|
2000
|
|
|
Pirinio Atlantikoak izenekoan. Gaieigagozkielarik, euskaraz idatzitako artikulu gehienak kulturari buruzkoak dira etaEuskal Herriarekin dute zerikusi zuzena, lotura eta eragina ia ia soilik berton dutelarik.Pertsonaiei gagozkiela,
|
euskaraz
kultura mundukoek dihardute, ia modu esklusiboan.Hona hemen gure laginean agertu diren hiru itemen deskribapena.
|
|
|
Kultur arloan hizkuntzaren garrantzia zein den ezin goraipatu gehiegi. Gauza batda aitortzea erdaldun abertzale batzuek mesede egin diotela euskarari, Sabino Aranakedo Campionek, kasu, eta bestea pentsatzea
|
euskararik gabeko
kultura euskal kulturaizan daitekeela. Politika arloan nolabait eta zentzu zabalean, vascos?
|
|
|
Ez dakit kultura den, ez dakit urte honi dagokion. Badakit, ostera, urte luzeetan euskararen alde jardun duten norbanako franko susmopean direla, laster batean erruztaturik ikusiko dugun
|
euskarazko
kultura oso baten aitzindari gisa.
|
|
|
2000 urtea (ikusle gutxi ohi dituen) antzerkia eginez hasi zen
|
euskarazko
kulturarentzat, eta Mari Sorgin deituriko lan berria taularatu zuen Taupada taldeak Elgoibarren. Ezin zitzaion egokiago eman hasiera milurtekoari, ezen, metafora arrunt bat paratuz, antzerki, errepresentazio, edo itxuratzea baita maiz gure kulturako jendearen izanaren ezkutune eta babestoki.
|
|
|
Nire iritziz, aurreko adibideok franko ongi adierazten dituzte
|
euskarazko
kulturaren ezaugarri batzuk. Begiratu arina egiten badugu, nabarmena da gipuzkoarren eman eta ekarri oparoa, bertsolaritzaren pisua, eta Eusko Jaurlaritzaren sos banatzaile funtzioa, hiritar guztiongandik bildutako zergak laguntza deituraz gizarteratuz.
|
|
|
Bistan da Unamunok aldez aurretik pentsatuak zituela bere hitzaldi mergatzaren ondorioak, baina horretarako izan zitzakeen arrazoien azterketa geroagoko utzirik, gatozen euskararen aurkako esaldien mamira. Hitz gutxitan, Salamankako errektoreak
|
euskarak
kultura adierazteko ez zuela balio esan zuen, eta gainera, ezgaitasun hori hizkuntzarena berarena zela, hau da, ez zetorkiola kanpoko laguntzarik edo ofizialtasunik ez izatetik, artzain, baserritar, olagizon, marinel eta apaiz ilustraturen batzuen ahoetan oraindik kontserbatzen zen mintzaira zahar horri bere baitako egiturazko akatsek premia historiko berrietara egokitzen uzten ez ziotelako baizi...
|
|
|
23 zk. (1982), 71 Oroimen pittina Anaia Txikerrari (Orain eta Hemen). 25 zk. (1982), 126 E.K.B.(
|
Euskarazko
Kulturaren Batzarrea) (Orain eta Hemen). 26/ 27 zk. (1983), 262 Kongresu batez Madrilen (Orain eta Hemen).
|
|
|
(Jarraipena). 15 zk. (1961), 27 Euskararen erabilpena. 30 zk. (1984), 121 Bertsozaletasunari buruzko azterketa. 87 zk. (1995), 11 Euskaldunak eta
|
euskarazko
kultur kontsumoa. 96 zk. (1996), 29
|
|
|
KORTABARRIA, P. E.K.B.(
|
Euskarazko
Kulturaren Batzarrea) (Orain eta Hemen). 26/ 27 zk. SEIE (Salleko Euskal Idazleen Elkartea). 24 zk. (1982), 135 Euskal kulturaren kinka larria. 34 zk. (1969), 34 Euskal kulturaren gainean, bigarrenez. 107 zk. (1998), 109 Euskal kulturari buruz (Nota laburrak).
|
|
|
SARASUA, Jon Euskarazko prentsaren diagnostikoa. 96 zk. (1996), 11 Euskaldunak eta
|
euskarazko
kultur kontsumoa. 96 zk. (1996), 29
|
|
2001
|
|
|
Azkenik,
|
Euskara
Kultur Elkargoak ere helegitea jarriko du sortu berri duen Artekari zerbitzu juridikoaren bidez, herritarrak administrazioarekin harremana euskaraz izateko eskubidea defendatuko du eta, besteak beste, eskubide honen aurka doazen artikulu ugarien aurka egingo du Dekretuak.
|
|
|
– Kulturaren kontsumoaren mailari dagokionez, beste hizkuntzetan gertatzenden bezala, baxu samarra da kultura idatziarena eta altuagoa ikus entzunezkoena, nahiz eta, ikerketak adierazi zuenez, zenbat eta gazteagoak izan, hainbat eta handiagoa den
|
euskarazko
kultur produktuen kontsumoa.
