|
2008
|
|
|
24 urte inguru zituela hasi zen lanean eta hamar urtetik gorako esperientzia dauka.
|
Hizkuntza
gutxituetako hedabideetan nahikoa fideltasunez segitzen du lanean, gehiengo hizkuntzetako komunikabideetarako pausoa eman gabe. Gehienek hedapen zabaleko hedabide publikoetan egiten dute lan, irratian eta telebistan.
|
|
|
Horixe EHUko irakasleek kazetariaz egin duten profila. Iñaki Zabaleta, Nicolas Xamardo, Arantza Gutierrez, Santi Urrutia eta Itxaso Fernandezek bideratu dute" Europako
|
Hizkuntza
Gutxituetako Hedabideak eta Kazetaritza" izeneko ikerketa. 230 kazetari galdekatu dituzte, 69 idatzizko hedabideetakoak egunkariak eta aldizkariak, 90 irratietakoak, 71 telebistetakoak eta bi on line emititzen duen irrati batekoak.
|
|
|
Ikerlarien ustez, egoera honek bi esanahi izan ditzake: batetik, erakunde publikoek arreta jartzen dute
|
hizkuntza
gutxituetako hedabideak laguntzeko, eta bestetik, ekimenerako indar ahula erakus dezake hedabide publikoen kopuru hain handiak.
|
|
2009
|
|
|
7 Datu hau estimazio bat da, bi iturri hauetan oinarrituta: Iñaki Zabaletak eta bere ikerketa taldeak?
|
Hizkuntza
gutxituetako hedabideak Europar Batasunean: egoera, banaketa eta garapen abiadura ezberdinak?
|
|
|
Zabaleta, I.; Gutierrez, A.; Xamardo, N.; Urrutia, S. eta Fernandez, I. (2008): ?
|
Hizkuntza
gutxituetako hedabideak Europar Batasunean: egoera, banaketa eta garapenabiadura ezberdinak?, Euskonews & Media, 449, <http://www.euskonews.com /0449zbk/gaia44901eu.html>.
|
|
2015
|
|
|
255). Ez alferrik, Cormack Europa Mendebaldeko
|
hizkuntza
gutxituetako hedabideak hizpide dituen artikulu bilduma erreferentzial baten editore da Houriganekin batera: Minority Language Media.
|
|
|
Edozelan ere, bilduma horretako artikuluetako batean Cormackek berak dioenaren arabera (Cormack eta Hourigan, 2007: 52), ebidentzia enpirikoak falta dira
|
hizkuntza
gutxituetako hedabideen jardunaren eta hizkuntza normalizazioaren artean kausa efektu harremanak daudela egiaztatzeko; gisa berean mintzo da Jones ere Europako hizkuntza gutxituei eta hedabideei buruzko beste lan batean, baina honako hau gaineratzen du puntuan: –However, researchers of minority language media, including those who point to lack of direct, causal empirical evidence, have continued to draw attention to the indirect benefits of having media operating in one, s own language?
|
|
|
Halaber, edukiaren eta formaren aldetik ahalik eta komunikabide sorta zabalena eskaintzeariestrategikoa deritzogu. Izan ere,
|
hizkuntza
gutxituetako hedabideen eskaintzaren aniztasunakerabiltzaileen hautua baldintzatzen du (Moring, 2007), eta formatu zein euskarri bakoitzakpubliko mota bereiziak biltzen dituzte (Skobergo eta Winsvold, 2011). Finean, euskal hiztunkomunitate zein mundu mailako komunikazio sistema eraldaketa sakonean murgilduta daudengarai honetan komunikabideek hizkuntzaren normalizazio prozesuari egin diezaioketenekarpena ulertzeko inoiz baino beharrezkoagoa da euskaldunen ohitura komunikatiboakkualitatiboki aztertzea euskarazko hedabideek konbergentzia mediatikoaren itsaso zakarreannabigatzeko mapa egokiak izan ditzaten.
|
|
2016
|
|
|
Euskalgintzan aritua, hainbat erakunde sortzeko lanetan. EHUko Heka Europar
|
Hizkuntza
Gutxituetako Hedabideak eta Kazetaritza ikerketa taldearen arduraduna da.
