|
2000
|
|
|
Baina horren atzean, bizi kalitate eta herri giro aparta izan ditu betidanik, nahiz eta etengabe hazten ari den. Bertaratzen den edonork, ume, gazte, heldu eta adinekoen artean
|
euskara
hitz eta pitz entzungo du, bizitza erabat euskaraz egitea posible dela ikusiz. Ez da harritzekoa beraz, mota honetako ekimena aurrera atera izana:
|
|
|
Gure gazte gehienak euskaldunak dira% 50etik gora eta gehiengoa. Orduan, gazte askok ez du familian
|
euskara
hitz egin izanaren eredurik eta, beraz, berak asmatu du familian euskaraz bizitzeko eredua.
|
|
|
Hori desagertuko da? Oso zaila,
|
euskaraz
hitz egiten jarraitzen den neurrian behintzat. Austria, Baviera edo Suitzako aleman hiztun bati nongoa den nabaritzen zaion bezala... ahaleginak ahalegin euskaldunari ere ahoa zabaldu ahala nabaritzen zaio nongoa den.
|
|
|
Austria, Baviera edo Suitzako aleman hiztun bati nongoa den nabaritzen zaion bezala... ahaleginak ahalegin euskaldunari ere ahoa zabaldu ahala nabaritzen zaio nongoa den. Ezagutu ditugun
|
euskara
hitz egiteko modu horietan akaso zer edo zer galduko da. Baina herri edo ibar bakoitzean egiten den hori, hori desagertzea oso zaila dela iruditzen zait.
|
|
|
hitz egiten dutela diote.
|
Euskaraz
hitz egiten jarraitzen badugu, eta hori ezinbestekoa da euskarak iraun dezan, oso zaila da euskalkiak desagertuko direla esatea.
|
|
|
Ez, barkatu, erronkariera ez da desagertu, Erronkarin euskaraz egiten dutenak desagertu dira.
|
Euskaraz
hitz egiten jarraitzen badugu eta Zuberoan ez badu inork hitz egiten, euskaldunak desagertu dira eta euskara bera.
|
|
|
Ikasi nuen" La Marsellesa" baina zer kantatzen nuen ez nekiela. Beti egoten ginen zigortuak, beti
|
euskaraz
hitz egiten genuelako.
|
|
|
Eta ez dut uste umetan ezagutu nuenean ere oso abertzale zenik.
|
Euskaraz
hitz eginagatik erakutsi zaien historiaren eta biziaren interpretazioa daukate oraindik.
|
|
|
Sortzen Ikasbatuaz elkarteak ikasleek aisialdian ere
|
euskaraz
hitz egin dezaten egitasmoa abiatu du. Euskal Herri osoko zazpi zentrok hartu dute parte, eta, horretarako, irakasleek eta Urtxintxako begiraleek jolas tradizionalak berreskuratu eta berriak ikasi dituzte, haurrei jolas orduan erakusteko.
|
|
|
–Hemen guraso eta maisuak falta handi bat erremediatu behar dute, eta gure Euskal Herriari oraindaino baino mesede gehiago egin. Jenteen artean beste Lenguajerik Euskera baino ditxa gabeagokorik ez da ikusi, eta gure jatorrizko, edo jaiotzako Hizkera ez balitz bezala eta
|
Euskaraz
hitz egitea pekaturik haundiena balitz bezala, giza artetik kendu, eta lurpean ondatu nahi dute, eta Eskoletan sortija edo siñalearekin, azote eta kastiguarekin eragotzi nahi dute. Zer erakeria itsuagorik hau baino?
|
|
|
Ikusten duguna da: gazteek Latin gramatika ikasten dutenean, nahiz Gaztelaniaz, nahiz Frantsesez, nahiz
|
Euskaraz
hitz egiten dute, eta hori eragozten ez diete. Gramatikako Maisu famatu bat gure egunean zen, Latin gauzak ere Euskaraz erakusten zituena:
|
|
|
Mendibilek han zioenez, bere hizkuntza euskara izanik, eskolan gazteleraz egitera beharturik zeuden, eta inor lerratzen bazen
|
euskarazko
hitzen bat mintzatzera, nahiz eta bularretik xurgatu zuen. Ama, aipatu. Madre, ren ordez, edo gurasoengandik ikasitako. Jaungoikoa?
|
|
|
Protagonistei gagozkielarik, banakoak dira nafarrei euskaraz mintzo zaizkienak: talde ez formaletako ordezkariek, egitura formaletako bozeramaileek eta instituzioadministratiboetako arduradunek ez dute ia inoiz
|
euskaraz
hitz egiten Diario deNoticiasen.
