|
2002
|
|
|
Beraz, sarea bai, baina erraztasuna ere eragile garrantzitsua da. Azken finean, bi
|
hizkuntzen arteko
gaitasun erlatiboak argi dago zeinen alde egiten duen, hau da, Iruñerriaren kasuan gazteak erosoago sentitzen dira erdaraz komunikatzen. Neurketak batez ere eremu pribatuko zerbait neurtzen du kalean lagunekin, familiarekin... eta, beraz, ez da gune oso formala.
|
|
2007
|
|
|
a) kanpoko hizkuntza horien hiztunek harreman oso estuak dituzte elkarrekin eta euskaldunak, aldiz, erdaldunen harreman sareetan galduta daudela; b) euskaldunekin ez bezala, hiztun arrotz horiek duten gazteleraz jarduteko gaitasuna apalagoa litzateke, seguru asko, beren hizkuntzetan dutena baino. Hortaz, Gasteiz edo Arabako euskaldunak kanpoko hiztun horiek baino ugariagoak izanda ere, euskara erabiltzeko beharrezkoak diren hiztunen arteko trinkotasuna eta
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa euskaldunei faltako litzaizkieke. Betiere suposatuta, euskararekiko duten motibazio nahikoa dela.
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak) euskal elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak).
|
|
|
4.2 Euskararen kale erabilera eta
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa.
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean gehiago dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak) euskal elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak).
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasun erlatiboak euskararen kale erabileran duen eragina aztertzeko, hipotesi hauek erabili ditugu, azterketa errazte aldera, zehaztasunaren kaltetan bada ere:
|
|
|
Eskuartean dauzkagun datuekin, ordea, errazagoa da azterketa hipotesi horiekin egitea. Hortaz, bada, aldagai hauxe erabili dugu,
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboari dagokionez: lehen hizkuntza euskara duten euskaldunek errazago hitz egiten dute euskaraz erdaraz baino.
|
|
|
lehen hizkuntza euskara duten euskaldunek errazago hitz egiten dute euskaraz erdaraz baino. Beraz, lehen hizkuntza euskara duten euskaldunen ehunekoa erabili dugu
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboaren adierazle moduan. Azterketa egiteko behar genituen datuak EUSTATek egindako errolda eta zentsuetatik atera ditugu.
|
|
|
Lehenengo eta behin, euskararen kale erabilera eta
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboaren arteko indizea kalkulatu dugu, honela kalkulatu ere: 1989ko erabilerari buruzko datuak 1986ko erroldan hizkuntza gaitasun erlatiboari buruz jasotako datuekin alderatu ditugu; 1993ko erabilera datuak, 1991ko zentsuko datuekin; 1997ko erabilera datuak, 1996ko erroldako datuekin; eta 2001eko erabilera datuak, 2001eko zentsuko datuekin.
|
|
|
Lehenengo eta behin, euskararen kale erabilera eta hizkuntza gaitasun erlatiboaren arteko indizea kalkulatu dugu, honela kalkulatu ere: 1989ko erabilerari buruzko datuak 1986ko erroldan
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboari buruz jasotako datuekin alderatu ditugu; 1993ko erabilera datuak, 1991ko zentsuko datuekin; 1997ko erabilera datuak, 1996ko erroldako datuekin; eta 2001eko erabilera datuak, 2001eko zentsuko datuekin. 2006ko erabilera datuak eta 2006ko erroldako datuak ezin izan ditugu alderatu, EUSTATek oraindik ez baitu kaleratu errolda horretako daturik.
|
|
|
2006ko erabilera datuak eta 2006ko erroldako datuak ezin izan ditugu alderatu, EUSTATek oraindik ez baitu kaleratu errolda horretako daturik. Beheko taulako datuen arabera, 1989 eta 2001 bitartean gora egin zuen Gipuzkoako haur eta gazteen
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboak; Gipuzkoako helduenak eta adinekoenak behera egin zuen; eta Gipuzkoako indize orokorrak, berriz, ez zuen aldaketarik izan. Bestalde, erabilera eta hizkuntza gaitasun erlatiboaren arteko indizeari dagokionez, 1989an haurren indizea oso handia zen eta ia ez zuen aldaketarik izan, aztertutako lau neurketetan:
|
|
|
Beheko taulako datuen arabera, 1989 eta 2001 bitartean gora egin zuen Gipuzkoako haur eta gazteen hizkuntza gaitasun erlatiboak; Gipuzkoako helduenak eta adinekoenak behera egin zuen; eta Gipuzkoako indize orokorrak, berriz, ez zuen aldaketarik izan. Bestalde, erabilera eta
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboaren arteko indizeari dagokionez, 1989an haurren indizea oso handia zen eta ia ez zuen aldaketarik izan, aztertutako lau neurketetan: %85etik %90era pasatu zen 1989tik 2001era bitartean.