|
|
|
Aski da hedabideen kopuruari erreparatzea: euskarazko 125 hedabide daude Euskal Herrian, hala dio EHUko Heka Europar
|
Hizkuntza
Gutxituetako Hedabideak eta Kazetaritza ikerketa taldeak Hekimen elkartearentzat egindako Euskarazko hedabideen errealitatea 2015ean azterketak?. Idatzizko hedabideak dira erdiak pasatxo (%54), eta atzerago daude irratia (%23), ziberhedabideak (%14) eta telebista (%8).
|
|
|
Heka taldearen ikerketa horren arabera, Europako hizkuntza gutxituetan, batez beste, hedabideen %30 dira jabetza sozialekoak; euskarazkoetan, %55 Alor publikoak leku txikiagoa du: Europan, batez beste,
|
hizkuntza
gutxituetako hedabideen %39 dira publikoak, eta, euskarazkoen kasuan, %19.
|
|
2017
|
|
|
Beste ikertzaile batzuek
|
hizkuntza
gutxituetako hedabideen garapena eta haiek sostengatzen dituzten politika publikoak ikertu dituzte (McQuail, 2000, 142; Rogers, 1995). Zentzu horretan informazio, korrelazio, transmisio eta entretenimendu funtzio klasikoetatik harago, (Lippman, 1922; Siebert et al., 1956; Gans 1979; van Dijk, 2009; McQuail, 2000), hizkuntza gutxituetako hedabideek beste funtzio garrantzitsu batzuk betetzen dituzte, hala nola berezko hizkuntzako espazio publiko bat eratzea (Habermas 1991), edota kultura, hizkuntza eta identitatearen sustapena (Zabaleta Urkiola et al., 2014).
|
|
|
Beste ikertzaile batzuek hizkuntza gutxituetako hedabideen garapena eta haiek sostengatzen dituzten politika publikoak ikertu dituzte (McQuail, 2000, 142; Rogers, 1995). Zentzu horretan informazio, korrelazio, transmisio eta entretenimendu funtzio klasikoetatik harago, (Lippman, 1922; Siebert et al., 1956; Gans 1979; van Dijk, 2009; McQuail, 2000),
|
hizkuntza
gutxituetako hedabideek beste funtzio garrantzitsu batzuk betetzen dituzte, hala nola berezko hizkuntzako espazio publiko bat eratzea (Habermas 1991), edota kultura, hizkuntza eta identitatearen sustapena (Zabaleta Urkiola et al., 2014).
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituetako hedabideen inguruan gutxi ikertu da, eta askotan komunitate linguistiko bakar batean finkatu dira; batzuetan ikerketa konparatiboak egin dira bi edo errealitate gehiago alderatuz. Rigginsek (1992) etorkin eta emigranteen aurrean aborigenen komunikabideen biziraupenerako ereduak aztertu zituen.
|
|
|
Itxaso Fernandez Astobiza eta Iñaki Zabaleta Urkiola HEKA (Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Hedabideak eta Kazetaritza proiektua; Media and Journalism in European Minority Languages)
|
|
|
Euskarazko hedabideen sistema aztertzen da, 2016 urtean gaurkotuta. HEKA taldeak Europako hamar
|
hizkuntza
gutxitutako hedabideak eta kazetaritza aztertu ditu. Hamar hizkuntzak hauek dira:
|
|
|
1 HEKA ikerketa proiektuaren baitan egindakoa (Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Hedabideak eta Kazetaritza proiektua; Media and Journalism in European Minority Languages).
|
|
2018
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituetako hedabideen topaketa eginen dute Altsasun, urriaren 20an. Mexikotik, Galestik eta Irlandatik etorriko dira hizlariak.
|
|
|
Bihar, urriaren 20an, larunbata, Nafarroa Oinezen bezperan, Txikiak handitzen:
|
hizkuntza
gutxituetako hedabideak munduan jardunaldiak eginen dituzue. Zergatik hedabideak. Garbi daukagu ikastoletan zenbait helburu ditugula; gure hizkuntza proiektuan euskaldun eleaniztasunak sortu nahi ditugu eta garbi daukagu batez ere hizkuntza gutxituei begiratuta hizkuntza bat hezkuntzaren bidez ikasten dela, baina kanpoan egiten dela hizkuntza horren erabilera.