|
|
|
Nik, Iparraldetik, horrelako eskema bat arriskutsua ikusten dut, kasik esangenezakeelako, hogei urteren buruan gure euskalduntasuna desagertua izanen dela.Maila apalenetan ere, Estatu frantziarrak inongo borondaterik ez du gure euskalizaera onartzeko. Beraz, gaudenean jarraituz, hogei urteren buruan hemengo lurraldea da Euskal Herri gisa kontsideratu,
|
euskaraz
hitz egin dezaketen hamarbat pertsona bakarrik egongo direlako.
|
|
|
Azentuazioa, bistakoa denez, hitz pareetan hartu behar da kontu handiz, batez ere. Patxi Altuna akademikoak (1984) zerrenda interesgarria egin zuen
|
euskarazko
hitz pareak bilduz. Gogora dezagun, ondoko hitz hauetarik asko direla, irratilariek maiz mikrofonotik ahoskatu behar dituztenak noiz edo behin.
|
|
|
Euskararen kasuan, gainerako gehientsuetan bezalaxe, pragmatismoak erdibideko irizpide eklektikoa atera du garaile: alde batetik, lexiko internazional greko latindarra onartzea, berau gure hizkuntzaren morfologia eta ortografiara egokituz, eta, aldi berean, nazioarteko irizpide argirik ez dagoenean,
|
euskarak
hitz elkartu eta eratorri berriak eratzeko dauzkan baliabideak garatzea, euskal erroko zientzi eta kultur hitz ugari sortzeko10.
|
|
|
Ertzain autoan zein kaleetako plaketan
|
euskarazko
hitzak irakurri berria zen arren, zalantzak izan zituen ertzainarekin zein hizkuntzatan mintzatu. " Tira, ez hadi koldarra izan", esan behar izan zion bere buruari.
|
|
2001
|
|
|
Aurreneko urratsak eman dira. Espero dezagun hemendik aurrera zine izarrak
|
euskaraz
hitz egiten entzutea, eta zine aretoek euren karteldegia urte osoan zehar elebiduna izatea.
|
|
|
Bere pisukidea aldiz Heletakoa da, baina bera ere euskaltegiko ikaslea. Euren etxean badute beste batentzako tokia eta pisukide euskaldun zaharra topatzeak mesede handia egingo lieke
|
euskaraz
hitz egiteko orduan.
|
|
|
Haatik, bizi guztia opa izan zion euskarari eta kulturari. Basque Studies Program eratzen rol handia jokatu zuen, euskaldunez girotu zituen bere idazlan asko, eta liburu berrien aurkeztu eta sinatzerakoan beti zuen
|
euskarazko
hitzen bat" bihotzez" edo" agur", gehienbat, irakurlearentzat. Eta jendaurrean ere, izan literatur mintegian, izan bestelako ekitaldiren batean, nortasun kontuak eztabaidan zirenean, Laxalten iritzi ziurra:
|
|
|
Poetikaren arlo horretan, errepresentazioaren alde horretan, kontzeptu batzuk sortzen dira, espreski, botere harreman bat ezartzen duzula disimulatzeko balio dutenak. " Ni multikulturalista naiz» esaten dizutenean, eta zuk
|
euskaraz
hitz egiten baldin badiozu, besteak erdaraz baino ez du jakingo. Gainera gutxiengoa bazara, zuri botako dizute zabor ideologiko guztia, euskaldunak karlistak direla esango dizute, eta bitartean, errepresentazio kazetari boteretsu horien familia gehienak ultrakarlistak izan dira; eta esango dizute mundura itxiak gaudela, hain justu bi hizkuntza dakizkigun euskaldunok gara itxiak, eta bakarra dakien Cuencako hori dago zabalik mundura!
|
|
|
‘Humanitatea nahiko arraroa duk gero! ’ esango duzu irribarrez,
|
euskarazko
hitzak kitxuerazko oihartzun ulertezinetan galtzen direla.
|
|
|
Euskararen gehiagotasuna honetan omen datza:
|
euskarazko
hitz elkartuak eta erakarriak" ziodunak" izatean (motivés), alemanez gertatu ohi den bezalatsu. Horrelako hitz bakoitzaren elementuek eta elementu horien antolabideek euskaran bertan dute oinarri eta gaurko euskaldun batek uler ditzake horrexegatik, nahiz sortu berriak izan.
|
|
|
Hizkuntzak berez ez du inoren premiarik; hizkuntzak berez, hizkuntza den aldetik, ez du inoren eta ezeren premiarik. Hori euskaraz baino erdaraz hobeki adieraz daiteke, guk erabiltzen dugun
|
euskaraz
hitz jokoak âHiribarrenek erabiltzen zuenean, bai, O mihi ederrena, hasteric gabea! esan baitzezakeen, euskararekin ari zelaâ egitea zailago baita; alegia" la lengua no tiene lengua", hizkuntza bera ezin mintza daiteke, hizkuntza hori darabilten hiztunak mintzatzen dira, eta hiz  kuntzak ez du bere buruari laguntzeko eskurik eta hizkuntzak horrexegatik beragatik ez du inoren premiarik, premia dutenek hizkuntza hori dakitenak dira edota hizkuntza hori erabiltzen dutenak; beraz, beti hizkuntza diogunean hiztuna sartu nahi dugu; ez, esate baterako, gure kasuan, euskara bera, euskalduna baizik.