|
|
|
Munduak bizi duen aro berri honetan euskarari leku bat aurkitu nahi badiogu, Mitxelenak eskatzen zuen benetako leku nahikoa, abiapuntua izan da
|
euskararen
kultur eta hizkuntz esparru osoan (guk zentzu kultural argi batez Euskal Herria deitzen dugun horretan, alegia) euskara herritar guztion kultur ondaretzat hartua izatea; herritar guztiona esan nahi dut: euskaraz jakin eta egiten dugunona, baina baita ere euskararik ez dakitenena ere.
|
|
|
Bide honetan aurtengo bi gertakari aipatuko nituzke erakusgai moduan: Hizkuntz Eskubideen Behatokiaren lana eta
|
Euskara
Kultur Elkargoak bideratutako helegiteak. Honetan guztietan, dena den, nafarrekberaiek diseinatu eta erakutsi behar dute bidea, gainerako euskaldunok mandatari huts baino ez garelarik.
|
|
|
•
|
Euskararen
kultur unibertsoa
|
|
|
Azpisailetan bildu dugu hainbat arazo: euskara identitate zeinu eta komunikazio tresna gisa; euskara faktore integratzaile eta bateratzaile gisa;
|
euskararen
kultur unibertsoa; euskararen aurkako jarrerak historian.
|
|
2002
|
|
|
Hala ere, Udalbiltza honek ere izan du hainbat kultur jarduera babesteko aukera eta indarra: Iparraldeko Ikas Bi, Uda-Leku, Euskal Haziak, Garazikus, eta Euskal Irratiak, Nafarroako
|
Euskara
Kultur Elkargoa, Sortzen eta Euskalerria irratia, Euskal Soziolinguistika Elkartea, UEU... 2004 urterako Antso IIIaren koroatzearen milurtekoa dela eta Hondarribian antolatzen ari diren ekitaldien babesle ere azaldu da.
|
|
|
Europan eta Espainiako Estatuan, gainera, oso gutxik dakite Nafarroan ere euskaraz egiten dela. Horregatik
|
Euskara
Kultur Elkargoak Nafarroatik kanpo euskararen eta euskal kulturaren inguruko gorabeheren berri ematea erabaki du, bereziki EBLULi (Hizkuntza Gutxituen Bulego Europarra).
|
|
|
Kideok, besteak beste, komunikabideetan, sindikatuetan eta gau eskoletan egiten dute lan.
|
Euskara
Kultur Elkargoaren lana kide horien lana koordinatzea, jasotako informazioa formatu berean jartzea eta moldatzea da, gero Internet bidez Europako Batasuneko kideek berau jasotzerakoan uler dezaten.
|
|
|
1998an sortutako
|
Euskara
Kultur Elkargoa Fundazioak euskal kultura eta euskara ezagutzea eta garatzea du helburu. Sortzaileen artean Nafarroako Gobernuaren Hizkuntza Politikan aritutako zenbait lagun zeuden, tartean Estebe Petrizan eta Elkargoaren egungo presidente Jose Luis Mendoza, eta hasiera hasieratik argi izan zuten giza arloan eta esparru berrietan lan egin beharra zegoela.
|
|
|
argitaletxe berriak sortu ziren eta, horren ondorioz, euskarazko literatur produkzioa areagotu egin zen, batez ere, 1970eko hamarkadan (garai horretan sortu ziren argitaletxeen artean dauzkagu, besteak beste, Gordailu [1969], Lur [1969], Etor [1970], Iker [1972], Gero [1973], Elkar [1973]). Honetaz gain, Euskal kantagintza berriari5 eman zitzaion hasiera, Ez dok amairu (1965) taldearekin; 1965ean egin zen Durangon lehen Euskal Liburuaren Azoka; dantza talde (Argia) edo antzerki talde (Jarrai) berritzaileak sortu ziren..., eta argitalpen politika serioa eskatu zuenik ere izan zen,
|
euskara
kultura eremu guztietara irits zedin lortzearren. Garai hartako ortodoxia kulturalari heterodoxia kultural eta politikoa kontrajarri zitzaiola esan izan da, G. Aresti, K. Mitxelena (1915) filologo entzutetsu eta J. Oteiza (1908) eskultorearen eskutik, besteak beste.
|
|
|
Kultur baliabide horiek, hortaz, unibertsitateari loturik dauden kultur sortzaileen baitan batzen dira bereziki. Hori horrela bada,
|
euskarazko
kulturaren ahalmen sinbolikoan eta eraginkortasun sozialaren sendotze prozesuan, unibertsitateko kulturgile euskaldunen trinkotzeak eragin positiboa izan ahal duelakoangaude. Premia hori azpimarratzen da txostenean, eta hiru mailatan bereiztutakoegintzak proposatzen dira intelligentsia akademiko euskalduna trinkotzeko xedearekin.
|
|
|
|
Euskarazko
kulturaren geroa Europa Berriaren tenorean Apalategi, Jokin, Uztaro 4, 155
|
|
|
Era berean, Euskal Herrian bizi direnek, bestela gura baldin badute, ez dute zertan
|
euskarazko
kultura kontsumitu Euskal Herrian bizitzeko (ez bakarrik gazte lania eta frantsesa hor daudelako, ezpada arabieraz ere bizi daitezkeelako Euskal Herrian bertan, Herri Arabiarretako hedabide erraldoien jaurtipen kulturalei esker, eta, horrela, beste kolektibo batzuk ingelesez, errusieraz, nahiz italieraz bizi daitezke, hizkuntza horiek ofizialtzat dituzten estatuetan fisikoki bizi gabe?)....
