|
2000
|
|
|
. Zuzendaria Macarena Pombo madrildarra dugu;
|
euskaraz
ez dakien arren, proiektuan murgildu da. Bere ustez,
|
|
|
Kanpotik datozenak ere euskaldunak izan ohi dira, Azpeitia eta barnealdekoak gehienbat. Baina horrek ez du esan nahi,
|
euskaraz
ez dakien herriko norbaitek erdaraz ezin dezakeenik hitz egin, noski»
|
|
|
Dena den, Joxe, zuk aipatu duzu Quebecen eta eskolan frantsesez aritu arren, gero kalean ez dituztela hemengo haurren arazoak. Baina, jakina,
|
euskara
ez da frantsesa. Frantsesa gutxitua izan daiteke leku batean, baina frantsesa oso hizkuntza indartsua da.
|
|
|
Blazquezek
|
euskara
ez jakitea deitoratu zenuten. Zu zeu ez zara euskara praktikatzeagatik nabarmendu ere.
|
|
|
Euskararen arazoarengatik ederto larrutu naute beti. Nik ez dut hitz egiten, baina euskara ulertzen dut;
|
euskaraz
ez didate ziririk sartuko. Lagunarteko espresio venezuelar bat erabili nuen, batere gogaikarria ez zena:
|
|
|
Ez dut hiztegia asko erabili. Forense hitza, adibidez,
|
euskaraz
ez da horrela esaten. Baina horrela utzi dut nik, mediku auzitegia ez baita oso ondo geratzen
|
|
|
Idiazabalgo gaztari dagokionez, Olaberriko Ovekik gaztelania baliatzen du eta Lanak frantsesa eta ingelesa ere bai. Baina
|
euskara
ez batak ez besteak.
|
|
|
Euskararen erabilera bultzatzearren egin beharreko jauzia duela bi urte egin zuten, euskara hutsean emititzea erabaki zutenean, lekeitiarrez batez ere. 8.000 inguru biztanle dituen Lekeition gutxi dira
|
euskaraz
ez dakitenak. Dena den, saioren bat egiteko prest legokeen norbaitek euskaraz ez jakitea ez litzateke arazo izango, euskaldun baten laguntza edukiko luke-eta.
|
|
|
8.000 inguru biztanle dituen Lekeition gutxi dira euskaraz ez dakitenak. Dena den, saioren bat egiteko prest legokeen norbaitek
|
euskaraz
ez jakitea ez litzateke arazo izango, euskaldun baten laguntza edukiko luke-eta.
|
|
|
Ez dago mugarik euskarak gainditu ez dezakeenik. Oztopoak hor egonda ere,
|
euskara
ez dago gaizki, bere txikitasuna ez da mugarria kulturgintza behar bezala eraikitzeko. Islandian esaterako, 300.000 baino ez dira eta, ba al dakizu zenbat egunkari dituzten?...
|
|
|
Era berean, berez ingelesez dagoena erdararen galbahetik datorkigu; bada, galbahe hori kentzeko balio dezake.
|
Euskarak
ez du bitartekaririk behar, txokokeria ez delako, unibertsala baizik.
|
|
|
Izenburutik beretik ageri denez, begi onez ikusten gaitu Mark Kurlanskyk. Euskaldunak
|
euskaraz
ez dakien euskaldunak egin lezakeen moduan idatzi digu liburua. Ez da debaldekoa liburuaren izenburutarako Gabriel Arestiren" Nire aitaren etxea" erabili nahi izatea, eta Iratzederren poemak ere ingelesera itzultzen jardutea, nahiz azkenean bestelako izenburua erabaki.
|
|
|
Bestetik, inmigranteen etorrera Euskal Herrira izango dute eztabaidagai. " Gurera etorritako etorkin gehienek,
|
euskara
ez dela beharrezkoa ikusirik, bizkarra eman diote gure hizkuntzari, horrek euskaldunengan sortzen duen etsipenarekin, elkarbizitza kaltetzeraino. Gainera, oraingo egoera politiko petrala dela eta, abertzaleei etorkinak baztertu nahi izatea leporatu izan zaie.
|
|
|
Izan ere, ez ditzagun eskuak burura gai honekin bakarrik eraman. Euskal Herria
|
euskara
ez dakiten euskaltzaleez gainezka dago, eta, kuanto, baita erdalzale diren euskaldun askoz ere. Euskal Herriko eliztarren adina 45 urtez gorakoena da eta hala ere, jende gehiena, elizaz ezkontzen da.
|
|
|
Euskal Herrian gatazka politiko bat dagoela isilarazi nahi dute, ez zaie interesatzen Frantzia eta Espainiako mugetan gatazka bat dagoela azaltzea, 500 preso eta 2.000 errefuxiatu daudela. Iparraldean
|
euskara
ez dela ofiziala ezkutatu nahi dute. Guk, modu baketsu batez, Euskal Herriari ukatzen zaizkion eskubideak aldarrikatu nahi ditugu munduaren aitzinean.
|
|
|
egia esan ote du edo saiakera bat izan da dena? Zu iruñear peto petoa zara, baina
|
euskara
ez omen zenuen gurasoengandik jaso. Nola ikasi zenuen euskaraz?