|
|
|
Nolabait esan, gure artean paperera pasatzen garenean, esan nahi dut (badakizue, orain  tsu arte, joan den mende arte, gizonak ez du biderik izan papera edo tinta edo antzeko zerbait ez baldin bada, esaten zituenak edo esan nahi zituenak gordetzeko, tomateak potoan sartuta gordetzen diren bezala gorde  tzeko), joan den mendeetatik datozkigun lekukotasunak gehienbat lekukotasun idatziak dira, paperetan daudenak; eta paperetan âhori garai horietako paperak erabili behar izan dituenak ongi baino ongiago daki eta gehienetan damuz ikasten duâ euskara ez dela gehiegi ausartzen, ez dela gehiegi aurreratzen, euskara beti atzera samar gelditzen dela.
|
Euskarazko
hitz bat aurkitzeko ehunka hitz irakurri behar dira beste hizkuntzaren batean dauden dokumentuetan.
|
|
|
Beraz, euskaldun izateak, euskaldun jantzi eta oso izateak, gure barru barruan euskara noranahiko hizkuntza izateraino lantzeak ez gaitu beste hizkuntzak lagatzera behartzen, ez gaitu deusen aurkako bihurtzen. Hori ongi ulertu genuke, eta aintzat hartu, hain zuzen ere aintzat hartu genukeen bezala
|
euskaraz
hitz egiteko gauza ez izateak ez duela inor euskararen aurkako bihurtzen.
|
|
|
3 Larramendik nahi zuen
|
euskarak
hitz altxor ugariagoa eta garbiagoa behar zuen izan. Ugaritasunaren bazterrak kanpotik ezarriak zeuzkan, aski baitzuen euskarak, baita gehiegixko ere, erdaraz Real Academiak agertu berria zuen hiztegiari ordain zuzenak ematea hitzez hitz. Garbitasunari zor zitzaizkionak ere kitatu behar ziren, ordea.
|
|
|
9 Ohar bedi irakurlea, liburu honetan zehar, gaur egungo euskara batuan ezarria dagoelako,
|
euskara
hitza agertzen bada ere, jatorrizko testuan (1970ekoan) artean euskera idatzi zuela Mitxelenak. Kasu honetan bakarrik, eta intentzio garbiz idatzi zuen euskaraz eta letra etzanez.
|
|
|
Ez da neke kontua ateratzen. Ez; Orixek oker ez banago dioenez,
|
euskarak
hitz elkartuak, grekoaren gisa, aise sortzen dituelako baizik.
|
|
|
Kultur sorkuntzaren alorrean, 2001 urtea oso emankorra izan da Zuberoan. Sinesgaitza ere bada hainbesteko oparotasunik egotea, 15.000 bizilagun baino gutxiago dituen herrialde batean; are gehiago kontuan hartzen bada kopuru honen erdiak ere ez duela
|
euskaraz
hitz egiten. Zuberoan euskal kulturaren iturria ez dela agortzeko zorian ematen du.
|
|
|
1. Egoera honi eman ahal diogun interpretazio bakarra politikoa da. Tamalez,
|
euskarari buruz
hitz egiten denean, gutxitan mintzatzen da linguistika edo soziolinguistikaren ikuspuntutik, gehienetan politikaz hitz egiten da. Euskal hizkuntza eta bere irakaskuntza debate politikoaren erdian daude.
|
|
|
9 ‘Gogo’
|
euskarazko
hitzak esanahi asko ditu, oso aberatsa da. Baina nik uste ez dela inoiz animaliei egokitzen.
|
|
2002
|
|
|
Zigoitian gaztelania da nagusi, euskara XX. mendean galdu baitzen. Izan ere, 1590 urtean Zigoitian
|
euskaraz
hitz egiten zela adierazten duten idazkiak dira. Urteetan gorde diren idatzi hauen arabera, Zigoitiako biztanle askok gaztelaniaz mintzatzeko arazoak zituen XVI. mendean.
|
|
|
Horiek izan daitezke gure datu batzuen Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzakoak eta neurketa hau bezalako behaketen artean dauden desberdintasunak azaltzeko arrazoiak. Guk ondo dakitenak bakarrik hartzen ditugu eta beti
|
euskaraz
hitz egiten dutenak. Erabilera gure datuetan baino handiagoa da hemen.
