzeko.
|
|
|
Desorekatik orekarako bidean, nahitaez, gizarte bizitzan hegemonikoa den hizkuntzak onartu du orain arte izan duen eta oraindik ere baduen leku erraldoia baino txikiagoa izatea berarentzat, eta lekuaren zati bat utzi du
|
hizkuntza
gutxiagotuaren esku. Hizkuntza gutxiagotuak, beste ezein hizkuntzak bezala, baldintza bat behar baitu irauteko eta hazteko:
|
|
|
Desorekatik orekarako bidean, nahitaez, gizarte bizitzan hegemonikoa den hizkuntzak onartu du orain arte izan duen eta oraindik ere baduen leku erraldoia baino txikiagoa izatea berarentzat, eta lekuaren zati bat utzi du hizkuntza gutxiagotuaren esku.
|
Hizkuntza
gutxiagotuak, beste ezein hizkuntzak bezala, baldintza bat behar baitu irauteko eta hazteko: erabilia izatea.
|
|
|
Guztiek onartu dute elebakartasunari uko egitea. Akabo elebakartasuna, eta akabo elebakartasunerako tentazioa, bai hizkuntza hegemonikoaren aldetik, baita indarberritu nahi den
|
hizkuntza
gutxiagotuaren partetik ere. Hala bedi!
|
|
|
Euskal gizarteak, euskararen gizartea ere izatera iristeko, egiazki elebiduna izatera heltzeko, Hizkuntza Bizikidetzarako Hitzarmen sakoneko bat behar du, oinarri moduan honako paktua ahalbidetuko duena: hegemonian dagoenak hegemoniari uko egitea, uko elebakartasunari, eta, beraz, erabilera eremuak eta funtzioak jarri ditu
|
hizkuntza
gutxiagotuaren eskura; egoera ahulean dagoen hizkuntza erkidegoak, euskararenak, uko egin behar dio elebakartasunaren mentalitateari, elebitasunaren txipa bereganatu behar du gogo onez.
|
|
|
Hortaz, zilegi eta bidezko da eremu urriko
|
hizkuntza
gutxiagotua indarberritzeko diskriminazio positiboa deitu izan dena erabiltzea, konpentsaziorako diskriminazioa baita, nahiz eta mugatua izan behar zilegi izango bada. Zilegitasunik ez duena, berriz, hizkuntza darwinismoa da, askatasunaren izenean, hizkuntza politika ezabatu nahi baitu.
|
|
|
Ulertzekoa da, beraz, hizkuntza txiki deitzearen kontua aurreiritzitzat jo izana, zenbait kasutarako bederen. Aurreiritzia aipatu dugu uste dugulako
|
hizkuntza
gutxiagotuak deitu litzaiekeela hizkuntza txikiak edo minoritarioak deitu ordez, hizkuntzen bilakaera sozialaren araberako izendapen egokiagoa delako eta" txikitasun vs handitasun" kontzeptuak hizkuntzen balioari buruzko aurreiritzi okerren aterpe direlako.
|
|
2010
|
|
|
Ordura arte euskaraz aritu bazen ere, gaztelaniaz hitz egin zuen dekretuaz: " Euskara darabilten enpresak saritu egin behar dira, baina zigortu ez, bestela beti
|
hizkuntza
gutxiagotua baita galtzailea. Borondatearen kontra egiten badute, ez dugu ezer lortuko".
|
|
|
3 Estatu nazioaren hizkuntza bakarraren hiztunek (erdaldun elebakarrek) ez dituzte bere egiten
|
hizkuntza
gutxiagotutako euskarak dituen premiak. Agian, euskarak aurrera eginez gero, egunerokoan dituzten hainbat onura galduko dituzten beldur direlako.
|
|
|
" Globalizazioak" ekar dezake homogeneizazioa, baina, alderantziz ere, indartu dezake aniztasuna. Globalizazioa hizkuntza ekologia ereduarekin lotzen bada, euskaltzaleek pentsa dezakete ez daudela bakarrik euren
|
hizkuntza
gutxiagotuaren defentsan, baizik eta, munduan hedatzen ari den edozein hizkuntzaren aldeko aldarrikapenaren joerari jarraiki, provincianismotik atereaz, nazioarteko globalizazioaren baitan daudela.
|
|
|
Globalizazioa hizkuntzaekologia ereduarekin lotzen bada, euskaltzaleek pentsa dezakete ez daudela bakarrik euren
|
hizkuntza
gutxiagotuaren defentsan, baizik eta, munduan hedatzen ari den edozein hizkuntzaren aldeko aldarrikapenaren joerari jarraiki, provincianismotik atereaz, nazioarteko globalizazioaren baitan daudela. ko paperezko formatuan, 32 hizkuntzatan argitaratzen zen, tartean euskaraz ere bai. Gaur egun, interneten argitaratzen da, eta sei hizkuntza ofizial hauetan bakarrik kaleratzen da, azken Zuzendari Orokorrak (Koichiro Machuura) egin dituen aldaketen lekuko:
|
|
|
• Zer dakar
|
hizkuntza
gutxiagotuentzat. Gainditze bat?
