|
2000
|
|
|
Euskalkiaren prestigioa bilatzeko urratsak eman behar dira guztion artean. Gazteen
|
hizkuntza
propioa da hor dugun erronka berria, eta hor ere euskalkiek zeregin inportantea joka dezakete. Bestetik, hizkuntzaren historiari begiratu beharra daukagula, urrats hauek ematerakoan piztu behar ez den surik ez pizteko.
|
|
|
Telebista programazioen edukiei dagokielarik, Irrati eta Telebistaren Estatutu legeaz gain, Europako Mugarik Gabeko Telebistaren gaineko Artezarauaren egokitzapena dago indarrean50 Hedapen autonomikoa edo lokala duten telebistak xedapenhauetatik at geratzen dira, nahiz eta Autonomia Erkidegoei eskuduntza ezagutzen zaien, besteak beste,
|
hizkuntza
propioaren babesa ziurtatzeko?, beren eremuan bakarrikemititzen duten telebistei betebehar bereziak ezartzeko, betiere Artezarauak finkatutako arauen ildoan. Horien artean ondokoak nabarmentzen dira:
|
|
|
Autonomia Erkidegoetako deialdietan, aparteko eskakizunak ere ezartzendira, hizkuntza berezitua dutenetan bereziki. Hortaz, kultura eta, dagokionean,
|
hizkuntza
propioaren garapenari egindako ekarpenak nahitaezko baldintza bihurtu dira edo, gutxienez, baremoetako osagai70 Hala eta guztiz ere, Katalunian bakarrik jo da kuotalinguistiko zehatzak ezartzera, emisio orokorren zein musikakoen gainean71 Horrekinalderatuta, oso ahulak dira Euskadiko Autonomia Erkidegoan eta Nafarroakoanezarritako baremazio irizpideak eta hizkuntz eskakizunak.
|
|
|
Beste gaien menpelagatzea ote da haiek proposatzen duten kultur eredua? Alde honetatik ikusita,
|
hizkuntza
propioaren aberastasuna agerian azaltzen da.
|
|
|
Bestalde, euskararen gizarte egoera marjinalak eta barne egoerak berak (gogoratu1968ra arte ez dela lehen ahalegin ofizial serioa burutuko euskara normatibizatzenhasteko) lagundu baino ez zuten egingo zine ikusleen
|
hizkuntza
propioaren gutxieste prozesu hartan.
|
|
|
bere adierazpide nagusia hirugarren programak dira, hots, kultura zabaltzeari lotutakoak, apurka apurka hainbat estatutatik desagertuz joan direnak. Euskal Herrian, kultura eta
|
hizkuntza
propioa erabat berreskuratzeko xedez, hainbat irratsaio eta irrati estazio sortu dira Franco-ren garaiaren akaberaz geroztik.
|
|
|
Izan ere, hauek, Asiako, Amerikako eta Afrikako herri jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta hizkuntzaz ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz. Ezjakin bezain harro, mendebaldeko pentsalari horiek gizateria osoaren epaile bihurtzen zuten beren burua, beren kultura industrialetik beren
|
hizkuntza
propioak gehiegi goretsiz, munduko gainerako herrien kultur emaitza nabarmenak eta hizkuntz aberastasunak itsuki gutxiesten zituzten bitartean, zaku ilun horretan txinera, japoniera, arabiera, persiera, hindia, swahilia, kitxua, nawatla, tagaloga, suomiera, bretoiera, galesera, katalana, galegoa8, eta zer esanik ez, gure euskara ere sarturik.
|
|
2001
|
|
|
Alemanian, adibidez, inmigranteen hizkuntza eta kultura hartzen dira kontuan liburutegi zerbitzuak antolatzerakoan. Eta hemen gure
|
hizkuntza
propioaz ari gara. Gure errebindikazioak ez du kutsu politikorik.
|
|
|
Forma anitzetako literatura egiten da Iparraldean, gaien aldetik arrasezberdina, idazle bakoitzak estilo eta
|
hizkuntza
propioa lantzen duela, hizkuntza, nazional, batean haziko litzatekeen literaturaren homogeneitaterik gabe, itxinduek lau haizeetara sutu eta erre nahi dutela itxuraz.
|
|
|
Kontzeptu honen aurka ezker eskuin sartzen dira orain. Batzuek
|
hizkuntza
propioa eta ama hizkuntza nahastu edo berdindu egiten dituzte. Horrela bada, berenezko hizkuntzak dira hemen euskara eta gaztelania.
|
|
|
katalana, gailegoa, euskara. Nafarroako euskararen legean euskara eta gaztelania, biak dira
|
hizkuntza
propioak.
|
|
|
Ama hizkuntzarekin berdintzen dute batzuek berenezko hizkuntza, eta horrela kontzeptu horrek ez du justifikatzen hizkuntzaren lurralde politikarik: ama hizkuntzak ematen duen eskubidea du
|
hizkuntza
propioak, ez gehiago, ez besterik. Honekin lotuta, beste batzuek gaztelania eta bertako hizkuntza hartzen dituzte maila berean berenezko hizkuntza gisa.
|
|
|
Normalizazio legearen alde dago, baina ez berau sostengatzen duten printzipioen alde. Liberalismoaren ikuspegitik hutsalak omen dira"
|
hizkuntza
propioa"," normalizazioa" eta gainerako kontzeptuak. Proposamen bitxia egiten du berak:
|
|
|
arazoak beti beste inoren maltzurkeriatik sortzendirela pentsatuz bere burua lasaitu nahi duenaren jokabidean. Adibidez, kalifikazio positibo guztiak("
|
hizkuntza
propioa, normalizazioa, euskara denona, elebitasun erreala...") euskalgintzan dihardugunon apaingarri jarri, eta negatiboak oro(" liberalismoaren izenean[...] uniformizazioa nazionalismo espainiarraren izenean") euskalgintzaren aurka ari direnen itsusgarri.