|
|
|
Garrantzitsua da, halaber, %14ko erabilera ondo aztertzea. Euskara erabiliko bada jakitea ezinbestekoa denez,
|
euskaraz
hitz egiteko gai direnen kopurua kontuan hartuta, jaso dugun erabilera espero zitekeena baino altuagoa da. Hau da, erabilera ezagutzarekin alderatuz gero %25 inguru, %14ko erabilera altua da.
|
|
|
Azken 25 urteetan eman den jauzia garrantzitsua da, jarraitua eta joera hobera doa. Tolosan edo Añorgan duela 25 urte gazteek ez zuten
|
euskaraz
hitz egiten. 77 Gasteizen Dato kalea zeharkatzean ez zen euskara izpirik entzuten, eta gaur egun, ezinezkoa da Dato kalea edo Gasteizko beste edozein auzo zeharkatzea euskararik entzun gabe, gutxi baina entzuten da.
|
|
|
Eskola nazionalean ibili nintzen. Anaia zaharrago batek oso gogoan du ez zietela eskolan
|
euskaraz
hitz egiten uzten. Ni hurrengo maisuarekin hasi nintzen, eta guri ez zigun zigorrik jartzen.
|
|
|
Espainiako Estatuan egiten ari diren «Zigilu aniztasuna» kanpainaren baitan kokatu beharra dago adierazpena. Azken 152 urteetan
|
euskarazko
hitzen bat zuten lau zigilu atera dira soilik, eta euskara hutsezko batere ez.
|
|
|
Nafarroako Unibertsitate pribatuan (UN NU), horko irakasle, ikasle eta AZPkolankide euskaldunek ezin dute
|
euskaraz
hitz egin beren laneko orduetan, etaeuskarazko komunikazio bertikal osoa ez da %lera heltzen.
|
|
|
«Idazkaritzan euskaraz normaltasunez aritzeko oztopohandiak daude. Derrigorrezkoa izan litzateke
|
euskaraz
hitz egitenduen norbait izatea lehiatiletan».
|
|
|
Igorle modura: o Dena gaztelaniaz 21o Ahal duena euskaraz 26? Hartzaile modura: o
|
Euskaraz
hitz egitea onartu 16 o Gaztelaniara itzultzea eskatu 29. Euskara++ ek jasotako informazioaren arabera, gehienak nahiko eroso sentitzen diraeuskaraz eginda.?
|
|
|
Aldatu dira gauzak azken urteetan, ez dakizu zuk nola: errolda betetzen dugun bakoitzean, edo ez dakit nik nongo etxeak edo gobernuak informazioaren biltzeko orduan eskuratzen dituen datu multzoak eskaintzen dizkigun bakoitzean, badakigu badela jendea, ehuneko honenbeste biztanle, gainerako guztiak kontuan izanik,
|
euskaraz
hitz egiteko, normal gainera, gai dena. Euskaraz eta kitto.
|
|
|
Gogoan dut Jean Etxepare medikuak XX. mende hasieran Bilbo alderat egin zuen lehenbiziko bisitaz kontatzen diguna: " Hogoi ta lau ordu bazituen Bilbaon nintzela, eta aditurik ez nuen oraino
|
euskara
hitz bakar bat!". Nekez esango genuke hau orain, hori ere egia da.
|
|
|
Zergatik? Lanean, eguneroko adiskideen artean, beti badelako norbait
|
euskaraz
hitz egiteko gai ez dena. Berari irakatsi beharrean, erdaraz hasten gara".
|
|
|
guztiak, euskarari buruzkoak salbu, erdaraz egiten dira, nahiz eta askotan gutxienez eztabaidaren bost partaide euskaldunak izan. Euskararen erabilera oso murritza da UPV/EHUn,
|
euskaraz
hitz egiteko gai direnen kopuruarekin alderatuta. Azken finean, UPV/EHUn euskaldunak bigarren mailako unibertsitarioak gara.
|
|
2003
|
|
|
" Laster' Mintza saioak' martxan jarriko ditugu. Jauzi hori egiteko prest dauden langileak astero ordu betez elkartzea eta elkarrekin
|
euskaraz
hitz egitea da helburua. Saio horiekin hainbat lankideren arteko harremanetako hizkuntza aldatzea espero dugu".
|
|
|
«Oteizaren obra bere ariman integratzeko desioa da» dio Urbeltzek, «baina bere hizkuntza ukatzen zitzaiolako, eten handi bat zuen hor Jorgek. Horregatik bilatu zituen beste hizkuntza batzuk; burdinaren, harriaren bidez,
|
euskaraz
hitz egin nahi zuen». Oteizarentzat euskara hizkuntza osoa zen, eta horrela, oso osorik, jaio zela zioen.
|
|
|
Ezagutzari eta erabilerari zegozkion. Jendeari berri emateko modua izan zen eta, aldi berean,"
|
euskaraz
hitz egin!" esateko bidea.