|
|
|
Espainiako eta Frantziako Estatunazioen hizkuntza eredua hizkuntza bakarraren eredua da. Boteretsuenek (botere politiko, juridiko eta ekonomikoa lortzen dutenek) ezarri eta inposatutako hizkuntzarena. nagusia izatea dute helburu, Estatuko beste
|
hizkuntza
gutxiagotuak Europako Batasuneko erakundeetan ez erabiliz.
|
|
|
Horrela, esan daiteke aipatu diren arrazoiak ez dutela bat egiten hizkuntza ekologia ereduarekin, nahiz eta jakin, euskararentzat eta antzeko
|
hizkuntza
gutxiagotuentzat hori izan daitekeela eredu baliagarriagoa. Zergatik baina?
|
|
|
Aniztasunean bildurik. dena den, europako batasunaren sorreraren aitzindari europako ekonomi elkartearen hastapenetatik egon den garapenari erreparatuta aniztasun partziala besterik ez dela izan ondoriozta dezakegu. ekonomi elkartetik gaur egungo europako batasunerako prozesuan zazpi itun aurkituko ditugu: .... estatuek osatutako erakundea dela kontuan harturik, europako batasuna ez da sartzen kide diren estatuek aplikatzen dituzten hizkuntza politiketan; haien ustetan barne arazoa baita. bitxia da, izan ere, ekonomiarekin edo beste eremu batzuekin hainbat arteztarau sortu ditu batasunak, eta estatu guztiek aplikatu beharrekoak dira. hizkuntzaren afera, aldiz, ez dute helburu; hainbat estatutan berezko
|
hizkuntza
gutxiagotuak suntsitzeko, eta ondorioz herritarrak eskubideez gabetzeko, politikak abiatzen badituzte ere. hala ere, badira europako batasunak, eta gutxiengoen hizkuntzei dagokienez, abian jarritako hainbat ekimen eta dinamika. horietan gehienetan batasunaren ekarpena ekonomikoa besterik izan ez bada ere. esaterako, europako parlamentuaren ekimenez, 1982an eblul erakunde sortu zen. eblul (europea...
|
|
|
Europako kontseiluko Ministroen Batzordeak. gutxiengo nazionalen babesa arautzen duen lehen ituna dela esan daiteke. diruz sustatu du europako batasunak. egun hiru eremu jorratzen ditu MerCator sareak: ...atzerriko hizkuntzen ikaskuntzari begirako SoCrateS programa batasuneko hizkuntza ofizialei (irlandera eta luxenburgera barne) begira besterik ez dago. europa eraikitzean hizkuntzek dimentsio politikoa eta ekonomikoa hartu dute, eta horrek eragina dauka batasuneko jardueretatik kanpo geratzen diren hizkuntzetan. tamalez, europako batasunak ez du kontuan hartzen eraikitzen ari diren europa horretan
|
hizkuntza
gutxiagotuak alboratzeak ekar ditzakeen ondorioak, bai eta hizkuntza horien barne garapenean ere. zer pentsa eman lieke horrek guztiak, berdintasunean oinarritutako europa bat eraikiko bada. gizarTe ziBilaren eKarpena: hizKunTz eSKuBideen deKlarazio uniBerTSala azken hogei urteotako errepasoa egiten ari garela, ezin saihestu hizkuntza komunitateen berdintasuna lortzeko gizarte zibilak egindako ekarpena:
|
|
|
Herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen Europak ezin du beste albo batera begiratu kide diren hainbat Estatuk hizkuntzagutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. esan genuke azken taldean aurkitzen direla estatu gehienak, 22 hain zuzen ere. eTa orduan, zer? ...n eskaintzen diren tresnak ere. ez dugu zalantzarik argazkiak badituela kezkatzeko elementuak. gurea bezalako hizkuntzen normalizazioa ez du europak ahalbidetuko, hori argi izan behar dugula iruditzen zaigu. dena den, europak lagun dezake bide horretan. herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen europak ezin du beste albo batera begiratu kide diren hainbat estatuk
|
hizkuntza
gutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. ez dago onartzerik europako batasuneko kide izan nahi duen turkiari nazioarteko oinarrizko estandarrak bere egin behar dituela agintzea, eta egun batasuneko estatu batzuek estandar horiek sinatzeari edota berresteari muzin egitea. hala ere, esan behar dugu gizarte zibila pixkanaka pixkanaka esnatuz doala. herri mugimenduek gero e... bretainia, Frisia, okzitania, euskal herria, gales, herrialde katalanak, Sardinia... are gehiago, herrien arteko elkarlana inoiz baino gehiago sustatu da azken urteotan. horrek erakusten digu hizkuntza gutxiagotuen berreskurapenaren aldeko masa sozial aktiboa gero eta handiagoa dela, eta beraz itxaropenez ikusten dugu etorkizuna. hona ekarri nahiko nuke berriki Fernand de Varennes irakasle eta adituak lorienten (bretainian) Partnership for Diversity delako foroan egindako hausnarketa:
|
|
|
hori da, beraz, europako hizkuntza aniztasunaren egungo argazkia, bai eta argazki horri buelta emateko nazioartean eskaintzen diren tresnak ere. ez dugu zalantzarik argazkiak badituela kezkatzeko elementuak. gurea bezalako hizkuntzen normalizazioa ez du europak ahalbidetuko, hori argi izan behar dugula iruditzen zaigu. dena den, europak lagun dezake bide horretan. herritarren arteko berdintasuna eta aniztasunaren ondarea aldarrikatzen duen europak ezin du beste albo batera begiratu kide diren hainbat estatuk hizkuntza gutxiagotuetako kolektiboekin agertzen duten jarrera erasokorretan. ez dago onartzerik europako batasuneko kide izan nahi duen turkiari nazioarteko oinarrizko estandarrak bere egin behar dituela agintzea, eta egun batasuneko estatu batzuek estandar horiek sinatzeari edota berresteari muzin egitea. hala ere, esan behar dugu gizarte zibila pixkanaka pixkanaka esnatuz doala. herri mugimenduek gero eta tresna gehiago jartzen dituzte beren hizkuntzen normalizazioa ahalbidetzeko: bretainia, Frisia, okzitania, euskal herria, gales, herrialde katalanak, Sardinia... are gehiago, herrien arteko elkarlana inoiz baino gehiago sustatu da azken urteotan. horrek erakusten digu
|
hizkuntza
gutxiagotuen berreskurapenaren aldeko masa sozial aktiboa gero eta handiagoa dela, eta beraz itxaropenez ikusten dugu etorkizuna. hona ekarri nahiko nuke berriki Fernand de Varennes irakasle eta adituak lorienten (bretainian) Partnership for Diversity delako foroan egindako hausnarketa: " etorkizuna ez da beltza hizkuntza gutxiagotuei dagokienez, hala ere, instituzioek zer eman dezaketen eta zer emango duten kontuan hartuta, gizarte zibilaren garaia dela esan behar dugu. gizarte zibilaren determinazioak aldaketak eragin ditzakeela zalantzarik ez dut." inoiz gure eta gu bezalakoen arteko elkarlana saretu dugu, europako instituzioen aurrean ahots bakarra agertu dugu, hain zuzen ere, hizkuntza gutxiagotuetako kide diren milioika hiztunen ahotsa eraman dugu lau haizetara aldarrikatzen duten aniztasunean bildurik ikurritza benetakoa izan dadin.z oharraK
|
|
|
bretainia, Frisia, okzitania, euskal herria, gales, herrialde katalanak, Sardinia... are gehiago, herrien arteko elkarlana inoiz baino gehiago sustatu da azken urteotan. horrek erakusten digu hizkuntza gutxiagotuen berreskurapenaren aldeko masa sozial aktiboa gero eta handiagoa dela, eta beraz itxaropenez ikusten dugu etorkizuna. hona ekarri nahiko nuke berriki Fernand de Varennes irakasle eta adituak lorienten (bretainian) Partnership for Diversity delako foroan egindako hausnarketa: " etorkizuna ez da beltza
|
hizkuntza
gutxiagotuei dagokienez, hala ere, instituzioek zer eman dezaketen eta zer emango duten kontuan hartuta, gizarte zibilaren garaia dela esan behar dugu. gizarte zibilaren determinazioak aldaketak eragin ditzakeela zalantzarik ez dut." inoiz gure eta gu bezalakoen arteko elkarlana saretu dugu, europako instituzioen aurrean ahots bakarra agertu dugu, hain zuzen ere, hizkuntza gutxiagotuetako ki...
