|
2003
|
|
|
Hizkuntza kontuetan, praktikotasuna ez da premisa bakarra, garrantzitsua bai; hizkuntzaren paradigmetan sarritan nahasten dira arrazoia eta sentimendua.
|
Hizkuntza
minorizatu batean, erabilera sozialak eta erabiltzaileen estatusak asko dio hizkuntzaren beraren biziraupen aukeraz. Ez da bakarrik zenbat, ezpada nork.
|
|
2004
|
|
|
Hori eman digu aditzera behintzat euskaltzain nafarrak. Jakina, gauza bat da euskararen alde dagoen gizarte zibilaren eragin ahalmena era batera edo bestera kalifikatzea, eta hor geure diferentziak nabarmendu ditugu; eta beste gauza bat,
|
hizkuntza
minorizatu baten etorkizuna gizarte zibilaren esku utzi behar dela pentsatzea. Hau ez da lekua, bistan denez, gizarte zibilaren egungo krisiaz hitz erdirik ere egiteko, baina, nolanahi ere, jadanik aho bateko iritzia da adieraztera goazena.
|
|
|
Dena dela, kontua askoz ere funtsezkoagoa dela iruditzen zait niri: hain zuzen, euskara bezalako
|
hizkuntza
minorizatu bat haur gaztetxoek ezin dute eskola esparrutik landa ia ia inon erabili, eta, esan bezala, erabilera bal din bada gaitasun komunikatiboaren neurria, eskolaldi barruko ekintzetan minuturik ere ezin da galdu hizkuntza baztertu hori erabiltzeko aukerabidean.
|
|
|
Ez.
|
Hizkuntza
minorizatu bat, dagoen osin beltzetik ateratzea, jasan duen ordezkapenaren historia larritik iratzartzea, ez da hala moduzko jakite teknikoei legokiekeen auzi hutsa. Azken buruan, hizkuntzaren gizarte izaerak gizarte antolamenduaren erraietan bertan dauka bere izatearen funtsa, eta horien arabera dantzatu ohi du mintzairaren ahots meharrak.
|
|
2005
|
|
|
Edozein hizkuntzaren bizitzan telebista erreminta garrantzitsua bada, areagotu egiten da pisu hori euskara bezalako
|
hizkuntza
minorizatu baten kasuan. [...] Hizkuntza minorizatu bateko herri batean, bidezko iruditzen zaigu hizkuntza normalizazioaren funtzioan legitimatzea telebista (Torrealdai, 1985:
|
|
|
Edozein hizkuntzaren bizitzan telebista erreminta garrantzitsua bada, areagotu egiten da pisu hori euskara bezalako hizkuntza minorizatu baten kasuan. [...]
|
Hizkuntza
minorizatu bateko herri batean, bidezko iruditzen zaigu hizkuntza normalizazioaren funtzioan legitimatzea telebista (Torrealdai, 1985: 193). °
|
|
2007
|
|
|
euskara azpikomunitate koskor batenhizkuntza gehigarri bat besterik ez da izatez erdal munduaren unibertsoan. Nekezizan dezake
|
hizkuntza
minorizatu batek integrazio ahalmenik.
|
|
|
Eskarmentu horren ustezkohobekuntza bakarra euskararen ikaskuntzan datza, eskolaren bidezko euskalduntzepolitika dela medio. Hala ere, gauza jakina da euskara eskola hizkuntza bihurtudela onik onenean, eta
|
hizkuntza
minorizatu bat eskola hizkuntza bihurtzendenean, akabo: hizkuntza ofizial horren kartzela bihurtu da eskolaren esparrua, hortik atera eta gizarte hizkuntza bihurtzeko ahalmen ofizialik ez duen hizkuntza.Beraz, erne ofizialtasunaren kontu liluragarriekin!
|
|
2008
|
|
|
Gure iritzia da lehen ideia dela reference corpus terminoaren jatorrizko adierari dagokiona21 baina horrelakoa da gaur egun euskaldunok behar dugun corpusa? Hizkuntza ‘normalizatuetarako’ egindako definizioak balio du bere horretan normalizazio bidean den
|
hizkuntza
minorizatu baterako?
|
|
|
Zentzu horretan Azkuek euskarazko eskolak sortu nahi bazituen ere, Europako nazio aurreratuenen ereduan inspiratuz egin gura zuen. Hau da, ez zuen euskara moduko
|
hizkuntza
minorizatu batentzat bigarren mailako irakaskuntza bat planteatzen, baizik lehen mailakoa, aleman eredukoa, Frantziako III. Errepublikak egin zuen bezala. Eta horretarako, ikusi den bezala, umezurtzak euskaraz heziko zituen zentro bat sortu nahi izan zuen, eta hari lotuta irakasle eskola bat, euskaldun irakasleak formatuz joateko.
