|
2001
|
|
|
Gorka Knorrek, aurrerapauso gehiago gura lituzke,"
|
Hizkuntz
Gutxituen Ituna aurrerapauso txiki bat da, hizkuntz gutxituen babes eta sustapenaren kontzientzia zabaldu baita Europan. Etikoki oso garrantzitsua da, baina formalki ez digu gehiegi laguntzen".
|
|
2003
|
|
|
Ezinbestean, iritzi edo ikuspegi horrekin bat egin zuten azaroaren 22 eta 23an Euskara Kultur Elkargoak deituta Iruñean bildutakoek. Jardunaldiak iraun zuen bi egun horietan,
|
Hizkuntza
Gutxituen Itunaren aplikazioa eta ondorioak aztertu zituzten, eta ateratako konklusioen arabera, Nafarroan ikusten ari garenarekin Espainiak ez du betetzen 2001eko irailean berretsitako Eskualde eta Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Agiria. Jose Luis Mendoza EKEko lehendakariak oroitarazi zuen Nafarroakoa dela Europako Hizkuntza Gutxituen Bulegoak salatu duen gobernu bakarra, politika murriztailea eta atzerakoia daramalako.
|
|
|
Amaierako ekitaldian, Jose Luis Castejon Nafarroako Parlamentuko lehendakariak hartu zuen parte. Ados agertu zen" Elkargo autonomoetako erakundeek Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Itunak dioena betetzen ez dutenean, estatuen egitekoa dela hori betearaztea" dioen analisiarekin, baina bere ustez," hizkuntzaren normalizazioa, normalizazio politikoarekin etorriko da". Gobernuaren hizkuntza politika" okerreko bidetik" doala gaineratu zuen, baina" euskararentzat errespetuzko tratuaren" bitartez" gatazka honi osagai emozionala" indargabetzea beharrezkotzat jotzen du" maximalismoak" uxatzeko.
|
|
2005
|
|
|
Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna 1992an sinatu zuen Espainiako Gobernuak eta 2001ean berretsi. Lehenengo aldiz, Europako Kontseiluko Adituen Batzordeak euskararen egoerari buruzko azterketa egin du, eta ondorioak eta gomendioak argitaratu berri ditu.
|
|
2008
|
|
|
Jada diputatuek eta senatariek jakinarazi dute ez dutela ofizialtasunik aitortuko. Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna ez dutela berretsiko jakinarazi dute gainera. Eta bitartean, euskaldunok isilik?
|
|
2009
|
|
|
Zortzi dira, hedabideen alorrean, Nafarroan betetzen ez diren
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituneko gomendioak, eta bakarra, aldiz, betetzen dena. Alor horretan ematen da hutsunerik nabarmenena Nafarroan.
|
|
|
Ezker edo eskuinekoak izan, hizkuntza gutxituen arloan alderdiak zatiturik daudela ondorioztatu zuen, eta gogora ekarri zuen Lionel Jospin lehen ministro zela eta Jacques Chirac presidente zela eginiko proposamena, Europako
|
hizkuntza
gutxituen ituna izenpetzea, alegia. Diputatuek ez zuten kontra egin, baina senatariek bai.