|
|
|
bretainia, Frisia, okzitania, euskal herria, gales, herrialde katalanak, Sardinia... are gehiago, herrien arteko elkarlana inoiz baino gehiago sustatu da azken urteotan. horrek erakusten digu hizkuntza gutxiagotuen berreskurapenaren aldeko masa sozial aktiboa gero eta handiagoa dela, eta beraz itxaropenez ikusten dugu etorkizuna. hona ekarri nahiko nuke berriki Fernand de Varennes irakasle eta adituak lorienten (bretainian) Partnership for Diversity delako foroan egindako hausnarketa: ...kizuna ez da beltza hizkuntza gutxiagotuei dagokienez, hala ere, instituzioek zer eman dezaketen eta zer emango duten kontuan hartuta, gizarte zibilaren garaia dela esan behar dugu. gizarte zibilaren determinazioak aldaketak eragin ditzakeela zalantzarik ez dut." inoiz gure eta gu bezalakoen arteko elkarlana saretu dugu, europako instituzioen aurrean ahots bakarra agertu dugu, hain zuzen ere,
|
hizkuntza
gutxiagotuetako kide diren milioika hiztunen ahotsa eraman dugu lau haizetara aldarrikatzen duten aniztasunean bildurik ikurritza benetakoa izan dadin.z oharraK
|
|
|
1966an gutxiengo nazionalen babeserako zirrikitua ireki zien. eskubide zibil eta politikoen nazioarteko itunaren 27 artikuluaren arabera, hizkuntza gutxiengoan dauden estatuetan hizkuntza komunitate horiei ez zaie ukatuko hizkuntza erabiltzeko eskubidea. egia da, bai, artikuluak ezezko formula erabiltzen duela, eta ondorioz, ez du garbi uzten zein diren estatuak hartzen dituzten konpromisoak. hori garbitze aldera, 1994an giza eskubideen batzordeak artikulu horren interpretazioa berbideratu zuen, eta ohar batean azaldu zuen artikulua modu negatiboan idatzita egon arren, gutxiengoaren identitatea edo haren kideen eskubideak babesteko neurri positiboak. ondoren, 1992an eta 27 artikulu horren ondorioz, nazio batuen erakundeak 47/ 135 ebazpenaren bidez gutxiengo nazional, etniko, erlijioso edo linguistikoen partaide diren pertsonen eskubideen deklarazioa argitaratu zuen. hala ere, deklarazio horrek ez zuen balio juridikorik. hartara, ez ditugu zuzenean aitortuta oinarrizko hizkuntza eskubideak. beti ere giza eskubideen hizkuntza irizpideari erreparatu zaio hizkuntza eskubideak aitortuak izateko. bestalde, aipatzekoa da azken urteotan uneSCo erakundeak ere zenbait adierazpen eman izan dituela argitara, esaterako, 2001eko kultur aniztasunari buruzko deklarazio unibertsala. tamalez, aipatu deklarazioa ez da arautzailea. aitzitik, hainbat printzipio ezartzen ditu estatuek bere egin eta garatzeko konpromisoa har dezaten. azkenik, kontuan hartzekoak dira europako Segurtasun eta kooperazio erakundeak argitaratu izan dituen ebazpen zein gomendioak, besteak beste, helsinkiko ituna, hezkuntzari buruzko hagako gomendioak, gutxiengoen eskubideei buruzko osloko gomendioak, etab. bidean utzi ditugu nazio batuen erakundeak abian jarritako hainbat tresna: ...an bereizkeriaren kontrako hitzarmena... luze bezain interesgarri joko luke horien guztien azterketa egitea, baina beti ere arestian esandako ondorioa errepikatuko genuke, esan gabe doa, artikuluan zehar gutxiengoez ari garela, baina horrek ez duela esan nahi terminologia hori onartzen dugunik. itun guztietan gutxiengoez hitz egiten da. horrela hizkuntza gutxiengoen kategorian sartzen dira berezko
|
hizkuntza
gutxiagotuak. ikuspegi teorikotik gutxiengo hitza ezaugarri bat konpartitzen duten eta erreferentzia egiten zaion eremuan kuantitatiboki erdia baino gutxiago osatzen duen taldeari esaten zaio. eTa azKen hogei urTeoTan, europaK zer?
|
|
2011
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxiagotua normalizatzeko hizkuntza politika, benetakoa eta eragingarria bada, hiztun herria normalizatzeko gainerako politiken ondoan pentsatu eta sustatu behar da. Baina politika horiek, botere banaketa edo eskualdatzea suposatzen dutenez, ez dira lehiakideengandik etorriko.
|
|
|
Etxean bertan daukagu, inora gabe, ohitura txar hori: , euskara inguruko
|
hizkuntza
gutxiagotuekin erkatuta, ez dago batere gaizki?. Ez gara ohartzen baldintzarik onenetan dagoen hizkuntza, egotez, atzera bueltarik gabeko dinamika galgarrian sartuta egon daitekeela.
|
|
|
Hori egin aurretik, ordea, munduko hizkuntzei buruzko oinarrizko datu orokor batzuk aletu nahi ditugu. Lantxo honetan, ezinbestez eta hobe beharrez, munduko
|
hizkuntza
gutxiagotuen ikuspegi kualitatiboa ematea da gure helburua. Panoramaren ikuspegi kuantitatiboa ikusmiratu nahi duenak badauka nora jo.