|
|
|
Hizkuntz politikaren diskurtso legitimatzailean oinarrizko diren kontzeptuak baliogabetzen dira:
|
hizkuntza
propioa, normalizazioa, euskara denona, elebitasun erreala... Aurrez aurre jartzen zaizkio beste balio hauek:
|
|
2002
|
|
|
Publikoaren araberako literatura ere egin daiteke, literatura baten unibertsoan denetarik egon behar da, besterik ez bada ere aukera egin ahal izateko. Hala ere, kalitatezko lanekin
|
hizkuntza
propioa aurkitzen duen egile batek bere irakurle eta publiko propioa sortzen du gehienetan, hori frogatuta dago, hortaz, irakurlea kapritxosoa suertatu badaiteke ere, ezin da ahaztu aukera kontzientea egiten duela une bakoitzean.
|
|
|
Irrati askeetan irratsaio berritzaileak, sormen programak egiteko aukera dago, publizitatearen menpekotasunik gabe, edukiak eta taxuerak planteatzeko orduan askatasun gehiago dutenak; halaber, mintzaira berri bat asmatu behar izan dute. Hasieratik, islatu edo bideratu nahi zuten diskurtso berria adierazteko
|
hizkuntza
propioa eratu behar zutelakoan ziren irrati askeetako kideek8 Ez da eginkizun erraza izan, ordea, eta gehienetan beste irratietan erabilitako taxuerak eta lengoaia erabiltzen dituzte, hedaturiko ereduei jarraitzen dietelako. Hala ere, hitzen garrantziarekiko sentiberatasuna nabaria da irrati alternatibo horietan, eta, horregatik, hitz eta esamolde sexistak, xenofoboak edota homofoboak baztertzen saiatzen dira.
|
|
|
Mintzaira eta adierazpen berriek bezala, hizkuntza txikiek ere badute beren lekua emisora horietan. Euskal Herriko irrati askeek oso argi izan zuten hasieratik euskarak garrantzi handia zuela
|
hizkuntza
propioa garatzeko. Askok hitzetik ekintzetarako urratsa ematea lortu ez duten arren, irrati gehienek euskararen aldeko apustua aldarrikatzen zuten.
|
|
|
Eduki eta
|
hizkuntza
propioek garrantzi handia dute irrati askeen programazioa eratzeko orduan. Emisoren bultzatzaileek, berriz, oso argi izan zuten hasieratik hori ez zela nahikoa komunikabide alternatiboa eskaintzeko.
|
|
|
ezpatak ondoan beharrezkoa duena, jakina. Erreformaren garai haietan, latina atzean utzi, eta estatu administrazio bakoitzak bere
|
hizkuntza
propioa, bakarra, normalean, aupatu zuen bizitza publikoaren eremu guztietara:
|
|
|
Horrenbestez, osagaien zerrenda, kontserbaziorako jarraibideak eta erabiltzeko modua soilik hartzen dira elikagaien etiketen oinarrizko aipamentzat, eta gaztelaniaz adierazi behar dira, osasunari buruzko zehaztapen garrantzitsuenak eta lotura gehien dutenak baitira, eskaintzen duten informazioa kontsumitzaile gehienentzat ulergarria izan dadin. Gainerako zehaztapenak, hau da, Europako legegileak ezartzen dituen bederatzi zehaztapenetatik gainerako seiak,
|
hizkuntza
propioa izanik, kasuan kasuko gaiaren gaineko eskumenak beren gain hartu dituzten autonomia erkidegoen orbitan sartzen dira. Ezartzen den muga bakarra da kontsumitzailearentzat erraz uler daitekeen hizkuntza batean zehaztea.
|
|
|
Izaera soziala edo herritarra eta funtzio publikoa eta finantzazio publikoa eduki lukeen Euskal Unibertsitatea. Gure gizarteko zenbait mugimendu sozialetan oinarrituta eta zenbait erakunde publikoren laguntzaz bidera daitekeen herri ekimenak" borondate politikoa" behar du; unibertsitate propioa
|
hizkuntza
propioan eraikitzeko, Euskal Herriak duen eskubidea aldarrikatuz.
|
|
2003
|
|
|
Filmaren aurkezpenean Medemek gauza bat azpimarratu nahi izan zuen: bere hizkuntza,
|
hizkuntza
propio eta zinematografikoa. Julio Medemek ez digu bere pelikula honen bidez hitz egiten, ez digu hitz egin nahi, zinearen lengoaiaren bidez azaltzen zaigu eta «ikus entzunezko diskurtso» horretan «sartu» nahi gaitu.
|
|
|
Ekialdeko elizen ohitura, aldiz, Teodor Balsamon Antiokiako patriarkak() honela finkatu zuen: . Grekozko hizkuntza ez dakitenek Jainkoa ospa bezate beren
|
hizkuntza
propioan!?.
|
|
|
Bizitzeko eskubide horrek baderakar, berez, nazio bakoitzarentzat, bere
|
Hizkuntza
propioa eta bere Kultura berezia begiratzeko eskubidea: horrela baitu populu batek adierazten eta defendatzen bere jatorrizko. Subiranotasun Espirituala?
|
|
|
Lau irizpide edo zutabe nagusitan oinarriturik da Euskal Autonomia Erkidegoko hizkuntza politika: demokrazian, ahulenaren aldeko jokabidean,
|
hizkuntza
propioari zor zaion aitortzan eta gizarte ekimenen osagarritasunean. (Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia, 30 or.)
|
|
2004
|
|
|
Aukera horiek bezain zilegia da norbere hizkuntzatik abiatuz definitzea euskal subjektua. Azken finean euskal subjektuaren inguruko definizio propio bat gura bada zer egokiagorik abiapuntua
|
hizkuntza
propioan kokatzea baino. Beraz euskarazko definizio konbentzional bat erabiliko dut, hots, gure hizkuntzaren eta hiztunen usadioan eta egungo erabileran ohiko xamarra den esangura bat.
|
|
|
2 Komunitate Autonomoko Erakunde komunek Euskal Herriko egoera sozio-linguistikoaren ñabardurak kontuan izanik, bi hiz1 Euskara, Euskal Herriaren
|
hizkuntza
propioa, hizkuntza ofiziala izango da Euskadin, gaztelania bezala, eta bertako biztanle guztiek dute hizkuntza biok jakiteko eta erabiltzeko eskubidea.