|
|
|
•
|
Euskarazko
kultur produkzioaren kalitatean aurrerapausoak egin dira.
|
|
|
Izan ere, muga handi baten gainditzearen adierazlea dugu hori. Euskararen unibertsitaterako sarrera horrek, nonbait, adin nagusitasuna ematen dio
|
euskarari
kultur hizkuntza gisa.
|
|
2003
|
|
|
Ezinbestean, iritzi edo ikuspegi horrekin bat egin zuten azaroaren 22 eta 23an
|
Euskara
Kultur Elkargoak deituta Iruñean bildutakoek. Jardunaldiak iraun zuen bi egun horietan, Hizkuntza Gutxituen Itunaren aplikazioa eta ondorioak aztertu zituzten, eta ateratako konklusioen arabera, Nafarroan ikusten ari garenarekin Espainiak ez du betetzen 2001eko irailean berretsitako Eskualde eta Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Agiria.
|
|
|
Nafarroako Gobernuak onartutako euskara foru dekretu berriak kritika ugari jaso zituela aipatu genizuen joan den astean.
|
Euskara
Kultur Elkargoak beste pauso bat eman du, helegitea aurkeztu baitu dekretuaren aurka, «legearen eta nafar komunitatearen hizkuntza eskubideen kontrakoa» delako.
|
|
|
Euskarazko produkzioa ez da, bistan denez, merkatuko legeak adierazten duen konpetentziatik aparteko burbuila. Manera batean ez bada bertzean, bizi dugun mundu honetan konpetentziak baldintzatu egiten du kasik den dena, eta
|
euskarazko
kultur produkzioa zein euskara bera ere, ez dira fenomeno horretatik aparte gelditzen.
|
|
|
Euskarazko historiografia bat sortzeko aurreneko baldintza,
|
euskarazko
kultura idatzi bat garatzea zen, euskarazko narratiba bat hastea. Narratiba hori, modu kontzientean gainera, Etxeparerekin abiatu zen XVI. mendean.
|
|
|
Alta,
|
euskarazko
kulturak izan zituen babes horiek urriegiak izan ziren. Errege erreginak, Europa osoan kultur sorkuntzaren gunea markatzen eta babesten zutenak, sekula ez ziren Euskal Herrian kokatu.
|
|
|
Goihenetxek dioen legez, XVI. mendetik
|
euskara
kultur hizkuntza bihurtzeko saioa soma daiteke. Etxepareren hitzaurrean salaketa argia egiten zen:
|
|
|
Horien ustez, Euskal Unibertsitatea lortzea zailagoa zen «Euskeraz jakin ez arren Euzkadiko ekonomia, gizarte eta politika diraneantxe eta sakonki ezagutzen dituztenak alde batera utzi (izanaren)» ondorioz. UEUk Espainiako unibertsitate eredua baztertu zuen, unibertsitatea elebiduna izan balitz ere jarrera berdina hartuko zuen,
|
euskara
kultura lanetik baztertuta geratzeko arriskuaren beldur. Baina, UEUk baztertutako aukerak bidea eman zien beste erakunde batzuei zientziaren izenean indartzeko.
|
|
|
1972an, Deustuko Euskal Kultur Mintegiaren inguruko ikasle batzuek bultzaturik, Loiolan, Udako Unibertsitari Ikastaroa antolatu zen. Hurrengo urtean Oñatin errepikatu zen, Euskal Herriko Adiskideen Elkartearen, Deustuko Unibertsitatearen eta Euskaltzaindiaren babespean, Gonzalo Duo zelarik antolatzaile nagusia28 Ikastaroaren «xedea unibertsitariei
|
euskararen bidez
kultur formazioa eskaintzea da dugun euskal unibertsitaterik eza, nolabait, oso oso nolabait, arintzeko»29 Bi saio egin ziren, bata uztailaren 9tik 25era, «kazetaritza, zuzentasuna, kondaira, legeak, politika, pentsamoldea, ekonomia» lantzeko. Biga
|
|
|
Erronka horretan, intelektualek esku hartzea giltzarria da. Gaur eta hemen, kultura ondarean urrats erabakitzailea da
|
euskarazko
kulturaren transmisio mediatikoa bermatzea, horrek eskain diezaiokeelako euskal gizarteari hain beharrezkoa duen aterki kulturalaren isla soziala.
|
|
|
Hizkuntza Politikako zuzendari nagusiak bere kontra irekitako ustezko prebarikazioengatik aurretiazko diligentzien barruan deklaratu zuen, Iruñeko epaitegietan. Batasuneko eta
|
Euskara
Kultur Elkargoko abokatuen eta epailearen eta fiskalaren aurrean, Pedro Pegenautek bere gainean hartu zituen ardurak, eta are gehiago nahastu zituen berez kontrajarriak ziren hainbat datu. Zuzendariak, gainera —eta hori azpimarratu zuten abokatuek—, ez zuen frogatzerik ahal Diario de Navarra S.A. enpresaren dokumentazioa garaiz iritsi zela; gezurtatu zuen bere zuzendaritzako bigarrena; departamentuan izaniko irregula rtas unak justifikatu zituen —" erregistroan egun horietan butxadura zegoen" —, eta, batez ere, harro erantzun zien akusazio guztiei.