|
|
2009
|
|
|
Ez. Hori ere bada, dudarik gabe, baina horrekin batera, eta askoz gehiago euskara bezalako
|
hizkuntza
minorizatu batean, gizarteak daraman martxa horri nola edo hala isla egin behar diogu hemen. Oreka bilatu da:
|
|
|
7): «Euskarari dagokionez, kopuruak askoz ere apalagoak dira,
|
hizkuntza
minorizatu bati dagokionez. EUSTAT Euskal Estatistika Erakundeak emandako datuen arabera, gaur egun EAEn euskara da hirugarren hizkuntza(% 22,0) Interneten nabigatzeko erabiltzen direnen artean, gaztelaniaren(% 99,7) eta baita ingelesaren(% 23,2) atzetik.
|
|
|
Euskararen herrira datozenak ez datoz interes pragmatikoak eraginda batez ere.
|
Hizkuntza
minorizatu batek ez baitauka halako erakarpen indarrik. Beraz, euskararen herriak bereganatzen dituen benetako hiztunak, euskaraz bizi nahi dutenak, identitate interesek hartaraturik datoz, eta horien artean ez dago nazio identitate espainola edo frantsesa duen hiztunik, betiko salbuespenak salbuetsita.
|
|
2010
|
|
|
0 euSKararen BilaKaera Soziala: ...garatutako prozesua, hiru bider da paradigmatikoa. lehenik, paradigmatikoa da azken hiru hamarkadetan euskarak bizi izan duen bilakaera sozialak erakusten duelako —argi asko erakutsi ere— hizkuntza ahuldu bat berrindartu daitekeela, hots, hegemonikoak ez diren hizkuntza guztiak ez daudela lehentxeago edo geroxeago desagertzera kondenatuta. bigarrenik, paradigmatikoa da erakusten duelako
|
hizkuntza
minorizatu baten biziberritze prozesuaren arrakasta neurri handi batean hiru faktoreren uztarduraren emaitza dela; zehatz esanda, euskararen ibilbideak erakusten du lege babes egokia, hizkuntza politika eraginkorra eta gizartearen atxikimendua (adostasun politiko eta sozial batek hauspotua) uztarri berean lotuta doazen heinean biziberritu daitekeela hizkuntza ahuldu bat. eta hirugarrenik, paradig... euskal autonomia erkidegoan, nafarroan eta iparraldean. hiru lurraldeotan, hain zuzen ere, lehen aipaturiko hiru faktore horiek (legeria, hizkuntza politika, herritarren atxikimendua) oso errealitate desberdina dute. horrek guztiorrek erakusten du posible dela hizkuntza bat biziberritu eta indartzea, utopia egingarria dela hori; baina, aldi berean erakusten du, hizkuntzabiziberritze prozesuen arrakasta edo porrota besteak beste aipatu berri ditugun hiru baldintza horien araberakoa izan ohi dela. orobat, aurrerapauso sendoenak eman diren lurraldean, eaen alegia, gertaturikoaren argitan bistan da errealitate soziala dela euskararen biziberritze prozesuaren abiaduran zuzenean eragiten duena, prozesu hori azkartzeko mugak oro har ez baitira legerian edo herri aginteen jardunean atzeman, euskal gizartearen beraren baitan baizik. horregatik guztiagatik da euskararena, nik uste, adibide paradigmatikoa hizkuntzen biziberritze ereduen artean. eta halaxe aitortua izaten ari da, gero eta gehiago, mundu zabaleko hizkuntza adituen artean.
|
|
|
• aipagarria da euskara bezalako
|
hizkuntza
minorizatu batetaz hitz egiterakoan, horren leku nabarmena izatea bestelako gizarte egoera bat bizi duen hizkuntza batek, hizkuntza nazionalak, hau da gaztelaniak.
|
|
2011
|
|
|
Euskararen normalizazioan hedabideak oso garrantzitsuak dira eta, gure kasuan,
|
hizkuntza
minorizatu batek teknologiak baliatzea ezinbestekoa da. Euskararendako erakusleiho galanta izan liteke Internet eta izaten ari da.
|
|
2012
|
|
|
Eta adierazten baitu, era berean, behartzeak euskararen erabileraren kontra doala. Esango al dit jaun horrek non lortu den horrela nazio
|
hizkuntza
minorizaturen bat berrezartzerik. Eta estatu espainiarrak zergatik behartzen gaitu hizkuntzazko 500 arauekin?