|
|
|
–
|
Hizkuntza
gutxiagotuen aurkako presioa gero eta handiagoa da. Horretara, hizkuntza hauen etorkizuna iragartzeko orduan, maizenik, honako iritzi hau gailentzen zaigu:
|
|
|
Jean Paul Bronckart ek eta beste askok ondo asko frogatua dutenez, hizkuntza guztiek berezko garapen ahalmen maila bera edo bertsua dute etorkiz; betiere, jakina, baldintza soziolinguistiko historikoak aldeko dituztenean, eta ez kontrako,
|
hizkuntza
gutxiagotuen kasuan bezala:
|
|
|
Komunitate etniko bat nazio kontzientzia daukan herri bat baino hauskorragoa da, ez da zalantzarik horretan. Eta hauskortasun horren ondorio zuzena da munduko
|
hizkuntza
gutxiagotu gehienen egungo zoria. Egonkortasun eta trinkotasunik gabeko gizarte egituretan oinarrituta, auto-estimu belaxkakoak izan ohi dira gizatalde etnikoak.
|
|
|
hots, katalanak gai ez baldin badira hiztun herri beregain moduan antolatzeko, diren adina izanda, euskaldunok nola arraio izango gara. Bestela esanda, demolinguistikak duela azken hitza
|
hizkuntza
gutxiagotuen patuan, bideragarri diren edo ez diren jakiteko neurria hiztunen kopuruan datzala. Kontua, ordea, zera dela esango nuke:
|
|
|
Azken hauek handiagotuetara hurbiltzen dira eta haien satelite bihurtu, modu autonomoan funtzionatzeko ahalmena galduz. Horrela,
|
hizkuntza
gutxiagotuek euren esfera sozialean hizkuntza handiagotuak txertatzen dituzte: handiagotuaren ortografia erabiliz, handiagotuaren praktikak kalkatuz.
|
|
2012
|
|
|
Lehen inkesta soziolinguistikoa egin zenetik, 1991tik, alegia, ezagutzan izan dugun hazkundearen proiekzioa eginez, ia 200 urte lirateke ezagutza unibertsalera iristeko. Gauza bat da progresibotasuna eta beste bat, oso desberdina, progresibotasunaren kontzeptua erabiltzea euskararen normalizazioa eragozteko; izan ere, denbora faktoreak kasu guztietan
|
hizkuntza
gutxiagotuaren kontra jokatzen du eta. Euskararen normalizazioak helburu eta epe zehatzak behar ditu, hala nola ebaluazio zorrotza ere.
|
|
|
Zer dira hizkuntza eskubideak? Zein da beste
|
hizkuntza
gutxiagotuetako egoera. Zer egin ahal dugu elkarrekin?
|
|
|
Migrazio mugimendu berriek, euskarara hurbiltzeko tresna berriak antolatzeko premiak sortu du Auzoko. premia hori izan da Auzoko sortzearen akuilu, baina beharrak aurretik bazeuden. egoerak konplexuak dira, eta euskararen egoera oraindik eta konplexuagoa,
|
hizkuntza
gutxiagotu bat den seinale. Auzokok ez dio inori euskararen egoeraren zama ezarri nahi, izan ere, faktore anitz daude euskararen egoeraren atzean; politikoak, ekonomikoak, kulturalak, aurreko migrazio mugimenduak eta abar.
|
|
|
Gainera, kontzeptu irekiagoa den neurrian, gu eta besteak dikotomia elikatu beharrean, euskaldunak ere barne biltzen ditu. horrela, euskaldunok ere eragin dezakegu. kultur aniztasuna fenomeno konplexua bada, are konplexuagoa da gurea bezalako testuinguruetan. Izan ere, euskal kultura eta euskara, aurretik aipatu modura, kultura eta
|
hizkuntza
gutxiagotuak diren neurrian eta beste bi kultura nagusiren (espainiarra eta frantsesa) mende biziraun behar duen neurrian, are eta konplexuagoa den egoeran gaude. Azken urteetan gainera, beste kultura eta hizkuntza askotariko pertsonak etorri dira gurera.
|
|
|
Martxoaren 31n Baionako kaleak bete zituen euskaraz bizi nahi duen herriak. Are gehiago, Baiona ez ezik, Ajaccio, Kemper, Tolosa, Perpinya, Estrasburgo... ere
|
hizkuntza
gutxiagotuen aldeko manifestazioen bilgune bihurtu ziren.
|
|
2014
|
|
|
hizkuntzaren zapalkuntza historikoa, norberaren hizkuntza erabiltzeagatik jasandako zigorrak, hizkuntzaren prestigio eza... Euskara
|
hizkuntza
gutxiagotua da eta izan da eta urte askoan baztertua izan da eta euskal hiztuna zigortua. Kontrako baldintza sozial eta legalek gogor kaltetu dute euskararen prestigio soziala eta egun erdal hiztunen aurrean hitz egitea edukazio txarrekoa edo baztertzailea dela pentsatzen edota sentitzen dute euskaldun zein erdaldunek.
