|
2000
|
|
|
Esan nahi baita, banakoen mailan zein gizartearen mailan inplikazio bera ote dute hizkuntza, jatorri edo historiagatik euskaldunsentitzeak edo atxikimendu politiko edo are administratibo hutsagatik euskal herritar (euskal hiritar litzateke, agian, hemen termino egokiena, demokrazia liberalarenzentzuan) sentitzeak? Hitzek beraiek(
|
euskaraz
ari garela bederen: euskaldun versuseuskal herritar) erakusten digute gauza ezberdinak direla.
|
|
|
Azkenik, seigarren atalean
|
euskarak
prentsan duen presentzia aztertu du autoreberak. Euskarazko egunkaritik euskaraz ezertxo ere argitaratzen ez duen egunkariraino, jokaera ezberdinak agertzen dira gure hizkuntzarekiko, joera nagusia argia bada ere.
|
|
|
Azkenik, seigarren atalean euskarak prentsan duen presentzia aztertu du autoreberak.
|
Euskarazko
egunkaritik euskaraz ezertxo ere argitaratzen ez duen egunkariraino, jokaera ezberdinak agertzen dira gure hizkuntzarekiko, joera nagusia argia bada ere.
|
|
|
Azkenik, seigarren atalean euskarak prentsan duen presentzia aztertu du autoreberak. Euskarazko egunkaritik
|
euskaraz
ezertxo ere argitaratzen ez duen egunkariraino, jokaera ezberdinak agertzen dira gure hizkuntzarekiko, joera nagusia argia bada ere.
|
|
|
Datu horiek 1991n zazpi herrialdeetan burututako Soziolinguistika Inkestatik hartu ditugu (ikusEUSKO JAURLARITZA, NAFARROAKO FORU GOBERNUA, EUSKAL KULTUR ERAKUNDEA:
|
Euskararen
jarraipena. Gasteiz:
|
|
|
Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez: bi hegemonikoak, bakoitza lurralde batean eta hizkuntza batean (espainola eta frantsesa); eta besteagutxiengotua, zeina
|
euskaraz
garatzen baita, eta bere ahalmena lurralde osoa hartzeaizan litekeelarik. Bigarren eremu publiko honek oztopo handiak aurkitzen ditu beregarapenean.
|
|
|
Zalantzarik gabe, ildo editoriala, edukia eta irakurleen presentzia Euskal Herri osora9 zabalduta duen GARAk, esaterako, Araban du audientziabaxuena (%4, 7) eta Gipuzkoan altuena (%10, 8). Modu berean, EUSKALDUNONEGUNKARIA,
|
euskara
hutsez jakina denez, Gipuzkoan du merkatu zatirik altuena (%3, 6) eta Nafarroan apalena (%1, 0). Aipatu dugun modura, DEIAren irakurleak Hego Euskal Herriko lau herrialdeetan aurki badaitezke ere, Bizkaian du merkatu zatirikhandiena (%8, 9), eta Nafarroan %0, 4 besterik ez du eskuratzen.
|
|
|
Eguneroko prentsa irakurtzen dutenen artean,
|
euskararen
ezagutza handia da.Nafarroaren kasuan %30ekoa eta Baskongadetakoa nabarmen altuagoa: %58, 4koa.
|
|
|
|
Euskarazko
telebista kanalaren ikus entzulerian berdintsu aurki daitezke gizoneta emakumeak; baina, adinari dagokionez, 14tik gorako populazioa aztertuz, 56tikgorakoen presentzia nagusitzen da (%43, 3), eta baita 26 eta 55 urte bitartekoena ere: %39, 6.
|
|
|
|
Euskararen
ezagutza, nola ez, altuagoa da ETB1en jarraitzaileen artean, eta %15, 4soil batek ez du euskara ulertzeko gaitasunik.
|
|
|
Euskararen ezagutza, nola ez, altuagoa da ETB1en jarraitzaileen artean, eta %15, 4soil batek ez du
|
euskara
ulertzeko gaitasunik.
|
|
|
Altuxeagoa da unibertsitate mailako ikasketak dituztenen multzoa (%19, 6); etahamarretik lauk ez dute
|
euskara
ulertzen (%38, 3).
|
|
|
|
Euskaraz
, gaztelaniaz (ditugun audientzia ikerketetan frantsesez ari direnbatzuk ere kontuan hartu ditugu) edo bietara ari direnak aurki daitezke geureartean.