|
|
|
Epaileak prentsa, irrati eta telebistan euskara sustatzeko diru laguntzen inguruko ebazpenaren txostena eskatu zuen, bide batez. EA/ EAJ eta Batzarre taldeak kereilarekin bat egitea aztertzen ari ziren bitartean,
|
Euskara
Kultur Elkargoak erabakita zuen jada salaketari atxikitzea.
|
|
|
Kanpo salaketa horietariko bat izan da. Bertze bat, bide judizialaren erabilera etengabe eta sistematikoa,
|
Euskara
Kultur Elkargoa reneskutik bereziki. Nago, azken hau, Sanzen Gobernua renamesgaiztoetarik bilakatu dela azken urte honetan.
|
|
|
Alde honetatik, uste dut 2001eko otsailetik hasita euskaltzaleek karrikan egindakoagerraldiak arrakastatsuak izan direla. Horiekin batera, aipatzekoak dira, bertzeak bertze, urte horretan bertan Iruñean egindako Euskaltzaindiaren agerraldi publikoa eta adierazpena, Nafarroako udaletako hautetsiena, Unibertsitate Publikoan izandako erantzunak,
|
Euskara
Kultur Elkargoak eta Behatokiak egindako zenbait helegite, Parlamentuan agertutako desadostasunak, izandako eztabaidak, etab. Garrantzitsuak eta aipagarriak denak, baina bertze aterabide batzuk ere planteatzeko ordua iritsi dela dirudi. Euskal alderdietako ordezkari politikoek egiten duten lanabaliagarria da ezbairik gabe, baina mesedegarria izanen litzateke, edo beharbeharrezkoa nahi bada, espar... Euskararen geroa nafar guztienerantzukizuna denez gero, euskaltzaleak direnena eta ezdi renena alegia, azken hauen euskararekiko erantzukizuna berpizten saiatu beharra dago.
|
|
2004
|
|
|
Euskararen erabilpena sustatzeko akordioa sinatu dute Euskal Kultur Erakundeak eta Baionako Erietxeak. Horren arabera, seinaleak eta informazio orriak euskaraz egongo dira eta bestalde,
|
euskarazko
kultur eskaintza izango da bertan. Hasteko Euskal Herriko Aurpegiak erakusketa eskainiko dute.
|
|
|
Sustatzaileak hainbat talde dira: AEK, CGT,
|
Euskara
Kultur Elkargoa, IKA, Nafarroako Ikastolen Elkartea, Karrikiri, LAB, Sortzen Ikasbatuaz, STEE EILAS eta Oinarriak. Sustatzaileek herritarrei PFEZari diru kopuru bat atxikitzea eskatzen diote, horrela, euskararen alorrean gastatu ahal izateko.
|
|
|
Pegenaute Hizkuntza Politikako zuzendari nagusiak nabarmendu zuenez, Euskararen Legea eskuetan duela, egin behar duena egiten ari da. Irailaren 15ean Gregorio Monrealek hitz egingo du, 22an Jose Maria Rodriguezek eta 29an Hizkuntza Gutxituen Bulegoko ordezkariek eta
|
Euskara
Kultur Elkargoko kideek.
|
|
|
Bagenuen zergatik borroka egina, tamalez gaur egun ikusten ez dudana.
|
Euskarazko
kulturagatik dena utzi genuen. Baina gero iritsi zen normalizazio garaia eta izugarrizko zaplamokoa izan da guretzat.
|
|
|
465
|
Euskarazko
Kulturaren Batzarrea (EKB), Egin, 1983/4/5.
|
|
|
521 Siadeco: Euskaldunak eta
|
euskarazko
kultur kontsumoa, Jakin, 1996, 41.
|
|
|
Hor dago gakoa, sentsibilitate kontua. Legearen interpretazioa egitean edo legeak aplikatzerakoan ez da gauza bera erdararen ikuspegitik jokatzea edo
|
euskararen
kulturatik egitea?. Ez da gauza bera legea erdararen edo euskararen kulturatik interpretatzea, Euskaldunon Egunkaria, 1998/2/26.
|
|
|
Legearen interpretazioa egitean edo legeak aplikatzerakoan ez da gauza bera erdararen ikuspegitik jokatzea edo euskararen kulturatik egitea?. Ez da gauza bera legea erdararen edo
|
euskararen
kulturatik interpretatzea, Euskaldunon Egunkaria, 1998/2/26.
|
|
|
Euskal kulturgintzaren bilakaera behatzeko talaia goretsiena. Euskal kulturgileen asmoz eta egitez mamitu baitzen kulturaren azoka hori, betiko ilunpetik atera eta
|
euskarazko
kulturak ere bere tokitxoa behar zuela aldarrikatzeko. Alabaina, urteen joanean, plazarik distiratsuena ere iluntzen hasi zaigu erdal kulturak egiten dion itzala dela medio.
|
|
|
Alabaina, urteen joanean, plazarik distiratsuena ere iluntzen hasi zaigu erdal kulturak egiten dion itzala dela medio. Erdal kulturaren hegemoniak ez bide dio lekurik apalena ere opa
|
euskarazko
kultur esparrutxoari.
|
|
|
Hizkuntza ez da morfologia hutsa.
