|
2000
|
|
|
Uste hori nuen nire irakurketen arabera, eta horren lekukotasuna agertzen digu Jimeno Juríok ere bere Navarra. Historia del
|
euskera
liburuaren 54 orrialdean, bertan erabiltzen ziren hizkuntzak orokortasunean begiratuz. Beraz, ez nenbilen oker.
|
|
|
SIADECO (1978):
|
Euskararen
Liburu Zuria. Bilbo: Euskaltzaindia.
|
|
|
Liburu horiek sareko liburutegi guztien artean banatzen dira. Horren bitartez, Euskal Autonomia Erkidegoko Liburutegi Sare Nazionala osatzen duten liburutegi publikoak euskaraz argitaratu berri diren lanez hornituko dira, eta jende guztiak
|
euskarazko
liburu berriak eskuratzeko modua izango du.
|
|
|
Erosketa zentralizaturako prozedura, hala Liburutegien Sareak nola Nafarroako Liburutegiak erabiltzeko pentsatua, tresna funtsezkoa da, eta liburutegiek titulu askoren artean (Nafarroako Liburutegi Nagusian urtero sartzen direnak, 10.000 inguru) beraien bilduBiblinleka metarako egokienak hautatu ahal izateko behar bezain malgua. Horrela, haurrendako liburutegiek haur eta gaztetxoendako liburu gehiago aukeratuko dituzte, eta eremu euskaldunean daudenek
|
euskarazko
liburu gehiago. Azken finean, esan dezakegu ereduak aukera bat dakarrela euskararentzat, baina teknikariek eta arduradunek etekina ateratzen jakitea, edo hala nahi izatea, besterik da.j
|
|
2001
|
|
|
Badira ezberdintasunak jatorrizko bertsioaren eta beste hizkuntzetan eskainitakoen artean, halere: alde batetik, funtsean testua berdina den arren, kontakizuna berridatzia izan da; eta bestetik,
|
euskarazko
liburua Jokin Mitxelenaren marrazkiaz horniturik agertu zen bezala, erdarazko bertsioetan Asun Balzolak eman die irudien bidezko bizia ipuineko protagonistei, alegia sorgin lardats samar bati, sorgintxoak hegan egiteko erabiltzen duen bigarren eskuko erratzari, eta bien gaiztakeriak jasan behar izaten dituztenei. Irakasleak dira den denak, hara!
|
|
|
Euskal liburugintzaren industria sendotzeko bidean, berriz, ekoizpen eta zabalkunde egiturei dagozkien irizpideak ere kontuan hartu behar dira: argitaratzaileen egituraren profesionaltasuna eta bideragarritasuna onartu eta hauei laguntzak bideratu behar zaizkie;
|
euskarazko
liburuen kostuak arintzearren, gurearekin lotutako inprimategientzaGari Berasaluze*
|
|
|
amatasuna ekin intelektualaren aurka dabilenik, idazteko tirria premiatsua eta ezinbestekoa denean behintzat.
|
Euskaraz
liburu bat edo bi idatzitako emazte idazleak dauzkagu; obra oso eta luzeak, diren bezalakoak, eman digutenik ez, ordea, oraino.Hori dugu guk ere desafioa!
|
|
|
Andonik
|
euskarazko
liburuak eta beste sekretuak gordetzeko duen gelan lo egingo nuen.
|
|
|
Séconde édition revue, corrigée, augmentée d, une traduction française des poésies et d, un appendice et précédée d, une introduction bibliographique; Uskarazco zuhur hitzac Aillande Oihanartec bildiac zoinen ondoti jiten beitira uskaraz eghin zituen neurthitzac. Bigarren Edizionia arra ikhussia, kaztigatia, emendatia neurt hitz franzesiala itzuliez eta beste zerbaitez zoini aitzinian
|
uskara
liburuen gainen ezarri beitzaio laneghinbat. Argitaraldi honek badu besteak ez duen zerbait:
|
|
|
Ez zen, bestalde, euskal idazle suharra izan.
|
Euskarazko
liburu bakar baten berri izan dut, eta ez dakidan besterik baldin bada, barka eta eskua jaso. Harako Azti beguiaz ari naiz, delako Bassaburutarrak Ziberou herri maitiari Parisetic igorririk beste hanitchen aitzindari arguibidean goiz izarra, 1834, delakoaz.