|
|
2010
|
|
|
79/ 2010eko dekretua, galiziako gobernu berriak bultzatutakoa, guztiz ilegala izan ez ezik10, atzerapauso larria ere bada hezkuntza galizieratzeko asmoan; besteak beste, arrazoi hauengatik: galizieraren presentzia %33ra jaisten duelako (aurrerakortasunaren agindua urratuz), lehen hezkuntza galizieraz —hala nahi duenarentzat— jasotzeko eskubidea bermatzen ez duelako11, galiziako hizkuntza normalizaziorako legean eta europako kontseiluaren eskualdeetako hizkuntzen eta
|
hizkuntza
gutxituen itunean ezartzen den diskriminazio positiboari buruzko legezko agindua aintzat hartzen ez duelako, irakaskuntza ematen den hizkuntza ez erabiltzeko aukera uzten dielako ikasleei, teknologiari eta zientziari buruzko irakasgaiak gaztelaniaz emateko gordetzen dituelako, etab. labur esanda: berdintzat tratatzen ditu zeharo desberdinak diren kasuak, eta horrela ez da sekula lortuko desiragarri bihurtu den hizkuntzen arteko orekarik, ezta berdintasunik ere. ikasketa ez unibertsitarioetan galizieraren derrigorrezko ezaguera eskatzen zaie irakasleei, baina unibertsitatean ez da halakorik gertatzen, eta han kanpokoak diren irakasleen ehunekoa askoz ere handiagoa da. galiziako unibertsitatean galiziera hizkuntza ofizial nagusia da, eta erabiltzen da errotulazioak eta agiriak egiterakoan edo barnezein kanpoharremanetan, besteak beste. esparru humanistikoaren eta juridikosozialaren barruan galizieraren erabilera altua da irakaskuntzan, baina eskasa teknologiaren eta osasunaren esparruetan; eta bi eremu horien artean kulunka dabil galiziera. laburtzeko, unibertsitateko ikasleen %31k ohikotasunez erabiltzen du galiziera, baina %83ak inolako eragozpenik gabe hitz egin dezake. ikasleen %55ak badaki galizieraz hitz egiten, irakurtzen eta idazten, baina galizieraz ematen diren irakasgaiak %20 izatera ere ez dira iristen. galizieraren aldeko jarrerak oso baikorrak dira unibertsitatearen testuinguruan, baina aurreko hezkuntza mailetatik jaso ohi diren gaztelaniaren aldeko joerak aldatzen ez diren bitartean, hizkuntza oreka egitasmo utopikoa izango da, oraindik, eremu horretan. iii. azKeniK (gaBe) galizierak bizi dituen gudu zelaien gainetik modu telegrafikoan egin dugun errepasoaren ostean, egoera hori ikusita, euskal begirale batek landu dezakeen iritzia ez da baikorregia izango ziurrenik, eta itxura txarra hartuko dio, orain arte ez baita kontrakoa pentsatzeko inolako borondate politikorik agertu, ez gizarte dinamismorik antolatu, ez plangintza seriorik egin; eta galizierak hiztunak galtzen jarraitzen du. hala ere altua da oraindik galiziera erabiltzen duten hiztunen kopurua, adineko hiztunak batez ere. baina gazteen artean galizierak duen hiztunen kopurua ere handia da; gauza dira linguistikoki, baina lo daude eta esnatu egin behar dira, lagundu egin behar zaie; eta nola egin, bada, besteak beste, lan egin ahal izateko, haien gizarteratzea bultzatzeko, haien arteko harremanetarako, ikasteko eta legearen babesa edukitzeko baliabide eta baldintza egokiak haiei eskainiz, horrela egun duten eta ona den beren ezaguera maila sustatzeko. eta kulturan zein politikan sektore jabea ere bada galiziera; gutxiengoan dauden sektoreak dira, baina bizitasuna eta gogoa kutsatzeko gaitasun handikoak ere bai, eta elebakartasunean erreferentzia gisa jarduten dute. asko dago oraindik borrokatzeko, eta handia da gainditu beharreko inertzia. galiziatik kanpo hitz egiten den galizieraren egoera, berriz, askoz ere petralagoa da; eta hala izaten jarraituko du espainiak euskara, galiziera eta katalana bospasei nazionalitateren edo erkidegoren barruan legalki" zokoratzen" dituen bitartean, edo haiek kontuan hartu gabe segitzen badu beste horrenbestean. horretarako, europako kontseiluaren eskualdeetako hizkuntzen eta hizkuntza gutxituen itunak dioena zuzentasunez beteko balitz, lehen urrats ederra egingo litzateke. beste urrats bat litzateke, oinarrizkoa hori ere, erreinuaren hiriburuko komunikabide ahalguztidunak hizkuntza aniztasunari buruz ari direnean sentsibilizazioaren eta hezkuntzaren aldeko mezu gehiago erabiltzea, pedagogiazko eta gizarte heziketazko injekzio bat, hori ere guztiz beharrezkoa. baina horren guztiaren alde egin beharrean, kontrako bidea hartzen da gero eta gehiago.