|
|
|
hizkuntzarik gabeko kultura ez ote da ia gehienetan gaztelerazko kultura?
|
hizkuntza
minorizatu baten beharrak ase al ditzake hizkuntzak zentraltasunik ez duen politika batek, euskararen beraren premien barnetik analisia egitea beharrezkoa da euskara eta euskal kultura jokoan dagoen eremu guztietan.
|
|
2013
|
|
|
Gainera, esperientziak frogatu du erabateko kontraesanak guztiz normalak direla benetako errealitate soziolinguistikoan:
|
hizkuntza
minorizatu bat desagertzear dagoenean, hizkuntzaren aldeko jarrerak asko igotzea baina hizkuntzaren erabilera behera egitea eta sinbolikoa bihurtzea oso ohikoa da, adibidez.
|
|
|
Euskal kulturgintzak eragin handiko egitekoa du gure herrigintzan: beharrezkoa da euskara bezalako
|
hizkuntza
minorizatu batean bizitzeko bizinahia birsortzeko, hiztun komunitatearen iruditeria eta ametsa elikatzeko.
|
|
|
Ez da hori kontua. Kontua da
|
hizkuntza
minorizatu baten bizi kinka bere politikaren muinean daukan herri batek, kinka horretatik pentsatu behar duela, hasteko, kultura politika.
|
|
|
Kategorizazio guztiek bezala, arazoak sortzen ditu, definizio zaileko eremuak uzten ditu, eta asko problematizatu liteke, jakina. Kontua da berau dela ziurrenik lan metodologiarik eraginkorrena kulturaren mundu konplexua kudeatzeko gurea bezalako egoera batean, eta hau horrela egin ezean,
|
hizkuntza
minorizatu baten garatze aukerak disolbatzen direla.
|
|
|
Une honetan
|
hizkuntza
minorizatu bat fundamentuz garatzeak bietako bat eskatzen du: edota aro garaikidean hizkuntza berreskuratu duten beste herri batzuk egin duten bezala botere plangintza sendo bat, gobernu indar tinko bat hizkuntzari espazio hegemoniko indartsuak sortzeko (eta begi bistara ez dago gure kasuan eskura posibilitate hori bizi gareneko koordenada demolinguistiko, territorial eta politikoetan, hau ez da Israel), edota bestela hiztun masa zibilaren atxikimendu sendo xamarra, ilusio apar gorakor bat, frankismo ostean izan dugun moduan.
|
|
|
Hala datoz gaur gazteak unibertsitatera.
|
Hizkuntza
minorizatu bateko hiztun izateak behar duen arrazoibidezko baliabide nahikorik gabe. Horrek (ere) nahiko bulnerable bihurtzen ditu euskaldunen taldeetan ere gertatzen den erdararen grabitate hegemoniko horren aurrean.
|
|
|
Unibertsitateko euskarazko ikasgeletako hizkuntza erabileraren panorama aipagarria da. Esan berri dugun moduan, arrazoibidearen arloan,
|
hizkuntza
minorizatu bateko hiztun izateak behar duen baliabide nahikorik gabe datoz, denak. Sentimenaren arloan, gorago aipatu dugun atxikimendu modu lausoarekin, gehienak.
|
|
2014
|
|
|
« Umble escoulan dóu grand Oumèro». Aparteko lan horri esker jaso zuen nazioartean sona, eta 1904an Nobel saria, Jose Echegaray idazle espainiarrarekin batera. Mistralen kasuan, gainera,
|
hizkuntza
minorizatu bateko idazle batek halako sari bat lortzen zuen lehenengo aldia zen, eta bakarra, 1978a arte. Diotenez, saria ez jasotzeko zorian izan zen, Mistralen lanaren suedierazko itzulpen kaskarra tarteko.
|
|
|
Arazoa bada, baita ere, euskaldunen artean euskara ez dela beti erabiltzen.
|
Hizkuntza
minorizatu batean bizi gara, eta ez da batere erraza hizkuntza minorizatu bat ikastea. Ez duelako aukerarik ematen sozializazio linguistikorako.
|
|
|
Arazoa bada, baita ere, euskaldunen artean euskara ez dela beti erabiltzen. Hizkuntza minorizatu batean bizi gara, eta ez da batere erraza
|
hizkuntza
minorizatu bat ikastea. Ez duelako aukerarik ematen sozializazio linguistikorako.
|
|
2016
|
|
|
«Hemendik hamar urtera ere egoera bertsuan egongo gara: erabiliko ez den
|
hizkuntza
minorizatu bat izango da euskara belaunaldi berrien aho eta lumetan». Aldaketa girorik ez du nabari, beraz.
