|
2002
|
|
|
Ikasmateriala euskara hobetu nahi duten eta umeei etxeko lanak egiten lagundu nahi dieten gurasoentzat dago zuzenduta. Izan ere, aita amek
|
hizkuntza
transmisioan duten garrantzia azpimarratu du HABEk.
|
|
|
Batez ere Iparraldean, bistan da euskara gainbehera doala, nahiz han ere baden euskara ikasten ari den jendea. Baina
|
hizkuntzaren
transmisioa, gurasoengandik umeengana, badirudi hautsiago dela han: " Baxenabar, Lapurdi eta Zuberoan nik ez dakit jendea zeri buruz doan; euskara itotzea hartu du gogoan, ezagutza gabeen urgulu zoroan", zioen penaz Xalbadorrek, gure herriak eman izan duen bertsolari handienetako hark.
|
|
|
Euskaltzaindiari, hain zuzen ere. Baina horrek, behin norberak bere buruan izan behar duen konfiantza galdurik, gurasoek hizkuntza guztietan egiten duten
|
hizkuntzaren
transmisio naturalaren prozesua hautsi du, eta lagunarteko hizkerak, bizitasun hori ematen dutenak hain zuzen ere, desagertu dira azkenean. Hortik etorri da galera handi hau hizkuntzarendako.
|
|
2003
|
|
|
Hezkuntzan zentratu dugu artikulua baina, hezkuntzaz gain, giza eta psikologi faktoreek frantsesa ez diren hizkuntzak ahuldu dituzte ere: goi mailako jendearentzat hizkuntza horiek" beheko" hizkuntzak izan dira, nekazari, baserritar eta analfabetoekin lotuta daudenak, hiztunen artean egundoko konplexuak eta auto gorrotoa sortuz; honek nabarmen gutxitu du belaunaldien arteko
|
hizkuntz
transmisioa. Okzitaniera, korsikera edota euskara, kasu, prestigiorik gabeko hizkuntzak omen dira, abereak gobernatzeko bakarrik balio dutenak.
|
|
|
Euskararen biziraupenerako ofizialtasunaren premia dagoela azaltzeaz gain,
|
hizkuntzaren
transmisioa ziurtatuko duen hizkuntza politika tinkoa bultzatzea ere beharrezkoa dela uste du Koordinakundeak. Horrela, helduen euskalduntzea atzerapausoka ari den honetan, helduak euskaldundu beharraren garrantzia azpimarratu nahi izan dute.
|
|
|
Eta hanka horren funtzioan lanean ari den alorra dugu, ezer izatekotan, helduen euskalduntzea eta alfabetatzea. Haur eta gaztetxoak euskalduntzeko bidegurutzean dagoen familiaren bidea alde batera utzi eta aurrera egin nahi duen hizkuntza politikak zer egin dezake
|
hizkuntzaren
transmisio gune naturalena den horri erantzun sendorik eman gabe. Zer lor daiteke guraso euskaldunak alfabetatu gabe eta erdaldunak euskalduntzeko bidean abiarazi gabe?
|
|
|
Beste alde batetik, literatura soziolinguistikoaren irakaspen elementalenak gainbegiratze hutsa nahikoa da familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioaren garrantziaz erreparatzeko. Familiaren hizkuntza politika euskalduntzeko estrategiarik ez duen hizkuntza politikak badakigu zer atarramentu daukan.
|
|
2004
|
|
|
hizkuntzaren produkzioan eta erreprodukzioan diren eragileak (familia, irakaskuntza, komunitatea), antolaketa ekonomikoaren pisua, instituzionalizazioaren eta legitimazioaren inportantzia molde berri batean erakusten dira.
|
Hizkuntza
transmisioan familiak mirakulurik ezin duela egin adieraztera ematen da?. 268
|
|
2005
|
|
|
Tamalez, ezin esan horretan oso txukun gabiltzanik. Familiaz gain
|
hizkuntzaren
transmisioa bermatzeko ditugun bi alor eraginkorrenetan, behintzat, ez dira asko egokitasunari lehentasuna ematen dioten kasuak. Aitzitik, eta salbuespenak salbu, nola hezkuntza sistema hala hedabideak ere, nagusiki zuzentasunari begira dauzkagu antolatuak.
|
|
|
Nolanahi ere, bai euskaldun berriekin, etxetik erdaldun direnekin eta bai euskaldun zaharrekin, etxetik euskaldun edo elebidun direnekin, gaitasun hobekuntza bada eskolak egin dezakeen eta legez eta gogoz egin behar duen lana. Baina horrezaz aparte, badago
|
hizkuntzaren
transmisio hori ikuspegi zabalagoan, ikuspegi soziokulturalean txertatu beharra. Izan ere, eskolak transmititzen dituen ezaguera, trebetasun, balore eta ikuspegi desberdinen artean, badira unibertsalak edo aski unibertsalak direnak, badira estatuek beren alorrean ezartzen dituztenak eta badira Euskal Herriak ere beharrezkoa duen bere dimentsio hori lantzeko elementuak.
|
|
2006
|
|
|
Ikastolako
|
hizkuntzaren
transmisioa nola planteatu, landu eta garatuko dugun aztertzerakoan eta erabakitzerakoan, normalean, ez da planteamendu orokor bat egin ikastola guztietarako eta denetan batera isla izango duena, baizik eta garaian garaiko eta lekuan lekuko behar eta egoerei erantzuteko sortu ohi dira planteamenduak.
|
|
|
Zer esango dizut, bada, nik! Hara, Zarautzek beti eutsi izan dio
|
hizkuntz
transmisioari. Badakizu zer meritu daukagun?