|
|
|
Euscara ill ezquero Fueroac ez dira bicico; bañan Euscara bici bada, Fueroac piztuco dira. Fueroac nai dituanac, maite izan bear du Euscara; eta Euscara maite dabenac, Euscaldunai Euscaraz bear die itzeguin ta adierazo, berai dagozquioten gauza guzti guztiac [Eta horrexegatik eta horientzat, euskaldunentzat, egin
|
zuen
euskaraz liburu hau Iztuetak]. Bestela, zapuztuco da Euscara, muishinduco dira Euscaldunac, eta igues eguingo dute Fueroac".
|
|
|
|
Euskararen
liburu zuria
|
|
|
|
Euskararekiko
liburuak baizik ez ditut hona ekarriko. La lengua vasca, jakina denez, bi bider argitaratua da.
|
|
2002
|
|
|
|
EUSKARAZKO
LIBURUEN FUNTSA
|
|
|
Argitaletxe baten lana egiten du ere Ikas Bik.
|
Euskarazko
liburuak urri izanik, azken hamabi urteetan matematika, zientzia, geografia eta historiazko hainbat bilduma argitara eman dute. Halaber, «Nanai» aldizkaria egiten dute haurrak euskaraz irakurtzen treba daitezen
|
|
|
Arinegi al zebilen zenbait gazte? Eta ea Arantzazun aholkatu ziren urratsak gehiegi handitu egin al zituzten batasun horren aldeko batzuek, eta herria inoiz
|
euskarazko
liburuak irakurtzen zituen herria beraiei jarraitu ezinik utzi.
|
|
|
Euskarazko produkzioaren maila oso txikia dela bonbardatzen da merkatuan, etengabe, baina hona beste datu bat: EAEn,
|
euskarazko
liburuaren erosleak 325.000 inguru dira, Euskal Herri osoan 400.000 erosle direla esan dezakegu.
|
|
|
Kopuru hori alderatzen badugu euskaldungoaren kopuruarekin, konturatzen gara
|
euskarazko
liburuen erosle proportzioa izugarria dela, kontuan har dezagun horiek ere gaztelaniaz edo frantsesez erosten dutela. Irakurle komunitate zale bat dugu beraz.
|
|
|
Ekoizpena ez da gehiegi, nik liburu bat aukeratze soilarekin gozatzen dut, liburu denda batera joate soilarekin, aukeratzeko eskaintza zabala izatea eskertzen dut, gero eta liburu eskaintza gehiago izan eta gero eta gehiago gozatzen dut liburua aukeratzean. Orain gutxi, idazle batek zioenez, orain hamar urte
|
euskarazko
liburu guztiak irakurri zitzakeen eta orain ezinezkoa zaio. Gaur egun zaila da, baina neurri batean badago nobedade gehienak inguratzea edo horien berri izatea; interesa duen irakurle bati gutxitan eginen dio ihes euskal nobedade baten berriak, gero liburu denak irakurri ez arren.
|
|
|
Bitartekaritzat har genitzake, halaber, hainbat erakunde publiko nahiz pribatu, liburuaren promoziorako diru-laguntzak ematen dituztenak. Aurrerago aipatuko den moduan, Euskal Herriari dagokionez, hortxe geneuzkake Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak, Foru Aldundiek, hainbat erakundek (Euskal Kultur Erakundea...)
|
euskarazko
liburuaren sustapenera bideratu dituzten diru-laguntzak (liburutegietarako aleak erosiz, liburu azoketan euren presentzia ziurtatuz, katalogoen edizioa bultzatuz...). Horiez gain, bitartekarien atal honetan ezin utzi aipatu gabe euskal liburu17 Berriki, literatur sarietan irabazle suertatzen diren liburuen zabalpen eskasa salatzen zuten adierazpenak argitaratu dira egunkarietan.
|
|
|
Ugaldek erbestean argitaratutako lehen
|
euskarazko
liburuak Iltzalleak (1961) eta Umeentzako kontuak (1966) ipuin liburuak, eta Ama gaxo dago (1964) eta Gurpegin aspaldi gertatua (1965) antzerki lanak izan ziren. Denen artean, Iltzalleak ipuin liburua nabarmenduko genuke:
|
|
|
Eskolan ikasi ez dalako,
|
euskeraz
liburuak irakurri ahal izatea, neketsua da gehienbat herri zehearentzat. Herri lauak euskeraz irakurten ez badau, berba egitean atzerantz bagoaz, irakurtean ez gara aurrerantz joango.