|
|
|
Jakina da edozein
|
hizkuntz
minorizatu baten piramida, hiru jende klasez osatua dela. Goiko partean agintariak, gero erdiko klasea eta azkenik behereko klasea.
|
|
2017
|
|
|
Gizartearen gehiengoa aspaldi jabetu zen euskara Nafarroako berezko hizkuntza bat dela, bai eta
|
hizkuntza
minorizatu bat ere, historian zehar neurri hertsatzaileak pairatu dituena zenbait alditan, halako moduan non murriztu egin baita bere erabilera; hori dela-eta, babestu eta sustatu egin behar da, nafar guztion ondarea den aldetik. Hala ageri da jasota arestian aipatutako foru legean, eta baita Erregio edo Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Kartan ere, zeina Espainiak 1992an sinatu eta 2001ean berretsi baitzuen.
|
|
|
Beste kontu bat da bertsolaritza gaur egun mugimendu bat dela,
|
hizkuntza
minorizatu batean gaudela, eta gaur egun bertsolaritzaren masa mugimenduan oso funtzionala eta erakargarria dela bertsolari puntakoenen arteko lehia hori. Eta gainera balio duela kalitatea berritzeko, prestigio irizpideak berritzeko, eta masa mugimendu astinaldi interesgarri bat sortzeko.
|
|
|
Beste kontu bat da, bertsolaritza gaur egun mugimendua dela,
|
hizkuntza
minorizatu batean gaudela, eta gaur egun, bertsolaritzaren nolabait masa mugimenduan oso funtsionala eta erakargarria dela, bertsolari puntakoaren arteko lehia hori.
|
|
|
Ni-aren eraikuntzan hizkuntzaren egitekoa azpimarratu nahi digu hemen Txepetxek. Kontua da
|
hizkuntza
minorizatu baten funtzioak oso murriztuak daudenez, euskara bezalako hizkuntza batek ezin duela euskal hiztunaren ni a partez baizik osatu. Izan ere, ni aren adierazpide osoa izateko, funtzio joko osoaren jabe izan luke euskarak.
|
|
|
Euskaldunak erdaldunen aurrean daukan legitimazio sozial eskasiaz, alegia. Zentzu komunaren arabera jokatzen du euskaldunak, eta zentzu komunak esaten dio
|
hizkuntza
minorizatu baten hiztuna dela eta errealitate soziolinguistikoak agintzen duela. Zapalkuntza historiko bidegabe baten ondoriozko egoera da egungoa, baina horrek ezer gutxi aldatzen du kontua:
|
|
|
Egun, eztabaida baten ondorioz, «euskal curriculum»aren erabilera teorikoa zabalduta dagoen arren, euskal hezkuntza sistema nazionala zein euskal curriculuma maila teorikoan planteatzen diren aldarrikapenak baino ez dira, oraingoz eginkizun baino ez direnak. Berreskurapen saioan emandako urratsak oro kontuan hartzekoak ditugu;
|
hizkuntza
minorizatu baten egoera normalizatzeko, ordea, ezinbestekoa iruditzen zaigu estatu boterearen babesa izatea (Iztueta, 2000). Ahalegin neketsu horretan, euskarazko hezkuntza eredu gisa, bide luzea egina duten Ikastolak eta UEU dauzkagu.
|
|
|
d) Iruditeri alternatibo bat eraiki nahi dugu. Kapitalismo neoliberal honi imajinario alternatiboa eraikitzerakoan,
|
hizkuntza
minorizatu baten aldeko borrokak imajinario horrek behar dituen balore kontrakulturalak indartzen ditu, hizkuntza hegemonikoaren eremua hertsituz.
|
|
2018
|
|
|
Arrazoi duzu:
|
hizkuntza
minorizatu baten komunitateak ez du bururik jasoko bere hizkuntzak" balio" sozial eta komunikatiborik eskuratzen ez duen bitartean. Mundu ekonomikoaren interesak eta komunitate minorizatu batenak hurbiltzea oraingoz euskaldunon esku ez daudenez, beharbada hobe izango dugu lehendabizi euskara eskolaren eremutik atera eta komunitate hizkuntza bihurtzen saiatzea.
|
|
|
" Zer pedagogia behar dugu praktikatu, inportatu edo sortu, haurrak hizkuntza minorizatuan lora daitezen?". Alegia, hizkuntza eta hezkuntza lotuta doazela, biek elkar elikatzen dutela, eta hezkuntza modu ireki, inklusibo, aniztasun zale baten mami eta azalak
|
hizkuntza
minorizatu baten mami eta azalarekin lotuta joan behar duela. Elkar indartu dezaketela eta indartu behar dutela.