|
|
2007
|
|
|
Topagunearen ustetan erabilera askeko guneak euskalduntzea lehentasunezko gaia da, batetik neurri handi batean
|
hizkuntzaren
transmisioa soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain
|
|
|
Topagunearen ustetan erabilera askeko guneak euskalduntzea lehentasunezko gaia da, batetik neurri handi batean
|
hizkuntzaren
transmisioa (familia, lagunartea...) horietan gertatzen delako, eta bestetik hizkuntza komunitatearen konpaktaziorako bidea bertatik hasten delako (familia, lagunartea, auzokoak, elkarteetako lagunak,...).
|
|
|
Asko eta asko dira erdaraz gaituago daudenak euskaraz baino eta, horregatik, azken hizkuntza horretan erosoago sentitzen dira. Horren atzean dago
|
hizkuntza
transmisio mugatua, eta hori gertatzen da, batez ere, lehen hizkuntza erdara dutenengan; alegia Euskal Herriko gazte jendearen gehiengoan. Ez da harritzekoa, beraz, euskaldunak ugaritu diren arren, horietako askok erdarara erraz jotzea:
|
|
|
Dagoeneko jakinen duzuenez, korrika 15ek euskal emakumea omenduko du, euskal emakumeak gure
|
hizkuntzaren
transmisioan izan duen garrantzia eta ezinbesteko papera goraipatu nahi dituelako. Beraz, urtetako menderakuntza, jazartze eta zigorrei aurre egiteko eta euskal kultura eta euskara, belaunaldiz belaunaldi, gorde eta transmititzeko, euskal emakumeek izan duten indarra, adorea eta balioa omendu nahi ditu korrika 15ek.
|
|
2008
|
|
|
Aurrerantzean transmisioari buruz egingo ditugun azterketetan sakon ikertuko dugu gertakaria. Oraingoz esan dezakeguna da ume jaioberriaren ardura nagusia amak hartzen duela oraindik, eta horrek, noski, erabateko eragina duela
|
hizkuntzaren
transmisioan ere.
|
|
|
" Posible da euskal literaturan Atxaga bat baino gehiago egotea?". Mari Jose Olaziregik, azkenik, euskal literaturaren ajeak aipatu ditu;
|
hizkuntzaren
transmisioan dagoen defizita, irakurzaletasun maila baxua, euskaraz irakurtzeko zailtasunak... " Atxaga da horretatik guztitik salbatzen den bakarra".
|
|
|
gurasoen" adinean behera egin ahala lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentaia handitu egiten da";" hazkunde ikusgarrienak euskaraz egiten duen bikotekidea edo bikotekideak euskaldun berriak direnean izaten da", edo" gurasoetako batek ere ez duenean euskaraz ondo hitz egiten, balio handienek adin talde gazteenean bakarrik gainditzen dute %10" nahiz eta horrek hazkunde erritmo handia dakarren. Familia bidezko euskararen lehen transmisioa ezagutzea oso garrantzitsua da, izan ere, soziolinguistika arloko adituen artean —bertako zein kanpokoen artean— adostasun maila nahikoa dago gai honen inguruan, hau da, hizkuntza gutxiengo, gutxiagotu edo menderatu baten errekuperazioa, normalizazioa eta iraupen itxaropena neurtzeko adierazle nagusienetakoa familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioa dela esaterako orduan.
|
|
|
Helburu honen gauzatzeko 12" erronka nagusi" identifikatuak dira. Horiek
|
hizkuntzaren
transmisioan, gizarte erabileran eta hizkuntzaren bizindarrean(" bizkortasuna") banatuak dira. Gure ustez," mugaren alde honetan, hainbat hamarkadaz geroztik euskarak gainbehera azkarra jasaten du [ela]" ohartuz (EEP, 2006:
|
|
|
Azkenik, biek euskaraz ondo hitz egiten dutenean, baina bietako inork ez duenean euskara lehen hizkuntza esan dezakegu euskarazko hizkuntza gaitasun egoki batek ez duela besterik gabe
|
hizkuntza
transmisioa bermatzen. Alegia, bi gurasoak euskaldun berriak direnean (B), ehunekoak askoz txikiagoak dira, lehen hizkuntza gisa euskara jasotzen duten seme alaben ehuneko osoak (bakarrik nahiz gaztelaniarekin batera) ez baitu %50 gainditzen (%32, 2k euskara eta %18, 9k euskara eta gaztelania).
|
|
|
Orain arte ikusi dugunez, guraso mota faktore erabakigarria da
|
hizkuntzaren
transmisio prozesuan. Baina gurasoen hizkuntza gaitasuna eta lehen hizkuntza ez dira prozesu horri eragiten dioten aldagai bakarrak.
|
|
|
Horri dagokionez, oso zabalduta dago
|
hizkuntzaren
transmisio prozesuan amaren pisua aitarena baino handiagoa delako ideia, baina agerikoa badirudi ere, gutxitan aztertzen dira baieztapen hori berrestea ahalbidetuko duten datuak. Informazio gabezia hori arintzen saiatzeko, taula bat egin dugu hizkuntza gaitasun desberdina duten bikotekideen seme alaben lehen hizkuntza aztertzeko behar diren estatistika datuekin (6 taula).
|
|
|
Maila desberdineko hizkuntza gaitasuna duten bikotekideek osatutako hiru bikote mota daude, eta horietako bakoitzean
|
hizkuntza
transmisioa nolakoa den aztertuko dugu. Gainera, bikote mota bakoitzean euskaraz hitz egiten duena, edo ez duena, aita ala ama den kontuan hartuz, seme alabenganako hizkuntza transmisioan dauden aldeak ere zehazten saiatuko gara (5 irudia).