|
|
|
EITBren barruan dauden emandegien nagusitasuna agerian uzten duen herrialdebakarra da Gipuzkoa. Gainera, bertan gehiago dira
|
euskaraz
aritzen direnen presentziaeta, oro har, baxuagoa, bere nagusitasunean, Madrildik emisioek lortzen duten jendearen arreta. Hona hemen audientzia datu nagusienak.
|
|
|
Ale bakoitzeko irakurle kopuruari dagokionez, altuagoa da parametro horrenmaila egunkari indartsuenetan eta baxuagoa besteetan eta
|
euskarazkoa
den EUSKALDUNON EGUNKARIAn.
|
|
|
|
Euskara
hutsezko bakarra den EUSKALDUNON EGUNKARIAk 13.059 (OJD1998) ale saltzen ditu eta, GARA legez, Euskal Herri osoan ditu bezeroak. Honakoa daherrialdez herrialdekako zabalpena:
|
|
|
Hala ere, datu honek bi desbideraketa dakartza berez: egunkari nagusienekbeti dute ale bakoitzeko irakurle gehiago eta, EUSKALDUNON EGUNKARIArenkasuan,
|
euskara
hutsez dela eta, jakina denez hizkuntza horren ezagutza ez dago tokizein maila guztietara zabalduta, oraindik.
|
|
|
Hedabideen paisaia honen aniztasuna proposaturiko euskarri eta formatuari lotutadago, baina baita zuzenduta dagoeneko publikoari (euskaldunak, frantses hiztunak, eremu geografiko desberdinetara joaten direnak eta bertakoak direnak...), erabilitakohizkuntzei (frantsesa,
|
euskara
batua, zuberera,...) edo hedabide desberdinetakokazetari eta arduradunen jatorri eta unibertso kulturalei ere.
|
|
|
izenpean eta frantsesez aurkeztua. Gainera, frantsesera itzuligabe dauden jakinarazpenak eta
|
euskarari buruzko
artikulu gutxi batzuk izan ezik, egunkari honetan euskara ez da inondik inora azaltzen. Aldiz, Sud Ouestek, edozehatzago esanda, Jean Batiste Dirassar kazetariak, duela zenbait urtetatik hona,. Bidez Bide?
|
|
|
izenpean eta frantsesez aurkeztua. Gainera, frantsesera itzuligabe dauden jakinarazpenak eta euskarari buruzko artikulu gutxi batzuk izan ezik, egunkari honetan
|
euskara
ez da inondik inora azaltzen. Aldiz, Sud Ouestek, edozehatzago esanda, Jean Batiste Dirassar kazetariak, duela zenbait urtetatik hona,. Bidez Bide?
|
|
|
Aldiz, Sud Ouestek, edozehatzago esanda, Jean Batiste Dirassar kazetariak, duela zenbait urtetatik hona,. Bidez Bide? izeneko
|
euskarazko
humore tartea dakarkigu astero. Nolanahi ere, utzitako toki hori anekdotikoa da, pentsamoldeen garapenaren lekuko.
|
|
|
Gaur egun gehien entzuten diren irratien arteko laugarrena da Radio France Pays Basque (Baiona) (%12, 4), FranceInter (%19), estatuaren mailako estazio publiko garrantzitsuena, France Inforen (%16, 4) eta NRJ (%16, 3) Frantziako musika irrati sare garrantzitsuenaren atzetik26.Arrakasta honek Radio France Pays Basque eskualdeko irratirik entzunena bilakatu du, entzunagoa Euskal Herriko barnealdean, askoz ere urbanizatuagoa den itsasaldeanbaino? eta arrakasta are interesgarriagoa da, estazio honek frantsesezko programazioorokorrean
|
euskara
egun guztian zehar txertatzeko apustua egin duela jakinda. Berriakeuskaraz 6:00etan eta 8: 30etan eskaintzen dituzte.
|
|
|
Berriakeuskaraz 6:00etan eta 8: 30etan eskaintzen dituzte. 1991tik aurrera, irratiak, eguerdian (13: 30tik 14: 15ra), magazin bat eskaintzen du eta ondoren
|
euskarazko
albistegi bat.. Radio sans frontiere? (Mugarik gabeko irratia) irrati saioak kirol eta kultura agendabat aurkezten du gaztelaniaz (Iparraldeko gaurkotasunezko berriak) eta frantsesezDonostiatik (EAEko gaurkotasunezko berriak), euskaraz ere aurkezten dena.