|
Euskararekin batera
kultura bat eta herri bat ezagutu izana eskertzen digute ikasleek. Hizkuntzaren ondoan pentsaera bat dago, sentiera bat, sinbolismo bat... herri bat.
|
|
|
400 Joseba Intxausti: ? 1990etako hamarkadan Euskaldunon Egunkaria izan da
|
euskarazko
kulturan mirari sozialik handiena, eta atxilotu horiei zor diegu berezikiago anitzek aldez aurretik sinetsi ezin zuen hori. Euskararen normalizaziorako aurrerapauso galanta.
|
|
|
Aranaren enbidoa Euskal Herri osora zabaltzen da Bilbaoko zulo tik, baita Iparraldera ere. Eta han
|
euskara
kultur hizkuntza izatea nahi duten aranazaleen euskara ereduari Lapurdik, herri literaturari atxikirik segitzen du enak, eduki egiten dio, mus jokoan eskutik izateak ematen duen ziurtasunare kin. Orixek, hori idaztean, seguru asko, gogoan du Hendaia eta Hondarribia ko Batzar sonatu haietan gertatua.
|
|
|
Nolanahi ere den, ez nuke neure aurkezpen hau amaitu gura Aranaren euskal ekarpen batzuk gogoratu barik: ...uskararen batasunerako le hen pausoak ezarri zituen, ipar eta hegoaldeko euskaldun guztientzat ortografia batzea planteatu zuenean; onomastika arloan frantses eta espainolaren azpian geneukan menpekotasunetik irten eta euskal santutegi berria eratu zuen, gaur ko lñaki, Jon, Miren edo Edume ugarien sortzaile espirituala izanez, eta, az kenik, hizkuntza txukuntzeko kezkaz oroitu beharra dugu,
|
euskarak
kultur eta zientzi terminologia berria bere erroetatik sortzeko daukan ahalmena nabar menduz.
|
|
|
Euskara Biziberritzeko Plana, Kultura Sail berak atondua, erdizka eta gaizki bete da; Osakidetzan eta Ertzaintzan euskara, kultura plan berri honetako ardaztzat aitortua, missing dago, 25 urteko autonomia aroan abertzaleak omen direnak sail bi horietan arduradun egon ondoren. Esperantza konfiantzaren etsai baita gehienetan, etaabertzale izateak deus gutxi bermatzen baitu
|
euskarazko
kulturan, diskurtso politiko boto biltzailea zabaltzea ez bada.
|
|
|
Beste alde on batetik, iruditzen zait kultur plan honetan ahalegin berezia egin dutela
|
euskarazko
kulturaren garapenari bidea zabaltzen. Horretarako dago zazpigarrenardatz estrategikoa," Kulturgintzan euskararen erabilerainda rtzea", zazpi lehentasunezko jardueraildo rekin eta hamasei jarduera rekin.
|
|
|
Alabaina, ez da aski, erroerroko oker bat baitauka, nire ustez:
|
euskarazko
kultura kategoria bat, zati bat soilik da plan honetan, ez osotasun bat, unibertso bat. Akats hori lehen aurkezten eta ezartzen da," Kulturaren eta kontzeptuen esparrua", non oinarri teorikoak isurtzen diren.
|
|
|
Akats hori lehen aurkezten eta ezartzen da," Kulturaren eta kontzeptuen esparrua", non oinarri teorikoak isurtzen diren. Jatorrizko idazkuntza gaztelaniaz egin denez," vasquidad"," vasquismo," vasco" eta antzeko beste kontzeptu batzuk karga eta ondorio handiak dituzte
|
euskarazko
kulturarentzat eta bertsioarentzat; eta erronkatu genituzkeela uste dut.
|
|
|
Beraz, garbi esaten ez bada ere, erraz igartzen da Kulturaren Euskal Plana" Gaztelaniazko Kulturaren Euskal Plana" dela, non" vasco/ euskal" adjektiboak euskal herri tar eta/ edo EAEtar esan nahi duen, kasuan kasu. Guk behar duguna da"
|
Euskarazko
Kulturaren [Euskal] Plana"; eta gaztelaniazko planarekin partaidetza egin" ez berbazko kultur sektoreetan". Bestela, euskarazko kulturak ez du garapen iraunkorrik izango.
|
|
|
Guk behar duguna da" Euskarazko Kulturaren [Euskal] Plana"; eta gaztelaniazko planarekin partaidetza egin" ez berbazko kultur sektoreetan". Bestela,
|
euskarazko
kulturak ez du garapen iraunkorrik izango. Horretan ari da gizartetik sortzen den euskalgintza, eta baita Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua," Euskararen Unibertsoa" izeneko Jardunaldietan oin hartu zuena.
|
|
|
Alde horretatik begiratuta, euskarazko kultura periferia da. Baina nago,
|
euskarazko
kulturaren barrenean ere badagoela beste zentro eta, jakina, beste periferia bat ere. Euskarazko kulturaren periferian kokatzen dira/ dituzte" ezker abertzaleko eta inguruko idazle eta kulturgileak" etaerdian erakundeek beren altzo amultsuan hartutakoak. Bilbon, euskarazko zentrokoak zeudela uste dut, ez periferiakoak.