|
|
|
Juan Mari Torrealdaik idatzitako El libro negro del
|
euskera
liburuan jasotzen denez, irrati arduradunek ordezkaritza espainiarrean zehaztu behar zuten euskarazko irratsaioen zerrenda, eta baimenduak zirenak soilik eman ahal ziren euskal hizkuntzan. Publizitatea eta arrakasta handia zuten disko eskainiak hortik kanpo geratzen ziren19 Idazleak azaltzen duenez, euskara «denboraz kanpoko» irratsaioetan soilik erabil zitekeen; hau da, kulturaletan, literatura edo historiari buruzkoetan, eta erabat debekaturik zegoen gaurkotasunarekin zerikusia zuten edukietan, publizitarioak izan arren (Torrealdai, 1998:
|
|
|
2002ko iraila urria • 132 zenbakiara renesportazioaz ari zela eta, eta
|
euskarazko
liburuek kanpora ateratzeko duten zailtasuna ikusirik, ondorengo proposamena egiten zuen: merkatuaren azterketa egin, merkatuak zer nahi duen ikusi eta hura eskaini, enpresa munduan egiten den ildoari jarraituz.
|
|
2003
|
|
|
Aitzakiak: egunen batean kontatu digute kritikari horietako batzuek zergatik ez duten borrokarik egin, haien medioetan,
|
euskarazko
liburuen kritikak gaztelaniazkoak bezain luzeak izan daitezen; bestalde, karaktere gutxirekin gauza duin samarrak egin daitezkeela erakusten dute A. Unanueren kritiketako batzuek, «Aizu!» aldizkarian.
|
|
|
Ez guri erantzunik edo konponbiderik eskatu. Guk
|
euskarazko
liburuak irakurri eta argitaratzen ditugu. Ez gara aztiak edo politikoak.
|
|
|
Euskaltzaindiak urte batzuk lehenago argitaratu zuen saio elebidun bat: El libro blanco del euskara (1977)/
|
Euskararen
liburu zuria (1978), eta haren erantzunez atondu zuen El libro negro del euskara eta bere kabuz eta diruz argitaratu (1984).
|
|
|
Ondarruko abade idazleagaz bere izena behin ta betiko alkartuta ikusteak ez eban gitxi poztu Mikel Zarate. Txomin Agirreren Kresala izan ei zan berak lehenengoz irakurritako
|
euskerazko
liburua. Ez dinosku ez noiz, ez non; harenbaten, Derioko Seminario Txikian izango zan, Don Manuel Estomba irakasle euskaltzaleak itxita edo:
|
|
|
Jakina, hemen be betikoa jazo jaku:
|
euskerazko
liburuak ez ditu inork erderatzen (ta gure Iztuetak euskeraz eskaini euskuzan bere liburu jakingarriak!), eta holan ezin gure gauzarik munduan zehar zabaldu.
|
|
|
Gauza handirik ez, baina, tira!, lantzean behin han jausten zan
|
euskerazko
libururen bat nire eskuetan, eta, zaletuta nengoanez, irakurri be pozik irakurten neban, asti bitarteetan. Euskal itzulpenak be bai:
|
|
|
Iurretako semea, mutiko zolia, etxe auzo inguruak euskaldun hutsak izan dituana, ikasle fina, zehatza eta ekin handikoa bere ardura zereginetan, autodidakta euskera arloan,
|
euskera
liburuen irakurle handia, letretarako sen eta zaletasun gozoduna, hori da beste gauza batzuen artean Don Karmelo.
|
|
|
Antzinako Erregimenean, euskaldunen barne kontsumorako idazkiak babestu zituen erakunde bakarra Eliza izan zen. Irten ote zen Elizatik historia generoaren baitan sailka dezakegun
|
euskarazko
libururik?
|
|
|
Manex Goihenetxek erakutsi duenez, Ipar Euskal Herrian, XVI. mendetik Frantses Iraultzara arte, liburu gehiago argitaratu ziren euskaraz frantsesez baino (90 euskaraz, 73 frantsesez eta 9 beste hizkuntzatan). Baina
|
euskarazko
liburu produkzioa, ia osotara gai erlijiosoen ingurukoa zen (90 liburutik 83), frantsesez orotariko gaiak lantzen ziren bitartean (literatura, zientziak, testu juridikoak, historia lanak,...). Epealdi horretan, Manex Goihenetxeren arabera, euskaraz ez zen propioki historia generoko lanik argitaratu (ikusi ditugun zeharkako historia aipamentxoak, eta eskuizkribu mailan geratu zen Etxeberri Sarakoa... Kontraerreformako Eliza katolikoak, protestantismoaren mehatxua ikusi ostean, serioago hartu zuen herritarren hezkuntza erlijiosoa.