|
|
|
galizieraren presentzia %33ra jaisten duelako (aurrerakortasunaren agindua urratuz), lehen hezkuntza galizieraz —hala nahi duenarentzat— jasotzeko eskubidea bermatzen ez duelako11, galiziako hizkuntza normalizaziorako legean eta europako kontseiluaren eskualdeetako hizkuntzen eta hizkuntza gutxituen itunean ezartzen den diskriminazio positiboari buruzko legezko agindua aintzat hartzen ez duelako, irakaskuntza ematen den hizkuntza ez erabiltzeko aukera uzten dielako ikasleei, teknologiari eta zientziari buruzko irakasgaiak gaztelaniaz emateko gordetzen dituelako, etab. labur esanda: ...eko inertzia. galiziatik kanpo hitz egiten den galizieraren egoera, berriz, askoz ere petralagoa da; eta hala izaten jarraituko du espainiak euskara, galiziera eta katalana bospasei nazionalitateren edo erkidegoren barruan legalki" zokoratzen" dituen bitartean, edo haiek kontuan hartu gabe segitzen badu beste horrenbestean. horretarako, europako kontseiluaren eskualdeetako hizkuntzen eta
|
hizkuntza
gutxituen itunak dioena zuzentasunez beteko balitz, lehen urrats ederra egingo litzateke. beste urrats bat litzateke, oinarrizkoa hori ere, erreinuaren hiriburuko komunikabide ahalguztidunak hizkuntza aniztasunari buruz ari direnean sentsibilizazioaren eta hezkuntzaren aldeko mezu gehiago erabiltzea, pedagogiazko eta gizarte heziketazko injekzio bat, hori ere guztiz beharrezkoa. baina horren guzt...
|
|
|
...audi guztiz eskasak eta plangintza estrategia ofizialaren gabeziak eraginda, ofizialtasunak ezarritako betebeharrak betetzen ez direla hamarkadak igaro diren honetan, galiziako parlamentuak 2005eko urtarrilaren 25ean aho batez onartu zuen Plan Xeral de Normalización Lingü� stica de Galicia izenaz ezagutzen dena4 bestalde, 2001ean espainiak europako kontseiluaren eskualdeetako hizkuntzen eta
|
hizkuntza
gutxituen ituna sinatu eta berretsi zuen, eta horko testu hori espainiako araudi konstituzionalaren eremuan dago autonomia estatutuak dauden maila berean; hala ere, espainiako zein erkidegoko gobernuek ez dute aintzat hartzen, 2005eko eta 2008ko europako kontseiluaren adituen komiteak egindako txostenek agerian uzten duten gisan5.
|
|
2012
|
|
|
Legeria errespetatuz gauza anitz egin zitezkeela zioen Northek. Sozialistek Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna izenpetu zuten, baina ez berretsi. Izan ere, Frantziako Konstituzio Batzordeak jakinarazi zuen itun horretako hainbat puntu eta Frantziako Konstituzioa ez zirela bateragarriak.
|
|
|
Alta, orain hauteskunde garaian sartzen gara. Irabaziz gero, sozialisten hautagaiak erran du berretsiko dutela Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna. Horretarako, konstituzioa aldatu dute, edo emendakin batzuk egin.
|
|
|
Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Itunaren ebaluazioari erantzun dion Nafarroako Parlamentuak: justizia administrazioak euskal hiztunen eskubideak errespetatzearen alde egin du.
|
|
|
Aurkako botoa eman dute UPNk eta PPNk. Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna zenbateraino betetzen den aztertu dute Europako adituek aurten, eta orain hilabete eskas eman zituzten ondorioak. Europako Batzordeak eskakizun zehatza egin zion Espainiako Gobernuari:
|
|
|
Onartutako testuaren arabera, Nafarroako Parlamentua Espainiako Gobernuari zuzendu zaio, «indarrean den legediaren arabera», euskal hiztunen eskubideak errespeta ditzan, «justizia administrazioan bereziki». Horretarako beharrezko izango zaizkion neurriak hartzeko eta bitartekoak jartzeko ere eskatzen du testuak, «Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Itunaren konpromisoak betetzeko». Espainiako Botere Judizialaren 19/ 2003 legeak agintzen du epaiketak gaztelaniaz egin behar direla; eta auziko parteetako batek galdegiten badu euskaraz ez egitea, aski dela gaztelaniaz egiteko.