|
|
|
Interesgarria izango litzateke behatzea ezaugarri berdineko ikerketa batek zein emaitza lortuko lituzkeen
|
hizkuntza
gutxiagotuetako beste herrialde batzuetan (Kurdistan, Herrialde Katalanak, Galizia, Bretainia...), batez ere, kontuan hartuta batzuek TELP metodologia bera jaso dutela
|
|
|
Horrenbestez, euskaraz ezgai den mintzakideak eta ingurune behatzaileak ekintza hori edukazio txarrekotzat, errespetu faltatzat e.a. interpreta lezakeen aurreiritzia desmuntatu da ebidentzia enpiriko honekin. Emaitza hauek ikusita, euskaldunak, eta, oro har,
|
hizkuntza
gutxiagotuetako hiztunak eta portaera pasiboa daukaten euren hizkuntza gehiago eta seguruago erabiltzera animatu daitezke, beste hizkuntza bat erabili ordez, epe luzera hizkuntzaren desagertzea ekarri ohi duen hizkuntza ordezkapena bultzatu beharrean.
|
|
|
Euskarak «ardatz» izan behar duela nabarmendu du Cristina Uriarte Hezkuntza sailburuak.
|
Hizkuntza
gutxiagotua denez, euskarak lehentasunezko arreta behar duela azaldu du. Bi maila bereizi ditu hizkuntzei dagokienez:
|
|
|
Hizkuntz ekologiatik ekarritako printzipio hauek hartuko nituzke: egoera ezberdinetan dauden hizkuntzak berdin tratatzea ez da zilegi, eta
|
hizkuntza
gutxiagotuaren zaintza onuragarri da hizkuntza handientzat ere. Maila subjektiboan, beharrezkoa da atxikimendua lortzea edota sendotzea, hizkuntza ohituren aldaketan trebatzea, eta diskurtso berri erakargarriak sortzea.
|
|
|
...onenak, bata bestearekin elkartuta otu ere, paragrafoak, orrialdeak, liburuak otutzen zaizkit denak batera, denak estekatuta, nolabaiteko erritmo bati, hari bati egiten diote tira, entzungailuak belarriko zuloetan kaltegarriki barneratuta adituko ditut lan mahaian jesarrita gero, ordenagailuaren leiho fosforitoaren parean, eta batzuetan lortuko dut, batzuetan bilakatuko zaizkit gogoeta abstraktuak
|
hizkuntza
gutxiagotu deszifragarri52.
|
|
2015
|
|
|
Hori berresten du Garabidek egindako Beltzean mintzo dokumental hunkigarriak. Bertan, mugimendu euskaltzalea sekula topo egin gabeko senide gisa aurkezten dute Hego Amerikako
|
hizkuntza
gutxiagotuetako kideek, eta euskararen normalizazio prozesua eredu gisa hartzen dute.
|
|
|
Patxi Baztarrika HPSko sailburuordeak
|
hizkuntza
gutxiagotuen balio ekonomikoaz dauden aurreiritziak aipatu zituen ikerketaren aurkezpenean eta ondoko gogoeta egin zuen: " Euskara, adibidez, Interneten nabigatzeko erabiltzen diren hizkuntzen artean 44.a da, Twitter en erabiltzen diren 33 hizkuntzen artean dago, Wikipedian 34.a da eta Europar Batasuneko 10 Estatu hizkuntzatan baino artikulu gehiago daude euskaraz hor, Wikipedian.
|
|
|
Mende erdia joan da bere Language, maintenance and shift (1964) lan ezagun eta erabakigarria argitaratu zela, eta denbora tarte horretan euskararen biziberritze prozesuan bidelagun izan da lan horrekin batera, bere Reversing Language Shift (1991), besteak beste. Mundu mailako
|
hizkuntza
gutxiagotuen ordezte prozesuei itzulia emateko ahaleginetan, ekarpen horiek izan duten itzal eta eraginaren tamainako besterik aurkitzea ez da erraza izango. Ez da soilik zientzia lerro bat zabaldu eta egonkortu egin duela:
|
|
|
Batetik, Europako Kultur Hiriburutzaren prestakuntzan bermatu nahi zuten gizarte eragileekiko elkarlana eta eragileen iritzi zein proposamenak proiektuan txertatzea, eta kontuan harturik KONTSEILUA euskalgintzaren bilgune nagusiena dela, interesgarritzat jo zuten gure erakundearekin harreman zuzena egitea. Bestalde, proiektuak berak jasota zuen Herio (h) otzak atalean
|
hizkuntza
gutxiagotuei buruzko biltzarra antolatzea aurreikusita zegoen eta gure iritzia jaso nahi zuten.