|
|
|
Getxon esaterako, Udalak eta beste zenbait euskaltegi eta euskara elkartek sustaturiko Egizu proiektua murgildu da egitasmoan. Egizu Getxon
|
euskaraz
hitz egitea bultzatu nahi duen proiektua da. Metodologia berdina jarraitzen badu ere, zenbait xehetasun aldatzen dira.
|
|
|
Izan ere, eredu bakoitzaren azpian den errealitatea askotarikoa dela kontuan hartu behar bada ere, ereduko emaitzak eredukoak baino hobeak dira, eta eredukoak A eredukoak baino hobeak. Hala ere, badira ereduan ikasitako ikasleak oso erraz eta aise
|
euskaraz
hitz egiten eta idazten dutenak eta, D edo ereduan ibili arren, idazmenerako zein, bereziki, mintzamenerako zailtasun handiak ere dituztenak. Bada, orain arteko emaitzen arabera, irakaskuntza denborak ez ezik etxeko hizkuntzak, ingurune soziolinguistikoak, hizkuntzen arteko interferentziak, metodologia didaktikoak, irakasleen formazioak eta abarrek badute euskararen gaitasuna eskuratze horretan eragina.
|
|
|
Berak
|
euskaraz
hitz egiten al zuen?
|
|
|
Holan izan zan orduan, eta harrezkero holantxe izan da nire bizitza guztian. Aparteko berotasun gozoa aurkitzen eban nire bihotzak
|
euskerazko
hitzetan. Lehen latinez buruz nekizan otoitzak, salmoak, antifonak, eleiz kantak... orain euskeraz hausnartzea harrigarri ta zoragarri egin jatan.
|
|
|
Eta aipatu ditugun obra guztiak erdara desberdinetan idatzi ziren. Izan ere, Euskal Herrian Erdi Aro osoan zehar,
|
euskarazko
hitz eta esaldi bakan batzuen salbuespenaz, gainerako guztia erdaraz idatzi zen (latinez, nafar erromantzez, gaztelaniaz, okzitanieraz, hebraieraz, etab); eta historia lanen kasua ez da salbuespena.
|
|
|
Egun berean, Bandres eta Bakaikoa Donostiako Arrano Beltza elkartean aritu ziren, uniber tsitatearen eta
|
euskararen inguruan
hitz egiten. Bandresek aurretik botatako argudioak errepikatu zituen, udako ikastaroak ez zirela unibertsitatea euskalduntzeko tresna, alegia.
|
|
|
Amak kontatu izan dit hori. Maisuak gaztelaniaz egitera behartzen zintuzten, eta horregatik,
|
euskaraz
hitz egiten entzuten zionari, eraztuna jartzen zion; ikasle honek, gero, beste ikasle bati pasatzen zion eraztuna, arrazoi beragatik; honek beste bati, eta horrela, azkenak asteburuan zigor batekin ordaindu behar izaten zuen arte, ezta?
|
|
|
Erraten ahal da Errepublikak ez zuela deus obratu bere arauen, eskola publikoa barne, onarrarazteko: zenbat min ez zuten sortu eskolan
|
euskaraz
hitz egiteagatik pairatu gaztiguek. Populua ideologikoki menderatzen zuen jauntxo eliztarraren botere zapaltzailea bere aurka jartzea baino ez zuen lortu.
|
|
|
Esan bezala ia beti swahiliz hitz egiten zidan,
|
euskarazko
hitzak eta batzuetan (oso noizean behin) esaldiak ere sartuz. Gerrarekin hasi eta emozionatu egin zen segituan gizona, eta swahili itxi itxi itxi batean ekin zion, baina ni lasai, ezin gusturago nengoen-eta gloupei esker.
|
|
|
Larramendik entzungor egin eta bere horretan setatu zen: aingeruren bat topatuz gero,
|
euskaraz
hitz egiezue, horixe baita beraien hizkuntza.
|
|
|
Urrun ari dira gelditzen berba hauek: " euskaldun jaio,
|
euskaraz
hitz egin, euskaraz bizi eta euskaraz hiltzen da hemen. Euskara aberri bat da, ia erlijio bat36".
|
|
|
Honako datu hau kasurako: orain hamar urte10 gaztetik 6k egiten zuen" Euskal Herrian jende guztiak
|
euskaraz
hitz egin lukeelako" iritziaz bat, orain berriz 4k baino ez. Euskara jakin beharraz zuten iritzia ez da, ordea, ordutik hona aldatu.
