|
2000
|
|
|
Euskaraz Mintza" euskara komunikazio
|
hizkuntza
bezala garatzeko programa da. Bere helburu nagusia hizkuntza egoera normalizatu batean etxeko edota lagunarteko giroak umeei eskainiko lizkiokeen hizkuntza erregistro ez formalak, hurbilak ematea da, beraien arteko komunikazioa euskaraz ahalbidetzeko.
|
|
|
Beraz, ez da hain harrigarria gure artean luzaro, bai teorian eta bai praktikan ere, gizarteari behin eta berriro azaldu beharra euskara, beste edozein
|
hizkuntza
bezala, kulturaren adierazpide egokia izan zitekeela, hau Estatuaren goiko mailetan, bai eta unibertsitateko irakasleen artean ere oso eztabaidagarria izaten baitzen, haren aurkako zapalkuntza justifikatu eta harekin aurrera segitzeko aitzakiatzat.
|
|
2001
|
|
|
Hori Afrikan pentsaezina da, eta eurak dauden egoeran (erbesteratuak) oraindik zailagoa. Eskolan arabieraz ikasten dute, gaztelera berriz bigarren
|
hizkuntza
bezala. Kalean hassaniera hitz egiten da (arabieraren dialekto bat da).
|
|
|
Horrela, hizkuntzaofizialak ikasteko arrazoiak arras desberdinak dira, atzerriko hizkuntzarenjabekuntzan agertzen diren orientazioen arabera. Kanadan, anglofonoek etafrankofonoek frantsesa edo ingelesa (hizkuntza ofizialak) ikasteko orientazioen desberdintasunak lirateke espero gure testuinguruan, taldegutxiagotuaren
|
hizkuntza
bezala ulertzen dutelako ikaskuntza.
|
|
|
Nolanahi ere den, Larramendik argi eta garbi aitortu zuen asma  tzea zilegi zela, edozein
|
hizkuntzatan
bezala," voces facultativas" direlakoetan, hots, alemanez fachsprachlich (eta hemen orain, berezituak) omen direnak.
|
|
2002
|
|
|
Nork daki, zer ikusteko eta zer ikasteko gauden oraindik. Ezagutzen ote dugu gure euskera
|
hizkuntza
bezala. Ez ote gabiltza indoeuropear hizkuntzen arauz eta izariz euskera neurtu edo mugatu nahiz?
|
|
|
LEHIAren baitan, Gorka Elordietak azpi euskalki desberdinen azentuazioa eta intonazioa ikertu ditu, sarritan Jose Ignacio Hualde eta Iñaki Gaminderekin batera. Ikergai zabala dela adierazi digu,
|
hizkuntzak
bezala, euskararen azentuazioak ere aldaketa handiak jasan baititu denborarekin.
|
|
|
Dauden baldintzak aztertzekotan, indarrean dagoen esparru juridiko legalak arreta berezia eskatzen du. ...OU" delako legeak mugatzen du bereziki esparrua; lege honek eremu unibertsitarioan Autonomia Erkidegoek dituzten eskuduntza urriak ezeztatzen ditu, beren unibertsitatea kudeatzeko eskubidea kendu eta, aldi berean, autonomia unibertsitarioa murrizten du, Euskal Autonomia Erkidegoan zein Nafarroan, zalantzarik gabe, geure berezitasun linguistikoa behar bezala lantzen eta euskara unibertsitateko
|
hizkuntza
bezala garatzen oztopatuko duelarik. Honen guztiaren aurrean botere publikoek erantzun gogor eta sendoa eman lukete, gizarte mailako eztabaida zabal eta parte hartzaile baten ondoren, geure gizarteak eskatuko ligukeen eredu unibertsitarioa garatzeko beharrezkoak diren ekimen legislat iboakeskuratuz.
|
|
|
Badira hamar urte ikastoletan, eta jarraian baita beste eskola sareetan ere, elebitasun planteamendutik ele askotariko planteamendura aldaketa egiten hasi zirela. Ikastoletako ikasleek Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza bukatzerakoan (16 urte), Dekretu ofizialetan euskarari eta gaztela niari buruzko gaitasunak gainditzeaz gainera, ahozko eta idatzizko harremanakingeles ez mantentzeko gai izan behar dute elkarren arteko komunikazio arrunt batean, baita ingelesa transmisio
|
hizkuntza
bezala aldez aurretik seinalatutako eskola gaiak jorratzeko ere. Atzerriko bigarren hizkuntzari dagokionez, hau da, frantsesari eta kasu batzuetan alemanari dagokionez, hizkuntza horrekiko lehen hurbilpena egiten da egun. Euskaraz, gaztelaniaz ala frantsesez ondo dakien eta ingelesez ondo moldatzen den belaunaldi berria datorkigu, beraz.
|
|
2003
|
|
|
|
Hizkuntzarekin
bezala, euskal izaera historiaurretik hona bizia izan dela zioen Oteizak. Lascaux-eko kobazuloko zaldiak Goiaren obrekin lotzen zituen eta gu zibilizazio horren ondorengo garela aldarrikatu.
|
|
|
Aipatua dugu jada Oskillasoren itzulpen bidezko ekarri literarioa. Ingelesa ohi darabil jatorri
|
hizkuntza
bezala. Urte luzeetan ingeles irakaslea izanik, hizkuntza horrekiko atxikimendu berezia zuen, eta argi zekusen ingelesak hizkuntza gisa duen kontzeptuak adierazteko zehaztasuna eta hizkuntza horretan garaturiko literaturarik onena euskaraz ematea bide emankorrak zirela euskal hizkuntza eta literaturarentzat.
|
|
|
" Baña nik, izkuntza larrekoa,/ nai aunat ere noranaikoa/ yakite egoek igoa". Bizitza modernorako baliagarri den hizkuntza, baserri munduarekin eta fede tradizionalarekin inolako zerikusirik ez duten ideiak ere, beste edozein
|
hizkuntza
bezala, adierazteko gai dena: ideia sakrilegoak, ateoak, ez abertzaleak, iraultzaileak, ezin lizunagoak... ere bai.