|
|
|
Euskarazko ahozko eskakizunei kasu egiteko gai izan behar du administrazioak, horretarako behar beste baliabide baldin baditu, auzitegien esanetan. Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna ekarri dute gogora auzitegiek. Ez dela adierazpen bat, «egiazko arau juridiko bat» baizik, ohartarazi dute.
|
|
|
Milaka herritar gara euskaraz bizitzeko hautua egin dugunok; baina, zoritxarrez, milaka arazo aurkitzen dugu geure nahia betetzeko. Oraindik ere lan handia dago egiteke euskararen normalizazioan; hori azpimarratu du, duela gutxi, Europako Batzordeak berak,
|
Hizkuntza
Gutxituen Itunaren konpromisoak betetzen ote diren aztertu ostean. Jorratu beharreko bideak askotarikoak dira, beraz, baina bereziki bi esparru indartu behar dira:
|
|
|
Milaka herritar gara euskaraz bizitzeko hautua egin dugunok; baina, zoritxarrez, milaka arazo aurkitzen dugu geure nahia betetzeko. Oraindik ere lan handia dago egiteke euskararen normalizazioan; hori azpimarratu du, duela gutxi, Europako Batzordeak berak,
|
Hizkuntza
Gutxituen Itunaren konpromisoak betetzen ote diren aztertu ostean.
|
|
|
Sarkozyk bere ohiko zentralismo jakobinoari eutsi zion, eta hor kokatu behar ditugu bere adierazpenak: " Hizkuntza gutxituak maite direlarik, ezin da proposatu Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna berrestea". Oso bitxia Sarkozy jaunak frantsesa ez beste hizkuntzei maitasuna adierazteko zer nolako proposamenak aurkezten dituen.
|
|
|
Nafarroako Gobernuari, besteak beste, bere gain hartzeko eskatu dio EITBren seinalea hedatzearen kostua. Europako estatu kideek
|
Hizkuntza
Gutxituen Itunaren konpromisoak betetzen dituzten aztertzen du Europako Batzordeak noizean behin, eta hirugarrena izan den txosten horretan eskakizun batzuk egin dizkie Nafarroako eta Espainiako gobernuei aditu talde independente batek.
|
|
|
Bestalde, hezkuntzari dagokionez, honako hau gogorarazi dio Nafarroako Gobernuari: unibertsitatean euskarazko hezkuntza eskaintzera behartzen duela
|
Hizkuntza
Gutxituen Itunak. Eta galdetu dio ea egia den eremu mistoko guraso batzuek beren gain hartu behar izaten dituztela seme alabak eskolara eramateko garraio kostuak; halaber, ingelesezko ereduek euskararen irakaskuntzan zer eragin duten aztertzeko ere eskatu diote.
|
|
2013
|
|
|
Berez, Frantziako Konstituzioko 2 artikuluak ez du ko-ofizialtasunik onartzen, argi baitio Frantziako hizkuntza bakarra frantsesa dela. Artikulu hori baliatu izan du Frantziako Konstituzio Kontseiluak Europako
|
hizkuntza
gutxituen Ituna ez berresteko eta konstituzioko 75 artikuluaren eragina, euskara bezala, korsikera Frantziako ondaretzat hartzen du, mugatzeko.
|
|
|
Trileroen jolasean maisu da Françoise Hollande, ahantzirik hauteskunde kanpainan emandako hitza: berrestea Europako
|
hizkuntza
gutxituen ituna, legea aldatzea. Hiru godaleten jolasean ofizialtasuna litzateke saria, baina horren arrastorik ez da Frantziako presidentearen godaletetan.