|
|
|
Nik dakidala, berak ere ez daki euskaraz. Baina Diario de Noticias en irakurri nuen bera ere harrituta gelditu zela Oteizaren hileta elizkizunetan
|
euskaraz
hitz bakar bat ere entzun ez zelako. Aparteko ezer ez, Corpas Bianako Printzea Erakundearen zuzendari ez balitz.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzara bulego orduz kanpo deitu, eta" jSeguridad!" dioen hitz hotsa entzuten da telefonoz bestalde, baina harek ere ez du zehazten zein segurtasun bermatzen duen. Iruñean bizi eta udalarekin harremanak euskaraz izan nahi dituenak, zerrenda berezi batean eman behar du bere izena, baina ez diot inori entzun nazien garaiko Alemanian oinarritutako metodoa denik (fitxatuta daude
|
euskaraz
hitz egin nahi duten iruindar guztiak, bai). Eta...
|
|
2004
|
|
|
Baina" hau ezin dut nik bakarrik ikasi", pentsatu nuen. Suzuko Tamurak
|
euskaraz
hitz egiten zekien eta hark eskola batzuk antolatu zituen Tokioko unibertsitatean. Nik eskola haietan eman nuen izena.
|
|
|
Errenterian eta beste hainbat herritan egoera bestelakoa da. Hemen, Azpeitian, euskaraz dakitenek
|
euskaraz
hitz egiten dute, besteetan ez, eta nire ustez hori da arazorik, larriena. Euskaraz ez dakitenek euskara ikastea garrantzitsua da, baina are garrantzitsuago da dakitenek hitz egitea.
|
|
|
Jokalari bat fitxatzen duzunean paratu aukera, berak jakiteko nora heldu den. Ez
|
euskaraz
hitz egin behar dutelako, baizik eta etxean bezala sentitu behar dutelako.
|
|
|
Bi ordu eta erdiz aritzen gara egunero. Ea utzi gabe jarraitzen dudan, eta halakoren batean
|
euskaraz
hitz egiteko gai naizen. Dagoeneko hirugarren mailan nago, eta gutxika gutxika aurrera noa.
|
|
|
1850eko urtarrilaren 1ean jaulki zen Espainiako lehenengo posta zigilu modernoa. Ordutik, Correos ek 4.000 bat zigilu atera ditu, eta horietako hamarrek baino gutxiagok izan dute
|
euskarazko
hitzen bat »askotan herriaren izena soilik». Espainiako zigilu bakar batek ere ez du eraman sekula Estatuaren izena (Espainia) edo posta zerbitzuarena (Correos) gaztelania ez den hizkuntza batean".
|
|
|
" Arrotz sentitzen garen? Bai", dio Alicia Iribarrenek," batzuek modu arraroan begiratzen gaituzte kalean
|
euskaraz
hitz eginez goazenean edo tabernan gaudenean, exotikotzat gauzkate". Benetan esanguratsua da Iribarrenek" exotiko" hitza erabili izana, horixe bera eraman baitute ahora bai Sergio Gonzalez Karrantzako ikasleak, bai Ander Bezares Biasterin (Araba) dabilen IKAko irakasleak ere.
|
|
|
Ez, inork ez zidan ezer esaten baina nik banekien kanpoko jendeak gu izorratu egiten gintuela! Donostiara joan eta lotsa ematen zidan
|
euskaraz
hitz egitea! Eta dantzara joan Hernanira, Oialumera eta:
|
|
|
Euskaraz gauza sinpleagoak edo konplexuagoak egiteko lortutako gaitasunen esplikazioa hizkuntzarekin izandako harremana »ordu kopurua» baino haratago doa, familia giroan nagusi den hizkuntzak, gelaz kanpo hizkuntza horretan jarduteko dauden egiazko aukerak, ingurune soziolinguistikoak, hizkuntzen arteko interferentziak, gela barruan hizkuntzak eskuratzeko baliatutako estrategiak, gizartean nagusi diren jarrerak zein joerak eta abarrak, maila berean ikasten aritu arren, hizkuntza maila desberdinak izatea eragiten du. Inguruabar horretan, euskarari dagokionez, ereduko emaitzak A eredukoak baino hobeak eta ereduan erdietsitakoak are hobeak direla bistan da, alabaina, B zein ereduan ikasten ibilitakoen artean badira
|
euskaraz
hitz egiteko zein idazteko zailtasun ugari izaten dituztenak. Bada, B edo ereduan ikasten ibiltze hori ere ez da pagotxa, bere baitarik, ez datorke, batzuek hala uste izan arren, salbazioa, zerurako bidea!
|
|
|
Euskaraz dakiten argentinarrek parte hartu ohi dute. Arratsaldero 100 pertsona inguru egoten dira on line
|
euskaraz
hitz egiten.
|
|
|
ez dago euskerazkorik. Ba dago hiztegirik bai, baina
|
euskerazko
hitzek erderaz zer esan nahi duten eta erderazko hitzek euskeraz zer, diotenak bakarrik; ez dago, ordea, euskaldunik eta euskeraz, euskalduna zer den esplikatzen dizuen hiztegirik. Bainan erderazkoa, frantzesa edo espainola edo inglesa?