|
|
|
1991tik aurrera, irratiak, eguerdian (13: 30tik 14: 15ra), magazin bat eskaintzen du eta ondoren euskarazko albistegi bat.. Radio sans frontiere? (Mugarik gabeko irratia) irrati saioak kirol eta kultura agendabat aurkezten du gaztelaniaz (Iparraldeko gaurkotasunezko berriak) eta frantsesezDonostiatik (EAEko gaurkotasunezko berriak),
|
euskaraz
ere aurkezten dena.
|
|
|
France 3 Euskal Herrik, asteko egun guztietan, sei minutuko bertako albistegi bateskaintzen du 19: 54etan. Albistegi honek
|
euskaraz
azaldutako gai batzuk izaten ditu.Euskaraz egindako erreportaiak, taldeko kazetari elebidun bakarrak, Allende Boutin ekazaltzen ditu. Aipa dezagun France 3 Euskal Herrik bederatzi langile dituela, hauenartean idazkari elebidun bat egonik.
|
|
|
Hala ere,
|
euskararen
proportzioa txikiegia iruditzen zaie euskaldunei, aspalditikeuskararen zabaltze handiagoa eskatzen baitiote France 3ri28 SIVUk (SyndicatIntercommunal a Vocation Unique, hots, Bokazio Bakarreko Herriarteko Sindikatua), euskal kulturaren defentsariak, sentimendu bera du. Lehen urtean, 100.000 libera emanzizkion France 3 Euskal Herriri (France 3rekin hitzartutako aurrekontuaz gain, etaBiarritz Angelu Baiona barrutiaren 600.000 liberez gain), egunero minutu eta erdizeuskaraz mintzatzeko baldintzapean.
|
|
|
Baina ez zen hala izan eta SIVUk bere laguntzakendu eta Euskal Telebistari, edo zehatzago esanda,. Iparraldearen Orenaren? albistegiko taldeari dirulaguntza emateko asmoa izan zuen, egunero zazpi minutuko
|
euskarazko
bertako saioa bultzatzeko, 1992an sortu eta lau pertsonak bakarrik antolatzendutena29 Diogun France 3 Euskal Herriko eta. Iparraldearen Orena, emanaldikotaldeek harreman onak mantentzen dituztela eta batzuetan irudiak zein informazioatrukatzen dituztela elkarrekin.
|
|
|
|
Euskarazko
lehen programazioa sartu zuen irratia, Radio Adour Navarre izan zen.Baionatik gertu zegoen estudio batetik, 1978ko uztailaren 3an emankizunekin hasitakoirrati honi,, irrati periferikoa, deitzen zitzaion orduan.
|
|
|
Lehen bi hilabeteetan emankizunak gaztelaniaz eta frantsesez aurkeztuak izan ziren, garai hartan zuhurtasunez egin behar baitzenbilakaera. Ondoren, gaztelania kendu, frantsesa mantendu eta
|
euskara
osoki sartua izanzen. Irrati hau, elebidun bilakatu eta euskararen sustapenari lotu zitzaion, 1986ean RTLirrati komertzialak berrerosi arte.
|
|
|
Ondoren, gaztelania kendu, frantsesa mantendu eta euskara osoki sartua izanzen. Irrati hau, elebidun bilakatu eta
|
euskararen
sustapenari lotu zitzaion, 1986ean RTLirrati komertzialak berrerosi arte.
|
|
|
1981eko irailean Entzun Ikus elkartea sortu zenBaionako euskal erakustokian. Honen partaideak hedabideak
|
euskarari
zabaltzearenalde eta %100 euskarazkoa den irrati baten alde borrokatzen ziren. Hau 1981ekoabenduaren 24an gauzatu zen Milafrangan, non Gure Irratia sortu zen, gaur egunBaionan kokatua den irrati euskalduna.
|
|
|
1981eko irailean Entzun Ikus elkartea sortu zenBaionako euskal erakustokian. Honen partaideak hedabideak euskarari zabaltzearenalde eta %100
|
euskarazkoa
den irrati baten alde borrokatzen ziren. Hau 1981ekoabenduaren 24an gauzatu zen Milafrangan, non Gure Irratia sortu zen, gaur egunBaionan kokatua den irrati euskalduna.