|
|
2014
|
|
|
Horri aurre egin ahal izateko laguntza guztiak beharrezkoak direla azaldu du. Norabide horretan, nabarmendu du euskarak ofizialtasunik ez duen lurraldean biziki garrantzitsua dela Frantziako Gobernuak Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna berrestea, Frantziako Legebiltzarrean izandako eztabaida eta bozketari erreferentzia eginez. Euskara berreskuratzeko lanean, guztien lana funtsezkoa dela ohartarazi zuen Baztarrikak:
|
|
|
Kultura, Hezkuntza eta Barne ministerioak kudeatzen dute hizkuntza gutxituen gaia. Bertzeak bertze, ikusi da ikastolen aurkako jazarpenarekin segitzen duen, hizkuntza gutxituekiko jarrera aldatzen duen edota, Vallsek Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna berresteko xedea bere egiten badu, ikastolen garapena laguntzeko bidea libre uzten duen. Ipar Euskal Herriko eragile politikoek bake prozesuan engaiatzeko eskatu diote Frantziari.
|
|
|
Hamasei ministroetan, zortzi dira gizonak eta zortzi emazteak. Aurelie Filippetti da Kultura ministroa, eta sustatu du, Parlamentuan hitzemana, Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna berrestea, bertze hainbat gairen artean. Konstituzioa aldatzeko aipamenean, neurri mugatzaileak kentzeko eskatu zioten Euskal Konfederazioak eta Kontseiluak.
|
|
2015
|
|
|
Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna ez dute berretsi
|
|
|
Bretainian, Okzitanian, Alsazian eta Korsikan. Alta, eskakizun horien aldeko mobilizazioak egin eta hiru egunera, Frantziako Senatuak bertan behera utzi zuen Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Itunaren berrespena. Euroituna berresteko lege proposamena izan zuten eztabaidagai Senatuko kideek, horretarako Konstituzioa aldatu behar dutelako.
|
|
2016
|
|
|
Pisuzko erabakiak hartzea hari dagokiola berretsi du Balerdik: «Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna betetzea dagokio. Eta hori eskatzea dagokigu guri».
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak dio Europak" txartel gorria" atera diola Espainiari hizkuntza eskubideei dagokionez. Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Itunaren jarraipena egiten duen taldeak bere txostena argitaratu du. Honen arabera, Madrilen eskumenean diren sailetan ez omen dira betetzen Euroitunaren engaiamenduak.
|
|
2022
|
|
|
Europako
|
hizkuntza
gutxituen ituna onartu edo berretsi ez duten Europako estatuen ukoari izkin egiteko manera bat da tokiko ituna. Oinarrizko dokumentu bat eskaintzen du Europako Kontseiluak tokiko erakundeentzat, indarra zer esparrutan egin litzatekeen definituta.
|
|
2023
|
|
|
Ez dute oraino erabakirik hartu nahi ukan, baina momentu berean hiru hizkuntza horiek ofizialki sartu dira Espainiako Parlamentuan. Eredu handia Europako
|
hizkuntza
gutituen ituna berresten ez duen Frantziako Gobernuarentzat.
|
|
|
«Uste dugu urrunago joan behar garela, eta momentua baliatu behar dugula elkargoaren izenean Frantziako Estatuari hainbat gauza galdegiteko», adierazi du. Espainiak Europari galdegina baieztatzea, Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna berrestea eta Frantziako Konstituzioaren ondoko erreforma baliatzea 2 artikulua aldatzeko eskatu du hizkuntzen ofizialtasuna mahai gainean jartzeko. «Zenbait inkesta soziolinguistikok eta azken eskola sartzeko datuek erakusten dute:
|
|
|
Hizkuntzen ofizialtasuna mahai gainean jartzeko, zenbait eskari egin zituen: Espainiak Europari galdegina baieztatzea, Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna berrestea, eta Frantziako Konstituzioaren ondoko erreforma baliatzea 2 artikulua aldatzeko. «Zenbait inkesta soziolinguistikok eta azken eskola sartzeko datuek erakusten dute:
|
|
|
Erakundeak berak iragarri du sardinieraren inguruan ardaztuta egongo dela aldarrietako bat: hain justu ere, Italiako Gobernuari eskatuko diote Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna berresteko, eta hizkuntza gutxituei ematen dien lege geriza hobetzeko. Solaserako eta gogoetarako beste gaietako bat izango da uda honetan plazara atera den hau:
|
|
|
ELENentzat oso garrantzitsua da, bereziki Sardinian bat eginda gaudelako, Italiari eskatzea izenpetu dezala
|
Hizkuntza
Gutxituen Ituna. Orain dela urte zenbait sinatu zuen, baina ez du oraindik berretsi.
|