|
|
|
Adinekoen indizeak ere gora egin zuen, erabilerak behera egin zuen arren: izan ere, adinekoen
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa ere jaitsi zen, adin talde horretako erabilera baino askoz gehiago jaitsi ere. Azkenik, esan beharra dago handia izan zela Gipuzkoako indizearen hazkundea, hazkunde erritmoa motelduz doan arren.
|
|
|
Azterketa bukatu eta, nolabait,
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboari buruz esandakoa osatze aldera, euskararen kale erabilera eta hizkuntza gaitasunaren arteko korrelazioa aztertu dugu, adin taldearen arabera aztertu ere. Erabilera eta hizkuntza gaitasun erlatiboaren arteko indizea kalkulatzeko erabili dugun sistema bera erabili dugu hemen ere.
|
|
|
Azterketa bukatu eta, nolabait, hizkuntza gaitasun erlatiboari buruz esandakoa osatze aldera, euskararen kale erabilera eta hizkuntza gaitasunaren arteko korrelazioa aztertu dugu, adin taldearen arabera aztertu ere. Erabilera eta
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboaren arteko indizea kalkulatzeko erabili dugun sistema bera erabili dugu hemen ere. Ezin izan ditugu alderatu 2006ko erabilera datuak eta 2006ko zentsuko datuak, EUSTATek oraindik ez baitu kaleratu errolda horretako daturik.
|
|
|
Bestetik,
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa, hau da, euskaraz ala erdaraz aritzeko erraztasun handiagoa ala txikiagoa izatea. lera mailarik handiena. Iaz %50 izan zen haurren erabilera.
|
|
|
Faktore sozioestrukturalak, hau da, norbera bizi den herriko euskaldunen dentsitatea edo gune soziolinguistikoaeta norberaren harreman sareko euskaldunen dentsitatea dira gehien eragiten dutenak. Bestetik,
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa, hau da, euskaraz ala erdaraz aritzeko erraztasun handiagoa ala txikiagoa izatea.
|
|
|
Ez da harritzekoa, beraz, euskaldunak ugaritu diren arren, horietako askok erdarara erraz jotzea: euskaraz duten gaitasuna ez baita erdaraz dutenaren parekoa eta, hortaz, ez dute
|
hizkuntza
gaitasun erlatibo nahikorik.
|
|
2008
|
|
|
• Gurasoen
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa erabakigarria da hizkuntza transmititzeko prozesuan, hizkuntza gaitasun orokor bereko bikoteek oso modu desberdinean transmititzen baitute euskara, euren lehen hizkuntza euskara izan ala ez.
|
|
|
Orain arte euskararen hizkuntza gaitasuna zentzu hertsian hartu dugu aintzat, baina hizkuntzaren transmisio prozesuari begira garrantzitsua da
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa ere kontuan hartzea. Kontzeptu horrek, euskaraz hitz egiteko gaitasunaz edo gaitasun ezaz gain, gaztelania baino hobeto edo errazago hitz egiteko trebezia ere adierazten du.
|
|
|
Pertsonaren lehen hizkuntza erabakigarria da
|
hizkuntza
gaitasun erlatibo bat ala beste izateko. Horrela, bada, lehen hizkuntza euskara bakarrik duten pertsonek hizkuntza gaitasun erlatiboa dezentez handiagoa izan ohi dute lehen hizkuntza gaztelania dutenek baino.
|
|
|
Pertsonaren lehen hizkuntza erabakigarria da hizkuntza gaitasun erlatibo bat ala beste izateko. Horrela, bada, lehen hizkuntza euskara bakarrik duten pertsonek
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa dezentez handiagoa izan ohi dute lehen hizkuntza gaztelania dutenek baino. Bi multzoen erdian daude, baina hurbilago lehenengotik bigarrenetik baino, hizkuntza biak lehen hizkuntza gisa jaso dituzten pertsonak.
|
|
2009
|
|
|
Erabileran eragiten duten faktoreen artean, honakoak nabarmenduko ditugu: hiztunen
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa, eguneroko bizitzako harreman sareetako hizkuntza (k), lehen hizkuntza (k), hizkuntzen erabilera eremuak eta hizkuntzarekiko atxikimendua. Faktore horiek guztiak korapilo berean lotuta daude, batzuek eta besteek elkarreragiten dute, baina, zerrenda horretan batetik bosterako sailkapena egin balitz garrantziaren arabera, zalantzarik gabe azkenerako utzi duguna jarriko genuke buruan, hizkuntzarekiko atxikimendua alegia.