|
|
|
Hau 1981ekoabenduaren 24an gauzatu zen Milafrangan, non Gure Irratia sortu zen, gaur egunBaionan kokatua den irrati euskalduna. 1982an, Behe Nafarroan, Irrati elkarteak%80an
|
euskarazkoa
den Irulegiko Irratia sortu zuen, Irulegiko mahastien eskualdean.1989ko azarotik aurrera, estazio hau Donibane Garazin ezarri da. Xiberoko Botzak, Maulen kokaturiko irrati zuberotarrak, 1982ko abuztuaren 5ean hasi zituen bereemankizunak.
|
|
|
Honen sorreraren hasieran Ukaitza elkartea genuen. Xiberoko Botza dahiruretatik
|
euskara
gutxien darabilena (%70).
|
|
|
Mediatrie/ Radio France galdeketa, 97/ 98 sasoiko sailkapenean.27Zehaztearren, France 3ren tokiko lehen eguneroko emanaldia estatuko lurraldean, Biarritzenesperimentatua izan zen kable sarean 1984an, kablearen deszentralizazio politika publikoaren barrukoesperimentupean. France 3 Tours Soir izan zen uhin hertziarren bidezko bertako lehen albistegia.281995eko maiatzaren 19ko Le Monde Radio televisionek ere adierazi zuen ikus entzuleekazaldutako etsipena, France 3 Euskal Herriren emankizunetan
|
euskarari
ematen zitzaion lekua txikiegiazela baitzeritzoten.29SIADECOren inkesta soziolinguistikoak zenbakirik aurreratzen ez bazuen ere, 1991an, biztanleriaren %80k bi kate autonomikoak jasotzen ez zituen bitartean, Donostiako galdeketa institutu berak, 1996an, 42.000tan kalkulatzen zuen Ipar Euskal Herrian ETB1 gutxi gorabeherako erregulartasunezikusten zuten euskaldunen kopurua. (Iturria:
|
|
|
Kontuanhartu beharra dago, bestalde, mota honetako albisteek %21 eta %19 osatzen dutela biegunkari horietan, hurrenez hurren. Kultura eta
|
euskarari
emandako garrantziarenaldean, gainerako gaietan sumatzen den presentzia urria ere nabarmena da, berezikikiroletan.
|
|
|
Ikus dezakegunez,
|
euskarazko
eta gaztelaniazko kanalen arteko aldea ez damugatzen bertoko produkzioaren presentziara, eta ekoizpen espainolen presentzian ereerrepikatzen da. Euskarazko kanalak igortzen dituen emanaldietatik %4 diraEspainiako ekoizpenak; gaztelaniazko kanalean produkzio espainolaren presentzia laualdiz handiagoa da, ordea.
|
|
|
Ikus dezakegunez, euskarazko eta gaztelaniazko kanalen arteko aldea ez damugatzen bertoko produkzioaren presentziara, eta ekoizpen espainolen presentzian ereerrepikatzen da.
|
Euskarazko
kanalak igortzen dituen emanaldietatik %4 diraEspainiako ekoizpenak; gaztelaniazko kanalean produkzio espainolaren presentzia laualdiz handiagoa da, ordea. Proportzioei begiratuta ere, ETB1en Espainiako ekoizpenen proportzioa kanpoko ekoizpenen artean %14koa da (4/ 29), ETB2n %24koa denbitartean (17/ 70).
|
|
|
Proportzioei begiratuta ere, ETB1en Espainiako ekoizpenen proportzioa kanpoko ekoizpenen artean %14koa da (4/ 29), ETB2n %24koa denbitartean (17/ 70). Beraz, esan dezakegu, kanpoko produkzio bila jotzen duenean, gaztelaniazko kanalak
|
euskarazkoak
baino gehiago bilatzen duela Espainiako ekoizpenenartean.
|
|
|
Kirolari dedikaturiko denboran ematen den ezberdintasunik handiena, ETB1eko egun osokoprogramazioan kirolak berebiziko lekutzarra eskuratzean datza. Horren ondorioz,
|
euskarazko
kanaleankirola ez da albistegietan aparteko tarterik izatera iristen; aldiz, ETB2k kirol programaziorik ez duenez, hainbat minutu dedikatzen dizkio gai honi berri saioetan.