|
|
|
Beraz, usuegi erraten eta aldarrikatzen denaren aitzi, are euskaldungoan, euskarak Nafarroa Garaian, eta gainerakoan, behar duena, beste edozein
|
hizkuntzak
bezala, ez da politika gutxiago, politika txar eta eskas gutxiago eta politika on gehiago baizik. Hain zuzen, indarrean direnjarduerak gaindituko lituzkeen bizi estrategia mailako politika:
|
|
2004
|
|
|
–Ikastoletako ikasleek, oraingoan Xabier Garagorri dugu gurekin? Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza bukatzerakoan (16 urte), Dekretu ofizialetan euskarari buruzko gaitasunak gainditzeaz gainera, ahozko eta idatzizko harremanak ingelesez mantentzeko gai izan behar dute elkarren arteko komunikazio arrunt batean, baita ingelesa transmisio
|
hizkuntza
bezala aldez aurretik seinalatutako eskola gaiak jorratzeko ere. Atzerriko bigarren hizkuntzari dagokionez, hau da, frantsesari eta kasu batzuetan alemanari dagokionez, hizkuntza horrekiko lehen hurbilpena egiten da egun. Euskaraz, gaztelaniaz ala frantsesez ondo dakien eta ingelesez ondo moldatzen den belaunaldi berria datorkigu, beraz?. 689
|
|
|
Markinako bizkaiera eta Orozkokoa, esate baterako, ez dira oso bera eta bakarra. Egia esan, euskara (beste edozein
|
hizkuntza
bezala) aldatu egiten da herri batetik bestera, eta euskalkien eta azpieuskalkien arteko mugak non jar ez dakigu.
|
|
|
Etikak osotoro bizi gaitu, onartu nahi ez badugu ere, ororen buru izaki etikoak gara gizakiok, baita etikoki jokatzen ez dugunean ere.
|
Hizkuntzak
bezala bizi eta barne zeharkatzen gaitu etikotasunak. Hizkuntza eta hizkuntzak sakon aztertu eta oraino aztertzen ari diren bezala, etika ere sakon eta metodikoki aztertu beharra dago.
|
|
|
Aitzitik, balioak lan produktu bakoitza gizarte hieroglifiko bihurtzen du. Geroago gizakiak saiatzen dira beren gizarte produktuaren sekretua argitzen, ezen erabilpen objektuek balio determinazioa hartzea gizakien gizarte produktua baita,
|
hizkuntza
bezala" (I. atala, 1 kap., § 4). Merkantzia, gizarte produktu den aldetik, uste baino konplexuago da, Marx jada ongi ohartu zen bezala.
|
|
2005
|
|
|
Gure irakasle zenak errana zuen lehenago Euskal Herriko historia eta geografia apur bat behar luketela ikasi Euskal Herriko ume guziek eta atsegi nekin jakin du orai jakitate hori etsaminetan ere baliagarri duketela beren ama
|
hizkuntza
bezala. Eskerrak igorri ondoan Vichy rat Carcopino jaun minis troari, euskarari egin dion fagore handiaren gatik (sic), ikusi behar da nola hobekienik balia eskola orenez landa eskaintzen den asteko ordu eta erdi hura.
|
|
|
Pilaketen okerra testu mailara igo gabe nonbait perpaus mailatik bertatik indarra duen ekonomi arau baten eraginez gertatzen dela onar dezakegu, batez ere lokailuari testu mailako zereginaz gain perpaus mailako zeregina ere onartzen badiogu. Hala ere, esangura harremanen arte ko bateraezintasunek, oro har
|
hizkuntzan
bezala, hemen ere badute zeregina.
|
|
|
Hemendik aurrera irakurleak badaki euskal hizkuntzari buruz, berau hitz egiten duen herria ezaugarritzeko erabil daitekeen guztia. Unea da orain hau bera
|
hizkuntza
bezala deskribatzeko eta, honetarako xehetasunez arduratzen den diskurtso lehor bat ezinbestekoa denez, zilegi bekit hizkuntz ikerketa hutsetan interesik ez dutenei agur esatea. Helburua ez da hemen Euskal Hizkuntza bera irakastea, baizik eta bakarrik adieraztea, nola berau beste hizkuntzetatik, zahar zein berri, nabarmentzen den.
|
|
2006
|
|
|
Horretzaz aparte, graduko hainbat online irakasgai garatu eta sareratu ditu honezkero. Besteak beste, euskara bigarren
|
hizkuntza
bezala ikastekoak, Euskal Kultura, Euskal Herriko Ekonomia, Euskal Herriko soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 93
|
|
|
Horretzaz aparte, graduko hainbat online irakasgai garatu eta sareratu ditu honezkero. Besteak beste, euskara bigarren
|
hizkuntza
bezala ikastekoak, Euskal Kultura, Euskal Herriko Ekonomia, Euskal Herriko Historia Modernoa, eta Euskal Soziolinguistika (Basq 456: Basque Language, Society, and Culture).
|
|
|
XIII. XV. mendeetan, gaztelera nagusitu zitzaion latinari ohiko
|
hizkuntza
bezala eta hori esparru historiografikoan islatu zen. 1270 urte aldera, Alfontso X.a Jakintsuarekin kronika hispaniarren ziklo berria hasi zen:
|
|
|
Proposamen hori onartu egin zen. Matematikak, aldiz, 45 ordu gehiago izango ditu,
|
hizkuntzak
bezala. Lehen Hezkuntzako dekretu proiektua Estatuko Eskola Kontseilura bidaliko da orain, eta 3.305 eskola ordutan banatzen ditu irakasgai guztiak sei ikasturteetan (bi urteko hiru ziklo), indarrean dagoen araudian ezarritakoak baino 20 gehiago.
|
|
2007
|
|
|
Mintzo dute bainan ez ikastolako haur edo gazteen aurrean edo abertzale batekin. Hauek abertzaleen kontrako gorrotoa herentziaz jaso dute etxekoengandik…
|
hizkuntza
bezala funtsean. Euskalzale batentzat oso frustranteak diren espezieak dira, ezen euskara aberatsa baitute, haiengandik ikas eta haiekin hizkuntza goza daiteke bainan ez dituzte euskalzaleak maite.