|
|
2006
|
|
|
Txapela eta beste. Baina herri honek beti jakin du
|
hizkuntza
propioa zuela funts eta oinarria. Etorri zaizkigun eraginak gorabehera, badakigu zer dugun bertakoa eta jatorrizkoa, eta kontzientzia hori ere beti atxiki da.
|
|
|
DBHko ikasleek laugarren mailan atzerriko bigarren hizkuntza aukeratu ahal izango dute, 70 ordu. Gutxieneko irakaskuntzen oinarrizko edukiak, ikasle guztientzat berdinak direnak, eskolako ordutegien %55 dute
|
hizkuntza
propioa duten erkidegoek eta %65 hizkuntza hori ez dutenek. Arau berri horiek DBHn ikasturtean ezarriko dira lehenengo eta hirugarren mailan, eta hurrengo ikasturtean, ikasturtean, bigarren eta laugarren kurtsoekin bukatuko da.
|
|
|
materia, izpiritua gabe; edo, alde batean arraza fisikoa, bestean hizkuntza/ izpiritua. Arraza bat posible da bere izpiritu propioa gabe, izpiritu propio bat ez
|
hizkuntza
propioa gabe.
|
|
|
Lehenik eta behin,
|
hizkuntza
propioak edo harrerakoak irakasterakoan, garaiz eta txikitan eskolatzen diren atzerritarrak eta berriki edo koxkortuta iristen diren ikasleen kasuak bereiztu behar dira. Lehenengo kasuan, ikasle autoktonoen egoeran bezala eskolatzen direnean, ez dirudi zailtasun handiak daudenik; baina ikasle etorkinak Lehen Hezkuntza edo Ertainetara iristen direnean arazoak sakonagoak izaten dira.
|
|
2007
|
|
|
Valentziako
|
hizkuntza
propioaz hitz egitean katalana edo valentziera hitza berdin erabil daitezke. Edo hobe esanda, biak berdin erabiliko lirateke, praktikan konnotazio berezirik ez balute.
|
|
|
Ahora bien; es evidente que desde el punto de vista de la psicología nacional lo que importa no es la masa filológica importada o heredada de una lengua muerta, sino los rasgos que la lengua nueva debe a la actuación directa del carácter nacional aborigen a cuya actividad se debe su existencia independiente. Así, lo significativo en las lenguas llamadas latinas no es lo que hay de común en su gramática y vocabulario, mero accidente de la historia?, sino las diferencias impuestas al antiguo latín común por los distintos genios nacionales que tuvo que expresar? 33 Hemen adierazten zaigunez, herriaren karaktere edo jeinua nolabait eternala edo da, konkista,
|
hizkuntza
propioaren galera eta beste zeinahi, akzidente, historikoren despit tinko dirauena beti.
|
|
|
Bestegaien menpe lagatzea ote da haiek proposatzen duten kultur eredua? Aldehorretatik ikusita,
|
hizkuntza
propioaren aberastasuna agerian azaltzen da.
|
|
|
Argi dago lurrralde bateko biztanleek zirkunstantzia geografiko bakar horregatik ez dutela zertan ukan herri jakin bateko kide izatearen kontzientzia. Lurraldetasunari gehitzen baldin badiogu
|
hizkuntza
propioa izatea, zailagoa da, bainagerta daiteke oraindik ere herri konzientziarik ez izatea; edo konzientzia hori osoahula izatea beste kultura indartsuago batean murgilduta dagoelako. Egunerokobizitzan eta praktikan, beste bizipenen artean nahastuta egoteagatik, eraginkortasunik gabe gera daiteke balizko konzientzia hori (AEBn bizi den laugarrenbelaunaldiko txekiarrarena...).
|
|
|
hunkigarriro mintzo zaio F. G. Welcker lagunari, bere haurren prezeptorea izana Erroman, hizkuntzen ikasketaren probetxuaz. Gizadiagaz ahalik gehiena bat egitea da giza bizitzaren xedea (Jainko tradizionalaren lekua gizadiak hartzen du Humboldt baitan); gizadia, nazioetan banatua munduan, ezagutzeko, nazio bakoitza bere
|
hizkuntza
propioan entzun behar da.
|
|
|
Ez nolanahiko nazioa gainera. Alajaina, historia luzea duena, jatorrizko beste nazio batzuk integratuz osatu dena,
|
hizkuntza
propio batekin, tradizio literario aberatsarekin, memoria historiko bizi bizi bat duena eta, dena batera esateko, nortasun nazional erreal batekin hornitutako nazioa da Espainia. Espainiaren kasuan Artetarentzat bada nazio bat espainiar nazionalismoaren aitzinetik.
|
|
2008
|
|
|
Kultur arteko hezkuntza elebidunaren sistema aipatuko nuke lehenik eta behin, kultura eta
|
hizkuntza
propioak aintzat hartzen dituen hezkuntza sistema. Baita osasun indigenaren zuzendaritza nazionala ere, haien sendakuntza mota, belarren erabilera eta diagnostikatzeko modu propioak errespetatzen dituena.
|
|
|
Datu horrek funtsean ez du ezertan aldatzen nazioaren oinarrizko printzipioa: katalana da Kataluniaren berezko
|
hizkuntza
propioa, Katalunia hizkuntza propioa espainiera duten herritarrez josita egon arren. Gogora dezagun berriro ere beste nonbait berretsia:
|
|
|
Datu horrek funtsean ez du ezertan aldatzen nazioaren oinarrizko printzipioa: katalana da Kataluniaren berezko hizkuntza propioa, Katalunia
|
hizkuntza
propioa espainiera duten herritarrez josita egon arren. Gogora dezagun berriro ere beste nonbait berretsia:
|
|
|
Agintari gorenaren zilegitasun osoa baitauka ideologia horrek: gure jatorrizko
|
hizkuntza
propio bakarra ez da euskara, beste bi ere geureak ditugu eta. Imajinatzen al du inork nazio normalizatu bateko burua antzeko gauzak esaten, delako nazio horrek berezko hizkuntza duenean?