|
|
|
Horretarako, lehendabizi, Alfontso Martinez Lizarduikoa dakargu, eta, honek, besteak beste, euskararen hondarrean izozmendi sakonak hauteman dituela jakinarazi nahi digu: . Baina
|
euskara
hitz egiteak erabateko garrantzia duen arren, izozmendi baten azaleratzen den konkorra baino ez da. Euskara, zati handi batean inkontzientea den eduki baten isla baino ez da, eta inkontziente horrek hizkuntzari izatearen arrazoia eta koherentzia ematen dizkio.
|
|
|
–Euskal kultura da, esaterako,
|
euskaraz
hitz egitea?. 722 Eduardo Apodakaren hitz horiek Muguruzak esan berri digunarekin gurutza ditzakegu: –euskaraz ez dakiena oso urrun bizi da euskal kulturatik?.
|
|
|
Barren barrenetik lotutako lokarri batek lotzen ditu euskara eta euskal kultura.
|
Euskaraz
hitz egite hutsak sortzen duen kultura horixe bera da, hain zuzen, diogunaren agerbiderik behinena. Hizkuntzaren bidez iristen gara gizakiok gogamenaren mundu sinbolikora, kulturaren izarira.
|
|
|
Julen Kaltzadaren kritika jarioa ere isurbide beretik datorkigu: . Eusko Autonomia Erkidegokoek agindu ziguten kalitatezko euskara irakaskuntza lortuko zutela curriculumean eredu ezberdinak jarrita eta neskato/ mutiko guztiek amaituko zutela lehen mailako irakaskuntza
|
euskaraz
hitz egiten dakitela. Baina promes haiek eta kalitatezko irakaskuntza hura gezur huts bilakatu dira eta Erkidegoko haurrei irusako egiten zaie:
|
|
|
–Ez dugu oraindik, haatik, funtsezko desberdintasuna zein duten aipatu: euskaldun zaharrek normalki
|
euskaraz
hitz egiten duten bitartean, euskaldun berriek ez dute apenas egiten. Hemen esandakoa harrigarria gerta badaiteke ere, egia da.
|
|
|
107 Xabier Portugal: . Gurea bezalako herri kolonizatuei lehendabizi boterea kendu diete, gero hitza (guri
|
euskaraz
hitz egiteko debekua), eta, azkenik, irudia lapurtu ziguten, horrela desagertzen baitira betiko herri baten nortasuna, identitatea eta historia?. Irudia, historiaren lekuko, Berria, 2003/7/1.
|
|
|
130 Javier Etxeberria:
|
Euskarazko
hitzak Irene alabari, Euskaldunon Egunkaria, 1997/12/18.
|
|
|
–Ez dut uste euskararen arazoa unibertsitatean konponduko denik. Arazoa ez da konponduko fisika nuklearra euskaraz ematen bada, niri gehien inporta zaidana haurrek errekreoan
|
euskaraz
hitz egin dezaten da. Baina noski, gero eta ikasle euskaldun gehiago etortzen ari dira, eta klaseak euskaraz ematen ari dira.
|
|
|
Gauza bat da euskaraz irakurtzen jakitea eta beste bat irakurtzea, euskarazko liburuak edo egunkariak erosi eta irakurtzea.
|
Euskaraz
hitz egiteko beste euskaldun bat behar duzu, talde euskaldun bat tokatu behar zaizu, eta hori zaila izan ohi da zenbait hizkuntza eremutan, baina irakurtzeko aski da egunkaria edo aldizkaria erostea; ez duzu beste inoren beharrik?. 648
|
|
|
«hitz abstrakturik eta orokorrik» ez zeukala. Ez ziren osoki okerrean hori idaztean hiztegi hori gaurkotasunerako laburregi zelako, baina Sabinok Larramendik bezala hitzak asmatuz nahi izan zuen
|
euskarak
hitzen sortzeko gaitasuna zuela erakutsi eta euzkera aberastu.
|
|
|
Ulergarriago izateko, omen? Hilabeteak gaztelaniaz esateko moda jarri zen, alegia
|
euskaraz
hitz gehiegi zeudela, nahasgarriak zirela. Gogoratzen naiz Iñaki Teodoro gipuzkoarraren semearekin eduki hizketa:
|
|
|
Aldizkari bereko hurrengo zenbakian (160),
|
euzkera
hitzak «euzkoen hiz kuntza» esan nahi omen duelako, s rekin ez, baizik z rekin idatzi behar dela dioten aranazaleen kontra ateratzen da, eta hauen artean espreski Jose Arrian diagaren kontra (161), eta, aldi berean, baita haren erabilera asmatu zuen Ara naren kontra ere. Remen Aranak 1901eko martxoko Euzkadi-n argitaratutako
|
|
|
euzko= vasko eta era= lengua o palabra, etimologiaren aldetik, euzko hitza eguzki tik letorkeelarik eta era, berriz, e/ e tik. Ondorioz,
|
euzkera
hitzak «lengua de la nación vaska», edo
|
|
|
Kanpionek, irizpidetzat literatura idatzia hartuta, esango du
|
euskara
hitza s rekin idatzi izan dela: heskuara, eskuara, heuskara, euskara, euskera, esko ara, uskara, etab. Hala izan bada, honek esan nahiko luke entzule guztiek hitz hori hots horrekin entzun zutela.