|
|
|
– Landutako metodologia eta tresnak beste
|
hizkuntza
gutxiagotu batzuentzat egokitu etaprobatu
|
|
|
Abiapuntua lehengourteko jardunaldietan kokatuko nuke. Sei ondorio atera ziren, eta ondorio horietako azken biakerronka bezala planteatzen ziren, ingurumen kontzeptu eta tresnak agian baliagarriak zirela erehizkuntzen babeserako,
|
hizkuntza
gutxiagotuen babeserako. Esker bereziak UEUri, UEU goi mailakohezkuntzaren eremuan arnasgune funtzional bat baita euskararentzat, eta horiek ere arnasgunebezala azpimarratzea.
|
|
|
Abiapuntua lehengourteko jardunaldietan kokatuko nuke. Sei ondorio atera ziren, eta ondorio horietako azken biakerronka bezala planteatzen ziren, ingurumen kontzeptu eta tresnak agian baliagarriak zirela erehizkuntzen babeserako,
|
hizkuntza
gutxiagotuen babeserako. Esker bereziak UEUri, UEU goi mailakohezkuntzaren eremuan arnasgune funtzional bat baita euskararentzat, eta horiek ere arnasgunebezala azpimarratzea.
|
|
|
Aurtengo gai nagusia IKTak (Informazio eta Komunikazio Teknologiak) eta ekologia izango da eta, beraz, taldeek gainditu beharreko probak eta galderak mundu digitalean euskarak eta ekologiak duen presentziari lotuak izango dira. Euskarak,
|
hizkuntza
gutxiagotua izanik ere, sarean duen presentzia ez da makala, nabigazio hizkuntzen artean euskarak 44 lekua baitauka mundu mailan. Lehiaketa bi fasetan gauzatuko da:
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxiagotuaren erabateko erabilera (normalizazioa) eman dadin[,] hizkuntza gutxiagotuarekiko atxekimendu osoa ezinbestekoa delarik ez da, ordea, nahikoa; normalizazioa izateko aipatu faktoreari hizkuntza gutxiagotuaren hiztunen proportzio nahikoa erantsi behar zaio.78
|
|
|
Hizkuntza gutxiagotuaren erabateko erabilera (normalizazioa) eman dadin[,]
|
hizkuntza
gutxiagotuarekiko atxekimendu osoa ezinbestekoa delarik ez da, ordea, nahikoa; normalizazioa izateko aipatu faktoreari hizkuntza gutxiagotuaren hiztunen proportzio nahikoa erantsi behar zaio.78
|
|
|
Hizkuntza gutxiagotuaren erabateko erabilera (normalizazioa) eman dadin[,] hizkuntza gutxiagotuarekiko atxekimendu osoa ezinbestekoa delarik ez da, ordea, nahikoa; normalizazioa izateko aipatu faktoreari
|
hizkuntza
gutxiagotuaren hiztunen proportzio nahikoa erantsi behar zaio.78
|
|
2016
|
|
|
Calandreta eta Seaska federazioak Frantzia Estatuko bi
|
hizkuntz
gutxiagoturen adierazleak dira. Irakaskuntza da euren arloa.
|
|
|
Bada faktore inportante bat indartsuago diren hizkuntzekin ukipen egoeran dauden
|
hizkuntz
gutxiagotuei eragiten diena: Siguán ek (2001) ‘gizarte kosmopolita’ deitzen duena, ‘pertsonek batetik bestera ibiltzeko duten erraztasun handiagatik eta informazio hedabideen erabateko presentziagatik’ Interneterako sarrera nabarmenduko nuke informazio hedabide horien artean, interneten ematen dute beren denbora gazte gehienek gaur egun, eta beraz, euskaraz —inguruko erdarekin alderatuta— gutxi egiten den eremuetan.
|
|
|
Isasik dio euskararen ageriko erabilera, oro har, euskaldunen proportzioaren eta hizkuntza komunitatearen trinkotasunaren funtzio zuzena dela, eta ‘kasurik onenean, erabilera erabateko leialtasunaz eta bikoteka gauzatzen denean,
|
hizkuntza
gutxiagotuaren goren mailako erabilera tasa elebidunen proportzioaren berredura besterik ez litzateke izango’ (Isasi eta Iriarte, 1998).
|
|
|
Hizkuntzari ematen zitzaion balioa ikus daiteke Patricia Heineger ek egiten dituen azalpenetan,
|
hizkuntza
gutxiagotua da, irriari lotua da dagoeneko, ohorea daraman obra frantsesez emana da. Baliteke sentimendu bera izatea euskaldunen artean, euskara gutxiestera erori zirela.
|
|
|
«Gaur egun telebistak dauka publiko potentzial handiena, ondoren irratiak eta azkenik prentsa idatziak.