|
|
|
Horietan euskara bultzatzea izango litzateke lehendabiziko partea. Bestalde, bigarren zatia gehiago da herritarrei begira eta zerbitzu
|
hizkuntza
bezala". Udal guztiek urteak daramatzate euskararen erabilera sustatzen merkataritzan edota enpresaren ingurumarian eta eremu horretan Kutxa erakunderik garrantzitsuenetarikoa da.
|
|
|
Nahi nuke nire lana euskaraz burutu eskolan euskara ikasten duten nire haurrak lagundu nahi ditut euskara lehen
|
hizkuntza
bezala transmititu nahi diet nire haurrei esaldi sinple batzuk ulertu nahi ditut euskarari esker lan bat atzeman nahi dut
|
|
|
(Berria, eta 04). kartsutasun gutiagorekin bada ere, familia askotan bada fama berezi bat belaunaldietan jarraitzen dena, kantua, dantza, musika, bertsoak ala kontakizunak. kulturaren transmisiorako baldintza sine qua non euskararen jarraipena da. Ikusi dugu euskara ahulduz zihoala ama
|
hizkuntza
bezala urtetan zehar. Baina zorionez alor honetan ere garapen bat ageri da. orain arte bi gurasoak euskaldun zirelarik haurrak %80 ziren euskaldun, baina guraso bat euskaldun eta bestea erdaldun, haurrak %20 ziren euskaldun.
|
|
|
Euskara dialektoetan banaturik azaltzen zaigu
|
hizkuntza
bezala, lekukotasun idatziak ageri diren momentutik bertatik. Beste hizkuntza askotan ere hala gertatu da:
|
|
|
Izan ere, hura beti berriro berrirotzen den izpirituaren lana da, hots artikulatua pentsamenduaren espresiotara gai bihurtzeko. Hau, artekogabeki eta estu harturik, aldian aldiko hitz egitearena da definizioa; baina
|
hizkuntza
bezala kontsideratu ere adiera egiazko eta esentzialean, hitz egite honen osotasuna bakarrik kontsidera daiteke nolabait. Zeren hitz eta arauen kaos berduratuan, guk hori deitzen ohi baitugu hizkuntza, hitz egite haren bitartez produzituriko zer banakoa bakarrik dago presente eta hori ere inoiz ez osoki, bera ere beste lan bat gehiagoren premian, hitz egite biziaren moldea handik ezagutzeko eta hizkuntza biziaren irudi egiazkoa emateko.
|
|
|
Ez. Hori ez da nahitaez negatiboa, diferentea baizik, eta bera ere gizadiaren izpirituaren manifestazio bat, beste edozein
|
hizkuntza
bezala eta adina603 Hizkuntza bakoitzean gizon emakumea, eta gizadia, bere oso osoan dago604 Eta Humboldt-entzat hizkuntzen estudioaren azken zertarakoa ez da gizadiaren izpirituaren ezagutza baino, bere noiz eta nonahi agertzeko era guztietan605.
|
|
|
Mitxelenak arrazoi du ausaz, miresten denean, balioztapen doi bat inoiz ematen ez duelako euskarari buruz pentsamendu indibidual eta kolektiboaren tresna gisa635 Baina hori, juzgu kritiko orokorra, gutxitan egiten du besteekaz ere zuzenean; eta, zeharka, beharbada ez da zaila lerro artean euskararen balioespen ez positiboegiak hainbat gehiago igartzea. Laudorioz jantzita, beharbada, kasuren batean636 Hala, idazten duenean, «hitzen eraikuntzan eta hizketaren josturan [sintaxian] euskarak, espresioaren labur eta ausartetik datorren indar berezi bat, erakusten du»637 Testuinguruari jaramon egiten badiogu, ordea, dioena da, txinera, malaiera, hizkuntza semitikoak eta Delawareko
|
hizkuntzak
bezala, eta hala euskarak ere, nahiz funtsezko inperfekzio handiak izan, edertasun ederrak ere badituztela. Euskara ez du aipatzen, baina konjuntzioak, dio?
|
|
2008
|
|
|
Bada gure kontra egindako sumarioan guztiz beldurgarria den tesia. Tesi honen arabera, euskarak
|
hizkuntza
bezala eskubide guztiak bermatuta dauzka, Espainiako Konstituzioa, Estatutoa eta Nafarroako Foruaren bitartez, hau da instituzioen bitartez. Hortik kanpora egiten den edozer, hau da instituzionala ez den edozer, ETA ren agindupean lan egitea da.
|
|
|
Batetik, erabileraren ikuspegitik egin dute beti lan elkarteek eta esango nuke erabileraren erreferente ere badirela. Bestetik, euskararen eskubideen eta konpromisoen ikuspegitik harago, elkarteen jarduna euskarak egunerokoan beste edozein
|
hizkuntzak
bezala betetzen dituen funtzioetan oinarritzen da.
|
|
|
Bi proiektu horiek Interneteko bilatzaileak erabili behar dituzte ezinbestean, eta ezagunak dira bilatzaileak euskararako ez direla oso egokiak. Batetik, morfologia aberatseko beste
|
hizkuntzetan
bezala, ezinbestekoa da bilaketa lema bidez egitea emaitza onak lortzeko, eta hori ez dute egiten. Bestetik, ezin zaizkie euskarazko emaitzak soilik eskatu (ezta beste hizkuntza txiki gehienenak ere).
|
|
|
Ikusten denez Azkuek euskara beste edozein
|
hizkuntza
bezala ikas zitekeela defendatzen zuen, eta horretan saiatu zen bere katedratik. Nolanahi ere Azkuek berak baino arrakasta handiagoa izan zuen Bustintzak euskara irakasten.