|
|
|
«Euskalerria eta euskera ezer izango baldin badira oraintxe loratzen doan gizaldiaren esku dago»14 Lau dira fenomeno horren adierazleak:
|
euskarazko
liburu produkzioaren hazkundea, euskal prentsaren garapena, euskalduntzeko eta alfabetzatzeko prozesuek hartutako indarra eta ikastoletan matrikulatutako haur kopuruaren igoera. Frankismoak eskaintzen zituen zirrikitu gero eta handiagoek ahalbidetu zuten aldaketa hori, baina ezin dugu ahaztu, besteak beste, utzitako oinordetza.
|
|
|
Horrekin batera, irakurzaletasuna eta aisiarekin lotutako hainbat aktibitate egingo dituzte Gabonetako oporretan. Gainera,
|
euskarazko
liburuekin lotutako gaiak izanik, Euskararen Eguneko jardunaldietako ekintza bezala hartu dute egitasmoa. Hori dela eta, Uribe Kostako Mankomunitateko Euskara Zerbitzuko dirulaguntza jaso du.
|
|
|
Mogel bera eta Añibarro dira. Berdintasunezko mailan azkenean, bi lagunek
|
euskaraz
liburuak ateratzearen beharraz dihardute.
|
|
|
diablura más perjudicial no ha podido introducirse en los púlpitos". Xelebrea diot, hain zuzen ere garai horretan eta hurrengo hamarkadetan luzaro elizgizonek idazten dituzten
|
euskarazko
liburu gehienak, hitzaurrean aitortu ohi dutenez, baserritar eta jende pobreari propio zuzenduta daudelako.
|
|
|
Iztueta, 1996). Guztira edizio gehien izan dituen
|
euskarazko
liburu aszetikoa egile lapurtar ezezagun baten Exercicio spirituala da (1718; gutxienez 80 aldiz berrargitaratua XIX.a bukatu baino lehen); Asteteren dotrina kenduta, euskalki guztietara itzulpen gehien izan dituen erlijio liburua, berriz, Kempisen De imitatione Christi izan da (Villasante, 1979).
|
|
|
|
Euskarazko
liburuaren tiradaren berri jakiteko iturribakarra dugu, Precisa azterketa etxea. Oraindik publikatu gabe duen txostenean datu hauek azaltzen ditu:
|
|
2004
|
|
|
Gotzon Garatek urte asko daramatza euskararen aldeko lanean.
|
Euskarazko
liburuak eta euskararen gainekoak paratzeaz gainera, gure arbasoen euskara eta egungo baserritarren euskara bizia jasotzen. 2003an argitara emandako lan honetan zuzen zuzen egingo du bat egungo euskal hiztunarekin eta literatura korapilatsutik urrun, eguneroko hizkeran makulu zaizkigun hainbat molde tradiziozko euskarara ekartzen lagunduko digu.
|
|
|
Pauli Davilaren esanetan,
|
euskarazko
liburu haiek ez ziren ume askorengana iristen. Kontuan izan behar da Araban, ia Nafarroa osoan eta Iparraldean usainik ere ez zietela hartu, erdarak baitziren jaun eta jabe hezkuntzan.
|
|
|
Gauza bat da euskaraz gai izatea, jakitea, eta beste bat erabiltzea. Gauza bat da euskaraz irakurtzen jakitea eta beste bat irakurtzea,
|
euskarazko
liburuak edo egunkariak erosi eta irakurtzea. Euskaraz hitz egiteko beste euskaldun bat behar duzu, talde euskaldun bat tokatu behar zaizu, eta hori zaila izan ohi da zenbait hizkuntza eremutan, baina irakurtzeko aski da egunkaria edo aldizkaria erostea; ez duzu beste inoren beharrik?. 648
|
|
|
Aranak, euskararen gizarte eragile gisa, hainbat ekintzatan parte hartzen du. Erakunde mailan, Bizkaiko Diputazioari Euskarazko Katedrari laguntza emateko eskaria egiten dion aldi berean (43), haren bizitza indartzeko bitarte ko eragingarri batzuk ezartzea proposatzen du, hala nola ikasle saiatuenentza ko sariak ezartzea, bertako ikasleen artean euskarazko lehiaketa publiko bat antolatzea literatura eta euskalaritzan, eta
|
euskarazko
liburu literario eta zien tifikoak idazteko laguntzak ematea (44). Izan ere, pozgarria da adineko jen dea euskara ikasten ikustea.