|
Hizkuntza
gutxiagotu baten kasuan hedabide moten arteko ezberdintasuna nabarmenagoa da: ikusentzutezkoa errazago iristen da, soilik entzutekoa dena ez da hainbeste iristen eta idatzizkoak dauka publiko potentzial txikiena.
|
|
|
Nukleoa ezinbestekoa da erkidegoaren sendotasunerako, beronen bizi indarrak eta dinamikotasunak nabarmen baldintzatzen dute erkidegoaren bizitasuna. Baina zirkulu kontzentrikoak ere ezinbestekoak dira, batik bat bizirauteko zabaltzea derrigorrezkoa duen
|
hizkuntza
gutxiagotu batentzat. Euskararen hizkuntza erkidegoak nukleo sendoa eta ahal bezain zabala behar du eta, halaber, zirkulu kontzentrikoetara hedatzeko gaitasuna behar du.
|
|
|
Euskal Herritik kanpora, guk dakigula, ez da behaketa bidezko halako datu bilketa handirik burutzen; eta horregatik, atzerrian ikerlanak jakin mina eta interesa sortu du. Euskararen egoera diagnostikatzeko hain baliagarria zaigun tresna ahozko erabilera kuantifikatu nahi duten ikerlarientzat eta, bereziki,
|
hizkuntza
gutxiagotua duten komunitateei zein hizkuntza aniztasuneko egoerak aztertzeko erabat baliagarria da (Altuna eta Basurto, 2013).
|
|
|
Mercator eleaniztasunaren eta hizkuntza eskuratzearen ikergune europarra da, nazioarteko sare bat da eta eskualdeko, estatuko eta Europako diru-laguntzak jasotzen ditu. Europako
|
hizkuntza
gutxiagotuen ikasbideei buruzko informazioa partekatzen du.
|
|
|
Beti gabiltza euskara bezalako
|
hizkuntza
gutxiagotuen eta IKTen eta oro har komunikazioaren harremanen inguruan bueltaka, baina errealitateak dio gauza asko egin daitezkeela eta horietakoren batzuk behintzat egiteko ordua dela.
|
|
2017
|
|
|
" Hizkuntzak ikastea garrantzitsua da, baina ez gure gizarte globalizatu eta neoliberalak eskatzen eta inposatzen digun hizkuntzen ezagutzari erantzuteko (alegia, ez kapitalak motibatuta edo gure enpresa etorkizunean deslokalizatu daitekeelako), norbanakoen premiei eta pertsonaren garapenari erantzuteko baizik; harremanak izateko, komunikatzeko. Horregatik, hizkuntza horrek ez du zertan ingelesa, alemana edo txinera izan, nire bizilagunaren
|
hizkuntza
gutxiagotua izan daiteke. Finlandian esaterako, planteamendu malgua dute:
|
|
|
Historikoki Europako Kontseiluko bi itun nagusi izan dira
|
hizkuntza
gutxiagotuetako herritarren eskubideekin lotu izan direnak, nahiz eta, berariaz, hizkuntza eskubideak ez diren jasotzen horietako batean ere: Gutxiengo Nazionalen Babeserako Hitzarmen markoa eta Erregio edo Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Ituna (Euroituna).
|
|
|
Hizkuntza sozializazioa ingurune eleaniztunetan erkidego batean bi hizkuntza edo gehiago izateak haurren hizkuntza gaitasunean eta garapen sozio-kulturalean eragina dauka, berdin dio egoera horren jatorrian dagoen prozesua (ochs & Schieffelin, 2008: ...ideologia eta hizkuntza zein kultura praktika askotarikoak ezaugarri dituzten erkidegoetan, haur eta helduen bizitza linguistiko eta kulturalak gizarte eta hiztun taldeen arteko" harreman guneetan" gertatzen dira, egonkorrak bezain mugikorrak izaten ahal direnak eta hizkuntza aldaketa edo mintzaira ez atxikitzea ekartzen ahal dutenak (ibid., 15). hizkuntza ordezkapen testuinguru batean,
|
hizkuntza
gutxiagotu baten jarraipena gizarte eraldaketa prozesu gisa ulertzen ahal da (ibid., 11). Reversing Language Shift (1991) tankerako ahalegin kolektibo bat gizarte mugimenduen analisi esparruaren barne kokatzen ahal da (Fishman, 1991:
|
|
|
" segun zeinekin zelan eraiki dozun harremana badaukozula joera ba erderaz eitteko berba pertsona batzukin ta euskeraz beste batzukin" (H4) hortaz gain, testuinguru elebidunetan, inguruko hizkuntzek duten garrantziaz ohartu dira, batez ere egoera diglosikoan bizi diren hizkuntzen artekoaz. gaztelania biztanle orok menderatzen du, euskara, ordea,
|
hizkuntza
gutxiagotua da eta erabileran aztarna horren eragina hautematen da:
|