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
Horrela, aurretik ikusi dugunez, egunkarinafarrentzat Nafarroa da erreferentzia eremu nagusia, hortik Espainiara jauzi eginez; kanpoan geratzen dira, beraz, Hegoaldeko zein Iparraldeko lurraldeak. Era berean, SUD OUESTentzat esangura gutxi dute Hegoaldeko lurraldeek (agertzen direnean. Euskal Herriarekin zerikusia duten albisteen %7?, hala ere, Euskal Herri osoarierreferentzia eginez eta
|
euskara
zein politika gaien inguruan agertzen dira). Ezberdintasun ideologikoei gagozkielarik, gogora dezagun EUSKALDUNON EGUNKARIAketa GARAk bakarrik eskaintzen diotela nolabaiteko arreta Iparraldeari, Hegoaldekoprentsaren aldetik.
|
|
|
Ezberdintasun ideologikoei gagozkielarik, gogora dezagun EUSKALDUNON EGUNKARIAketa GARAk bakarrik eskaintzen diotela nolabaiteko arreta Iparraldeari, Hegoaldekoprentsaren aldetik. Oraingo datuetan ikus dezakegunez, gainera, arreta horren zatigarrantzitsu bat
|
euskararekin
lotura duten gaietan fokatzen da. Bestalde, egunkariabertzaleak eta gainerakoak bereizten dituen beste puntu bat, Euskal Herri osoariematen dioten izaeran datza:
|
|
|
Bestalde, egunkariabertzaleak eta gainerakoak bereizten dituen beste puntu bat, Euskal Herri osoariematen dioten izaeran datza: bigarrenentzat
|
euskara
eta, batzuetan, geografiari lotutako egitatea den bitartean, lehenengoentzat Euskal Herria egitate politikoa ere bada.Egunkari abertzale eta erregionalisten artean auzi honen inguruan dagoen aldea, gainera, oso nabarmena da:
|
|
|
Bi egunkari horien arteko alderaketa egitean, jadanik Ipar Euskal Herriak bietantratamendu ezberdina duela ikusi dugu.
|
Euskarazko
egunkariak GARAk baino arretahandiagoa ematen dio Iparraldean gertatzen denari. Ezberdintasun hau xehetasunhandiagoz ikus dadin, honako bereizketa hau egitea komeni da:
|
|
|
Albisteetako gertaerak jazo diren lekuari erreparatu beharrean gertaera horiekeragina izan duten tokiari begiratzen badiogu, egunkari bien arteko antzekotasunaesanguratsua da oraindik, baina ez hain erabatekoa, 4 taulan ikusten dugun legez.GARAk, bere lehiakidearen aldean, Gipuzkoa eta Nafarroa lehenesten ditu (eta neurritxikiagoan Bizkaia eta Araba).
|
Euskarazko
egunkariak, ordea, Iparraldean eraginaduten albiste gehiago argitaratzen ditu GARAk baino. Hartara, berriro errepikatzen da, aurreko taulan ikusi dugun joera.
|
|
|
izanere, gertaerak leku jakin batean gertatzen dira gehienetan (eta horretarako erabili dugunneurketa unitatea herrialdea izan da, Iparraldea bere osotasunean herrialdetzat hartudugularik). Oso gauza gutxi gertatzen dira, esaterako, Euskal Herri osoan aldi berean (eguraldia,
|
euskararen aldeko
kanpaina bat, e.a.). Toki jakinetan gertatu baina eraginaEuskal Herri osoan duten jazoerak, ordea, askoz gehiago dira. Honek esplikatzen du, hartara, Iparraldean zein Hegoaldeko herrialdeetan gertatuen eta eragina duten gertaeren arteko aldea.