|
|
|
Kataluniako berezko hizkuntza bakarra katalana da, katalana bakarrik da Kataluniako lurralde hizkuntza. Gaztelania katalan askoren
|
hizkuntza
propioa da; haatik, horrek ez du esan nahi herrialde honetako berezko hizkuntza denik, gure herrialdea taxutu duen hura, eta horretaz jabetzeko aski da Corominasen irakaspenak ezagutzea. Eta estatuaren hizkuntza ofiziala izanda ere, horregatik ez da Kataluniako lurralde hizkuntza, ez delako bertako bereizgarrien arabera definitzen?.
|
|
|
–Nazio normalizatu baten jokaera hartzen badugu, eskuindarrak eta ezkertiarrak badirela ikusten dugu, baina hau baino lehen, haiek duten eskubidea beraien arteko ezberdintasunak
|
hizkuntza
propioan eztabaidatzea da. Egoera normal batean, beraz, hizkuntzari ematen zaio lehentasuna?.
|
|
|
Segurutzat eman dezakegun arren gizarte horren zati batek behin tzat euskara zaharra ezagutzen zuela, ez da hain erraza euskaldun horien presentzia ren arrazoia jakitea. Izan daiteke euskara lurralde horretan zelberieraren indartzea baino lehenagoko
|
hizkuntza
propioa izatea, Errioxarako Merino Urrutiak aspaldi defenditu zuen bezala, edo abelzaintzara emana zegoen gizarteak Calagurris bestal deko jende euskaldunarekin mantentzen zituen harreman estuen isla izatea. Bigarren hipotesi ahul honetan ere behar beharrezkoa da onartzea euskara Ebro Ibaian egiten ziren hizkuntzetariko bat zela.
|
|
|
Haustura planteatzen zen beraz, baina ez bere baitako helburu gisa, baizik gehiago egoerak ezarritako erreakzio moduan. Azkueren ideala, seguruenik, gurasoak bere jatorrizko izatea berreskuratzea zatekeen, euskaldunak berriro Espainian pozik bizi ahal izatea, espainiar sentituz, baina espainiar berezi, hots, euskaldun, foru eta
|
hizkuntza
propioak Espainia katoliko handiaren barruan gordez. Aukera hori ez bazen posible, hots, Espainia zentralista eta gaztelaua nagusitzen bazen, euskaldunek horri uko egingo zioten.
|
|
|
[...] etorkinak ez du hizkuntzaren bidez jakingo
|
hizkuntza
propioa duen lurralde batean kokatua dagoela. Horrelako informazioa egitura gainlinguistikoetatik, batez ere politikaren eremutik, etor lekioke.
|
|
2009
|
|
|
Akaso, horregatik ez zait margotzea gustatzen, margotzen dudanean ez daukadalako ez espaziorik ez denborarik. Existitu existitzen dira, baina ez dira medioaren
|
hizkuntza
propioa.
|
|
|
Edonola ere, eta bukatzeko, epe motzean egungo hizkuntza ereduen sistema gainditu eta, denon artean, benetako eskola barne hartzailea eta parte hartzailea eraikitzeko gauza izan gaitezen espero dugu. Eskola eredu bat non, Euskal Herri osoaren
|
hizkuntza
propioa den euskaraz gain, egun herri honetan elkarrekin bizi diren gainontzeko hizkuntza guztiek, gaztelerak eta frantsesak ez ezik, arabiarrak, galizierak, amazigerak, kitxuak, errumanierak, woloferak, urduk eta beste hainbatek ere merezi duten tokia, trataera era balorazioa izango duten. Hori izango baita tresnarik onenetako bat norberaren berezko izaera balioesteko, eta ikasle guztien autoestimua eta konfiantza sustatu eta sendotzeko, familien jatorria zein den berdin izanik.
|
|
|
Pertsona ugari daude galiziera utzi eta gaztelaniaz hitz egiten hasten direnak. Estatuko beste nazioekin alderatuz gero, ikusiko dugu ahalegin handiz lortu dutela
|
hizkuntza
propioak berreskuratzea. Beraz, nabarmendu genuke hemengo arazoak konpontzeko hizkuntz politikak falta izan direla.
|
|
|
Lege hori aho batez onartu zen 1983an, bidenabar esanda PP agintean zela. Azken batean, bizikidetzaren oinarriak hausteaz hitz egiten ari dira; ez dute galiziera
|
hizkuntza
propio gisa aitortu nahi. Zuhurtzia eta ardura eskatzen dizkiogu Gobernuari.
|
|
|
Edozein herrialdetan, herri langileak hautatzeko oposizioek
|
hizkuntza
propioa kontuan izan ohi dute: Italian italieraz egiten dituzte, Frantzian frantsesez eta Alemanian alemanez.
|
|
|
Ia hamar urte bat joan dira Pello Zabalak Naturaren mintzoa (Alberdania, 2000) kaleratu zuenetik. Izadiak
|
hizkuntza
propioa duela azaldu zuen lan hartan Zabalak. Naturaren poetikan berriro barneratu nahian plazaratu du orain Mendiko behatokia (Alberdania, 2009).
|
|
|
Aurrerapauso nabarmena zen ikastola eta eskoletan, mundu zabaleko zein inguruko berriak itzulpenik gabe irakurri eta aipatu ahal izatea. Euskara
|
hizkuntza
propioa gisa hartzeko bidean, inflexio puntua izan zen.
|
|
|
Ez dira leihoak, baizik eta leihoaren gainean pegatzen diren paper margotuak. Margoaren izaerarekin harreman handia du horrek, hots, Sotoren lan eremuarekin, bere
|
hizkuntza
propioarekin: margoa ez da errepresentazioa, kanpoko zerbaiten erreferentea, baizik eta berezko lengoaia bilatzen duen teknika.
|
|
|
Hortaz, kontua ez da inork bere lehen hizkuntzari uko egitea, bigarren hizkuntza aktiboki ez bada pasiboki ikasi eta hori ere norberaren altxorrera eramatea baizik. Kontua ez da inori ezer inposatzea, baizik eta hemengo
|
hizkuntza
propioa eta, gaztelania bezala, ofiziala dena ikasteko aukera guztiak ematea.