|
|
|
Alde horretatik begiratuta, euskarazko kultura periferia da. Baina nago, euskarazko kulturaren barrenean ere badagoela beste zentro eta, jakina, beste periferia bat ere.
|
Euskarazko
kulturaren periferian kokatzen dira/ dituzte" ezker abertzaleko eta inguruko idazle eta kulturgileak" etaerdian erakundeek beren altzo amultsuan hartutakoak. Bilbon, euskarazko zentrokoak zeudela uste dut, ez periferiakoak.
|
|
|
Kulturaren Euskal Kontseilua 40 kidek osatzen dute, 25 kultur eragile eta 15 erakunde publikoetako ordezkari. Plana lantzeko 19 lan talde sortu ziren eta 300 pertsonak hartu du parte, 21 txosten eztabaidatuz, zeren horietariko bi zeharkakoak izan baitira,
|
euskara
kulturan landu behar zuen batek, eta kultura digitala besteak.
|
|
2005
|
|
|
Kinka horretan
|
euskarazko
kultura hutsaren hurrengo gera daiteke...
|
|
|
Han bildu ziren beste hainbat talde ere: Iruñea Berria, Batzarre, Aralar, ESK, LAB, ELA, Administrazioan Euskaraz Taldea eta
|
Euskara
Kultur Elkargoa.
|
|
|
Bertzaldetik, Nafarroako euskaldunen hizkuntza eskubideen murrizketa instituzionalak 2000 urtetik Nafarroako bertako eta Euskal Herri osoko erakunde ezberdinen gaitzespenak eta zuzentzeko gomendioak bildu ditu (Nafarroako Arartekoa, Euskaltzaindia, Oinarriak, Kontseilua, Behatokia, EHE,
|
Euskara
Kultur Elkargoa...), bai eta nazioartekoenak ere (Gutxiengo Hizkuntzen Europako Bulegoa). Azkenekoa Espainiak Eskualde Mailako edo Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Karta nola betetzen ari den aztertzen duen balorazio txostena da eta kritiken ildo beretik segitzen du.
|
|
|
Hil horren 9an, berrehunen bat lagun bildu ziren Baionako geltokian, tren txartelak euskaraz eskatzeko.
|
Euskarazko
kulturak urteari protesta, interpelazio, manifestaldi eta elkarretaratze batekin eman zion hasiera. Oso sintomatikoa.
|
|
|
Baina EAEko
|
euskarazko
kulturaren egoera ikusita, ekintzarako garaia ere badela dirudi. Ez da pentsatu behar Eusko Jaurlaritzan bi alderdi abertzale daudelako, euskararen aldeko protestak, interpelazioak, manifestaldiak, elkarretaratzeak eta idatziak behar ez direnik.
|
|
|
2000ko artikuluan nioen
|
euskarazko
kulturan nabarmena zela gipuzkoarren ekarri oparoa, bertsolaritzaren pisua, eta Eusko Jaurlaritzaren sos banatzaile funtzioa. Lehena eta hirugarrena, puntu batean behintzat, batu beharrean egonen gara, Kultura saileko buruak ere gipuzkoarrak baitira, aurreko urteetan izan diren legez.
|
|
|
Ez dakit nola doan probintzia horretako
|
euskarazko
kultur ekoizpena, ez gaizki, seguru, Ibon Sarasolaren azken ekarpenak dendara joan eta erosteko modukoak baitira, kasu. Baina badirudi Eusko Jaurlaritzaren diru-laguntza emailearen zeregina urritu dela.
|
|
|
Beraz, egoera kezkagarri baten aurrean gaude eta, dirudienez, EAEko Kultura sailak ez du adore politikorik, kemen gidatzailerik, engaiamendu erabakigarririk,
|
euskarazko
kulturaren garapenean funtsezko jauzi kualitatibo eta kuantitatiboa emateko. Ausardia ren ezean, errutinak jota daudela dirudi," lehengoa berriz ere", zerbait doituta.
|
|
|
Zartagia sutan eta Eusko Jaurlaritza
|
euskarazko
kulturan eta hezkuntzan. Hor frogatzen dira biak.
|
|
|
|
Euskarazko
kulturaren garapenean aurrerapauso kuantitatibo eta kualitatibo esanguratsua emateko, eragileekin adostutako plan estrategiko propio, espezifiko eta sendo bat behar da lehenik, berbazko kulturari zehazki zuzendua eta" Plan Vasco de la Cultura" orokor horretatik bereizia (gaztelaniaz ernatuta, pentsatuta eta idatzita dagoen plan hori" Kulturaren Euskal Plana" itzuli da, non&quo... Hirurak falta dira eta dagoen" Euskara Biziberritzeko Plana", txarra izan gabe, eskasa da, eta bere helburu mugatuak ereerdiraino bakarrik bete dira aurreko urteetan.
|
|
|
|
Euskarazko
kulturan bertsolaritzaren pisua behar baino handiagoa zela iruditzen zitzaidan 2000n. Horren zergatiak adar askotan bilatu behar dira, eta ikastoletan haur eta gazteekin lantzen den ahozkotasuna (zorionak horregatik) ez da txikiena, seguruenik.
|
|
|
ASKOREN ARTEAN.
|
Euskara
Kultur Elkargoa. Iruñea.