|
|
|
|
Euskara
ez dadila izan ikastetxe batean ezarritako eredu baten ondoriozko hizkuntza. Kalean haur eta gazteek, euren elkarrizketarako ere erabil dezatela.
|
|
|
Zergatik? Badirelako
|
euskaraz
ez dakiten abertzale batzuk herri honen oso ikuskera kostunbrista dutenak. Eta analogiaz pentsatzen dute, euskaldunok horrelako zerbaitetan ari garela.
|
|
|
Eta analogiaz pentsatzen dute, euskaldunok horrelako zerbaitetan ari garela.
|
Euskaraz
ez dakien nazionalista askok askotan kalte egiten dio euskal kulturari. Kuriosoa da ikustea nola, zuk liburu bat erdaraz argitaratu, eta Euskal Herriko jendeak esaten dizun," hombre, no sabia que escribieseis estas cosas en euskera".
|
|
|
|
Euskaraz
ez dakiten biztanleekin informazio zubiak antolatzea premiazko lana da. Euskal munduaren garapen, lorpen, disgustu, poz eta arazoen berri zuzena izan dezaten eta askotan jasotzen ari diren mezu gaizto eta manipulatzaileen aurrean erantzuna emateko bidea izateko.
|
|
|
Euskarari eta euskaldunei begira, guretzat ulertezina baita Jaurlaritzako zein Diputazioetako goi karguetan elebidunak ez jartzea. Txarrago oraindik euskaldun herrietako zenbait Udaletan
|
euskararik
ez dakiten alkateak jartzea. Jokaera horrek euskalduna, bere burua gutxietsiz, etsipenean uzten baitu.
|
|
|
|
Euskara
ez ezik latina ere irakatsi beharra ote dugu. Zeren, 1998an Euskal Erkidegoko Legebiltzarrerako hauteskundeetan politikarien aldetik astakeriarik aski entzun izan dugu.
|
|
|
Trentoko Kontziliotik irten ziren aginduen arabera bideratu zen auzia, baina ez zenbait eragozpen sortu gabe. Nafarroan 1584ko Pastoral bisitek erakusten dutenez, Allingo Eulz herrixkakoek
|
euskararik
ez zekien apeza jarri zitzaielako sortu zituzten eztabaidak hor daude, aipatu dudan Goñi Gaztambideren obra horretan, 479 orrialdeetan. Hala eta guztiz ere, 1590 urtean idatzi ziren Constituciones synodales etan finkatu ziren, Pedro de la Fuente apezpikuaren denboran, dotrina irakasteko arau zehatzak.
|
|
|
Diario de Navarra tik hor ari izan zaigu Ollarra, oilarkeriak egin nahirik, baina oilandaren gisa. Batetik, Lingua Navarrorum
|
euskara
ez zela sinestarazi nahian eta, bestetik, egunkari horretan euskara batuaren aurka gipuzkera eta inoiz bizkaierazko artikuluei leku eginaz. Ohartzen ez delako, edo ohartu nahi ez duelako, Euskaltzaindiaren gomendiozko euskara batuak nafarreran duela bere muina, euskalkiz inoren muinik izatekotan.
|
|
|
a) euskalduna, b) elebiduna, d) gazteleraduna. Kontuan eduki gabe, adibidez, herri euskaldunetan badirela
|
euskararik
ez dakitenak eta baita Tafallan zein Tudelan euskaldunak ere, euskara gaztelera baino hobeto menderatzen dutenak. Hala denean, gizon bakoitzak zuzenean, berarekin darama edonora bere foru pertsonala, erkidego edo komunitate baten barnean ezinezkoa baita bestela jokatzea giza eskubideak hautsi gabe.
|
|
|
Nafarroan, bertako Legebiltzarrak herrialdea zatitu zuen, apartheid lotsagarri batera eramanaz, inguru euskalduna, elebiduna eta gazteleraduna bereiztuta. Baina, inguru euskaldunean badira
|
euskararik
ez dakiten nafarrak, inguru erdaldunean, antzina Lingua Navarrorum zeritzana mintzatzen zen alde hartan, euskaldun nafarrak diren bezala. Hori, 1948an ONUk azaldu zuen Giza eskubideen kontra doa.
|
|
|
izenpean eta frantsesez aurkeztua. Gainera, frantsesera itzuligabe dauden jakinarazpenak eta euskarari buruzko artikulu gutxi batzuk izan ezik, egunkari honetan
|
euskara
ez da inondik inora azaltzen. Aldiz, Sud Ouestek, edozehatzago esanda, Jean Batiste Dirassar kazetariak, duela zenbait urtetatik hona,. Bidez Bide?
|
|
|
DEIA, ELMUNDO, eta DIARIO VASCO.
|
Euskarak
ez du ezta balio estatistikorik ere hartzengainerako egunkarietan: EL CORREO, DIARIO DE NAVARRA, DIARIO DENOTICIAS, EL PAIS, SUD OUEST eta EL PERIODICO DE ALAVA.