|
|
|
Ondorioz, munduko ezein bazterretan bezala, Europan eta Espainian hizkuntza aniztasuna gorde eta sendotu nahi bada, ezinbestekoa izango da Europako eta Espainiako gizarteetan aipatu berri ditugun hiru faktore horien uztarketa gertatzea, neurri batean bederen. ...zatea Europa batua (pluraltasunean oinarrituriko Europa batua esan nahi da) edo Espainia plurala bezalako aldarrikapenak ez datozela inondik ere bat kontinenteko erakunde politikoek Europako hizkuntza pluraltasunaren kudeaketa ia soilik Estatu bakoitzaren esku uztearekin edota Estatuko erakunde politikoek Espainiako hizkuntza pluraltasunaren kudeaketari bizkarra erakustearekin, gaztelania ez beste
|
hizkuntza
propioren bat duten autonomia erkidegoen egiteko esklusiboa bailitzan. Izan ere, beste hitzetan esanda, kohesio sozialaren eta hizkuntza aniztasunaren interesaren ikuspegitik begiratuta, ez baita osasungarria, ez eta onargarria ere, Europako eta espainiar Estatuko erakunde politikoak bere eremuko hizkuntza aniztasunaren aurrean nolabaiteko behatzaile neutralak balira bezala jardutea; izan, argi eta garbi, protagonista eta agente eragile erabakigarriak baitira, onerako bezala txarrerako.
|
|
|
Konstituzioetan nahiz maila apalagoko lege arauetan hizkuntzak izendatzerakoan ere, aipatu heterogeneotasunaren lekuko, termino desberdinak erabiltzen dira: esate baterako, hizkuntza ofiziala, hizkuntza nazionala, estatu hizkuntza,
|
hizkuntza
propioa, hizkuntza nagusia, hizkuntza parekidea (italieraz" parificata") edo Errepublikako hizkuntza, beste zenbait izendapenen artean.
|
|
|
Hain zaila al da ulertzea eta onartzea, Espainiako hainbat lurralde edo herrialdetan, gaztelaniaren ondoan, bertako
|
hizkuntza
propioak daudela, eta, beraz, espainiar Estatuko milioika herritarrek hizkuntza propio bat dutela, ez bakarra baina bai propioa, normaltasunez erabili nahi dutena eta, gaztelania bezala, erabili ahal izan behar dutena. Hain zaila al da ulertzea, eta onartzea, gizarte bizitzako ezein arlotan eta edonon, normala dela, galdera edo eskaera bat katalanez, galegoz edo euskaraz egiten duenari, inola ahal bada, erantzuna eta arreta hizkuntza berean ematea, eta ez beste hizkuntza batean, ezta gaztelaniaz ere, normala, gaztelaniaz egiten duenari hizkuntza horretan erantzutea den modu berean?
|
|
|
Hain zaila al da ulertzea eta onartzea, Espainiako hainbat lurralde edo herrialdetan, gaztelaniaren ondoan, bertako hizkuntza propioak daudela, eta, beraz, espainiar Estatuko milioika herritarrek
|
hizkuntza
propio bat dutela, ez bakarra baina bai propioa, normaltasunez erabili nahi dutena eta, gaztelania bezala, erabili ahal izan behar dutena. Hain zaila al da ulertzea, eta onartzea, gizarte bizitzako ezein arlotan eta edonon, normala dela, galdera edo eskaera bat katalanez, galegoz edo euskaraz egiten duenari, inola ahal bada, erantzuna eta arreta hizkuntza berean ematea, eta ez beste hizkuntza batean, ezta gaztelaniaz ere, normala, gaztelaniaz egiten duenari hizkuntza horretan erantzutea den modu berean?
|
|
|
Hain zaila al da ulertzea, eta onartzea, gizarte bizitzako ezein arlotan eta edonon, normala dela, galdera edo eskaera bat katalanez, galegoz edo euskaraz egiten duenari, inola ahal bada, erantzuna eta arreta hizkuntza berean ematea, eta ez beste hizkuntza batean, ezta gaztelaniaz ere, normala, gaztelaniaz egiten duenari hizkuntza horretan erantzutea den modu berean? Hain zaila al da ulertzea eta onartzea ulergaitza eta onartezina dela, erabat, gizarte bizitzako hainbat gunetan, esate baterako ingelesaren erabilera guztiz normaltzat eta ulergarritzat eman eta, aldiz, haserrebide eta gogaikarri izatea
|
hizkuntza
propioen erabilera. Hain zaila al da ulertzea espainiar Estatuan daukagun hizkuntza propioen ugaritasuna guztiontzat dela aberasgarri, eta hizkuntzak ez direla elkarren etsai, ezta ere inolako onura sozialetarako langa?
|
|
|
Hain zaila al da ulertzea eta onartzea ulergaitza eta onartezina dela, erabat, gizarte bizitzako hainbat gunetan, esate baterako ingelesaren erabilera guztiz normaltzat eta ulergarritzat eman eta, aldiz, haserrebide eta gogaikarri izatea hizkuntza propioen erabilera? Hain zaila al da ulertzea espainiar Estatuan daukagun
|
hizkuntza
propioen ugaritasuna guztiontzat dela aberasgarri, eta hizkuntzak ez direla elkarren etsai, ezta ere inolako onura sozialetarako langa. Nekagarria ez bada, gero, konturik normalenak argitzea!
|
|
|
Oker dabil kontsiderazio horri kutsu eskluiente edo gaztelaniarekiko jarrera baztertzailerik aurkitu nahian dabilena.
|
Hizkuntza
propioak ez baitu esan nahi hori denik hizkuntza bakarra. Lehenago esana dugunez, euskal gizarteak berea du gaztelania ere; are gehiago, euskal herritar asko dira, erdia baino gehiago, euskara barik gaztelania hutsa dutenak euren komunikazio hizkuntza, eta are gehiago dira gaztelania dutenak lehen hizkuntza.
|
|
|
Esan beharrik ez dago beste edozein bezain euskal herritar direla horiek ere. Euskal Autonomia Erkidegoko Euskararen Legean
|
hizkuntza
propiotzat euskara hartzearekin adierazi nahi den gauza bakarra da hizkuntza hori dela Euskal Autonomia Erkidegoko gizarteak berak bakarrik. Nafarroako eta Iparraldeko gizarteekin partekatuta, noski, eta beste inork ez duen identitate eta identifikazio zeinua, eta lokarri historikoa.