|
|
|
Herriminez bizi izan da ama beti. Inoiz baztertu ez dudan
|
euskaraz
hitz egiten genion elkarri, euskal kanta eta abestiekin esnarazten ninduen, dantzak ere erakutsi zizkidan. Beti ere milaka kilometrotara zegoena hurbilago sentiarazteko asmoarekin egiten zuen, ni Euskal Herrian jaioa, baina Ameriketan hezia bainaiz.
|
|
|
Euskal Herriko zinemaren susperraldi berri bat ekarriko ote dute neurri hauek guztiek?
|
Euskaraz
hitz egiten hasiko ote da azkenean" cine vasco" a?
|
|
|
Zenbat euskaldun zuzentzen zaio Guardia Zibilari euskaraz? Zenbat bizilagun batzarretan entzuten da
|
euskarazko
hitz bat, eremu oso euskaldunetan ere?
|
|
|
Izan ere, honakoagatik betetzen du euskarak telebista lokalen programazioetan hain tarte murritza: iragarle gehienek ez dute
|
euskaraz
hitz egiten eta nahiago dutebe ren publizitatea gaztelaniazko edukiei atxikita joatea; eta Arabaren kasuan, gainera, ehuneko txiki bat ezik, ikus entzule gehienak gaztelaniadunak dira, eta beraz gaztelaniazko edukiak eskatzen dituzte. Canal Gasteizen saiatzen gara euskaldunen eskariari erantzuten, baina, egia esan, programazioaren %80 gaztelaniaz emititzen da merkatuak hala eskatzen duelako.
|
|
2005
|
|
|
Euskararen kalitatearen gaia atera orduko, askoren ahotan kezka eta beldurra azaldu da: besterik gabe
|
euskaraz
hitz egiteko lanak dituztenek, euskaldun berriek... ez dute atzera egingo, ez dira akonplejatuko kalitateaz hitz egiten hasten bagara?
|
|
|
Amezketako Zumadi eskolan ikasleek darabilten euskararekin harro daude irakasleak, beti
|
euskaraz
hitz egiten dute eta bertako hizkeran, bizi bizi. Hala ere, euskara jator hori ez galtzeko eta hobetzeko lanean segitzen dute.
|
|
|
Guk ikasterakoan problema handia genuen hemen, berandu arte ez baikenekien erdaraz hitzik ere. Erabat euskaraz egiten genuen; euskaraz pentsatu,
|
euskaraz
hitz egin, eta erdaraz ikasi. Beharbada ez ginen gainera oso argiak ikasketetarako.
|
|
|
Publikoa gaztelerazko filmak ikustera ohituta egon arren, pelikula honekin euskaldunak identifikatuta sentituko direla uste dute. Pertsonaiek kaleko
|
euskara
hitz egiten dutela eta filma euskaldunen %100era iritsiko dela diote.
|
|
|
\ Lertxundi, ahaztu egin al zaizu orain gutxi arte zure gurasoak eta zure gurasoen gurasoak zigortuak izaten zirela eskolan
|
euskaraz
hitz egiteagatik?
|
|
|
Etxean
|
euskaraz
hitz egiten zenuten...
|
|
|
Euskaldunak ziren! Hasi ginen, bada,
|
euskaraz
hitz egiten. Turistak zirelakoan nengoen ni, baina pilotariak ziren.
|
|
|
Eta horrela berriz hasi da Euskaltzaindia. Baina Franco euskararen kontra ari izana baldin bada, barkuen tituluek, edo karrikako
|
euskarazko
hitzak desagerraraziz, Euskaltzaindiari ez dio ezer ere egin. Beraz, pentsa ezazu, Garzon Euskaltzaindiaren kontra jokatzen?
|
|
|
Nire ikasketa prozesuaren puntu gorena hitzaldi bat eta ondoko mahai ingurua euskaraz egitea izan zen, Tolosako Galtzaundi Foroan. Orain ez dut
|
euskaraz
hitz egiten eta gauza gehiegi ahaztu ditut.
|
|
|
Cociditon Madrilgo tertuliakideek
|
euskarazko
hitzekin zein barregarriak gertatzen diren jasotzen da askotan. Zuk zeuk badakizu euskaraz?
|