|
|
|
Eta, hala ere, ezin esan motel gabiltzanik, euskararen estandarizazioa bukatuxea baitugu... oro har; alegia, erabilera normalizaturik gabeko
|
hizkuntza
minorizatu batek buka dezakeen heinean, zeren gauza bat baita kontu asko arauturik egotea, eta beste bat, bestelakoa guztiz, eredu estandarra guztiz sustraitzea eta mamitzea, dagozkion alorretan, erabiltzaileak eroso sentitzeraino. Prozesua berandukoa izan da, oso oso bizkor egina, in extremis:
|
|
2019
|
|
|
Edo euskal literaturari irakurleak bezala.
|
Hizkuntza
minorizatu baten gainean eraiki dugu etxea, ez du beste misteriorik. Eta horretan gaude, olatu gainean goazenean duin; eta azpian gaudenean itolarrian.
|
|
|
Are gehiago
|
hizkuntza
minorizatu baten esparruan. Barne eragile hauek aparteko garrantzia dutela dio Nekane Larrañagak soziolinguistak.
|
|
|
Horregatik proposatu genuen euskararen irakaskuntzak, zuzentasunean oinarritutakoa izan beharrean, egokitasunean oinarritutakoa zukeela, eta arau gramatikalei ez baizik arau komunikatiboei eman behar zitzaiela lehentasun osoa. Norabide aldaketa honek, gainera, hizkuntzaren irakaskuntza motibagarriagoa eta erakargarriagoa egingo luke, eta gurea bezalako
|
hizkuntza
minorizatu bateko hiztun berriek izan ohi dituzten premia komunikatiboei modu egokiagoan erantzungo lieke. Zuzentasunetik egokitasunera ez baizik egokitasunetik zuzentasunera abiatzea proposatzen genuen, konbentziturik gainera emaitzak askoz ere hobeak izango liratekeela.
|
|
2021
|
|
|
Xehe xehe laburbildutako bi hizkuntza politika horiek, beraz,
|
hizkuntza
minorizatu baten biziberritzea bilatzen duten politiken baitan kokatzen direla erran daiteke (Fishman, 1991; Pine, Turin, 2017).
|
|
2022
|
|
|
hizkuntzarekin jolasa. Arrakasta dudarik ez izan, fenomeno okortu bat izanik ere (hizki zopak eta gurutzegramak beti izan dira),
|
hizkuntza
minorizatu bat izatearekin ere baduela harremanik.
|
|
|
Txillardegirengandik ikasi genuen
|
hizkuntza
minorizatu bat ezin dela bere onera ekarri lurralde printzipioa aplikatu ezean. Hizkuntza bati lurralde nazional bat zor zaiola bertako hiztunen eskubideak duinak izango badira.
|
|
|
Orain arte argi geratu da Huts adigaia euskal hiztunen arreta foku nabarmen gisa agerrarazten duela lokuzioetan dituen esanahien gama semantikoak, esanahi anitz eta arras metaforikoekin. Izan ere, lexikoari buruzko literatura oso hedatuta ez dagoen euskara bezalako
|
hizkuntza
minorizatu batean, Goenagak (1975) liburu oso bat eskaini zion Huts kontzeptuari. Euskaltzaindiaren hiztegiek (EH 2022; OEH 2022) zabaltasun harrigarria erakusten dute lokuzioetan eta hitz konposatuetan.
|
|
2023
|
|
|
Baina delako inkestak ez digu esaten gizarte egitura eta indar sozial hegemoniko guztiak kontra dauzkan euskararen egoerak ezin dituela euskal hiztunak ahaldundu eta praktika antidiglosikoetan hezi eta zaildu. Euskararen egitura soziolinguistikoaren mekanismoak ez dira soilik
|
hizkuntza
minorizatu bati dagozkion estatus eta funtzio objektiboak, euskal hiztunen mekanismo subjektibo, ideologiko eta psikologikoak ere minorizazioak jota daude. Minorizazioaren ondoriozko hondamendia ez da euskararen egoera objektibora mugatzen, hortaz; euskaldunon jarrera eta praxi soziolinguistikoa ere minorizazio prozesu berberak konfiguratzen ditu.
|
|
|
|
Hizkuntza
minorizatu bateko liburu zaharrak irakurtzen dituzu, beraz esan zidan egun batzuk geroago Michellek. Eta idazten ez zekien jendeari jasotako lekukotasunak.
|