|
|
|
Maila desberdineko hizkuntza gaitasuna duten bikotekideek osatutako hiru bikote mota daude, eta horietako bakoitzean hizkuntza transmisioa nolakoa den aztertuko dugu. Gainera, bikote mota bakoitzean euskaraz hitz egiten duena, edo ez duena, aita ala ama den kontuan hartuz, seme alabenganako
|
hizkuntza
transmisioan dauden aldeak ere zehazten saiatuko gara (5 irudia).
|
|
|
|
Hizkuntza
transmisioaren ehunekoa nabarmen jaisten da. Izan ere, lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentajea %15, 1ekoa da euskaraz zerbait hitz egiten duena aita bada eta %19koa zerbait hitz egiten duena ama denean.
|
|
|
Sexuari dagokionez, ohikoa den bezala, gizoneak emakumeak baino zertxobait gehiago dira adin tarte gazteetan5 Seme alabak lehen hizkuntzaren arabera banatzen baditugu, portzentaje horri berari eusten diote talde bakoitzean. Horrek adierazten du seme alabaren sexuak ez duela eraginik
|
hizkuntzaren
transmisio prozesuan.
|
|
|
Orain arte euskararen hizkuntza gaitasuna zentzu hertsian hartu dugu aintzat, baina
|
hizkuntzaren
transmisio prozesuari begira garrantzitsua da hizkuntza gaitasun erlatiboa ere kontuan hartzea. Kontzeptu horrek, euskaraz hitz egiteko gaitasunaz edo gaitasun ezaz gain, gaztelania baino hobeto edo errazago hitz egiteko trebezia ere adierazten du.
|
|
|
Orain aztergai dugun eremuan, esate baterako, oso argi ikusten da lehen hizkuntza euskara dutenek askoz gehiago kontsumitzen dituztela euskal hedabideak. Fenomeno honek gaur egungo
|
hizkuntza
transmisio prozesuaren gora-beherak islatzen ditu.
|
|
|
Zuen lotura, bihurtu ohitura izenburua du. Gizarte Gaietarako Ministerioaren eta Nafarroako Gobernuaren laguntza duen argitalpenak ama
|
hizkuntzaren
transmisioaren garrantzia eta hizkuntzak ikasteko erraztasuna nabarmentzen ditu. Sakanan hitz egiten diren hainbat hizkuntzatan dago idatzia liburuxka.
|
|
|
egitasmoaren barruan, hainbat ekitaldi antolatu ditu ikasturte berrirako Egizu Getxo Euskaldun! elkateak, udalerriko haurren aita amek euskara erabiltzea sustatzeko eta belaunaldien arteko
|
hizkuntza
transmisioan eragiteko helburuarekin. Horrela, hilaren 4an soinu jostailu tailerra egingo dute Algortako Zabala ikastetxean, 5 urtetik gorako ume euskaldunentzat.
|
|
2009
|
|
|
FAMILIA BIDEZKO
|
HIZKUNTZA
TRANSMISIOA
|
|
|
— batetik, hizkuntza tipologien arabera, gurasoek
|
hizkuntzaren
transmisioa eraginkorrago egiteko aholkuak eskaintzea, eta
|
|
|
Esaldi hau extrapolatuz esango genuke" euskararen erabileran eragitea ez dela metodo arazoa, pertsona arazoa baizik". Pertsona bakoitzak erabaki behar du nola jokatu nahi duen
|
hizkuntza
transmisioarekiko. Aldagai kognitibo eta afektiboekin egin behar dugu lan.
|
|
|
|
Hizkuntza
transmisioa familia bidez indartzeko tailerraren lehen saiakera dagoeneko egin da. Horretarako Andoaingo Aita Larramendi Ikastola aukeratu zen arrazoi ezberdinengatik.
|
|
|
Heziketa emozionalaren sistematizazioaren bidetik, familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioaren sistematizazioa ere bidera litekeela uste dugu.
|
|
|
Azkenean Gurasoentzako Liburuxka bere osotasunean lantzeko denborarik ez zen gelditu eta horretan geratu zen hankamotz tailerra. Tailerrean jasotzaileek gauza interesgarriak ikasi zituzten baina bi gaien uztarketa horretan zerbaiten faltan geratu omen ziren
|
hizkuntza
transmisioari dagokionez. Gurasoek beren balorazioetan bi gaien arteko uztarketan sakontzeko eskatu zuten.
|
|
|
Heziketa emozionalaren sistematizazioaren bidetik, familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioaren sistematizazioa ere bidera litekeela uste dugu. Ziurrenik, sendotu egin da esku hartzea, tailer honen iraupena anekdotikoa da oso ikastetxearen eguneroko jardunean.
|
|
|
Gipuzkoako Buruntzaldeko udalek (Andoain, Astigarraga, Hernani, Lasarte Oria, Urnieta eta Usurbil) abian jarri dute" familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioa indartzeko plana". Egitasmo honek, besteak beste, gurasoek hizkuntza transmisioari buruz dituzten uste, sinismen eta portaeren arteko koherentzia lortzea du helburuen artean.
|
|
|
Gipuzkoako Buruntzaldeko udalek (Andoain, Astigarraga, Hernani, Lasarte Oria, Urnieta eta Usurbil) abian jarri dute" familia bidezko hizkuntza transmisioa indartzeko plana". Egitasmo honek, besteak beste, gurasoek
|
hizkuntza
transmisioari buruz dituzten uste, sinismen eta portaeren arteko koherentzia lortzea du helburuen artean. Argi dago guraso diren gehienek bat egiten dutela euskararen berreskurapen nahiarekin.