|
|
|
Euskara gutxi gutxi erabiltzen du bere orrialdeetan El Correo egunkariak,
|
euskarak
ez du eskuratzen albisteen %1 bera ere. Beraz, datuak oso balio estatistikotxikikoak dira.
|
|
|
Bai atal batean eta bai bestean ere, nahiz gizarte gaiak izan, nahiz iritzi gaiak izan, euskararen ingurukoak dira, batez ere, argia euskaraz ikustenduten horiek. Euskarak metahizkuntza funtziorik nabarmena du Diario Vascon.Bestalde,
|
euskarari buruzkoak
ez diren euskaraz idatzitako artikuluek Euskal Herriadute jomuga. Euskaratik eta Euskal Herritik at, euskaraz ez da deus ezer argitaratzenegunkari donostiarrean.
|
|
|
Euskarak metahizkuntza funtziorik nabarmena du Diario Vascon.Bestalde, euskarari buruzkoak ez diren euskaraz idatzitako artikuluek Euskal Herriadute jomuga. Euskaratik eta Euskal Herritik at,
|
euskaraz
ez da deus ezer argitaratzenegunkari donostiarrean. Euskaraz argia ikusitako albiste apurrek Euskal Herria dutesorburu eta Euskal Herria helburu.
|
|
|
Euskaraz argia ikusitako albiste apurrek Euskal Herria dutesorburu eta Euskal Herria helburu.
|
Euskarak
ez du Euskal Herriaren errepresentazio mugatik harago joaterik egunkari donostiarraren eskutik.
|
|
|
Ezker abertzalearen sektore batean, pisusoziologiko dezentekoa, euskarak hartu du legitimazio sinbolo nagusiaren lekua: euskara politizatu eta sublimatuak alegia.
|
Euskararik gabe
ez dago Euskal Herririk, ezdago askapen politikarik. Arana Goirik Jainkoarekin eta Foruekin egin zuen bezalaxe, errebindikatzen den euskara ez da arbasoen euskara garbija, euskalkietan sakabanatutakoa, izango:
|
|
|
Euskararik gabe ez dago Euskal Herririk, ezdago askapen politikarik. Arana Goirik Jainkoarekin eta Foruekin egin zuen bezalaxe, errebindikatzen den
|
euskara
ez da arbasoen euskara garbija, euskalkietan sakabanatutakoa, izango: euskara eraberritua, batua, izango da, galdu ez zedin zegoen soluziobakarra, bestalde.
|
|
|
Orain arte argi esan ez badut ere, sumatuko zenuten dagoeneko, neronek Txillardegi ikusten dudala, historikoki eta hein handi batean, baina ez bera bakarrik, euskara eta askapen politika suturatzeko joeraren abiapuntuan. Baina, nire irudiko, ezkontza hori ezinbesteko bihurtzeak ez die, ez
|
euskarari
ez eta askapen politikari, onik ekarriko. Historikoki, sutura horiek ez dira inoiz jositako bi parteentzako mesedegarriak izan, eta bai bien kalterako.
|
|
|
Bakarra etaosoa da, eta askapen politikak sortzen dituen beste posibilitate guztiak (printzipioz, infinituak) xurgatu egiten ditu, bere menpe ipiniz.
|
Euskara
ez badakizu, ez duzu inongolegitimitaterik askapen politikan parte hartzeko. Horrela bada, ezker abertzaleak, PNVren eskema historizista eta tradizionalistekin hautsi ondoren, bere politika besteelementu objektibo batekin lotzeko arriskua du:
|
|
|
Horrela bada, ezker abertzaleak, PNVren eskema historizista eta tradizionalistekin hautsi ondoren, bere politika besteelementu objektibo batekin lotzeko arriskua du: ?
|
euskararik
ez badago, ez dagopolitika abertzalerik?. Baina hona hemen horren guztiaren muga:
|
|
|
Baina hona hemen horren guztiaren muga: . Zer leku emanantiabertzale diren euskaldunei?? 8 Edo
|
euskara
ez dakiten abertzaleei. Ezin erantzun.Impassean gaude, Buesari egurra ematea gauza erraza zen neurrian, zer gertatzen daBuesaren antzeko politika daraman Oliveri euskaldun petoarekin?
|
|
|
abertzaletasunak har zezakeen bideazizuturik.
|
Euskara
ez dela euskaldun agertzeko janzten dugun soineko apaina. Nazioidentitatearen oinarrizko zutabea dela euskara; hain zuzen ere, zeinurik garaiena beradela, euskaldunon arteko kidetasuna eraikitzeko.
|
|
|
Hurrengo torpedoak (ez bakarrik metaforikoak) hizkuntzaindigenoaren, estatusa? bera ukitu zuen,
|
euskara
ez baitzen (ezin baitzen izan!) hainbeste, balore, ren eramaile ziren heroien hizkuntza eredugarria, sasiuni bertsalismoaren aldarean sakrifikatzeko, akatzeko eta baztertzeko zerbait baizik, pelikuletakoazken, indio, maltzur, totel eta hezigabeak legez12 Ildo horretatik, zinemak, eskola sistemak bezalatsu, eragin nabarmenagoa izan zuen Aramaioko haurrengan13.