|
|
|
Guk Haur Hezkuntzatik hasi eta 4 maila arte bizkaiera erabiltzen dugu eta hortik gora batua, nahiz eta goiko mailetan komunikazio
|
hizkuntza
bezala bizkaiera erabiltzeko aukera guztiak ematen diren. Honek esan nahi du guk idazketa irakurketa prozesu osoa bizkaieraz egiten dugula eta laugarrenetik gora hasten garela jarduera akademikoan batua sartzen.
|
|
|
Amaren su eta aitaren etxearen arteko gure lehia sinboliko horretan, suari ematen diot nik ere lehentasuna, eta sua mantendu ahal izateko, aterpe bezala alegia, agertzen dut nik ere aitaren etxearen aldeko interesa, gaurko mundu eta Europako egoeran. Alta, ezin dut berdin erran alderantzizkoa, hau da, ez dut euskara nazio eraikuntzaren tresnatzat hartzen, baizik eta, euskaraz ari banaiz, euskararen alde baldin banago, euskararen baitan, edozein
|
hizkuntzatan
bezala, ikusten ditudan balioengatik da, eta are gehiago nire egin dudan heinean.
|
|
|
Hizkuntza bere maila teorikoan ulertuta: euskara
|
hizkuntza
bezala, ideia bezala, pertsonentzat zer den ikertzea. Beste alde batetik, hizkuntzaren praxiak zer ondorioak dituen aztertzea:
|
|
2009
|
|
|
" marko juridikoa aldatzea, argi gera dadin, arlo judizial penaleko, zibileko eta administratiboko Euskal Herriko agintariek, alderdi batek hala eskatuta, prozesu judizialak euskaraz burutuko dituztela; behar adina neurri hartzea, Kartako 9 art.dela eta, espainiar Gobernuak hartutako konpromisoekin bat, zera bermatzeko: hala dagokionean, prozesuetako alderdiei informatuko zaiela Euskal Herriko agintariek prozesuak euskaraz burutzeko daukaten betebeharrari buruz, alderdietako batek hala eskatuz gero; eta behar adina neurri hartzea, Euskal Herriko auzitegietan euskara lan
|
hizkuntza
bezala erabil dezaketen Justizia Administrazioko langile kopurua maila guztietan areagotzeko, eta bereziki, epaile nahiz fiskal kopurua handitzeko. Ingeleseko bertsioak zera dio:
|
|
|
" marko juridikoa aldatzea, argi gera dadin, arlo judizial penaleko, zibileko eta administratiboko Nafarroako agintariek, alderdi batek hala eskatuta, prozesu judizialak euskaraz burutuko dituztela; akusatuari euskara erabiltzeko eskubidea formalki bermatzea, gaztelera menperatu arren; behar adina neurri hartzea, Kartako 9 art.dela eta, espainiar Gobernuak hartutako konpromisoekin bat, zera bermatzeko: hala dagokionean, prozesuetako alderdiei informatuko zaiela Nafarroako agintariek prozesuak euskaraz burutzeko daukaten betebeharrari buruz, alderdietako batek hala eskatuz gero; behar adina neurri hartzea, Nafarroako auzitegietan euskara lan
|
hizkuntza
bezala erabil dezaketen Justizia Administrazioko langile kopurua maila guztietan areagotzeko, eta bereziki, epaile nahiz fiskal kopurua handitzeko; Nafarroako Justizia Administrazioko langileei zein abokatuei zuzendutako heziketa programak ezartzea18.
|
|
|
" Estatuko Administrazio Publikoan dagoen karrera nahiz heziketa egitura aztertzea, zera bermatzearren: Nafarroan kokatuta dagoen Estatuko Administrazioko langile kopuru aproposak euskara behar adina ezagutzen duela, lan
|
hizkuntza
bezala erabiltzeko. Eta behar adina neurri hartzea, Nafarroako Foru Erkidegoko Administrazioaren baitan, euskal hiztuna den langile kopurua areagotzearren" 19.
|
|
|
Bizirik dagoena sendotu egiten du ingurukoa eta berrikuntzak integratzeko ahalmenak.
|
Hizkuntzari
bezala alardeari eta edozein festari, mesede eskasa egiten dio formoletan babestu nahi izan dezaten, betiereko ideia platoniko bilakarazteko asmoz.
|
|
|
izan ere, ingelesa zen ene haurrekin komunikatzeko nuen giltza. Beste edozein
|
hizkuntza
bezala, ingelesa mundu oso bat da, unibertso bat, eta nik hori erakutsi nahi nien alabei, noski.
|
|
|
Ezinbestekoa da. Euskarak, beste edozein
|
hizkuntzak
bezala, munduko eta bihotzeko bazter guztietara heltzeko ahala du. Baina gutxi gara idazleak.
|
|
|
Lan honetan S. T. Coleridge ren The Rime of the Ancient Mariner ingelesezko poeman eta Joseba Sarrionandiaren euskarazko itzulpenean agertzen diren mugimenduzko ekintzak aztertu dira, bi hizkuntza horien lexikalizazio ereduak alderatzeko. Talmy k (1991, 2000) eta Slobin ek (1991, 1996a, 1996b, 2000, 2004, 2005) proposatutako banaketari jarraituz, euskara aditz hizkuntza dela frogatu da, baina Bideari buruzko informazioari dagokionez, satelite
|
hizkuntzek
bezala jokatzen duela (Ibarretxe Antuñano, 2004a). Tipologikoki desberdinak diren bi hizkuntza horien arteko itzulpenean zer gertatzen den aztertu nahian, Coleridge ren poema ingelesetik (satelite hizkuntza) euskarara (aditz hizkuntza) itzultzean Sarrionandiak zein estrategia erabili dituen aztertu da.
|
|
|
zikinduko luke. Amateurismoa, berriz, gauza kolektiboa da eta kultura,
|
hizkuntza
bezala, jendarte batena dela adieraziko digu Lukuk. Amateurismoaren ikuspegitik, diruak ez du aurrekoentzako duen inportantzia bera; ekintzak garrantzia gehiago du.