|
|
|
" Familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioa indartzeko plana". Gurasoek hizkuntzatransmisioari buruz dituzten uste, sinismen eta portaeren arteko koherentzia lortzea du helburuen artean.
|
|
|
1) Hizkuntza ohitura aldaketaren fenomenoa sakonetik ezagutu eta ulertzea, bikote harremanaren eta familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioaren testuinguruan.
|
|
|
1) Hizkuntza ohitura aldaketaren fenomenoa sakonetik ezagutu eta ulertzea, bikote harremanaren eta familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioaren testuinguruan.
|
|
|
Ez da harritzekoa, beraz, anormaltasuna zuzendu bidean, ama
|
hizkuntzaren
transmisioa etetea erabaki zuten baserritar edo baserritarren seme alaben adibidea (birraitona horrena eta beste adibide andana ezagunak zaizkigu).
|
|
|
komunitate hori herri gisa onartzea. Ondare aitortza ere balio gutxikotzat jo zuen,
|
hizkuntzaren
transmisioa nola garatuko den azaltzen ez baldin bada.
|
|
|
Eta hirugarrenik, 80ko hamarkadan uste genuenaren kontra, eskolak berak bakarrik eta berez ez du euskara indarberritzea ekarriko. Eskola garrantzitsua da, oso garrantzitsua gainera, baina, beste ororen gainetik, familia da belaunaldien arteko
|
hizkuntza
transmisioaren oinarri nagusia. Hala diote bazter guztietako adituek, besteak beste Fishmanek (ikus Fishman, 1991).
|
|
|
Lehena 1991n egin zen; beraz, 15 urteko begirada egiteko aukera ematen du. Mapak, berriz, Euskal Autonomia Erkidegoko bost urte edo gehiagoko biztanleria hartzen du kontuan hizkuntza gaitasuna,
|
hizkuntzaren
transmisioa eta euskararen erabilera etxean aztertzerakoan. Hizkuntza gaitasunari buruzko lehen datuak 1981ekoak dira; hortaz, 25 urteko begiradarako aukera ematen du.
|
|
|
Gurasoengandik seme alabengana transmititzen ez den hizkuntza, bertsolariak kantatuko lukeenez, segur da hilotza. Egia da irakaskuntza sistema eta helduaroko ikaskuntza ere giltzarri direla
|
hizkuntzaren
transmisio betea gerta dadin, baina gurasoek hizkuntza bat jakin eta familiako bizitzan seme alabei transmititu ordez ezkutuan gordetzen baldin badute, bistan da hizkuntza horrek eman beharrekoak eman dituela. Zeren ezkutuan gordetzen den hizkuntza inolako baliorik eta abantailarik aitortzen ez zaiolako gordetzen baita.
|
|
|
Zeren ezkutuan gordetzen den hizkuntza inolako baliorik eta abantailarik aitortzen ez zaiolako gordetzen baita. Bistan da familiako
|
hizkuntza
transmisioa bermatzea gurasoen esku dagoela, ez herri aginteenean. Horrelako adibideak gehiago ere jarri ahal dira, baina aski da esan nahi duguna azaltzeko, hots, herri aginteen jarrera sustapenekoa izateak berak bakarrik ez duela hizkuntza baten etorkizuna bermatzen.
|
|
|
Guk ez dakigu hizkuntza bat arrisku orotatik salbu jotzeko zenbaterainokoa lukeen hiztunen kopuruak eta proportzioak, zenbaterainokoa lukeen hizkuntzaren erabilerak eremu ezberdinetan, edo zenbateraino bermatu litzatekeen
|
hizkuntzaren
transmisioa belaunez belaun. Hori ez dakigu, beraz ez dakigu, esate baterako, 800.000 hiztun asko ala gutxi diren, eta hiztunen portzentajea, %37, asko ala gutxi den.
|
|
|
Emakumeak ez zeukan formazio akademiko handirik, mugatua zuen, itxia esan nuke? munduaz zeukan ikuspegia, baina
|
hizkuntzaren
transmisioari dagokionez, zubigintza ezin hobea egiten zuen tradizioaren eta haur baten munduaren artean. Egun batez andereñoaren koadernoa ikusteko aukera izan nuen.
|
|
2010
|
|
|
Hezkuntza Sailaren azterketa hau Euskararen Eguna gertu dugunean ezagutu dugu, eta honek aukera ematen digu azken hausnarketa hauek egiteko. Batetik, eskubideak ditugu (herri baten eskubidea bere hezkuntza sistema antolatzeko bere kultura eta
|
hizkuntzaren
transmisio eta garapena ziurtatuz; eta herritarren eskubideak, legeetan jasoak, euskaren ezagutza bermatua izateko). Bestetik, betebeharrak (administrazioen obligazioak bermatzeko euskalduntzen duen sistema, besteak beste).
|
|
|
Botererik ez, eta gatazkaren saihestea.
|
Hizkuntzen
transmisioa despolitizatzeko bigarren modu honen arabera, gure herrian kultur transmisioaren inguruko erabakiak ez lirateke kolektiboki lotesleak izan. Bakoitzak bere tribu edo kultur komunitate propioa izango luke, eta horrela tribu desberdinen arteko gatazka ekidin egingo litzateke, Zizekek aipatutako" arkeopolitikara" itzulita.