|
|
2010
|
|
|
batetik, hamarkada hauetan euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da; bestetik, gaur egun elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan; eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen hizkuntza hautuan, hots, euskararen erabileran. garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari; elebidunek, izan ere, kasu batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago erabiltzen dute, nahiz eta oro har erabilera aukera gehiago izan eskura. erabileran eragiten duten faktoreen artean, hauek nabarmendu ohi dituzte adituek: hiztunaren
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa, hiztunaren eguneroko bizitzako harreman sareetako hizkuntza edo hizkuntzak, hiztunaren lehen hizkuntza edo hizkuntzak, hizkuntzen erabilera eremuak eta hizkuntzarekiko atxikimendua. Faktore horiek guztiak korapilo berean lotuta daude, batzuek eta besteek elkarri eragiten diote; baina, zerrenda horretan batetik bosterako sailkapena egin balitz garrantziaren arabera, zalantzarik gabe azken aipatu dudana jarriko nuke buruan:
|
|
|
euskaraz egiteko ohitura falta dute, egitea kostatzen zaie, hizkuntza gaitasunari eusteko zailtasunak dituzte eta euskara galtzeari beldur diote. ikusi dugun bezala, Mendialdea —eremu euskalduna— ez da euskararako eremu homogeneoa. herri euskaldunak daude, familia euskaldunbeteak eta haurtzaroan etxe auzoko giro euskaldun petoa izan duten gazteak. baina familia euskaldun ez osoak ere badira, bertikalki —belaunez belaun— euskararen eten jarraipenaren haustura loturak izan dituztenak eta horizontalki —belaunaldi berekoen artean— euskara dakitenak eta ez dakitenak dituztenak (bikotekideen artean, adibidez). eremu euskaldunean aspaldian erdaldundutako herriak ere badira oraindik beren inguruan eragin erdalduntzailea dutenak (elizondo adibidez). oro har, azken 20 urteotan euskararen egoerak hobera egin du, belaunaldi gazteak aurrekoa hobetu du eta horretan familia ez ezik, ingurunea ere (eskola bereziki) funtsezko eragingarriak izan dira. gure gazteak bezalaxe, ipar mendebaldeko 25 urtetik beherakoen gehien gehienak euskaldunak ditugu (leitzaran urumealdean, Malerrekan eta bortzirietan batik bat, ia %100) eta euskaraz egin dituzte ikasketa maila akademiko oinarrizkoak. ...ndu dute, gazte anitzek adinkideekiko harremanak euskaraz eratu baitituzte. euskal gazteen hizkuntza erabilerari eragiten dioten faktoreen gaineko ikerketa batek (Soziolinguistika klusterra et al. 2009) iradoki duenez, faktore horien arteko elkarreragina konplexua bada ere (maila indibidualean, mikrosozialean eta makrosozialean), agerikoa da haurtzaroko hizkuntza bizipenek eta ohiturek, elebidunen
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboak eta hizkuntzaren pertzepzioek, bertzeak bertze, duten garrantzia. Faktore horiek guztiak, hein handi batean, txikitako hizkuntza sozializazioari lotuta daude. alde horretatik, Mendialde euskalduneko gazteek izan dituzte euskarazko sozializaziorako baldintzarik hoberenak eta, antza, horri esker dira egun euskal hiztun aktiboagoak. hizkuntza egoera pribilegiatua da gazte haiena. pribilegiatua diot nafar euskaldun gehienak ez baitira halako giro euskaldunean bizi. baina egoera on hori ahul bezain hauskorra da.
|
|
2014
|
|
|
2 Irizpide hauen bidez neutralizatu ditzaket hizkuntza erabileran eragin dezaketen norbanakoari loturiko zenbait faktore, hala nola, h"
|
izkuntza
gaitasun erlatiboa edo hizkuntza ziurgabetasuna.
|
|
|
— Aitortutako
|
hizkuntza
gaitasun erlatibo altua izatea2 (hots, euskaraz frantsesez baino hobeto ari direla adieraztea)
|
|
2016
|
|
|
Iñaki Iurrebaso – Hainbat gogoeta hizkuntza gaitasunaren inguruan duten
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa aintzat hartuta (hots, zein mailatan dakien A hizkuntza eta B hizkuntza, eta zein mailatan dakien hobeto bat bestea baino), eta ez euskaraz aritzerakoan gaitasun handiagoa edo txikiagoa ote duten aztertuta. Hizkuntza gaitasunaren aldetik, horixe izango da oinarri objektibo funtsezkoa hizkuntza bat edo bestea gehiago erabiltzeko; hau da, zein hizkuntzatan aritzen den errazago, erosoago, eraginkorrago.