|
|
|
Ondorioz,
|
euskara
ez zen inoiz, irensten, balore positibo gisa, alderantziz baizik, hots, hizkuntza kultuen aurkako zerbait bezala.
|
|
|
Euskara (Lingua Navarrorum) zabartu egin zuten eta okerhorrek ondorio tragikoak ekarri dizkio Euskal Herriari. 1225 urte inguruan, GaztelakoFernando III. erregeak, bere erresumako agiri publiko guztiak gaztelaniaz idatziakbehar zutela izan agintzen zuen bitartean, bere seme Alfontso X.ak berraginduzuena?, nafar erregeek
|
euskara
ez beste hizkuntza guztiak erabiltzen zituzten ofizialkibere erresuman: latina, gaskoinera, Nafar Aragoiko erromantzea; gero gaztelania erebai eta, azkenaldian, frantsesa ere.
|
|
|
Kasu horretan, euskaraz audientzia hitza erabiltzen dugu. Beraz, dela egintza, dela kopuru edo indizea,
|
euskaraz
ez dugu zertan beti hitz berbera (audientzia) erabili, erdaraz ele bakarraz erabiltzen diren kontzeptuak adierazteko.
|
|
|
Leizarragaren Testamentua baino sendoagoa eta osoagoa, nik uste. Eta nik egunoroz irakurtzen dut pasarteren bat edo bertze, eta zuk ere irakurri zenuke noizbait, ikus dezazun
|
ezen
euskara ez dela hain labur, eskas eta hertsi, nola munduak uste baitu eta baitauka dela.
|
|
|
Eta, jauregiaren izena zenbatenaz gorago zeramala eta izenaren itzala zenbatenaz urrunago, hainbatenaz hertsiago ezarri zituen aitak jauregiko barren arauak, ordenantzak eta zirimonia suerte haiek guztiak. Eta, are gehiago, zeren, Villagrandeko dukeari jauregirat etortzeko gonbita egin zionean, eta jakin zuenean ezen dukeak gonbita onartu zuela, Donibane Lohizunetik ekarri baitzuen, izendatuki eta espreski, dukea jauregiratu baino bi hilabete eskas lehenago, kontu haietan aditua zen zirimonia maisu bat, jaun Louis Delapierre zeritzana, Borde len jaioa eta
|
euskaraz
ez zekiena, baina bai gaztelaniaz, frantsesez bezain ongi, etxeko sehiak eta zerbitzariak ohitura eta usantza haietan aitzinago zitezen eta finago zitezen.
|
|
|
Noski. Eta hemen
|
euskaraz
ez dakienak zapaldu egiten gaitu, eta abar eta abar. Erre  tzen duzu?
|
|
|
Gero eta ozenago dator deiadarra, gaztelania santu horren aldamenean bestelakorik egongo ez bailitzan.
|
Euskara
ez omen da zilegi eta legezko, folklore hutsezko kontuetan ez bada. Unibertsitateko curriculumak, ogibide alorrekoak... oro dira deusezak erdaraz gauzatu ez badira.
|
|
|
Ildo horretan, saritutako lanak kanpoan zabaltzeko gainsariak sortu dira. Horrela, euskarazko literatur sariaren irabazle eta akzesit saridunek, beren lanak nazioarteko zabalkunderako hizkuntza batera itzultzeko eta
|
euskara
ez den beste hizkuntza batzuetan aurkez daitezen katalogoa egiteko dirulaguntzak jasoko dituzte.
|
|
|
gonbidatu guztiek
|
euskaraz
ez zekitelako.
|
|
2001
|
|
|
Miguel Sanz lehendakaria eta Rafael Gurrea lehendakariordea izan dira dekretu berria defendatu duten aurpegi publikoak. Euskararen erabilera Nafarroako egungo errealitate soziolinguistikora egokitzearena izan da dekretua defendatzeko argudiorik nagusiena, lehengo dekretuaren bidez diotenez
|
euskaraz
ez dakiten nafarrek administrazioko lanpostuetara iristeko eskubideak babestearren, euskaraz ez dakiten herritarrak ez diskriminatzeko alegia.
|
|
|
Miguel Sanz lehendakaria eta Rafael Gurrea lehendakariordea izan dira dekretu berria defendatu duten aurpegi publikoak. Euskararen erabilera Nafarroako egungo errealitate soziolinguistikora egokitzearena izan da dekretua defendatzeko argudiorik nagusiena, lehengo dekretuaren bidez diotenez euskaraz ez dakiten nafarrek administrazioko lanpostuetara iristeko eskubideak babestearren,
|
euskaraz
ez dakiten herritarrak ez diskriminatzeko alegia.
|
|
|
deskarrilatzen zaigu, alegia. Eta ondorio gisa, ez dugula ezer ulertzen esaten dugu, eta
|
euskarak
ez duela balio esaldi luzeak egiteko. Alabaina, Axularrek esaten zuen bezala ez da euskararena falta baizik eta euskaldunona, erabiltzen ez dakigulako".