|
|
|
Aipagarria, horien artean, hizkuntza berreskuratu eta normalizatze aldera eskolatik kanpo indartu beharreko espazio komunikatibo berrien garrantzia. Aldi berean, argi adierazten digu irabazi nahi diren espazioak eskatzen ari garen bitartean ahultzen uzten ari garela euskaldunen artean ohiko izan diren harreman sare eta euskarazko espazioak, hala nola, etxea, familia, auzo bizitza... hain zuzen ere,
|
hizkuntzaren
transmisioa hobekien segurtatzen duten esparruak.
|
|
|
Funtsezko gertaera da hori. Eskola etsai izanik ere euskarazko bizimoduak aurrera egiten zuen lehen, hainbat kasutan, familiak eta familiondoak euskaraz (euskara hutsean edo nagusiki euskaraz) ziharduelako eta euskarazko etxe giro sendo hori
|
hizkuntzaren
transmisiorako behar adina oinarri gertatzen zelako. Orain ez dira horrela kontuak:
|
|
|
Badakit bertsio ofizialak zer dioen: guraso euskaldunen belaunez belauneko
|
hizkuntza
transmisioa altua edo oso altua dela eta, beraz, familia bizitzaren (eta, horri gehi eskolari eskerrak) gazte gaztetxoen euskal elebitasuna segurtaturik dagoela. Dakigun neurri mugatuan, ez dago batere garbi hori horrela denik:
|
|
|
ikastolak eskola pribatutzat jotzen ziren, baina estatu ikastetxeak eskola publikoak ziren, nahiz eta, adibidez, Euskal Herrian estatuaren eskolek ez bermatu herri ororen oinarrizko eskubideetako bat: bertako
|
hizkuntzaren
transmisioa eskolaren bidez bermatzeko eskubidea, hain justu.
|
|
|
Zeharo aldatzen ari da gure ume eta gaztetxoen inguru linguistikoa. Geroago eta zailagoa gertatzen ari da
|
hizkuntzaren
transmisioa familietan. Gurasoak geroago eta asti gutxiago dute umeekin euskaraz jarduteko.
|
|
|
Ikusten denez, Tolosan, herri handiago eta «erdaldunagoa» berau, euskara batuak eragin handiagoa izan du, ziur asko
|
hizkuntzaren
transmisioa, hein batean behintzat, eskolari esker ziurtatu delako. Ataunen, aldiz, gehienek euskaraz egiten zutela (eta dutela) kontuan hartuz, ez da harritzekoa eurenari hobeto eustea.
|
|
2011
|
|
|
Euskarak, ordea, badu oraindik familiaren premia handia, eta hirukoitza. Lehenengo beharrizana, jakina,
|
hizkuntzaren
transmisioa da, batez ere euskaldun batek eta erdaldun batek edota bi euskaldun berrik osatutako bikoteen kasuetan.
|
|
|
Hiztun talde bateko belaunaldi bakoitzak kide berriak (ahal den gehienak) bere hizkuntzan sozializatzeko dituen bideaukerak ez dira familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioaren esparrura mugatzen. ttoaren ifernuan eror. hizkuntza integrakuntza beste ezein bezain beharrezkoa dugu (Mitxelena 1978: 25).
|
|
|
Nire ustez, arazo horretan paratu du zalbidek galde ikurra eta horrexen gainean luzatuko naiz nire iruzkin honetan. hizkuntzak bere lekua (bere berea) behar duela, ados, baina ez dut uste leku hori irudikatu eta eratzeko diglosia kontzeptua ezinbertzekoa zaigunik. euskarak deus baino lehen belaunez belauneko jarraipena behar du ziurtaturik, horrekin ere ados. Baina, nire irudikotz, hiztun talde bateko belaunaldi bakoitzak kide berriak (ahal den gehienak) bere hizkuntzan sozializatzeko dituen bide aukerak ez dira familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioaren esparrura mugatzen, ez eta Fishmanen (1991) home family neighborhood community multzora ere, erabilera esparru horiek hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipena zurkaizten badute ere. eskola, zerbitzuak, hedabideak, kultura industriak... horietatik kanpo dagoen hizkuntzak zer aukera du hiztunen adierazpide ohikoa izateari segitzeko, diglosiaren oinarrian dagoen konpartimentazio hierarkikoa eta
|
|
|
Belaunaldi berrien euskarazko sozializazioak lehentasun osoa du. Ildo horretatik, familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioari ez ezik haurgaztetxoen harreman eszentrikoei ere arreta berezia eman litzaieke. harreman eszentrikoak haur gaztetxoek familia gunetik, hau da, gurasoengandik at beren adinkideekin sortzen dituzten elkarreraginak dira anai arreben, lehengusu lehengusinen, ikaskideen, lankideen, lagunen, taldekideen artekoak. haur gaztetxoen arteko harremanak garatzen diren esparruetan (eskolan, aisia... Belaunaldi bereko euskaldun gazteen artean euskara aztura bihurtzea, erabilera ohiturak euskaraz ezartzea da gakoa (kasares 2011). horietaz gain, euskarak bereak, bete betean ez bada ere neurri batean bederen, lituzkeen esparruen artean goi mailako irakaskuntza, hedabideak eta zerbitzuak ere izanen genituzke. zalbidek proposatzen duen diglosia moldearekin eta community fostering delakoarekin (nolabaiteko herrigintza litzatekeenarekin), ados.