|
|
2018
|
|
|
Han ere alde handia dago eremu publikoko erabileraren eta etxeko erabileraren artean. Horrek, jakina denez, faktore askorekin du lotura, eta, besteak beste,
|
hizkuntzaren
gaitasun erlatiboarekin. Euskaldunok, zorionez, ez gara elebakarrak, eta horregatik ari gara gaitasun erlatiboaz hizketan, beste hizkuntza batekiko gaitasunaz ari garelako.
|
|
|
Euskaldunok, zorionez, ez gara elebakarrak, eta horregatik ari gara gaitasun erlatiboaz hizketan, beste hizkuntza batekiko gaitasunaz ari garelako.
|
Hizkuntzaren
gaitasun erlatiboa, berriz, lehen hizkuntzari lotzen zaio, horixe diote ikerketek. Euskarari dagokionez, gero eta gehiago dira lehen hizkuntza euskara ez baina gaztelania dutenak.
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasun erlatiboari erreparatzen badiogu, emaitza oso adierazgarria da; izan ere, Ondarroako galdetegia bete dutenen %75, 7k esan du euskaraz hobeto moldatzen dela, eta %22, 3k bietan berdin. Aitzitik, %1, 2k baino ez du erantzun gaztelaniaz hobeto moldatzen dela.
|
|
|
5.3
|
Hizkuntza
gaitasun erlatiboa eta jarrera
|
|
2019
|
|
|
3.1
|
Hizkuntza
gaitasun erlatiboa I: euskara eta gaztelania
|
|
|
3.3
|
Hizkuntza
gaitasun erlatiboa II: euskara batua eta tokiko euskara (Ondarroako hizkera)
|
|
|
5.1
|
Hizkuntza
gaitasun erlatiboa I: euskara eta gaztelania
|
|
|
1 Zein da Ondarroako nerabeen
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa, euskaraz eta gaztelaniaz?
|
|
|
3 Zein da Ondarroako nerabeen
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboa, euskara batuan eta tokiko euskaran?
|
|
2023
|
|
|
Zer hizkuntza erabiliko dute talde lanean hiruren artean hizketan ari direnean? Mackeyren5
|
hizkuntz
gaitasun erlatiboaren kontzeptuari jarraituz, ikasle hauen maila gaztelaniaz hurrenez hurren PAOKTen honakoa bada (B1, B2, B2), gaztelaniaz6 arituko direla erantzunen genuke aurki, ñabardurak ñabardura.
|
|
|
Txillardegik jada aipatzen zuen, berak garatutako eredu matematikoa oinarri hartuta, egungo euskararen ezagutza datuen arabera, euskararen erabilera estatistikoki espero zitekeenaren gainetik kokatzen zela. Bada, ordutik, ezagutza datuetan sendo eta erabilera datuetan ahul gabiltzala diotenei aurre eginez, Iurrebasok ere, beste behin, errealitatearen irakurketa zorrotza hortik aldentzen dela erakusten digu, egun ditugun ezagutza mailekin,
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboekin, jasotzen ditugun erabilera datuak baikortzat jo genituzkeela mahaigaineratuz. Eta, beraz, ezagutza edo gaitasun datuak hobetu ezean, ezin espero dezakegu erabilera datuak askorik hobetzea.
|
|
|
Ideia marko honi lekua egiteko, Iñaki Iurrebasoren eskutik jasotako argibide zorrotzak baliatuko ditugu. Berak aipatzen duen bidetik, gurea bezalako egoera soziolinguistikoetan, hizkuntza gaitasunari buruz hitz egiteko garaian, ezinbestekoa da
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboaren (edo konparatuaren) datua baliatzea, hauxe ulertuta: hizkuntza gaitasuna erdaldun elebakar kategoriatik euskaldun elebakar kategoriara doan continuum bat da (Iurrebaso 2021).
|
|
|
Azterlana, gainera, ez da horretara mugatzen:
|
hizkuntza
gaitasun erlatiboaren araberako kategoriak abiapuntutzat hartuta, kategoria bakoitzean ematen diren erabilera datuak ere aztertzen ditu. Bereziki argigarriak dira emaitzok:
|