|
|
|
Espainiar Estatuan biztanleen ia erdia, %40 pasatxo, bizi da gaztelania ez beste
|
hizkuntza
propioren bat gaztelaniarekin batera ofiziala duten erkidegoetan. Hamazazpi autonomia erkidegoetarik hamar, hizkuntza bat baino gehiagoren jabe dira:
|
|
|
zera da funtsean:
|
hizkuntza
propio bat izatea, eta hizkuntza horretatik abiatuta, naziotasuna erdiestea eta besteen artean kokatzea, besteek duten aitorpen maila berarekin.
|
|
2010
|
|
|
Hala, PPri hizkuntza araudiaren aurka egin izana leporatu dio: Elkarbizitza sozialaren eta hizkuntz askatasunaren babeslea naiz, eta herri honek
|
hizkuntza
propioa dauka: katalana.
|
|
|
Inguru hori guztia, Nikaraguako iparraldea eta Honduraseko hegoaldea mizkitoen eremua da. Horiek
|
hizkuntza
propioa dute eta bizitza propioa, baina ez daude garatuak. Nahiko jota daude, eremua kaltetua da alkohola, drogak...
|
|
|
Gurea bezalako herri batentzat, aukeraz beterikoa ageri zaigu digitalizazioa. Izaera eta
|
hizkuntza
propioak elementu bereizgarriak dira merkatu gero eta homogeneoagoan, anonimotasunari gertuko edukiekin erantzun eta ikus entzunezko industria malgua dira eskura ditugun tresna indartsuak. Horiek denak aktibatzeko unea da.
|
|
|
Azken horiek, betiere, dagokien zentroak edo erakundeak berak emandako jarraibideen edo onarpenaren mende egongo dira. Horrek aukera eman behar luke unibertsitatearen irakaskuntza
|
hizkuntza
propio baten erabilera bultzatzeko, eta, bestalde, aurrerapen zorrotza eta sendoa egiteko unibertsitate komunitatean hiru hizkuntzak erabiltze aldera; aukera ugari sorraraziko ditu horrek.
|
|
|
2. " Nazioartekotzea eta mugikortasuna sustatuko badira ere, Kataluniako ezaugarri kulturalak mantendu behar dira unibertsitatean, bai eta, bereziki,
|
hizkuntza
propioa ere, hori baita Kataluniako unibertsitateetako hizkuntza". (1/ 2003 Legearen hitzaurrea, Kataluniako unibertsitateei buruzkoarena).
|
|
|
...untzak enpresaren kultura eta kudeaketaren araberako ardatzetan kokatu behar dira; bezeroaren hizkuntza aukera aitortu behar da; gizarte erantzukizuna eraman behar da kultura ingurumen arlora (bereziki hizkuntza ingurumenarena); negozioa eta hizkuntzak lerrokatzen saiatu behar da; langilea komunikazioa kontsumitzen duen barne bezerotzat hartu behar da; elebidun izateari prestigioa eman behar zaio;
|
hizkuntza
propioa eta konpartitua edo komunak bereizi behar dira; edo erabilera sustatzeko bakoitzak berea eginez elkar ulertzea posible dela onartu beharra dagoela.
|
|
|
Zuzeneko aipamenak ez badira ere, besteak beste, zentzuz betetako ideiak adierazi zituen Mikel Irizarrek hartan: ...untzak enpresaren kultura eta kudeaketaren araberako ardatzetan kokatu behar dira; bezeroaren hizkuntza aukera aitortu behar da; gizarte erantzukizuna eraman behar da kultura ingurumen arlora (bereziki hizkuntza ingurumenarena); negozioa eta hizkuntzak lerrokatzen saiatu behar da; langilea komunikazioa kontsumitzen duen barne bezerotzat hartu behar da; elebidun izateari prestigioa eman behar zaio;
|
hizkuntza
propioa eta konpartitua edo komunak bereizi behar dira; edo erabilera sustatzeko bakoitzak berea eginez elkar ulertzea posible dela onartu beharra dagoela.
|
|
|
Sailburuak ukatu egin du Galiziako eredua (hiru hizkuntzak berdin sustatzea) kopiatuko dutela, euskal herritarrek gure
|
hizkuntza
propioa, euskara, sustatzeko asmo argia dugulako, baina kataluniera eta galiziera baino zailagoa dela onartu behar da.
|
|
|
Historia, gizarte eta kultura ezaugarri berezien jabe dugu Euskal Herria, batez ere guztion ondasuna den
|
hizkuntza
propioarena: euskara.
|
|
|
Gatozen zabaletik konkretura. Garai bateko onarpen soziala, gai honi buruzkoan, nekez esan liteke indartu egin denik
|
hizkuntza
propiorik ez duten Espainiako herrialdeetan. Bukatu ziren, aspaldi, hasierako erreparazio formula haiek.
|
|
|
Jendearentzat zaila izango da egunkari handietan inoiz agertzea, baina posibilitateak areagotu egiten dira ikaragarri herrimailako aldizkari batean. Euskaraz jakin ala ez, argazkiak bere
|
hizkuntza
propioa du, jendeak baloratu egiten ditu argazkiak eta beraietan motiborik agertuz gero, albokoa irakurtzera edo itzulpena eskatzera bultzatuko du (Aranzabal, 1992: 77).
|
|
|
Laburpena eta eskema Laburpenak ikaslearen sintesirako eta ulermenerako gaitasuna ebaluatzen du, bai eta proposatutako zatiari buruzko informazioa murriztu eta funtsezko ideiak bilduko dituen testu berri bat egiteko gaitasuna ere. Laburpen on batek laburra, argia, objektiboa eta zehatza izan behar du, koherentziaz eta logikaz idatzita egon behar du eta
|
hizkuntza
propioa izan behar du. Eskemak modu ordenatuan erakutsi behar du testuaren edukia Eskemarekin, ikasleak analisirako gaitasun nahikoa erakusten du, testuko ideia nagusiak atera eta hierarkizatzeko eta haien arteko harreman egokiak ezartzeko.
|
|
|
Koldo Mitxelenak esan zuen bezala, erdara ere gurea da. Euskara da herri honen nortasunaren adierazgarri nagusietakoa, Euskal Herriaren hizkuntza, geure
|
hizkuntza
propioa. Ez daukagun bakarra izateagatik, euskara geuk bakarrik dugulako baizik.