|
|
|
Baina orain gutxira arte mintzajardunaren eta ama hizkuntzaren belaunez belauneko jarraipen gune nagusi izandako etxe auzo lagunarte konplexua ez du, bistan denez, osorik desegin. konplexu horrek (ez internetek eta ez zenbait IkTk) bihurtzen ditu 2011n ere Soriako haurrak8 gaztelaniazko hiztun, wipperführt ekoak deutschsprachige Kinder eta oportoko neska mutilak falantes de portugues. Bizirik dago horietan belaunez belauneko ama
|
hizkuntzaren
transmisio bide arrunta, ingelesa jaun eta jabe den ehun kanaletik gorako telebistaaukeren eta internet sare aberatsaren garai supraetniko honetan ere. d ereduko haur askok erdaraz egiten badu hain sarri, hamar bat urtetik aurrera bereziki, hurbileko etxe auzo lagunarte horren faltagatik edo ahuldadeagatik da maizenik, ez erdal telebistaren eta interneten eragin ukaezinagatik9 konpartimentazio ha... L asko eta h gutxi zituen europa preindustrialetik (h+ L) dun" nazio hizkuntza orotarako" ugari duen kontinentera pasa argiro.
|
|
|
a) Belaunaldi berrien euskarazko sozializazioak lehentasun osoa du. Ildo horretatik, familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioari ez ezik haurgaztetxoen harreman eszentrikoei ere arreta berezia eman litzaieke. hortik aurrera (pasarte osoan) esaten duen gehiena ere ekarpen handi eta kontuan hartzekoa da. b) hizkuntza politikak eta plangintzak zein arlotan ez ditu baliabide eta indarrak xahutu behar, zein arlok ez digu kezkarik eman behar erdarak nagusi badira ere?
|
|
|
Bodegatik (jardun gune, rol harreman, adierazbide eta situazio estilo informal intimo masibo eta errepikakorren alorretik) ur gehiago sartzen ari zaio gaur euskaldungoari, teilatutik(, aldian behingo eta partaide gutxiko interakzioen alorretik) baino. f) Belaunez belauneko
|
hizkuntza
transmisioaren ikuspegitik euskara bizienik dagoen leku, jardun gune, rol harreman eta harreman sareetan lehentasunezko planak aplikatzeak ez du zerikusirik" gorago" ko asmoei atea ixtearekin. oker dabil hori uste duena. hiltzeko zorian dagoen eriari bizirik eustea lehentasunezko eginbeharra da, hori da guztia. ez dago adibide bakar bat gure historia ezagunean, plano kolektiboan eta bel... Lehentasuna hiztun gehienek beren bizi denbora gehienean beste hiztunekin hizketan (edo, gero eta maizago baina nabarmenki bakanago, elkar idazketan) pasatzen duten jardun guneei, harreman sareei eta situazioei aitortu behar zaie.
|
|
|
B. U. Bai, euskara atxikirik izan arren, kultura transmisioa galdu izanaren kontzientzia bada gure inguruan. Transmisiorekin jarraituz,
|
hizkuntzaren
transmisioan zeregin garrantzizkoa duen beste eragile taldearekin jarrai dezakegu. hitz egin dezagun pixka bat irakasleen paperaz. nola motibatu genuke irakaslea transmisio horretan duen garrantziaz jabetzeko?
|
|
|
Nabarmendu du Txillardegik idatzi zuela edukiak berdin duela, baldin eta euskaraz bada. Horrek euskarari mesede txikia egiten dio, Berasategiren aburuz,
|
hizkuntza
transmisiorako tresna delako, ideologia nahiz sentimenduen transmisiorako,, eta edukiaren balioa kentzen badiozu, nahiago dut errusieraz izatea. Ezkerreko adar batzuetatik esaten badute berdin diola edukiak, ene, beren kontzientzia errebisatu lukete, horrela oso bide txarretik goazelako, helburua ezin da izan betelana, hizkuntza elementu hila, museoko pieza bailitzan; edukiak transmititzeko erreminta behar du izan euskarak?.
|
|
|
–Maizenik, hizkuntz ordezkapen burutuari erantzun eraginkor bat emateko berandu da, hiztun herritarrak lozorroan harrapatu dituelako
|
hizkuntz
transmisioaren hausturak? .
|
|
|
–Zer esan nahi du zehatz mehatz hizkuntza bat arriskupean dagoela esateak? Oro har, komunitate bateko umeek aurrekoengandik
|
hizkuntzaren
transmisioa gutxien gutxienez% 30ean bereganatzen ez baldin badute, hizkuntza horren zoria arriskupekoa dela berretsi behar genuke. Haur gazteen hizkuntza erabilera ez baldin bada maila horretara heltzen, izan ere, horrek esan nahi du gero eta ume eta gaztetxo gehiagok hautatuko duela beste hizkuntza bat, eta, ondorioz, badakigu dinamika soziolinguistiko horrek erreka joko duela ezarian ezarian?
|
|
|
Aditu honen aburuz ere, etxeko transmisio naturalaren etenik gabeko jarraipenean datza hizkuntz erreprodukzio sozialaren gakoa, eta gako hori% 30aren inguruan dago. Hizkuntz egoera bideragarrienen kasuan etxeko
|
hizkuntzaren
transmisio maila% 70 ingurukoa izan ohi da belaunaldi gazteen artean; bideragarriak ez diren herri mintzairetan, aldiz,% 30etik behera jaisten da transmisioaren jarioa.
|
|
|
–Aztertutako laginaren arabera, esaterako, oso larriak dira belaunaldien arteko
|
hizkuntz
transmisioari buruzko datuak: hizkuntzen% 50 inguru ez dira ohi bezala transmititzen, belaunaldiz belaunaldi.
|
|
|
Hauxe diote maia komunitateko kideek auzi horri buruz: . Maiatarren ustez beren
|
hizkuntzak
transmisio bide doituagoak dira euren kultura aditzera emateko, zeren eta berariazko egitura sintaktikoen jabe dira espainieraz eta mendebaldeko beste hizkuntzetan arrotzak diren ñabardurak azaltzeko. Maiatarrei dagokienez, oinarrizko aldarrikapena da aurreko hori.