|
|
|
Esan beharrik ez dago egileak
|
euskarazko
liburu hauetan darabilen hiz kuntz ereduak idatzizko zein ahozko euskal literaturaren tradizioarekiko al daketa errotikoa edo, agian hobeto, etena ekarri zuela. Aranari leporatu izan zaizkion hutsegite nabarmenen artean, hain zuzen, garbizalakeriarena izan da, hots, erdal jatorrizko hitzak onartzeari zion higuina.
|
|
|
Itzulpen lanak ere badira Irakur Sailean; esate baterako, Bertrand Russellen Azken iritziakEiharala rrek burutu zuena, edota Albert CamusenArro tzaliburua, J. M. Agirrek euskaratua. Euskaraz idatzi bakarrik ez, baizik eta
|
euskarara
liburuak itzultzea, hizkuntza finkatu berritan, ez al zen lan ausartegia?
|
|
2005
|
|
|
Argitaletxeetako profesionalak, horietako 20 bat Euskal Editoreen Elkartearen baitan bildu dira. Elkarteak
|
euskarazko
liburuen produkzioaren alde egiten du lan eta oraindik ez du kanona ezartzearen inguruko jarrera bateraturik adostu.
|
|
|
Jesus Moyak, berriz, jatorriz gasteiztarrak izan ziren Isunza eta Hurtado de Mendoza ahizpak XVI.mendean Burgosko Medina de Pomareko klaratarren komentuan izan zuten bizitzaz dihardu. Eta Jose Luis Barrio Moyak 1730eko ezkonsari gutun madrildar batean agertzen diren
|
euskarazko
liburu batzuen berri ematen du.
|
|
|
\ Gure etxeetan indarrez sartzen diren hedabideetan (telebista, irratia, prentsa, internet…) euskarazko eskaintza handitu behar da, gazteek, bereziki, aukera gehiago izan ditzaten kirola, musika informazioa edo bestelakoak euskaraz jasotzeko. Horretaz gain, jatorrizko ekoizpenaren zein itzulpenen bitartez,
|
euskarazko
liburuen, aldizkarien eta komikien eskaintza areagotzera egin behar da »gazteentzakoak, bereziki», gaztelaniaz dagoen eskaintzarekin lehiatzeko adinako kalitatea eta erakargarritasuna bermatuz.
|
|
|
" Beltzarana naiz baina pollita. Horra zergatik erregeak maitatu nauen eta eraman bere logelara." (Kt 1, 4) Hartu XIX. eta XX. mende hastapenean agertu
|
euskarazko
liburuak. Bezperak urteko himno guziekin latin hutsez ematen dituzte, itzulpenik gabe:
|
|
|
H. Orain dela gutxi plazaratu da Eusko Jaurlaritzak aginduz egindako prospekzio soziologiko bat eta hor bildu diren datuen artean, aipagarria da honakoa: EAEko biztanleen artean %68 direla liburu irakurleak eta irakurtzen duten horien artean %15ak irakurtzen duela
|
euskarazko
libururen bat. Espero izatekoa zen ala harritzen zaitu datuak?
|
|
|
Berriro, ume arora bueltatuko gara tripa barrenetik arnasa hartu eta, kanturako egin ohin den bezala, ahotsa nahi dugun neurrian eta tonuan eta erritmoan kanporatzeko.
|
Euskarazko
liburu lagungarri bezain argia atera du Gipuzkoako Goiena bailarako kirol erakundeak Diputazioaren laguntzarekin. Agirre Beitia, R.
|
|
|
Zikinkeria dariogula izkiriatuz, ba omen ginuke arrakasta biziki gehiago, eta
|
eskuarazko
liburua bichkotcha bezala sal omen litake... Holakorik gogoratzea bada zerbait, aiphatzea ez da gutiago:
|
|
|
Euskaraz dator, beraz, Grotiusen testua irakurlearen eskura. Agiantzarik sutsuenak egin behar, zalantzarik gabe, egun liburu osoaren zatia dena, bihar etzi ez luze batean
|
euskarazko
liburu osoa izan dadin.