|
|
|
Euskaraz eta erdaraz egin zituen lehen hitzak, baina Debateen Egunerokoak gaztelaniazkoak baino ez ditu jasotzen. Juan Jose Ibarretxe Markuartuk euskaldunen
|
hizkuntza
propioa, Euskadin koofiziala den hizkuntza erabili nahi izan zuen bere lehen hitzetan Espainiako Gorteetan: " Eusko Legebiltzarraren izenean etorri naiz hona, Espainiako Gorteetara, defendatzeko Euskadik eta euskaldunok eskubide osoa dugula gure etorkizuna askatasun osoz erabakitzeko".
|
|
2011
|
|
|
Haiekin batera Juan Ignacio de Paul ermitaua izango da, eta Urko Olazabalek jokatuko du artzainaren bikotekidearen rola.Hizkuntza propioaren bilaAnalogia argi bat dago filmaren prozesuaren eta edukiaren artean, Aiestak dioenez. «Bidaia film bat da Vera, artzain gazte batena, eta pertsonaia horrek bere buruaren bilaketa prozesu bat bizi duen bezala, filmatze taldeak ere proiektu honetan sorkuntza prozesu bat biziko du,
|
hizkuntza
propio baten bilaketa». Aurrekontua xumea izanik, filma egiteko elkartu diren hamabost pertsonen arteko elkarlana izango da, Aiestaren hitzetan, proiektua aurrera aterako duena, eta «irekia» da, horregatik, gidoia.Oier Villar eskultorea arduratuko da zuzendaritza artistikoaz.
|
|
|
Ez da rezibozkoa eta har beza bakoitzak bere responsabilitatea huts hortan. Jakin behar lukete pilotariek non dauden eta zein den gure herria, Nafarroa; eta dela euskara gure
|
hizkuntza
propioa (egonik ere beste hiru hizkuntza gureak baina ez direnak propioak) zeinak euskarak ez lukeen sufritu behar bazterketarik eta marginazioarik (konszienterik edo inkonszienterik). Behar genduke jokatu adulto baten jokamoldez, simpleki eta errespetuz.
|
|
|
Batzuetan, hainbat erabaki hartu behar ditugu gustuko ez ditugunak baina beharrezkoak direnak gizartearen onura bermatzeko.Euskal Herria nazioa al da? Iñere Aldekoaotlaora.Euskal Herria nazio kulturala dela ezin uka dezakegu, nortasun, kultura, ohitura eta
|
hizkuntza
propioa dituen heinean. Hori mantendu eta defendatu behar dugu.
|
|
|
Irrati nobela batzuk gaelikoz egiten ere hasi dira. 2012 urtean gaelikoaren erabilerari buruzko inkesta baten datuak emango dituzte, eta datu onak espero dira.Zer garrantzia dute herri batean
|
hizkuntza
propioan egiten diren irrati publikoak. Berebiziko garrantzia dute; batetik, hizkuntza bat nortasun sozial eta pertsonal bat eraikitzeko plataforma delako. Hedabideak ezinbestekoak dira hizkuntza horri indarra emateko.
|
|
|
Esperientziak balio du ideiak partekatzeko eta sorkuntza artistikoari dagokionez zentzua duten ekintzak egiteko.Etxeparek nola jokatu luke munduari euskal kulturaren berri emateko. Funtsezkoena erraza da, sinplea. Hau da, kultura eta
|
hizkuntza
propio baten zabalkundea egitea. Baina tokiko mailan ulertzen erraza den hori atzerrian azaltzeko, behartuta zaude hainbat estrategia erabiltzera.
|
|
|
" Izugarria da metroan joatea eta hamaika hizkuntza ezberdin entzutea. Horrek kristoren indarra ematen dit eta konturatzen naiz oso garrantzitsua dela
|
hizkuntza
propioa edukitzea, guk euskara daukagun bezala. Ez gaztelania edo ingelesa.
|
|
|
Hizkuntzarik gabeko herria kulturarik gabeko herria da. Argentinan bizi diren herri batzuen kasuan,
|
hizkuntza
propioa galdu ondoren, beste herri indigena baten hizkuntza bereganatu dute. Adibidez, Santiago del Estero probintziako herri indigena guztiek kitxua egin dute haien hizkuntza.
|
|
|
Mikel Zalbide – Diglosiaren purgatorioaz. ...ar guzti guztien ezinbesteko agerbide izan baina, diglosia giro haren altzoan, bizirik mantendu izan da gure inguruotan193 kanpoko etorkinak euskalduntzeko gai izateaz gainera belaunez belaun (XVIII. mendera arte galera territorial ezagun handirik gabe eta galera funtzional ezagunik gabe) transmititu izan du euskal hiztun elkarteak, euskal herri etnokultural eta etnolinguistiko nabarmen hark, bere
|
hizkuntza
propioa konpartimentazio tradizionalaren eskema barruan. " zazpi probintziez kanpoko" lurralde galerak alde batera uzten badira hala izanak dira kontuak XVIII. mendearen erdi aldera arte, hor nonbait. esplikatzea falta da horregatik, Arrietaren baieztapen erabatekoan, lehen posible zena orain zergatik den erabat ezinezko. diglosia gizarte berrian zaila edo harrigarri zaila dela badakigu:
|
|
|
Teoriatik tiraka etxeko hizkuntza izatera iristen ez denez, belaunez belaun berriro hutsetik hasi beharra bere hedapen lanean. eta d) hizkuntza Indarberritzea edo hINBe (Reversing Language Shift edo RLS): ahulduta dagoen hiztun elkartearen
|
hizkuntza
propioak belaunaldi berrien L1 izaten jarraitzea (sarriago, L1 izaera berreskuratzea) eta, horrezaz gainera, bere osasun egoera hobetzeko hiztun gehiago eta jardun gune berriak irabaztea. gertakari sozial desberdinak dira a), b) eta d) alde batetik, eta c) bestetik. kontestualki ahula den hizkuntzaren ezaugarri posibleak dira a), b) eta d) kasuak; kontestualki indartsua den hizkuntzaren ezaugarri... Lehenengo hiruretan zentratuko gara hortaz, hori baita azterlan honi hurbilenetik heltzen diona. esana daukagu, gainera, language maintenance ren azpimultzotzat hartu ohi duela hainbatek RLS (tartean kontzeptu bien sortzaileak, Fishman-ek berak).