|
|
|
Gauza polita da ikustea egin ditugun gauzak, zer egiten ari garen eta aurrera bagoazela. Zein da
|
hizkuntza
gutxituen hedabideen egoera. Denetarik dago. Zorionez Euskal Herrian gure hizkuntzaren biziberritze prozesu honetan azken berrogeita hamar urteetan aurrerapauso handiak eman ditugu.
|
|
|
Ekitaldia 09:30ean hasiko da eta Johan Haggman ek hartu du hitza. Bruselatik dator eta
|
hizkuntza
gutxituen hedabideen egoera zetan den kontatuko digu berak. Egoera orokorra.
|
|
2023
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituko hedabideak eratzean, erronketako bat corpus plangintza da, alegia, hitz eta erregistro berriak sortzea.... Estatus plangintzari dagokionean, telebista edo irrati bat ez da nahikoa familiako transmisio hizkuntza aldatzeko, baina, kontsumitzaileek hizkuntzarekiko duten jarrera eta pertzepzioa aldatzeko gai izan daitezke.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituko hedabideak eratzean, erronketako bat corpus plangintza da: eguneroko albisteak edo bestelako gaiak hizkuntza gutxitura ekartzean, hitz eta erregistro berriak garatzeko beharra sortzen da (Moriarty 2009, 141).
|
|
|
Hizkuntza gutxitudun komunitateetan garrantzi handia eman ohi zaio arlo horri, eta nolabaiteko indar ekonomikoa duten komunitateetan (Gales, Irlanda, Korsika, eta aurrerago ikusiko ditugun Galizia, Katalunia eta Euskal Herria) komunikabide propioak sortzearen alde egin da.
|
Hizkuntza
gutxituko hedabideek hizkuntzaren biziberritzeari egin diezaioketen ekarpena aztertu duten ikertzaileek corpus plangintzan, estatus plangintzan zein jabekuntza plangintzan lagundu dezaketela ondorioztatu dute. Bigarren atalean hurbilduko gara EITBren kasura.
|
|
|
Antzeko bidea egin zuen euskararen presentziak Euskadi Gaztea irratian (2008tik Gaztea), 1990ean gaztelaniaz eta euskaraz hasi baitzituen emisioak, eta 1992an euskara hutsera igaro zen.
|
Hizkuntza
gutxituko hedabideetan emanaldi guztiak hizkuntza horretan emititzeko garrantzia azpimarratzen du Houriganek, Eskoziako CTGren esperientzia aipatuz, gaeleraren emisio tarteak gero eta urriagoak bihurtzea ekarri zuen adibide bezala (Hourigan 2003, 120).
|
|
|
ETB1en kultura, kirola, umorea, barne produkzioko telesailak eta haur programazioa (ETB3 sortu arte) nagusitu bitartean, ETB2ra informazioa, analisi politikoa, debatea eta kanpo produkzioa bideratu izan dira (Larrinaga 2019, 160). Hala ere, ETB1 erreferentziazko kanala da
|
hizkuntza
gutxituko hedabideen artean genero guztizkotasunari dagokionez (normalizazioan eragiteko ezinbestekoa), Kataluniako TV3 eta Galesko S4Crekin batera (Moring 2007, 26). Azken hamarkadako EITBren plangintzetan, komunikazio sektoreak izandako eraldaketa eta euskararen ezagutzaren gorakada kontuan hartuta, gaztelaniazko emanaldietan euskararen ikusgaitasuna bultzatzeko estrategia indartu da (Larrinaga 2019, 237).
|
|
|
Hedabideetako presentziak euskara beste edozein hizkuntzaren parean jarri zuen, eta informatzeko, entretenitzeko edo eguneroko bizitzarako baliagarria zela erakutsi. Hala, gainerako
|
hizkuntza
gutxituko hedabideen antzera (Ó Laoire 2000, 152 eta Cormack 2004, 4), estatus plangintzan bi ekarpen handi egin zituen EITBk: hizkuntza jarreren aldaketa eta euskarazko ikus entzunezko industriaren garapena.