|
|
|
Burutik ez zaigu pasatzen hizkuntza ofizial arrotz horren ezarpena zenbat kostatu zaien, besteak beste, nazio zapalduko zergapeko herritarrei. Hori gutxi balitz, Junyentek gogorarazi digun bezala, alferrikako inbertsioa izan da estatu
|
hizkuntzaren
transmisioa hainbat lekutan.
|
|
|
Gainerakoan, Sami herria ez da salbuespena etxe barruko
|
hizkuntz
transmisioa eten izanaren hizkuntz politikan: –Ez ditzagun, arren, ezergatik ere, gure seme alabak geure hizkuntza ontziaren naufragioan hondoratu eta izorratu?.
|
|
|
Euskarak protagonismoa galtzen zuen, zientzia eta teknika gaien mesedetan. Hizkuntzak protagonismoa galdu arren,
|
hizkuntzaren
transmisio gaitasuna areagotzen zen.
|
|
|
Lewisek (2005), esaterako, hizkuntzen desagertzean esku hartzen duten bederatzi faktore azaltzen ditu:
|
hizkuntzaren
transmisioa edo ondorengoetaratzea, hiztun kopuru absolutua, biztanleria osoarekiko hiztun portzentajea, hizkuntzaren erabilera eremuen galera, hizkuntzaren erabilera eremu berrien sorrera, alfabetatzerako eta hezkuntzarako materialak egotea (gramatikak, hiztegiak, idatzizko literatura, hedabideak?), gobernu eta erakundeen babesa hizkuntza politikan, hiztunen jarrera hizkuntzarekiko eta hizkuntza...
|
|
|
Hintonek (2003) belaunaldien arteko
|
hizkuntzaren
transmisio «normala» ahulduta dagoen egoerekin lotzen du hizkuntzaren biziberritzea. Hauxe bere definizioa:
|
|
|
Belaunaldi15 arteko
|
hizkuntzaren
transmisio normalik ez dagoen egoeretan jendeari hizkuntza ikasteko moduak bilatzen laguntzea (45 or.).
|
|
|
|
Hizkuntzaren
transmisioa edo ondorengoetaratzea, hiztun kopuru absolutua, biztanleria osoarekiko hiztun portzentajea, hizkuntzaren erabilera eremuen galera, hizkuntzaren erabilera eremu berrien sorrera, alfabetatzerako eta hezkuntzarako materialak, gobernu eta erakundeen babesa hizkuntza politikan, hiztunen jarrera hizkuntzarekiko, hizkuntza dokumentatua egotea.
|
|
|
Hau egitea ezinbestekoa da hizkuntzak indarberritzeko estrategiak modu sistematikoan diseinatu nahi badira. Sailkapen horixe da, hain zuzen ere, belaunaldien arteko
|
hizkuntza
transmisioaren etenaren eskala, hurrengo orrialdeetan aurkeztuko duguna.
|
|
|
Eskala horretan zenbat eta gorago, orduan eta eten handiagoa
|
hizkuntzaren
transmisioan, eta ondorioz, orduan eta mehatxu handiagoa hizkuntzak belaunaldiz belaunaldi iraun dezan. Jarraian eskala horretako maila bakoitzaren ezaugarriak dakartzagu:
|
|
2012
|
|
|
Bestelakoez ere aritu ziren han: jasangarritasunari buruz,
|
hizkuntza
transmisioaz, arnasguneei buruz, gertutasunari buruz, inperialismo linguistikoaz, sare horizontalei buruz, Interneti buruz…
|
|
|
...iliaren" hizkuntza ekologian" haurrak eragileak dira, objektuak baino gehiago. itxuratzeko zenbait datu kuantitatibo eman ditu, datu horiek zenbait aldagairekin (gurasoen hizkuntza gaitasunarekin edota bizitokiko ezaugarri soziolinguistikoekin) gurutzatu dituzte baina, oro har, datu kuantitatibo horietaz gain, euskaraz hazteari lotutako bertzelako azalpen kualitatiborik ez dute adierazi.
|
hizkuntza
transmisioaren gaineko azterketetan kontzeptuaren bi maila edo bide bereizi izan dira: transmisio informala, familia bidezkoa, eta transmisio formala, irakaskuntza bidezkoa (zinkunegi 1995:
|
|
|
transmisio informala, familia bidezkoa, eta transmisio formala, irakaskuntza bidezkoa (zinkunegi 1995: 76). oro har, ikerketek —eta bereziki kuantitatiboek—
|
hizkuntza
transmisioaren bi bideei bereiz heldu ohi diete, biak uztarturik edo elkarreraginean aztertzeko joerarik izan ez dela.
|
|
|
Familia euskaldun ez osoak arruntenak dira herrian. Izan ere, azken belaunaldietan euskararen hiztun galera (eta berreskurapen) prozesu historikoa izan duten herrietako familietan
|
hizkuntza
transmisioaren etendurak atzematen dira, hau da, umetan euskaraz aski sozializatu ez eta ondorioz, hizkuntza ikastera iritsi ez ziren hiztunak daude. Familia tipologia hori belaunez belauneko eten jarraipena gertatu den herri euskaldunetan dira usuak. hizkuntzaren gizarte galera berreskurapen kinketan familiak gizarte gune ez homogeneoak izaten dira, bertikalki — belaunik belaun— euskararen jarraipenaren haustura josturak izan baitituzte edota horizontalki —belaunaldi berekoen artean— euskara dakitenak eta ez dakitenak egoten baitira (bikoteetan, adibidez).