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
Datuen aniztasunak ondorio orokorrak ateratzea zailtzen badu ere, joera batzuetanantzekoak agertzen zaizkigu berriro EUSKALDUNON EGUNKARIA eta GARA: Iparraldearekiko joeretan hain zuzen. Bi egunkarietan, Ipar Euskal Herrian gertatutakoak aipatzen direnean, bereziki kultura eta
|
euskararekin
lotutako gertaerak aipatzendira, mota honetako albisteak Iparraldetik jasotako berrien erdia baino gehiago direlarik (%51 euskarazko egunkariaren kasuan eta %54 gazteleaniazkoarenean). Kontuanhartu beharra dago, bestalde, mota honetako albisteek %21 eta %19 osatzen dutela biegunkari horietan, hurrenez hurren.
|
|
|
Datuen aniztasunak ondorio orokorrak ateratzea zailtzen badu ere, joera batzuetanantzekoak agertzen zaizkigu berriro EUSKALDUNON EGUNKARIA eta GARA: Iparraldearekiko joeretan hain zuzen. Bi egunkarietan, Ipar Euskal Herrian gertatutakoak aipatzen direnean, bereziki kultura eta euskararekin lotutako gertaerak aipatzendira, mota honetako albisteak Iparraldetik jasotako berrien erdia baino gehiago direlarik (%51
|
euskarazko
egunkariaren kasuan eta %54 gazteleaniazkoarenean). Kontuanhartu beharra dago, bestalde, mota honetako albisteek %21 eta %19 osatzen dutela biegunkari horietan, hurrenez hurren.
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
Egunkari guztiak batera aztertzen baditugu, ondorio argi batzuk atera ditzakegu.Batetik, Euskal Herriarekin soilik zerikusia duten artikuluei dagokienez, hiru arlo edogai nabarmentzen dira:
|
euskara
, kultura eta gizartea (argitu dezagun. Euskal Herriarekin soilik zerikusia izateak, ez duela esan nahi artikuluak Euskal Herri osoarekinzerikusia duenik, baizik eta gaiak edo gertaerak loturarik ez duela Euskal Herrizkanpoko inongo eremurekin.
|
|
|
Euskal Herriarekin zerikusia duen artikulu batek, hartara, Euskal Herri osoarekin zein haren parte batekin soilik izan dezake lotura. Geroxeagohelduko diogu Euskal Herria eta bere barneko eremu ezberdinen arteko alderaketari). Beraz, egunkariek gai hauen berri ematen digutenean, hurbileko kontuek garrantziairabazten dute (ezin bestela izan
|
euskarari
dagokionez, jakina; baina ez litzatekenahitaez horrela izan behar gainerako bietan).
|
|
|
Bi gai hauetan, herrialde bien arteko lotura gainerako gaietanbaino handiagoa da. Beste gai batzuen inguruan,(
|
euskara
–jakina?, kultura edotagizartea bera), ordea, errealitate biak ez dira nahasten.
|
|
|
Frantziako kasua alde batera utzi dugu, ikusi dugunez Hegoaldeko prentsak osoarreta gutxi jartzen baitio herrialde horri,
|
euskarazko
egunkariak izan ezik. Frantziarekin zerikusia duten artikuluak argitaratzen direnean, ez da ukitzen Euskal Herriarekinduen lotura.
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
EuskalHerria bere osotasunean gai zehatz batzuen inguruan soilik da erreferentzia eremugarrantzitsua:
|
euskara
, eguraldia/ trafikoa eta, neurri txikiagoan, politikaren inguruan.Beraz, egunkarientzat Euskal Herria, osotasun bezala ulerturik, ezer baino lehenagoegitate linguistikoa da, bai eta geografikoa eta, neurri apalago batean, egitate politikoaere. Azken ikuspegi honek (Euskal Herria osotasun politiko gisa) hartzen duen pisuak, dena den, erabat banatzen ditu egunkari abertzaleak eta erregionalistak.
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
Azkenik,
|
euskara
agertzen da Euskal Herria bere osotasunean batzen duenerreferente gisa, baina ez, pentsa zitekeen bezain argi: izan ere, egunkari nafarrekeuskara gaia tratatzen dutenean, Nafarroaz ari dira ia soilki.
|
|
|
izan ere, egunkari nafarrekeuskara gaia tratatzen dutenean, Nafarroaz ari dira ia soilki. Hots,
|
euskara
albiste da, baina Nafarroan gertatzen bada. Zentzu honetan oso esanguratsua da, DIARIO DENAVARRA egunkarian euskaraz agertzen diren albiste bakarrak argitaratzekoerabiltzen den larunbatetako orrialdeari Nafar izkuntza (sic) izena jartzea.