|
|
|
Desorekatik orekarako bidean, nahitaez, gizarte bizitzan hegemonikoa den hizkuntzak onartu du orain arte izan duen eta oraindik ere baduen leku erraldoia baino txikiagoa izatea berarentzat, eta lekuaren zati bat utzi du hizkuntza gutxiagotuaren esku. Hizkuntza gutxiagotuak, beste ezein
|
hizkuntzak
bezala, baldintza bat behar baitu irauteko eta hazteko: erabilia izatea.
|
|
|
Itsu itsuan sinesten dugu ideia honen egokitasunean. Halere, euskarak, beste ezein
|
hizkuntzak
bezala, ezin duela izan inoren ikur politiko pribatua uste izateak ez gaitu kontrako muturrera eraman behar: euskarak ere, garabidean den hizkuntza orok bezala, politika behar du, aldeko politika, edo politikak, inork honela nahiago balu.
|
|
|
Ez zen ateratzen gaztea bere gazte mundutik. Herri Gaztediren ekintzetan ez zen sartu helburu bezala euskara irakastea, baina Herri Gaztedin euskara hartu genuen
|
hizkuntza
bezala, gure azterketak egiteko, gure ekintzak antolatzeko eta Ekintzaile izeneko buletin txiki bat ere argitaratzen hasi ginen.
|
|
2010
|
|
|
Eskualdearen araberako datuetan frantsesa dakiten elebidun eta hirueledunen ehunekoak altuagoak dira Bidasoa Beherean. Bestalde, Lehen
|
hizkuntza
bezala euskara edo eta euskara eta gaztelania duten gipuzkoarren elebiduntasun maila altuago da, oro har, gaztelania soilik dutenena baino.
|
|
|
• Hizkuntzen gizarte presentziaren igoerarekiko pertzepzioari dagokionean, euskararen erabilera altuko talde bietan ingelesaren gizarte presentziak nabarmen gora egin duela diote. Talde erdaldunetan, aldiz, euskara gailentzen zaio ingelesari (nahiz eta euskara eta gero ingelesa gizarte presentzia gehien duen
|
hizkuntza
bezala hautematen den) (9.4 atala, 102 or.).
|
|
|
Hirugarren xedeari eutsiz, euskara transmisio
|
hizkuntza
bezala erabiltzen duten unibertsitateen hizkuntza plangintza ezagutu nahi dira. Hizkuntzei dagokienez, gure testuinguru hurbilean Europako Unibertsitate Eremuari egokitzen ari diren unibertsitateen esperientziak oso interesgarriak jotzen ditugu unibertsitateen artean hizkuntza plangintzak aberasteko.
|
|
|
3 KAPITULUA: GUTXIENGOAREN HIZKUNTZA ERABILTZEA IRAKASKUNTZA
|
HIZKUNTZA
BEZALA
|
|
|
2) Zer nolako erronkak dauden gutxiengoaren hizkuntza modu positiboan erabiltzeko irakaskuntza
|
hizkuntza
bezala aztertzen da, arreta berezia jarriz irakasleen prestakuntzari eta irakaskuntzarako materialak prestatzeari.
|
|
|
2) Frogatuta geratzen da euskal ereduan, ingelesa 3H bezala ikastea hedatu daitekeela geroz eta neurri handiagoan, hezkuntza orokorrean eta unibertsitatean, emaitza onak erdietsiz. Horrela, euskara/ espainiera elebitasunak positiboki eragiten du ingelesa 3H gisa goiz sartzeko, edukiak eta hizkuntzak modu integratuko irakaskuntza egiteko (CLIL= Content and language integrated learning,) eta ingelesa bera irakaskuntza
|
hizkuntza
bezala geroz eta gehiago erabiltzeko ere. Nolanahi ere, hezkuntza elebidun gehigarria lortzeko hizkuntza bakoitzarekiko helburuak modu argian finkatu behar dira helburu horiek modu integratuan curriculumean erabiltzeko.
|
|
|
Euskararen erabilera handiena ezaugarri batzuen arabera ematen da: euskara 1H bezala transmititzen bada, irakaskuntza
|
hizkuntza
bezala asko erabiltzen bada ereduan, gehienbat, testuinguru soziolinguistikoa nahiko euskalduna bada, norberaren harreman sarean dagoen euskaldunen presentzia handia bada, eta abar. Hala ere, zerbait gehiago ere behar da gerora begiratuz, euskararen erabilera eremu guztietan ziurtatu nahi badugu.
|
|
|
Euskarak, gutxiengoaren estatusa izan arren, irakaskuntza hizkuntza izatea lortu du, bai lehen
|
hizkuntza
bezala (1H), eta baita bigarren hizkuntza (2H) bezala ere.
|
|
|
1) Euskarak, gutxiengoaren estatusa izan arren, irakaskuntza hizkuntza izatea lortu du, bai lehen
|
hizkuntza
bezala (1H), eta baita bigarren hizkuntza (2H) bezala ere. Gainera, euskara espainiera eta atzerriko beste hizkuntza bat batera erabiltzen direnez, euskal hezkuntzan zenbait prozesu interesgarri gauzatzen dira.
|
|
|
2) Euskararen zabalkundea irakaskuntza
|
hizkuntza
bezala, eta egoera eleanitza eta kulturanitza modu berezian garatu dira Euskal Herrian. Ez dira erabat hedatu hiru hizkuntza horiek irakaskuntzan, nekeza baita hezkuntzan errealitate soziolinguistikoa muga zehatzetan sartzea; neurri batean behintzat, bertako ondarea, bigarren hizkuntza eta atzerrikoa elkarri gainjartzen edo gainjartzen zaizkio.