|
|
2006
|
|
|
|
Euskara
Kultur Elkargoa
|
|
|
|
Euskara
Kultur Elkargoak argitaratu du izenburu hori duen liburua. Iruñean, joan den abenduan egindako jardunaldietan esandakoak bildu dituzte argitalpenean:
|
|
|
Euskaldunak gara, eta geure kulturaren biziraupena bermatzeko ezinbestekoa dugu
|
euskarazko
kultur produktuak sortzea, prestigioa ematea eta kontsumitzea. Erakunde publikoen obligazioa da ekoizpen horri babes egokia eskaintzea, batez ere azpiegitura industrial egoki bat osatzearen bidetik.
|
|
|
Gure esparruak,
|
euskarazko
kulturarenak eta, askotan ere, literaturarenak, halako kibbutz handi bat ematen du, eta hizkuntzak, eta hizkuntzarekin baterakorrekzio ideologikoak ezartzen dizkigun mugetatik hara ez gara apenas ateratzen.Oso argi dugu zer esan dezakegun eta zer ez. Euskaldun zintzoaren txipa oso ondotxertatua daukagu.
|
|
|
Horixe da Unamuno-k beti egiten duena, horrela agerira ateratzen zaiola ezkutuko bere egiazko motibazioa. Behin eta berriro,
|
euskararen
kultur ezintasunaren argumentua, euskal herri/ arrazaren iragan historiaren argumentura itzultzen du (historia gabetasunera) 297. " La civilización y cultura que hay en el país vasco son de origen latino";" el idioma vasco lo era de un pueblo que antes de ponerse en contacto con los pueblos latinizados que le rodean vivía en un estado casi salvaje; no queda rastro alguno de civilización alguna indígena, que no ha debido de haber.
|
|
|
1956a
|
euskarazko
kultur aldizkarien urtea izan zen. Jakin sortu zenekoa, Euzko Gogoa Europan agertu zenekoa, Egan ek jauzi gaitza eman zuenekoa, Karmel kaleratu zen urtea.
|
|
|
" paisano" bilakatu zen Jakin. Bide sozial berriak erakutsi zituen horrek, gero eta zabalagoa eta anitzagoa ageri zen
|
euskarazko
kulturaren barruan, baina politikak eta zientziek astindu zuten Jakin zaharberritu hura, debekuraino (1969).
|
|
|
euskal kulturaren bideak lantzen" (Euskera VIII IX,, 336 or.). Jakin aldizkariko lehen 15 zenbakietan erabilitako" kultur hitzak" bilduak zituen.
|
Euskara
kultur hizkuntzaren mailara jasotzeko aldizkariak izan duen helburu nagusia agerturik, eta kultur hitzen eta kultur hiztegiaren arazoaren inguruan izandako eztabaida luze eta batzuetan garratzaren berri eman ondoren, aldizkarian ordurako nagusitua zen joera agerian jartzen du, bertan erabilitako kultur hiztegiaren lagin zabala erakutsiz, eta bertan nabari diren arazoak nabarmenduz, Euskaltzaindia...
|
|
|
1957ko" Jakinlarien" bileran aldizkarian idatziko zuten guztiei eskatu zieten erabiltzen zituzten kultur hitzen zerrenda egin eta erredakziora bidaltzeko; gainera
|
euskarazko
kultur hiztegiaren bilketa sistematikoa egitea erabaki zuten bilera berean. Joxek bere hitzaldian dioenez," lan hau dexente aurreratua dabil, edo dago.
|
|
|
Joxek bere hitzaldian dioenez," lan hau dexente aurreratua dabil, edo dago. Gaur egon baitago, geldi asko" (345 or.).
|
Euskarazko
kultur hiztegia landu beharraz ohartarazteaz gain, bere eginkizuntzat hartu zuen Jakin Taldeak hori landuz joatearena. Areago, hori zabaltzeko lan didaktikoa egin nahi izan zuen, aldizkariaren nahiz liburuen bitartez.
|
|
|
Besteak beste,
|
euskara
kultur hizkuntza bihurtzeko asmoz sortu zen Jakin aldizkaria, lehen editorialean bertan nabarmen ageri denez:
|
|
|
Nik bezin ondo dakizu: gure
|
euskera
kultur yoera ta kultur ats guzi guzietan murgil ez bitartean, aizea orrazten ari gera.
|
|
|
Orrialde gutxi lehenago, ordea, orduan aldizkariaren zuzendaria zen Joseba Intxaustik,"
|
euskera
kulturaz bakarrik salba dezakegu" esan ondoren, zuzenbide, medikuntza eta ingeniaritza modernoak ere euskaraz adierazi beharra aldarrikatu zuen, gaurko jende jantziaren kultura" praktikoa", berak zioenez (ik. " Illobira bultzaka", Yakin 9, 1959, 84 or.).
|
|
2007
|
|
|
Euskara Elkarteen ekintzatan erakargarritasuna ezinbesteko ezaugarria den moduan, mezuetan eta diskurtsoan ere horretan asmatzen izango dugu erronka. Mezu eta diskurtso hutsek ez dute balioko, lehenik eta behin
|
euskarazko
kultur adierazpideak" izan" izan du erakargarri eta horretan sortzen, berritzen eta eredu gozagarriak eskaintzen izango dugu lanik. Baina ondoren, eta hementxe dugu erronka, egiten dugun hori komunikatzen asmatu behar dugu.