|
|
2006
|
|
|
30en bat argitaletxek kaleratzen dituzte euskarazko lanak, Jorge Gimenezen esanetan, eta horietatik zortzi inguru dira testuliburugintzan dihardutenak, baina kaltea guztientzat litzateke. " Salmenta sareak jasango lituzkeen kalteen ondorioz,
|
euskarazko
liburu salmentak, oro har eta ez testuliburuenak soilik sekulako kolpea hartuko luke. Berez badaukagu toki txikia salmentan, pentsa toki hori murrizteak zer ekarriko ligukeen".
|
|
|
Frankismo garaian ireki zenuten denda, 1955ean. Aita, euskaltzalea,
|
euskarazko
liburuak saltzen jarduten zuena. Poliziak ere bisitak egin zizkizuen...
|
|
|
Jarri dezagun hori neurrian: ezin dugu pentsatu
|
euskarazko
liburu bati mundu mailako promozioa egin behar zaionik, baina ezin zaio hiri baten mailako promozioa egin. Ez da, ahal dela, euskal komunitatearen promozioa egin behar, etxean oihartzuna izatea nahi badugu.
|
|
|
Euskarazko liburugintzan falta dugu gure bezeroa behar bezala tipifikatuko duen azterketa bat. Ez dakigu euskaldunak,
|
euskarazko
liburuak kontsumitzeko gai denak, zein joera duen. Laginak ez du hizkuntzaren irizpiderik hartzen.
|
|
|
Ez dago alderatzerik ere. Areago, askotan
|
euskarazko
liburu baten egile oso ezagunaz galdetzen diozu saltzaileari eta ez du ezagutzen.
|
|
|
Goian, behatokiko paperak nahasturik zeudela eta
|
euskarazko
liburu batzuk falta zirela konturatu ginen.
|
|
|
Bestalde, ni saiatu nintzen aipatu zenidan horrekin, baina berehala utzi nuen, barkatuko didazula espero dut. Badakizu ni,
|
euskarazko
liburuekin... baina gainera, nobela hori, ez dakit nola azaldu... tira, berdin dio.
|
|
|
Alor gehiagotan ere baditugu
|
euskaraz
liburuak. Ez du merezi, ordea, multzo txikiz multzo txiki ibiltzea.
|
|
|
ikasmaterialgintzakoek, liburu praktikoek eta hiztegi eta entziklopediek. Jakina da deus gutxi publikatzen dugula
|
euskaraz
liburu praktikoen sailean, askorik ez entziklopedietan. Igoera bultzatzeko gelditzen zaigun bakarra testuliburua edo eskola liburua da.
|
|
2007
|
|
|
Congostok dio
|
euskarazko
liburuen eskaera badagoela, baina txikia: «ONCEn, euskaraz irakurri nahi dutenen irakurle kopurua murritza da.
|
|
|
Oraindik orain, euskaraz ahots sisteman 300 liburu inguru daude eta braillez idatzita gutxiago. Gure liburutegia
|
euskarazko
liburuz hornitu nahi dugu eta Eusko Jaurlaritzak asmo bera du. Gaztelaniaz 4.000 liburu badaude, euskaraz 1.000 egon daitezen da xedea, nahiz eta gaztelaniazko irakurle kopurua askozaz ere handiagoa izan.
|
|
|
Jesukristoren miraria, helduentzako
|
euskarazko
liburu ilustratu bat!
|
|
|
Unibertsitatean,
|
euskarazko
liburuak
|
|
|
Torrealdai, J. M. (2003): " Fraide frantziskotarren
|
euskarazko
liburuak", in: Intxausti 2003, 593
|
|
|
Baina
|
euskarazko
liburuak ere badira liburu dendan. Zerk erakartzen nau euskal liburuetatik?
|
|
|
Euskararen erabilera eta bilakaera, luzaroan nagusitu den mugazgaindiko lankidetzaren ahultasunari lotuak daude. Izan ere, azken urteetaraino, batez ere frantses Estatuak, Akitaniako Eskualdeak eta Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Nagusiak begi txarrez ikusten zuten" atzerriko" erakunde publiko batek dirua eman zezan ikastola bat eraikitzeko,
|
euskarazko
liburuak argitaratzeko ala eskolatik kanpoko jarduerak euskaraz eskaintzen dituen elkarte bat laguntzeko. Susmoa zen nagusi; are eta gehiago jakitean hizkuntza komunitate bereko zati bat ordezkatzen zuen erakunde batek" Frantziako barne gaietan" bere sudurra sartzen zuela.