|
|
|
Cormackek
|
hizkuntza
gutxituko hedabideek bultzada ekonomikoa sor dezaketela dio (Cormack 2004, 2), eta horixe bera gertatu zen EITBren sorrerarekin 1980ko hamarkadan. Azpiegiturez gain, telebistaren funtzionamendurako hainbat sektorek osatutako ikus entzunezko industria behar zen:
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituko hedabide gisa, EAEko erakundeen bultzadaz sortu zen, eta euskara sustatzea hasieratik esleitu zioten helburu gisa. Fishmanen belaunaldien arteko etenaren eskalan hizkuntza gutxituen hedabideetako presentzia oso maila altuetan ageri da, aurretik egindako urratsen indargarri gisa soilik, besteak beste, familiako ahozko transmisioa eta alfabetatzea bermatuta daudenean (Fishman 1991, 395).
|
|
|
Hizkuntza gutxituko hedabide gisa, EAEko erakundeen bultzadaz sortu zen, eta euskara sustatzea hasieratik esleitu zioten helburu gisa. Fishmanen belaunaldien arteko etenaren eskalan
|
hizkuntza
gutxituen hedabideetako presentzia oso maila altuetan ageri da, aurretik egindako urratsen indargarri gisa soilik, besteak beste, familiako ahozko transmisioa eta alfabetatzea bermatuta daudenean (Fishman 1991, 395). Euskal testuinguruan, ordea, ez zen bide hori jarraitu:
|
|
|
Aurrera begira, ikerketa interesgarriak izan daitezke EITBren lana beste herrialdeetako hedabideen lanarekin alderatzeko saioak,
|
hizkuntza
gutxituko hedabideek hizkuntzaren biziberritzean egin ditzaketen ekarpenak zehatzago definitzeko. •
|
|
|
• Hitz gakoak: Hizkuntza plangintza,
|
hizkuntza
gutxituko hedabideak, euskararen biziberritzea, EITB.
|
|
|
Horretarako, lana bi ataletan egituratu da. Lehen atalean hizkuntza gutxituen biziberritzeari eta
|
hizkuntza
gutxituko hedabideei buruzko oinarri teoriko bat bildu da. Hedabideen papera laburbiltzen da, hizkuntza plangintzaren hiru alderdi bereiziz (corpusa, estatusa eta jabekuntza).
|
|
|
1.3
|
Hizkuntza
gutxituko hedabideak
|
|
|
Hizkuntza gutxituak biziberritzeko plangintza askotan hedabideak erdigunean kokatu dira.
|
Hizkuntza
gutxituko hedabideek ezin dute familiako transmisioa ordezkatu, baina, egungo gizarteetan, ezin da euren balioa alde batera utzi.
|
|
|
Izan ere, hedabideak hizkuntza ordezkapena itzularazteko familian, auzoan edo komunitatean egiten den lanaren indargarri soilik izan liratekeela argudiatu zuen (Fishman 1991, 395). Fishmanek" hedabideen fetitxea" ere aipatzen du (Fishman 2001, 482), hizkuntza nagusiaren eskaintza ugariago eta merkeagoak
|
hizkuntza
gutxituko hedabideen eskaintza jokoz kanpo uzteko arriskuaz ohartaraziz.
|
|
|
Hizkuntza gutxituak biziberritzeko plangintza askotan, ordea, hedabideak erdigunean kokatu dira (Larrinaga 2019, 35). Cormacken (Cormack 2004, 2) ustez,
|
hizkuntza
gutxituko hedabideek ezin dute familiako transmisioa ordezkatu, baina, egungo gizarteetan, ezin da euren balioa alde batera utzi. Jarraian, hedabide horiek nola sortzen diren eta hizkuntzaren biziberritzean zer ekarpen egin dezaketen azalduko dut.
|
|
|
a) Nola sortzen dira
|
hizkuntza
gutxituko hedabideak?
|
|
|
Cormackek hainbat baldintza zehaztu zituen
|
hizkuntza
gutxituko hedabideen sorrerarako (Cormack 1998, 39). Hiztunen kopurua, hots, kontsumitzaile potentzialen kopurua, ez da faktore garrantzitsuena, txikia izanda ere, bestelako arrazoiengatik (besteak beste, politikoak) babes daitekeelako hedabide bat.
|
|
|
Gaztelaniaz ekin dio, gero,
|
hizkuntza
gutxituetako hedabideen erronkez hausnartzeari. Gogorarazi du Vilaweb dela egungo egunkari digitaletan «zaharrena».
|