|
|
|
" Bilketa lana kulturala ere bada, eta beti ahal beste hizkuntzen baliokideekin sistematizatu behar da". Asko eskatzea izango da hori jasotzea, ekibalentzia matematiko teknifikatuak
|
euskaraz
ez direlako eman, aparatuak ingelesez daudelako, baina lan talde kualifikatu batek jasoko balu, gero, Euskaltzaindiak edo onespena eman eta kalera irteterakoan argia eta erraza izan luke, bere ustetan.
|
|
|
Arazoak arazo, itsasoko langileek beharrak aginduta jarrera zabalagoa izan dute hizkuntzarekiko. Argi dago Bermeoko eta Hondarribiko
|
euskarak
ez direla berdinak, baina jakin ohi dute herriz herri nola esaten dioten, euskaraz ez eze, baita Kantabrian, Asturias edo Galizian ere. Bermeoko Itsas Museoko Aingeru Astuik pidgin antzekoa egon dela aipatzen du, irrati abisuak direla-eta, harremana beti egon delako eta jarrera ez da baztertzailea.
|
|
|
Arazoak arazo, itsasoko langileek beharrak aginduta jarrera zabalagoa izan dute hizkuntzarekiko. Argi dago Bermeoko eta Hondarribiko euskarak ez direla berdinak, baina jakin ohi dute herriz herri nola esaten dioten,
|
euskaraz
ez eze, baita Kantabrian, Asturias edo Galizian ere. Bermeoko Itsas Museoko Aingeru Astuik pidgin antzekoa egon dela aipatzen du, irrati abisuak direla-eta, harremana beti egon delako eta jarrera ez da baztertzailea.
|
|
|
Hego Euskal Herrian ongi ezagunak diren hitz eta kontzeptuak dira, baina Iparraldean ere urteak joan urteak etorri era horretako kanpaina sistematikoa jasaten ari dira. Gainera,
|
euskarak
ez du Ipar Euskal Herrian inolako ofizialtasunik ezagutzen, horrek dakartzan era guztietako oztopo eta zailtasunekin, hizkuntza defenditzeko zein garatzeko orduan.
|
|
|
Gainera, Gaztela eta Leongo eta Burgosko administrazioak ez du inolako oztoporik ezarri antolakuntza lanetan; momentuz behintzat. " Nahiz eta
|
euskarari
ez dieten begi onez begiratzen, eta lupaz irakurtzen dituzten arren, sasoi batean gure lurretan nagusi izan zen hizkuntzaren aldeko ekimenak, oraingoan ez dute oztoporik jarri", azaldu du bertako alkateak.
|
|
|
|
Euskara
ez dakizula aurpegiratzen dizutenean mindu egiten omen zara.
|
|
|
Horixe da Europako Batasunaren arazorik larriena, estatuen batasuna besterik ez baitu islatzen. Parlamentuko presidente Nicole Fontainek esan zidan finlandierak edo lituanierak, hizkuntz ofizialak izateko aukera zeukatela' estatu hizkuntzak zirelako', katalanak edo
|
euskarak
ez, ordea. Hau da, gaur egun euskararen ofizialtasuna lortu ahal izateko, estatu independentea izatea da aukera bakarra".
|
|
|
Baina hiztegi horretan aurkitzen ahal duguna ez dagokie hitzei bakarrik, zeren eta orduko euskal mamiak, izaerak, nortasunak azaltzen zituen esamoldeak, erranahi sakoneko hausnarketak ere Azkuek gauzaturiko mirari horri esker guregana heldu baitira. Hau da,
|
euskararena
ez ezik, euskal kulturaren isla gardena ere bada.
|
|
|
3) Errealitatearen eta kontagintzaren arteko banakuntza erabatekoa zen ikuspuntu linguistiko batetik. Belaunaldi hau ez zen euskaraz" bizi", euretako asko euskaldun berriak ziren eta
|
euskara
ez zen eguneroko bizitzaren zutabe(" soziologikoki" ez zirela euskaldunak zioen Ramonek)
|
|
|
Saizarbitoria, X. Kintana, I. Sarasola, A. Urretabizkaia, R. Arregi eta X. Lete biltzen zituen lagun talde hau, ez zen soziologikoki euskalduna, hau da,
|
euskara
ez zen beren eguneroko jardunaren oinarria. Frankismoaren debekuak eta zapalkuntza politikaren ondorioak jasaten zituen belaunaldiaz mintzo garela esan behar da.
|
|
|
Hemen ere, ezagutzak eskuratzea nola ulertzen denkultura bakoitzean argi geratzen da. Badirudi
|
euskaraz
ez dakiguna eskuratzekoekintza bakarra dagoela: ikasi.
|
|
|
Honekguztiak konfiantza ematen dio euskal irakurleari, normalizatu egiten du euskal obrenirakurketa, militantzia kulturalaren zirkulu mugatuetatik atera egiten du euskarazekoitzitako obren irakurketa.
|
Euskara
ez ezik, euskarazko literatura da mamu estraluzido izatetik kontsistentzia pittin bat izatera igaro dena. Euskal instituzio literarioa errealitatearen zati bihurtu da.