|
|
2008
|
|
|
literatur historiaren transmisioa egitea eta euskarazko literatur liburuen irakurketa sustatzea. Dena dela, elkarrizketetan antzematen da ikasleek urtean zehar
|
euskarazko
libururen bat irakurtzea lehenesten dutela irakasleek. Literaturaren historia irakastea denboraren, ikasleen maila linguistikoaren eta beste hainbat faktoreren menpe geratzen da.
|
|
|
Zuzenbidearen eremuan euskararen erabilera rik ez badago, orduan jakintza horretako hitzak ere ez dira izango, nora jo ez dugu izango. Larramendik berak HH an
|
euskarazko
liburuen falta aipatzen duenean, ildo bertsutik, beste hau dio euskararen erabilerari buruz: «No> hay> libros> manuscritos, > > ni> procesos> impresos».
|
|
|
euskara eta hiria baterazeinak zirela, eta hizkuntza honen patua heriotza zela. Hitzaldi horren testuinguruan Azkuek Unamunori idatzi zion (Salamancako errektoreak zeukan
|
euskarazko
liburu bat eskatzeko), bide batez haren hitzaldiari erantzunez:
|
|
|
37 Hau ez da balorazio kualitatibo bat, objektiboki neur daitekeena baino: abandotarrak ez zuen lortu Azkuek 18881903 epean atera zituen adina
|
euskarazko
liburu argitaratzea, Azkuek bezala euskara hutsezko aldizkaririk sortzea, Azkuek beste pertsonari euskara irakastea, Azkueren hiztegiaren pareko bilketa lanik egitea, Azkuek adina antzezlan idaztea, edota Azkuek beste harreman egitea Euskal Herri osoko kultur eragileekin.
|
|
|
Euskaltzaindia sortutakoan Junta de Culturak Akademiari esleitu zion txosten hartan ezarritako helburuak kudeatzeko ardura344 Be ¡ laustegigoitiaren txostenak euskarazko argitalpenen arloan zeuden gabezia ugariak diagnostikatu eta erremedioak proposatzen zituen. Hola, Diputazioaren subentzioak espontaneoki argitaratzen ziren
|
euskarazko
liburuei ematera mugatu barik, premiazkoenak zeintzuk ziren aztertu eta horiek idazteko edo itzultzeko sustapenplan aktibo bat diseinatu zuen. Txostenak euskarazko aldizkariak hobetzeko eta literatur lehiaketak antolatzeko bideak ere zehazten zituen.
|
|
|
Izatez, laster, Bizkaiko monarkikoak dirulaguntzak murrizten hasi ziren. Hola, 1923ko otsailean, Euskaltzaindiak Belaustegigoitiaren txostena indarrean jartzeko dirua eskatzean, Junta de Cultura Vascak erantzun zion Akademiak bere sarreretatik sariztatu zitzakeela
|
euskarazko
liburuak, Bizkaiko Diputazioak ez baitzuen inolako partidarik aurreikusita horretarako347 Zentzu horretan, Bizkaiko Diputazioak Euskaltzaindiari autoritatea aitortu arren teorian, praktikan baliabideak moztuz joan zen.
|
|
|
Apur bat positiboagoa izan zen Gipuzkoako Diputazioaren jarrera. Bertan 1920ko hamarkadan, Julian Elortza karlista zen presidentea, eta honek,
|
euskarazko
liburuei subentzioak emateko politika segitu zuen, aurretik Euskaltzaindiari txostena eskatuz sistematikoki348 Neurri horrek indartu egin zuen Gipuzkoako idazleen artean Akademiaren arauak errespetatzeko joera (adibidez euskera idaztearena, eta ez euzkera), nahiz atxikimendu hori lehendik zetorren. Alta, Gipuzkoako Diputazioak ere ez zuen Belaustegigoitiaren plana edo antzekorik sortu:
|
|
|
Beste alde batetik, irailaren 30eko Eskualduna astekariaren zenbakiak. Deux livres basques? artikulua dakar,
|
euskarazko
liburu biren berri damaiguna39 Biotariko lehena Laborarier: zonbeit kontseilu berechi ongarri erremedio berriez da, eta, besteak beste, dans une langue claire et précise?