|
|
|
Jardunaldi horien bidez, euskaraz bizi nahiaren kontzientzia agertu eta ikuspegi berri bat ireki nahi izan zuten tolosarren artean. horretarako, tolosako bizitza sozialaren gizarte sektoreekin harremanetan jarri ginen, sektore bakoitzeko pertsonarik erreferenteenak parte hartu zuten eta ateak ireki zizkioten euskararen erabilerari: irakaskuntzan, administrazioan, gizarte zerbitzuetan eta lan munduko enpresa komiteetan. liburu batean jaso ziren egun haietan esandakoak honela zioen euskara batzordeak" Euskara, beste edozein
|
hizkuntza
bezala, identitate nazionalaren ezaugarri izateaz gain, gaur egun euskaldun eta erdaldunen artean eztabaida handiak eta askotan aurkako jarrerak sortarazten dituen gaia da"..." Jardunaldi hauen helburua zera da... partaidetzarik handieneko eztabaida eragitea... euskararen normalkuntzarako norabide oinarrizkoak ezartzeko... gure hizkuntza komunitateak bizirik irauteko eta hiritar harrema... " Hizkuntza bat ez da hiltzen ez bizitzen, erabili edo ez erabili egiten da.
|
|
|
Praktikan horrek esan nahi du ingelesa
|
hizkuntza
bezala ikasteaz gain, ikasleek beste ikasgai batzuk inglesez jasoko dituztela. Horretaz gain, gutxiengo batetik abiatuta ikastetxeek autonomia nahikoa izango dute hizkuntza bakoitzari astean zenbat ordu eskaini erabakitzeko.
|
|
|
Ikasleen eta irakasleen eskuetara iristen diren materialak bere osoan egokiak izatea komeni da: edukiz eta
|
hizkuntzaz
bezala aurkezpenez eta enkoadernazioz, irudi lanketaz eta abarrez ere egokiak. Aurrerago aipatuko diren Ixaka Lopez Mendizabal eta Migel Altzo sarien bidez erantzuten dio Sailak orotariko eginbehar horri, urtero urtero.
|
|
|
10 1« Nozio batzuk ikasi nahi ditut», 2« Erranaldi sinple batzuk ulertu nahi ditut», 3« Irratia, telebista ulertzeko gai izan nahi dut», 4« Adiskideekin mintzatu nahi dut sinpleki», 5« Eskolan euskara ikasten duten nire haurrak lagundu nahi ditut», 6« Lehen
|
hizkuntza
bezala euskara nire haurrei transmititu nahi diet», 7« Euskaraz ere bai nire lanbide jarduera egin nahi dut», 8« Lanbide bat euskararen bidez eskuratu nahi dut», 9« Euskaraz frantsesez bezain ontsa mintzatu nahi dut», 10.
|
|
|
C2 Nagusitasun maila: hiztunak hizkuntza berria menperatzen du bere jatorrizko
|
hizkuntza
bezala. Entzuten eta irakurtzen duen guzia berehala ulertzen du eta erantzuten erraztasunez, gai konplexuetan ere.
|
|
|
Baina gaur egun, zorionez, gure gazteek nahi dituzten hizkuntza guztiak ikasteko modua dute, nahi dutena irakurri eta ikusteko, eta entzuteko. Honetan, ingelesak,
|
hizkuntza
bezala, garrantzi handia izango du.
|
|
|
Nolanahi ere, baina, zera hasi gara jada zehazki ikusten: batetik, hizkuntzaren ikerketa soziologikoarentzat maila gorenekoa den osotasuna, egiaz, ama hizkuntzaren eta hizkuntza komunitatearen arteko interakzioan ikusi behar dela; eta bestetik, hizkuntza bakoitza —ama
|
hizkuntza
bezala eta bere errotiko izaeran— hizkuntza komunitateen araberako gizadiaren banaketaren giza legean inplikatuta dagoela. Eta, modu horretan, hizkuntza ikerketa" konkretu" osoak —hizkuntza bakoitzaren berezitasun fonetiko txikieneraino— itxura berri bat eskuratzen du.
|
|
|
Aipa dezagun ere, labur, badagoela hirugarren programa elebidun bat," mantentzea", zeinek bi instrukzio hizkuntza dituen, batez ere etorkinei begiratzen dien eta horien hizkuntza mantendu nahi duen290 Ondoren, bada, immertsio programen bestelako ezaugarri batzuk kontsideratuko ditugu labur labur: " Immertsioaren antolatutako eta ebaluatutako lehen esperientzia", honela Arnau," 1965ean Montrealgo ‘Saint Lambert’ eskolan hasitakoa da" 291, non ingeles hizkuntzako familiek euren haurrei frantsesa irakatsi nahi dieten, baina berori instrukzio
|
hizkuntza
bezala erabiliz292 Immertsioa, bestela, ez da programa itxi bat —instrukzio hizkuntza" noiz erabiltzen hasi" eta" zenbat erabili" galderak tokian tokian erantzun behar dira—, eta, beraz, immertsioak" hainbat errealitate soziopolitiko, kultural eta linguistikoren ondorio diren" forma ezberdinak ditu293 Esan dezagun ere, Cumminsi jarraituz, immertsioaren iker... Bata" borondatezko parte hartzea" da, zeinen arabera —honela Sierra— gurasoek bi gauzez" konbentzituta" egon behar duten, hala nola," komenigarria dela euren haurrek bigarren hizkuntza hori ikastea" eta" hizkuntza horretan ikastea dela hori lortzeko modurik onena" 295 Konbentzimendu hori, finean, funtsezkoa da ikasleak —hizkuntza berria dela eta— jarrera positiboa eduki eta jorra dezan.
|
|
|
Hizkuntza hau, hain zuzen, zibilizazio aurreratua zuen herri batena izan behar du. Ez du Europako besteekin zerikusirik, ez zaharrekin, ez eta berriekin ere; Scaliger eta beste jakitunen iritziz oparoa, adierazkorra da, eta jatorrizko
|
hizkuntza
bezala hartu behar da. Atzerritar nazio batzuk eta besteak Espainian kokatu baino lehenagokoa da; idazle batzuek greziera eta latin hizkuntza baino zaharragotzat dute.
|
|
|
Esan iezaiozu euskal hitz bat baserritar bati mendian; hitz hori baino lehenago, kasik ez zinen gizakia ere berarentzat; orain bere anaia zara. Espainol hizkuntza arrotza da hemen, frantses
|
hizkuntza
bezala. [.]