|
|
|
4). Baina
|
hizkuntzaren
transmisioa ez du gurasoen nahi izate soilak ahalbidetzen. hizkuntza sozializazioa gizarte jarduerak bermatzen du, ez gurasoen nahikari hutsak. Beraz, haurrekiko portaera hori hagitz esanguratsua da.
|
|
|
Belaunaldi baten hizkuntza sozializazioan familiak stricto sensu ustez duen erabateko eragina lausotua agertzen da. prozesuak familiaren gunea gainditzen du eta ezin da bere testuinguru soziohistorikotik bereizi. etxetik kanpoko eragingarrien indarra ere kontuan hartzekoa da. Alde horretatik, egun inoiz baino konplexuagoak dirudite maila makrosoziolinguistikoaren eta mikrosoziolinguistikoaren arteko harremanek. hala bada, familiara mugatzen den ikerbideak edo
|
hizkuntzaren
transmisio informala eta formala bereizten dituenak nekez erantzun diezaioke hizkuntza sozializazioaren gertakariari.
|
|
|
Aldiz, etxe familia barneko hizkuntza portaera egonkorra eta homogeneoa balitz bezala hartu izan ohi da eta haren izaera askotariko eta, batzuetan, ez osoari gutxitan erreparatu ohi zaio: " ez zaio belaunez belauneko
|
hizkuntza
transmisio familiarraren izaera partzial fragmentario horri, lautatik hirutan, duen garrantzia ematen" (zalbide 2009: 30). halako hizkuntza elkarbizitza heterogeneoa da Iruritako herriguneko familien artean usu kausitu dudana.
|
|
|
Berriemaileen lekukotasunek bat egiten dute Sánchez Carrionek deskribatu zuen egoerarekin. 1970eko hamarkadan familia bidezko
|
hizkuntza
transmisioa oro har etenik zegoen: " No se les enseña a los niños en el hogar" (1972:
|
|
|
" hezkuntzak gizartearen gaitzak sendatzeko duen berezko balioaren fedearen isla" (1990: 188). Bere esanetan, euskararen indarberritze prozesuaren ardatza ama
|
hizkuntzaren
transmisioa da; hizkuntzaren indarberritze prozesuetako erdigunea etxean, auzoan eta hurbileko elkartean dago. hortik abiatuz, eskola prozesu askoz zabalago eta konplexuagoa den zatia baino ez da. Nekez egingo du eskolak modu esanguratsuan aurrera etxean, auzoan eta lagunartean euskarari ez bazaio eusten, esparru horietan ez bada eragiten. edonola ere, horrek ez du kentzen, mugak ezagutuz eta tokian tokiko eta unean uneko aukerak ongi aztertuz, eskolak funtsezko zereginak izatea.
|
|
|
zelan segurtatu gure herrietako hizkuntza aldaeretan gordetzen den kultura altxorra bizirik mantentzen dugula? zelan baieztatu familiako
|
hizkuntza
transmisioa ziurtatzen ari garela?
|
|
|
Laburpena. hedabideak zergatik dira garrantzitsuak
|
hizkuntzaren
transmisiorako. Beste hitzekin esanda, zergatik dira garrantzitsuak euskararen berreskurapenerako?
|
|
|
Galdera errazek erantzun zaila dute batzuetan. hedabideak zergatik dira garrantzitsuak
|
hizkuntzaren
transmisiorako. Beste hitzekin esanda, zergatik dira garrantzitsuak euskararen berreskurapenerako?
|
|
|
Lau ikerketa eremu nagusi jasotzen ditu: herritarren hizkuntza gaitasuna,
|
hizkuntzaren
transmisioa, euskararen erabilera hainbat esparrutan (etxean, lagunartean, lanean eta eremu formaletan) eta euskararekiko jarrera... Inkesta soziolinguistikoa bost urterik behin burutzen den azterlana da, eta honakoa bosgarrena da.
|
|
|
Artikulu honetan, inkesta honen emaitza nagusiak aurkeztuko dira.• Hitz gakoak: Inkesta soziolinguistikoa, hizkuntza gaitasuna,
|
hizkuntza
transmisioa, erabilera, jarrera.
|
|
|
V. Inkesta Soziolinguistikoak lau ikerketa eremu jasotzen ditu: herritarren hizkuntza gaitasuna,
|
hizkuntzaren
transmisioa, euskararen erabilera hainbat esparrutan (etxean, lagunartean, lanean eta eremu formaletan) eta euskararekiko jarrera.
|
|
|
Fenomeno horrek sekulako garrantzia du, alde askotatik begiratuta.
|
Hizkuntza
transmisioa litzateke lehena. Hizkuntza baten biziraupenak etxeko transmisio horretan du indar behinena.
|
|
|
3 Arnasguneen bi ezaugarri nagusiak adi zaintzea eta, ahal den neurrian, horiek indartzea funtsezkoa da horretarako. Hau da, kontzentrazio demografikoa batetik eta
|
hizkuntzaren
transmisio naturala, bestetik. Dislokazio demografikoek eragiten dituzten aldaketak kontuan izanik, urbanizazio berriak planteatzerakoan oso kontuan hartzea horren eragina, hori modu orekatuan eta egituratuan egiteko eta hazteko eta herria biziberritzeko helburuekin batera hizkuntzairizpideak ere kontuan hartzea, eta horiek ondo kudeatzeko bideak arakatzea.
|
|
|
1
|
Hizkuntzaren
transmisio edo kanala ezaugarrituko du.
|