|
|
|
Saizarbitoriak berak 1991n Iruñean egin zen VIII. Galeuzcan adierazizuenez, bere belaunaldiak aurrekoen literatura berritzeko asmoarekin idatzi zuen.Besteren artean R. Saizarbitoria, X. Kintana, I. Sarasola, A. Urretabizkaia, R.Arregi eta X. Lete biltzen zituen lagun talde hau, ez zen soziologikoki euskalduna, hau da,
|
euskara
ez zen beren eguneroko jardunaren oinarria. Frankismoarendebekuak eta zapalkuntza politikaren ondorioak jasaten zituen belaunaldiaz mintzogarela esan behar da.
|
|
|
Neurrihandi batean, oraindik erdaldun direnek eusten diote joera honi; 2) Bestalde, euskararen erabilera normaldua nahi dutenak eta, horregatik, erabilerarako plangintzak indartu nahi dituztenak. Arlo horretan kokatuko genituzke jadanik euskaldundirenak baina euskara erabiltzerik ez dutenak edo euskaraz ezin bizi daitezkeenak.Gabezia hori indar handiz sentitzen dutelako uler daiteke askotan entzuten den?
|
euskara
ez da galduko ez dakitenek ikasten ez dutelako, baizik dakitenek erabiltzen ez dutelako? (Artze) esaldia hain barneratuta egotea euskaldunen artean.
|
|
|
(Artze) esaldia hain barneratuta egotea euskaldunen artean. Halaeta guztiz ere, beste ikuspegi batetik begiratuta,
|
euskara
ez erabiltzearen errua ezdagokie euskaldunei, erdaldunei baizik, euskaldunek erdaldunekin egiten dituztenharremanak eta komunikazioak (Alvarez Enparantza Txillardegi eta Isasi Balantzategi, 1994) derrigorrez erdaraz egin behar dituztelako.
|
|
|
Euskarazko izkribu hark halako irrealtasun bat ematen zien armen jabeei. Kalaportun jendeak euskaraz egin arren eta Goiok ere etxean eta kalean, Ikastetxean izan ezik, euskaraz egin arren, ez zen
|
euskaraz
ez idatzi ez irakurtzen. Armen erabilerari buruzko apunteena izan zen Goiok euskaraz leitu zuen lehenengo koadernoa, eta enbarkaziora behin baino gehiagotan itzuli zen paper koadrikulatu haietako eskuizkribua ulertu nahian:
|
|
|
Aski ote da, ordea, hemengoa izatea soil soilik, nahiz
|
euskaraz
ez mintzatu, edota euskaraz mintzatzea, nahiz hemengoa ez izan. Nik azaldua dut dagoeneko neure iritzia:
|
|
|
Bistan da hemen Karmelo Etxegarairentzat eta hitz hori orduan erabili zuten guztientzat euskaraz dakiena dela euskaldun. Hemen dugun kontua da nola deitu behar ditugun
|
euskaraz
ez dakiten, baina Euskal Herriko seme alde batetik edo bestetik diren erdaldunak.
|
|
|
Euskarak bere tamaina hori dela medio ez du gehiegizko hedadurarik izan, ez lurrez ez hiztunez eta ez literatura obrez ere. ...o tinta edo antzeko zerbait ez baldin bada, esaten zituenak edo esan nahi zituenak gordetzeko, tomateak potoan sartuta gordetzen diren bezala gorde  tzeko), joan den mendeetatik datozkigun lekukotasunak gehienbat lekukotasun idatziak dira, paperetan daudenak; eta paperetan âhori garai horietako paperak erabili behar izan dituenak ongi baino ongiago daki eta gehienetan damuz ikasten duâ
|
euskara
ez dela gehiegi ausartzen, ez dela gehiegi aurreratzen, euskara beti atzera samar gelditzen dela. Euskarazko hitz bat aurkitzeko ehunka hitz irakurri behar dira beste hizkuntzaren batean dauden dokumentuetan.
|
|
|
Frankotan ezinbestean, erdaldunekin ari ginelako eta erdaldun horiek
|
euskara
ez zekitelako eta gu txikiak ginelako; euskara jakiteaz gainera, erdararen bat ikasia genuenez gero, gu izaten ginen, eta gu izaten gara orain ere, besterekin erdaraz mintzatzen garenak. Zenbait gauza, eta ez dira nolanahiko gauzak, beti gure artean erdaraz agertu izan dira.
|
|
|
Orain egiten diren soziologia kontuetan sartuz gero, gure arteko bereizkuntza honetan, hots euskaldun huts eta erdaldun hutsen arteko bereiz  kuntza honetan, baziren noski elkarren artean bai euskaraz eta bai erdaraz zekitenak; beraz, euskaldun eta erdaldun zirenak aldi berean. (Gure artean erdaldun
|
euskaraz
ez dakienari esaten zaio, oker ez banago; esan dezagun, beraz, erdaldun ordez euskaldun berri, lehen erdaraz zekiena eta erdaldun berri lehen euskaraz zekiena). Beraz hiru talde baziren.