|
|
|
Amazigera, beste
|
hizkuntzak
bezala, benetako fortuna da hiztunentzat, eta giza-ondasuna da besteentzat. Amazigera hizkuntza osoa, konplexua, gramatikala dela jakitea inportantea da.
|
|
2011
|
|
|
Izan ere, hiztun herrien arteko harremanak,
|
hizkuntzen artekoak
bezala, menderatze harremanak dira. Horrek zuzenean garamatza beti ekiditen dugun oinarrizko gogoeta batera:
|
|
|
–Hipoteka psiko soziala: euskaldunak lainopean bizitzen ohituak gaudela nioen lehen, gure hizkuntzarekiko daukagun gutxiespen, atxikimendu eskas eta indar gutxiko bulkadagatik, eta baita gizartean euskara balio gutxiko, prestigiorik gabeko, garrantzi gutxiko gauzak esateko
|
hizkuntza
bezala erabiltzen delako ere?. –Bide berriak urratzeak gailur berriak ikustarazten dizkigu?, Zenbat Gara, 2 zenbakia, 1998.
|
|
|
Esaterako, joan den astean, euskaraz egindako tesi baten epaimahaian izan nintzen. Epaimahaikide guztiak euskaldunak ziren eta tesiaren prozedura oso osoa euskaraz egin genuen eta inongo arazorik gabe, beste edozein
|
hizkuntzatan
bezala.
|
|
|
Euskarak beharr dituen termin tekhnikoak? guk ere bertze
|
hizkuntzek
bezala, latin eta gerkaratik harr ditzakegu eta euskararen phonetikari dagozkion legeen biraldakuntza ttipi ttipi batzuez eta batzuetan euskarazko gibeltzez termin tekhnikoen lexikona eduk genezake.
|
|
|
1 Urtero bost milloi pezeta guri ematea Euskaltzaindiaren lanetarako. 2 Euskera sar dezatela Euskalerrian dauden Magisterio Eskoletan ikasi beharreko
|
izkuntza
bezala. 3 Euskera izan dedilla karreratan ikas ditekean izkuntza bat, frantsesa, inglesa eta kanpoko beste izkuntzen parean.
|
|
|
Ez zidaten esan, alegia, fisika irakasteko edo jendea prestatzeko. Orduan, konparatzen zuten ingelesarekin, frantsesarekin edo musikarekin eta ez bertoko
|
hizkuntza
bezala. Ez jarri, adibidez, erdararen mailan.
|
|
|
Jarraian datorren 4 taulan ikus daiteke Europar Batasuneko estatuetan zenbat hizkuntza hitz egiten diren. Kontuan izan behar da hizkuntza kopuru hauetan jatorrizko hizkuntzak ez ezik, lurralde horretan lehen
|
hizkuntza
bezala hitz egiten diren hizkuntzak jasotzen direla, beraz, kopuruak altuagoak dira. Ikus daiteke, kasu honetan, mundu mailan ez bezala, estatu gutxi direla 50 hizkuntzatik gora jasotzen dituztenak.
|
|
|
b. Hizkuntza bat hizkuntza nazional bezala egokitu behar da, kultura
|
hizkuntza
bezala baloratua izan dadin.
|
|
|
Orain dela 50 urte eta 20 urte baino askoz hobeto ikusten dut euskararen egoera. Euskara egun, gizarte baten
|
hizkuntza
bezala, askozaz ere sendoago dago. Bermatuago dago.
|
|
2012
|
|
|
Arturo Campioneko ikasleria heldu samarra da, baina Alemanek uste du ereduan euskalduntzen ari den gazte askok ere baduela euskaltegira hurbildu beharra. " Gazte horiek ez dute ingurune euskaldunik eta askotan euskara eskolako
|
hizkuntza
bezala ikusten dute. Ikuspegia aldatu egiten zaie hemen jendeak egiten duen ahalegina ikusita".
|
|
|
Paula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik harremana garatu dute gazte heldutan. euskara gutxi asko beren bizitzan sartu eta bere egin dute. honela dio Itsasok: senargaiak euskaraz egiten zuenez"... ni segitu nuen euskara, euskara, euskara. eta orduan ia nire
|
hizkuntza
bezala gelditu zen" (Itsaso, 5 FG). euskarazko sozializazio berant eta jakinaren gainekoa izan dute. Antza, subjektuek beren lehen hizkuntza izan ez den batekin (batzuetan familian txertatuta egon den eta bertze batzuetan familian inoiz izan ez den hizkuntza batekin) eratzen duten harremanak hartzen du indarra. hiztuna hizkuntza horri atxiki zaio hala nahi duelako, harremanen bidez bere bizitzan sartu baitu. horrek ekarri die subjektuei, umeak izan dituztelarik, euskaraz hazteko erabakia.
|
|
|
Eta igoera horrek halabeharrez izan du eragina euskararen kaleko presentzian. Beste
|
hizkuntzak
bezala biltzen diren datu horien azterketa azken bi neurketetan baino ez da egin, eta beraz, ezin esan aurretik zer nolakoa zen hizkuntza horien kaleko erabilera. Ikus dezagun bada 4 irudian, 2006tik 2011ra beste hizkuntzen erabileraren bilakaera zer nolakoa izan den.
|
|
|
Zorionez baña, euskal idazle guztiak eztatoz bat alako iritxi extremistekin, eta oraindik badira klasikoen denduna ta zentzuna aintzat ditutenak. [...] Gure izkuntzak, beste
|
izkuntzak
bezela, bear bezelako evoluzioa egingo baldin badu, klasikuen idazlan aundietan sendotu bear ditu bere oinarriak. Eztala latin jatorrikoa esango du norbaitek, gure euskera.
|
|
|
Haatik, puzka berezi bat, besteetan edireiten ez dena. Gure
|
hizkuntza
bezala zahar balin bada, bizi da eta beti berri. Hasi dügün mentealako baliagarri da.