|
|
|
bi hiztun elkarte berezi izan behar dute, (nola: konpartimentazio territorialaz?) bakoitzak
|
hizkuntza
propioan funtzionatzen duelarik. e) hizkuntza kontaktuaren ondorio posible bakarrak
|
|
|
Eta zer irakasten die? Bada, zinemak bere
|
hizkuntza
propioa duela, eta lengoaia hori menperatzeak lana eskatzen duela: –Zinemak magiatik badu zati bat, baina artisautzatik ere badu zati handi bat, eta hori ikasi egiten da?.
|
|
|
Zeren eta hizkuntza horrek gaurko bizitza modernoaren eremu hegemonikoetan lekurik ez duen neurrian, denbora kontua da ahozko transmisioaren higadura. Bestela esanda, hizkuntz komunitate batek itxurazko etorkizunik eraiki eta oinarrituko badu, bere
|
hizkuntza
propioan eraiki behar du egiten duen bizitzaren mundua. Mundu zaharra ez ezik, mundu berria ere bai.
|
|
|
Oro har, eskualde horretako mintzairak egoera osasuntsuan dira, salbu Australia Berrian eta Taiwanen. Australiak 400
|
hizkuntza
propio zituen duela gutxi arte, baina errekorrak gainditzen ari da hizkuntzak galtzen?. I. Petxarroman,. Unescok dio euskara desagertzeko arrisku bizian dela Ipar Euskal Herrian?, Berria,.
|
|
|
–Baina lehen egunean salto egin zidan Cochabambako batek, esanez beraiek konbibentziaren eredua dutela eta ez hegemoniarena. Horrek esan nahi du identitatearen diskurtsoa erabiltzea, baina elkarbizitzaren izenean gazteleraren nagusitasuna eta
|
hizkuntza
propioaren espaziorik eza, transmisioaren azken belaunaldira amiltzea. Egia esan, landuenek badakite hala dela, baina beste ezer amesteko elementurik apenas?.
|
|
|
Jakina denez, nazio identitatearen konstelazioa ezin da, besterik gabe eta bere horretan, hizkuntzara edo beste osagai bakar batera murriztu. Ados. Guztiarekin ere, horrek ez du esan nahi hizkuntza gainerako edozein ezaugarri elementuren mailako eta neurrikoa denik
|
hizkuntza
propioa duten nazioetan, behintzat. Ez du esan nahi osagai guztiak identitate eragin berekoak direnik herritarren gogo bihotzetan.
|
|
|
Norberaren hizkuntza baztertu eta hizkuntza hegemonikoaren aldeko hautua egitea arras ohikoa da baldintza soziolinguistiko asimetrikoetan. Baldintza horietan, hiztun batzuek solasaren hasieratik beretik alboratzen dute
|
hizkuntza
propioa; beste batzuek, berriz, elkarrizketaren harian. Nolanahi ere, batera zein bestera, mendeko mintzairaren hiztunak amore emango du azkenean eta hizkuntza arrotzaren erabilera gailenduko da.
|
|
|
Maltako herriaren kezka honelatsu laburbil dezakegu: maltera jatorrizko
|
hizkuntza
propioa izanda ere, eta eskoletan irakatsita ere,, alferrikako, ahalegina izango omen da hori, izatez eta egitez ingelesa izango delako aurrerantzean erabilera balio soziala izango duen hizkuntza bakarra?.
|
|
|
Arazoa, ordea, egon badago, eta hori aski jakina da: munduko edozein tokitan, milaka herritan, jatorrizko hizkuntza erabiltzeko debekua eta eragozpena indarrean baitago. Bateko, dagokien
|
hizkuntza
propioa erabiltzea eragotziko zaie gutxiengoei; besteko, berriz, ezin izango dute eskubidez zor zaien eta berez dagokien biziera soziolinguistikorik egin. Eragozpena lege, gehiengoaren izenean.
|
|
|
Aitortzen dugu afrikarren ondorengoak, mende askotan zehar arrazismoa, arraza bereizkeria eta esklabotzaren biktimak izan direla, eta baita euren eskubide askoren ukatze historikoa pairatu dutela, eta baieztatzen dugu ekitatez eta berain duintasuna errespetuz tratatu behar direla, eta ez dutela inolako bereizkeriarik jasan behar. ...i dela eta, kultura eta norberaren nortasuna izateko duten eskubidea aitortu behar dira, baita politika, gizarte, ekonomia eta kultura bizitzan askatasunez eta berdintasun baldintzetan parte hartzekoa ere; nork bere ohitura eta helburuen esparruan garatzeko eskubidea; euren antolaketa moduak, bizitza modua, kultura, ohiturak eta erlijio adierazpenak izateko, mantentzeko eta sustatzeko; bakoitzaren
|
hizkuntza
propioa gorde eta erabiltzeko; tradiziozko ezaguerak eta kultura eta arte ondarearen babeserako; euren bizilekuaren baliabide natural berriztagarrien erabilera, gozamena eta kontserbazioa eta heziketa sistema eta programen diseinu, ezarpen eta garapenean modu aktiboan parte hartzeko, izaera espezifiko eta berezkoak barne; eta, hala denean, antzinako denboretatik zein lurretan bizi eta lur horiek ...
|
|
|
Aurreko urteetan bezala, aurten ere Garabide Erakundeak eta Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultateak ikastaro berezi bat antolatu dute Jatorrizko Hizkuntzen eta Identitatearen Garapenerako Aditu Programaren inguruan. Horren helburua, Ameriketan beren
|
hizkuntza
propioak finkatu, estandarizatu eta bultzatzen diharduten amerindiar herriei laguntzea izan da. Horretarako, herri hizkuntzak irakaskuntzaren bidez suspertzeko programa horretan oinarri teorikoak, estrategiak eta metodologiak irakasten zaizkie, gero bakoitzak bere herriaren egoera sozio kultural bereziari aplika diezazkion.
|