|
|
|
Axularri buruz ari delarik, dio: " Oroit zaitez ordea
|
euskara
ez dela, maiz, oker baldin bada ere, uste dugun bezala, gure etxeko hizkera, ez gure herrikoa, ezta gure eskualdekoa ere.
|
|
|
Munduak bizi duen aro berri honetan euskarari leku bat aurkitu nahi badiogu, Mitxelenak eskatzen zuen benetako leku nahikoa, abiapuntua izan da euskararen kultur eta hizkuntz esparru osoan (guk zentzu kultural argi batez Euskal Herria deitzen dugun horretan, alegia) euskara herritar guztion kultur ondaretzat hartua izatea; herritar guztiona esan nahi dut: euskaraz jakin eta egiten dugunona, baina baita ere
|
euskararik
ez dakitenena ere. Hori ezinbestekoa dela iruditzen zait, alde batetik.
|
|
|
Nire proposamenaren nondik norakoei buruz galdetu zidan gero. Gogoan dut
|
euskaraz
ez dakiten euskal herritarren hizkuntza harresia aipatu niola, besteak beste. Halaber, esan nion osasungarri litzatekeela, erdal hiztunen herritartasunarentzat bezala euskal hiztunon bertakotasunarentzat ere (euskara inoren aurka erabili baino, euskara geure buruen alde baliatu nahi dugun euskal hiztunontzat, alegia), euskal komunitate osoak gure arazo, kezken eta nahien berri izatea.
|
|
|
Elkarbizitzak bultzatuta ikusten zuen hain garbi eta hain hil edo biziko euskara batuaren premia, eta, garaiko liskarren gaindi, denborak garbi erakutsi du batuak, hizkuntza bera modernizatzeaz gainera, batu egin gintuela euskaldunok. Euskara baturik gabe, ez gaurko
|
euskara
ez gaurko Euskal Herria ez ziren diren bezalakoak izango
|
|
|
Inoiz idatzi nuen bezala, interesgarria litzateke ezagutzea
|
euskaraz
ez dakiten euskal herritarrek euskal munduaz duten irudia eta euskal munduarekin duten harreman sentimentala: guk proiektatzen duguna eta proiek  tatzen dugun horretatik jasotzen dutena.
|
|
|
|
Euskara
ez da (ba ote dago esan beharrik?) beste edozein hizkuntza baino zailago nahiz errazago. Zailago da, ordea, inguruko erdaldunentzat beste edozein inguruko erdara baino.
|
|
|
 erdaraz lehenbizi, gero, eta laburrago euskaraz.
|
Euskarazkoa
ez da, halaz ere, erdaratik iraulia, oraingo ohituraren arabera. Euskaraz ondu zuen  norbaitek (Irigaraik, Artetxek?).
|
|
|
Ez lau orrialdek, ez laurogeik, ez laurehunek ez diote euskarari gora edo behera handirik egingo, beharra beharrak eragin ez badu. Hizkuntza bat, eta
|
euskara
ez da besteak ez bezalakoa, ez da mintzabide bat besterik.
|
|
|
Funtsean bat gatoz: hura eta ni, alegia, etsirik gaude
|
euskara
ez dugula bertan behera gupidarik gabe utz dezakegun huskeria. Nik, ordea, ez dut sinesten hizkuntza eta pentsamoldea elkarri hark uste duen neurrian loturik dabiltzanik, behin eta berriro aditzera eman dudanez.
|
|
|
Segur naiz, esate baterako, abertzaletasuna ere lokarri eta bereizgarri zela Lizardirentzat euskal gizartean. Ez zukeen, bestela, erdara ere inoiz erabiliko artikuluetan, gogoan dudanez, gizarte horretan
|
euskaraz
ez zekitenentzat aritu ez balitz.
|
|
|
Hizkuntzari bagagozkio, aski da Sabinen beste hura gogoan edukitzea: kaltegarriago dela arrotz batek euskaraz ikastea ez dakit zenbat euskotarrek
|
euskaraz
ez jakitea baino. Hor ere," euskotartasuna", dakigun oinarrietan finkaturikako zera, nagusi zen" euskalduntasunaren" aldean.
|
|
|
|
Euskara
ez zen behin ere izan Ormaetxea zenarentzat, euskaldun askorentzat bezala, bere txokoko eta auzoko hizkera. Bizkaiera zeharo ikasi zuen. Tormes, ko itsu mutilla eta zenbait olerki lekuko?
|
|
|
" Dotrinaren" bidez ahalegindu omen zen Larramendi, Kardabe  razek arestian esan digunez, euskararen inguruan,
|
euskaraz
ez bazen ere, mintzatzen. Hortik sortu ziren, gainerakoen gainetik, gerra aurretik Ezina egina itzuli zuten Artea6, eta Hiztegi hirukoitza, Euskaltzaindiak behin batean erabilia bestetara aldatzeko baimena ematen badidazue7, eta horietarik irabazi zuen Arakistain eta Gandararen esker ona, berarekin harremanetan jardun zirenak baizik ez aipatzeko.