|
|
|
Hots, euskara albiste da, baina Nafarroan gertatzen bada. Zentzu honetan oso esanguratsua da, DIARIO DENAVARRA egunkarian
|
euskaraz
agertzen diren albiste bakarrak argitaratzekoerabiltzen den larunbatetako orrialdeari Nafar izkuntza (sic) izena jartzea. Hor erenabaria da, Nafarroa gainerako euskal herrietatik bereizteko saioa, baita hizkuntzakomunaren izenean ere.
|
|
|
1986an, ETB2 sortzeaz batera, nolabaiteko zeregin banaketaematen hasi zen, eta ez hizkuntzari zegokionez bakarrik. Lehen kanalari
|
euskararen
etabertoko kulturaren aldeko lana indartzea, eta bigarrenari, gaztelaniazkoari, informazioeta integrazio tresna izatea egokitu zitzaien. TVErekin gertatu den bezala, EuskalTelebistaren bi kanalen programazioak egitean, bata besteari konpetentzia egin ordezelkarren osagarri5 izatea bilatzen zela zirudien; eta hala ematen du gaur egun ere.
|
|
|
Hauek dira kontuan hartu ditugun programa generoak: Albistegiak, Haur eta Gazteentzakoprogramazioa, Kirolak, Erreportajeak, Magazinak, Euskal Kultura Tradizionala, Fikzioa, Lehiaketak, Erlijiozkoak,
|
Euskara
, Umorea, Musika eta Karetak/ Kanalaren Identifikagarriak.
|
|
|
Hala ere, aireratzen diren programa guztien generoa eta iraupena kontuan hartuta, hauxe da
|
euskarazko
kanalaren eskaintza.
|
|
|
Magazinetan ere alde nabarmenak ditugu:
|
euskarazkoak
denakdira berton sortuak; gaztelaniazkoak, ordea, lehenago, nahasketatzat, hartu ditugunerakoak dira gehienbat:
|
|
|
Magazinen inguruanagertzen den alde hau ez da harritzekoa, kanal bakoitzaren hizkuntza kontuan hartuta: izan ere, filmak, erreportajeak eta beste zenbait produktu ez bezala, itzulpenak apenasduen lekurik magazinetan. Beraz, saio hauek ekoizteko unean, hizkuntza bat edo bestehitz egiten duten pertsonaiengana jotzen da (elkarrizketak egiteko, adierazpenakemateko, e.a.), horrela hizkuntza baten edo beste baten eremua erreferentzia bihurtuz.Horixe gertatzen da
|
euskarazko
eta gaztelaniazko magazinetan: lehenengoetan erreferentzia nagusiak eta ia bakarrak Euskal Herrikoak dira, eta bigarrenetan Espainiakoerreferentziek oso presentzia handia dute.
|
|
|
Begien bistan dagoenez, ETB2ren prime time Informazio saioetan eta Fikzioanoinarritzen den bitartean, ETBlen eskaintza oparoagoa da eta ez hain markatuageneroei dagokionez. Alegia, Erreportajeak, eta Haur/ Gazteentzako programak desagertu diren arren,
|
euskarazko
kanalak, Kirolak, Fikzioa, Magazinak, Albistegiak etaMusika konbinatzen ditu modu nahiko orekatuan. ETB2ren joera guztiz bestelakoa da,, lidergoan?
|
|
|
Azken honi dagokionez, ETBren bi kanaletan informazio saioei emaniko denbora tartea erabat ezberdina da, lehenago ere azpimarratu dugunez.
|
Euskarazkoan
, informazioak prime time tartearen %13, 1 betetzen dueta ETB2ren kasuan, aldiz, %42, 1 Beraz, hiru aldiz pisu handiagoa dute albistegiekgaztelaniazko emisioan ETB1en baino.
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
38 taulan ikus daitekenez, Administrazioan ari diren protagonistak dira albistegietara heltzeko erraztasun handiena dutenak, eta ondoren datoz politika mundukoak.Sozialki ongi kontsideratuak diren gizarte eta kulturaren ingurukoak ere sarritanpantailaratzen dira. Taula honetan, gainetiko alderaketa bat eginez gero, berdintasunakazpimarratzeaz gain, kultura hezkuntza
|
euskara
delako multzoan kokatutako protagonistek eta kiroletakoek dituzten tratamendu ezberdinak aipatuko ditugu. Seguruenik, hizkuntzaren ondorioa da kasu batean eta, kirolari dagokionez, programazioarenantolaketarena, bestean.