|
|
|
Deklarazio bonen funtsean dagoen printzipioa da hizkuntza komunitate guztiak eskubide berdinen jabe direla, kontuan izan gabe haien izaera juridikoa edo politikoa zein den, alegia, hizkuntza ofizialarena, erregionalarena edo gutxiengoen hizkuntzarena. Erregio hizkuntza edo gutxiengoen hizkuntza bezalako izendapenak ez dira testu honetan erabiltzen; izan ere, kasu batzuetan erregio hizkuntza edo gutxiengoen
|
hizkuntza
bezala aitortua izateak eskubide horiek egikaritzea erraz badezakeen ere, horiek eta antzeko izendapenak usuegi erabiltzen dira hizkuntza komunitate baten eskubideak murrizteko asmoz.
|
|
|
saiatu, bai, saiatu dira euskalduntzen, baina helburua erdietsi gabe. Bestetik, argi dago euskarabigarren
|
hizkuntza
bezala (L2) ikasteak asko laguntzen duela euskaldunen kopuruahedatzen eta euskaldunak ez diren elebidun hartzaileen elebitasun mugatuak ereeuskararen erabilerarako zenbait aukera berri zabaltzen duela; adibidez, ekimenjakin batzuk euskaraz burutu daitezke, ozta ozta bada ere denek ulertzen dutelako.
|
|
|
Hots, eta metafora oso garrantzitsu bat erabiltzeko, euskara hustu egingo duteapologistek: euskara barne bizitza duen
|
hizkuntza
bezala erabili beharrean, nazioestatu bat sortzeko, euskaldunen jatorrizko zahartasun marka edota arrasto gisadefendituko dute latinez eta gaztelaniaz. Hots, hizkuntz huts batez, adierazle ia hutsbatez, baliatuko dira apologistak, era berean adierazle huts horren jatorri etnikoaerabat ezabatu ezinik, adierazlearen arrasto edo jatorri etnikoa ezin urraturik, ezinhusturik; bertatik apologismoaren barne desfase ideologikoa.
|
|
2013
|
|
|
Beste hitzetan esanda, bizikidetzarako baldintza da herritar elebidunez osaturiko gizartea, euskara ere gaztelania bezala sasoizko duen gizartea. Eta osasuntsu izango bada, euskarak, beste ezein
|
hizkuntzak
bezala, gune partekatuez gain, behar ditu, jakina, bera" nagusi" den erabilera guneak ere. Lehenago aipatu dugun adostasun berrituak naturaltasunez bere egin lukeen zerbait da hau.
|
|
|
(15) — Bai, bai nik adibidez lotzen dut euskaldun izatea lehenengo ideia da Euskal Herrian bizitzea, baina gero hizkuntzarekin lotzen dut gehiago adibidez euskaldun berria deitzea edo. Nik adibidez ez dakit euskaldun berria naiz edo ez, ze euskara ez dut ama
|
hizkuntza
bezala eta euskalduna sentitzen naiz Euskal Herrian bizitzen naizelako bakarrik, baino..., hizkuntzarekiko ez dut lotura handia. (Gazte Do A, 477)
|
|
|
Hezkuntza ereduak ezartzen dituzten legeak bere horretan mantenduko ditu, A ereduaren barruan euskara gehiago erabiltzeko aukera ematen dutelako. Aipatu ereduan euskara irakasgai batean erabiltzen da irakats
|
hizkuntza
bezala: Euskara eta Euskal Literaturan.
|
|
|
Marrazketa teknikoa da teknologiak komunikatzeko erabiltzen duen hizkuntza bat, eta, edozein
|
hizkuntzak
bezala, bere arauak ditu.
|
|
|
Euskarari dagokionean ere, LOMCEk hizkuntza eskubidea urratzen duela dio. " Badirudi, hizkuntza koofizialak ikaskuntzarako oinarrizko
|
hizkuntza
bezala erabiltzea galarazi eta ez direla enborreko ikasgaitzat joko. LOMCEk euskara hirugarren mailara pasatu nahi du, argi eta garbi".
|
|
|
Hipotesia polita da. Kasaresek ondorioztatu du hizkuntz transmisioa egon dela Nafarroan, euskararen beste lurraldeetan bezala, edozein
|
hizkuntzatan
bezala, baina beste transmisio mota baten bidez, behetik gorakoa. Edo alderantzizkoa, nahi bada, korrontearen aurkakoa:
|
|
|
Hala izango baita gainera neurri batean. Eta bizi dezatela euskara mundu desberdin baten ametsaren hizkuntza moduan, harreman mundu baten
|
hizkuntza
bezala.
|
|
|
Hautu kontua da. Erantzuna bera utz dezagun airean,
|
hizkuntzetan
bezala beste gai guztietan.
|
|
2014
|
|
|
" Saltzaileek agurrak eta oinarrizko gauzak euskaraz esango balituzte hizkuntza biziago egonen litzateke", defendatu du Larrayozek. " Umeek eta jendarte osoak kaleko
|
hizkuntza
bezala ikusiko lukete, eguneroko jardunean erabiltzekoa", gaineratu du.
|
|
|
Hizkuntzaren erabileraren inguruan, egunerokotasuneko
|
hizkuntza
bezala, lurralde honetan %94k gaztelania erabiltzen du, eta euskara %5ek erabiltzen du.
|
|
|
Egunerokotasunean, %87, 5ek euskara erabiltzen du komunikazioko
|
hizkuntza
bezala; %6, 25ek, wolof a; eta %6, 25ek, gaztelania. Gaztelaniadunak euskara ikastetxeko hizkuntzatzat du; hau da, ikastetxetik kanpora ez du erabiltzen.
|
|
|
Ikastetxe honetako ikasleak, %87, 5ean, euskaraz bizi dira eta Ondarroako herriaren euskararen jabekuntza eta erabileraren datuekin bat dator, hau da, oso altua. Baina oraindik %a osatzeko zati bat falta da eta hauek oraindik ez dira euskaraz bizi; hau da, %6, 25, euskara ikastetxeko
|
hizkuntza
bezala identifikatzen duena; eta %6, 25, wolof hiztuna dena.
|