|
|
|
Baina ondoren, eta hementxe dugu erronka, egiten dugun hori komunikatzen asmatu behar dugu. Euskaraz bizi nahi dutenengana heldu behar gara, gune sinboliko honen baitan sortuko baitira
|
euskarazko
kultur adierazpide eta dinamika berriak. Era berean, euskaldunak izanik erdal kulturan murgilduta bizi direnei euskaraz bizitzea posible dela eta gozagarria dela adierazteko behar beste zirrikitu eta aukera bilatu ditugu.
|
|
|
Kultura transmisioa euskararen ikuspegitik Iparraldean – Erramun Baxok familian ezin bada ikastetxean. orain beretik ikusten dugu
|
euskarazko
kulturaren garapena bertso saioetan, atseginezko irakurketa eta idazketa ekintzetan. euskara eta kulturaren arteko lotura josten ari da belaunaldi arteko urraspide batean. euSKal KulTuRaRen TRanSmiSiO nORmalizaTua y
|
|
|
Euskara elkarteek bizipen hori transmititu nahi dute kultur eskaintzaren bitartez,
|
euskarazko
kultur adierazpenen sorkuntza eta hedapenean eraginez nagusiki. Euskarazko emanaldiak programatzen dituzte, ez euskaraz direlako bakarrik, euskaraz izateak euskal komunitatearen erreferente egiten dituelako, komunitate bezala bizi ditugun kezka, arazo eta ikusmoldeak erakusten dituelako eta, nola bizi garen erakutsi nahi dutelako.
|
|
|
Beste hitz batzuetan esateko: EuskalHerriko kultura planak
|
euskarazko
kultura plana itota eta baztertuta daukala. Izanere, kultura ez baita bakarrik sortzeko.
|
|
|
Zer gerta ere, Lakuntzako Udalak plaza estaltzen duen toldoa zabalduko du.Sakandarren egunaren antolaketa hasiera batean euskara taldeen bizkar zegoen, baina pixkanaka elkarteak ere sartu dira. Hala, aurten Irurtzungo Aizpea euskara taldea, Irañetako
|
Euskara
Kultur Taldea, Altsasuko Kima euskara taldea, Etxarri Aranatz eta Altsasuko Euskal Herrian Euskaraz taldeekin batera egunaren antolakuntzan Irurtzungo Pikuxar euskal txokoa eta Iturmendiko Aitzkozar elkartea aritu dira. Ibarreko taldeen inplikaziorik gabe ezin izanen zen Sakandarren eguna aurrera atera.
|
|
|
Erregimenak, edo berorren ildoko zenbait disidentek,
|
euskarazko
kulturari tartetxo bat bederen eman diezaiokeela uste du, nonbait. Nazioartean jada lortu duen segurtasun berriak, batetik, eta kanpoko euskal salakuntzei aurre egin nahiak, bide zerbait liberalagoak urratzera eramango du.
|
|
|
1950eko hamarkadak bestelako berritasun ausarta dakar euskal kulturara, Erbestean bezala Hegoaldean ere:
|
euskarazko
kultur aldizkari erdi goikoena. Bi izen dira aipatzekoak:
|
|
|
Aldizkariaren asmoak birdefinitu egin ziren orduan," Asmo berri" editorialean: jada erabat
|
euskarazko
kultur aldizkari bihurtzea erabaki baitzen22:
|
|
|
Bazirudien, bada, argitalpen alorrean garai berriren baterako leihoak irekitzen ari zitzaizkiola
|
euskarazko
kulturari.
|
|
|
Hori uste dut izan zela gerorako lorpenik emankorrena. Elkar ezagutu genuen, elkarren lankide izan ginen, elkarri lagundu genion gure
|
euskarazko
kultur idazlana aurreko belaunaldiari eta euskaltzale orori aurkezten. Horren arrastoan, edo horren ondoan, sortu ziren protagonismo berriak ez ezik Ikastetxe eliztarretako barne kanpoko euskal aldizkariak (Laiaketan pasiotarrena,; Arnas sakramentinoena, 19591967; Erein laterandarrena,; Gogoz karmeldarrena,).
|
|
|
Zer da aldizkaria:
|
euskara
kultur arloan lantzeko eta estudianteak idazten trebatzeko saialeku bat (ikastetxe eliztarrek halako barne aldizkariak edukitzeko tradizioa zegoen), ala zinezko publiko batentzako publikazioa. Irakurleria interesatu bat bilatu eta zabaldu gura bada, gaietan eskolako ikasgaien lanketa baztertu beharra dago, egungo gai bixiak tratatzeko; baina baita esposizio" eskolastikoa" ere, saio aldera jotzeko; eta, hirugarren, erraztu beharra egongo da euskara bera, euskal irakurlegoarentzat ulergarria izateko.
|
|
|
Euskararen eredua eta kultur aldizkariaren eredua (kulturarekin gaien eremuren bat baino gehiago trataera jasoa ulertuz), arazo biak elkarri lotuak zeuden, eta biak bakarra bezala moldabidetu dira: Jakin ek publiko moderno bat bilatzen duen
|
euskarazko
kultur aldizkari modernoa izan gura du: eta, horretarako, euskara modernoaren beharra ondorioz inposatuko da.
|