|
|
|
Hala ere, geroago errepikatuko denez, dagoenalde txikia gogoangarria dela uste dugu: izan ere,
|
euskarazko
albistegiak gaztelaniazkoen itzulpenak izanik, erabat berdinak ez direla antzeman baitaiteke, gainera joeratxiki baina sendoa erakutsiz: euskarazko albistegietan Euskal Herriko erreferentziakgehiago dira gaztelaniazkoetan baino.
|
|
|
izan ere, euskarazko albistegiak gaztelaniazkoen itzulpenak izanik, erabat berdinak ez direla antzeman baitaiteke, gainera joeratxiki baina sendoa erakutsiz:
|
euskarazko
albistegietan Euskal Herriko erreferentziakgehiago dira gaztelaniazkoetan baino.
|
|
|
batetik, gaztelaniazko albistegietaneuskarazkoetan baino presentzia handiagoa dute eragina herrialde oso batean dutengertaerek (geroago ikusiko dugunez, hau kirolei buruzko albiste kopuru ezberdinarekinloturik dago). Bestetik,
|
euskarazko
albistegietan Euskal Herri osoan eragina dutengertaerei buruzko albisteek agerpen handiagoa dute gaztelaniazkoetan baino, aldenabarmenez gainera.
|
|
|
Hegoaldeko herrialdeek ere beren albistegiadute, baina horrek ez du ekiditen, aztertzen ari garen albistegietan herrialde horietangertatzen direnek agerpen garrantzitsua izatea (Nafarroaren agerpen txikiari, geroxeagoerreparatuko diogu). Bestetik, argudio horrek baliorik izatekotan,
|
euskarazko
kanalerako balioko luke, ez gaztelaniazko kanalerako, azken honetan Iparralderako albistegirikeskaintzen ez dela kontuan izanda. Honi, gainera, lehenago azaldutako zerbait gehitubehar diogu:
|
|
|
Honi, gainera, lehenago azaldutako zerbait gehitubehar diogu:
|
euskarazko
albistegiak, 1999ko udaberrian, gehienbat gaztelaniazkoenitzulpena ziren. Honengatik guztiagatik honako ondorio hau ateratzen dugu:
|
|
|
Ezberdintasunak daude, ordea, Espainian gertatzen direnalbisteen inguruan: gaztelaniazko albistegiak
|
euskarazkoak
baino joera handiagoa duEspainiako gertaeren berri emateko. Aldea ez da handiegia, baina joera bat erakustendu (esanguratsua, bestalde, bi albistegien artean ia erabateko parekotasuna egon litzatekeela kontuan hartuta, bata bestearen itzulpen izaki).
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
Gai honen inguruan Euskal Herria ia bakar bakarrik aipatzen da (geroago ikusiko dugu Euskal Herriaren zein zati edo mailaagertzen den gehien). Berdin gertatzen da
|
euskararen inguruko
gaietan, eta neurri apalago batean gizarte gaietan ere.
|
|
|
|
Euskara
|
|
|
Azkenik,
|
euskararen inguruko
albisteak berriro ere agertzen dira Euskal Herriaren osotasunaren euskarri gisa.
|
|
|
Dohaineko prentsan ere presentziaesanguratsua du, bai zuzenean. Que facil...? eta baita bere egunkariekin baterabanatzen dituen egunkari lokalen bidez. Prentsaren arloan
|
euskararen
merkatua ereesploratzen saiatu da (Zabalik astekariarekin), eta baita nazioartera hedatzen ere, Sud Ouest egunkarian gutxiengoko parte hartzearekin (%6); eta Argentinan Clarin etaLa Nacion enpresekin batera, egunkari erregionalen sare bat egiteko asmoz. Irratirakohedapena askoz mugatuagoa izan da, oztopoak aurkitu baititu horretarako.
|
|
|
5556). Horien ondoan ekimen sozialetik abiatutako Euskal Komunikabideen Hedapenerako Elkartea (EKHE), Gara egunkaria argitaratzen duena, edota kulturgintzako besteenpresekin batera87, Egunkaria Sortzen,
|
euskarazko
Euskaldunon Egunkaria kaleratzen duena, daude. Hauen ondoan, prentsa lokala garatu da modu indartsuan, gizarte ekimenetik abiatuta eta euskarari lotuta gehienbat88.
|