|
|
|
Hauen enbido eta are hordagoari (Orixe eta muslariak bezala ari naiz) eduki ozena botea zion. Erakutsia zuen, besteak beste, bere Artearen bitartez, ezina egin zitekeela eta, aurrerago joaz, egiaztatzen saiatua zen
|
euskarak
ez ziola hitz kontuan inolako zorrik inongo erdarari, latin eta gaztelaniari lehen lehenik. Egia da bestea baino ezinagoa zela azkeneko ezin hau eta, horrexegatik beragatik, ez zuela erdizka baizik egin, onenean ere.
|
|
|
ez da ez gaurkoa ez hemengoa. Oroit zaitez ordea
|
euskara
ez dela, maiz âoker baldin bada ereâ uste dugun bezala, gure etxeko hizkera, ez gure herrikoa, ezta gure eskualdekoa ere. Gehixeago da euskara, Jaunari eskerrak, eta zorigaiztokoak gu inguruko mendietatik harantz begiak luzatzen ez badakigu.
|
|
|
Hizkuntza mintzabide bat besterik ez da; hobeto esan, gizonak duen mintzabidea, horren ondoan beste guztiak eskas eta ezerez baitira.
|
Euskara
ez da txukun eta ederki bildurik, hauts apurrik gabe, kanpotarrei erakusteko gorde behar dugun bitxia edo jostailua, zenbait etxetako liburuen antzera. Dirua edo gure probetxurako asmatzen dugun edozein tresna bezala, erabiltzeko da, eskuz esku eta ahoz aho ibiltzeko.
|
|
|
|
Euskara
ez da nirea ez zurea: guztiok erdizka aurrekoengandik hartu dugun ondasun ederra da.
|
|
|
Bizpahiru hitz aski izan bitez. Txillardegiren
|
euskara
ez da, nire ustez, hutsik gabea, baina liburu honetan ere ederki bete du egitekorik gaitzena: bizkor, zalu eta erraz mintzatzea.
|
|
|
Dakigunez, azken mendeotan euskal eremua euskalkitan banatua zelarik,
|
euskara
ez da hizkuntza bakarra izan. Askoren ustez lurralde honen itxura duela ehun urte pasatuxe Bonaparte Printzeak bitara eskaini zigun maparena bera da.
|
|
|
Zalantzarik gabe, lurra galdu zen, Akitania euskaldunean adibidez edota, ekialdera, Pirinio hegoaldean, baina dirudienez zabaltze bat ere gertatu zen hego mendebaldean, lurralde pobre eta soberasko bete hauetatik zihoazen jendakiek hizkuntza bertara zeramatela. Errioxan eta Burgosen Erdi Aroko
|
euskara
ez bide da erromanizazioan bizirik iraun zuen hondakina; baliteke, halaz guztiz, X. mendea baino askoz ere lehenago hedatzen hastea Ebro hegoalde horretara17.
|
|
|
Hamaika antzezlan taularatu dira Irungo Antzerki Gaztearen Jaialdian. Gazteei lanbide honetan lehendabiziko urratsak egiten laguntzeko oso egokia da halako jaialdiak antolatzea, baina antzezlan horien artean bat bera ere
|
euskaraz
ez izatea kezkatzeko modukoa da.
|
|
|
Guraso eta seme alaben arteko euskararen ondorengotaratzea non eteten den ikusi behar dugu: guraso biak euskaldunak direnean transmisio hori oso altua da EAEn (%13k baino ez du eteten), baina Nafarroa eta Iparraldeko familietan
|
euskara
ez irakastea arruntagoa da (%27k eta %33k, hurrenez hurren). Lurraldeen arteko diferentzia hori, haatik, ez da kasualitate hutsa izango, euskarak EAEn duen presentzia eta irudi publikoa beste lurraldeetan baino zertxobait normaliz atuagoa baita.
|
|
|
Ia hogei urte pasa dira (Nafarroan 15 urte) orduz geroztik, hizkuntz politika tarteko, eta
|
euskarari
ez zaio aitortzen dohain edo bertute integratzaile hori. Guztiz kontrakoa baizik.
|
|
|
Politizazioaren eta alderdikeriaren zurrunbiloan galduta ematen dute euskara. Hori bai, aldi berean Koldo Mitxelena gogoratu eta besteei aurpegiratuz
|
euskara
ez dela arma gisa erabili behar.
|
|
|
EAEn horrela bada, Nafarroan zer esanik ez, mila aldiz okerrago.
|
Euskarak
ez du nafar gizartea biltzen, lotzen edo elkartzen. Konbibentziarako ez baina arras kontrakorako dela egokia euskara uste dute Matas Mugicak, Javier
|
|
|
Ibarretxek korrika eta presaka ikasi omen zuen euskara, eta barre egin zioten erdal komunikabidetan. Baina orain badira bi lehendakarigai,
|
euskara
ez jakin, ez ikasteko asmorik daukatenak. Errealitate hau ezin da ahaztu.
|
|
|
Arazoa ez da abertzaleek nazio eraikuntzako osagai gisa erabili ohi dutela, baizik eta horrelaxe dela, izan, nazio eraikuntzarako sortua. Abertzale ez denak ez du zertan izan euskaltzale,
|
euskara
ez baita berea. Hizkuntza bat gehiago da, eta kitto.
|