|
|
|
Dirudienez, euskal liburuen erakusketa bat ere antolatu zen, Parisetik eta Frantziaren lau bazterretarik hurbildu jaun jakintsu handientzat. «Han zituzten bilduak, jaun heier erakusteko,
|
eskuara
liburu berri eta zahar guziak; batzu ederki aphainduak, estalgi ederrez inguratuak; bertze batzu biphiek eta saguek erdi janak, edo hezeduraren ondorioz osoki mutzituak». Dena dela, hitzaldien egitaraua ez omen zen bete:
|
|
|
Jon Alonsok Katebegi galdua n, berriz, Frantzisko Xabierkoak ondutako euskarazko idazki baten berri eman zigun.
|
Euskarazko
liburu eta egile apokrifoen soka luzea da.
|
|
|
|
Euskararen
Liburu Zuria da eite bereko lan bakarra. 1978an argitaratu zuen Euskaltzaindiak, euskarak historian izaniko baldintza etno kultural, ekonomiko, sozial, politiko, administratibo, literario eta erlijiosoak argitzeko, eta Koldo Mitxelena, Luis Villasante, Jose Miguel Barandiaran, Jose Maria Satrustegi, Joseba Intxausti, eta Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi ren artikuluek gorpuztu zuten.
|
|
|
Inma Arrietari esker, Bizkaiko liburutegian ez ezik, ikusmen urritasuna duten hainbat euskaldunen eskuetan ere izango da haren lana. Euskal Filologia ikasi zuen Arrietak, ikusmen urritasuna du, eta ONCEko
|
euskarazko
liburuen kudeatzailea da.
|
|
|
Aresti euskal kulturan pertsona garrantzitsua da, eta haren lanak braillez egon behar duela pentsatzen dugu. Gure helburua ahalik eta
|
euskarazko
liburu gehien braillez eskuragarri egotea da. Beharbada ez ditugu denak argitaratuta edukiko, baina gutxienez beharra sortzen denean egin ahal izateko aukera egotea:
|
|
|
|
Euskarazko
liburuak braillez aurkitzeko bide bakarra ONCE da, beraz?
|
|
|
Sastreren iritziz, euskal liburua zer den eta zer ez den zehazteko argudioak oso ezberdinak izan daitezke. Bestalde, Durangoko Azokan
|
euskarazko
liburuak bakarrik saltzeko apustuaren alde agertu da Sastre.
|
|
|
Igandero joan ohi naiz liburu zahar bila. Batzuetan topatu izan ditut balio handiko gauzak,
|
euskarazko
liburu zaharrak agertzen dira noizean behin; Euskaltzaindiari eman dizkiot asko. Eta, halako batean, erretratu zahar bat ikusi nuen, oso zimurtua eta higatua.
|
|
|
Irurtzun, Etxarri Aranatz edota Altsasuko liburutegi publikora joan, eta euskarazko edozein liburu maileguan hartzea da lehenengo urratsa. Kanpainak dirauen bitartean,
|
euskarazko
liburua hartzen duen bakoitzak orri markatzaile bat jasoko du opari, ekimenean parte hartu zein ez. Horretarako, 25.000 markatzaile egin ditu antolakuntzak.
|
|
|
Neure zifrarik ez dut, baina ez da gezurra izango Precisa azterketa etxeak iaz azaldu zituen datuak: alegia, 2000tik 2005era 824.500 ale galdu zituela
|
euskarazko
liburuak. Eta iturri beretik dakigu, 2006an 2005ean baino 95.000 ale gutxiago ekoitzi direla.
|
|
|
Bai ikasmaterialak bai haurrentzako argitalpenak, bi biak populazio berera zuzenduak dira. Horiei begira egiten da
|
euskarazko
liburu ekoizpenaren erdia: %50, 5 Goragotik ere ibiliak gara (%63, 5), baina aurten biek galdu dituzte tituluak, 115 batek eta 48 besteak.
|
|
|
Ingeniaritza eskolen artean euskaldunena omen da. Euskal Herrian arlo teknikoetan
|
euskarazko
liburu eta materialen behar handia egonik ere, euskarazko ikasmaterialik ez du kaleratzen. Zoritxarrez, irizpide ekonomikoak nagusitzen direnean, gizartearekiko konpromisoa desagertzen da.
|
|
|
Dena den, akademiaren ekarpen soziolinguistikoa askotan gutxiesten da nire ustez. Hain agerikoa izan ez bada ere, oso garrantzitsuak dira Jagon sailak kaleratu dituen lanak; eta Siadeco ikerketa sakonak egiten hasi zenean, akademiak 1978an argitaratutako
|
Euskararen
Liburu Zuria Euskal Herriko egoera soziolinguistikoari buruzko lehenengotariko azterketa orokorra izan zen. Noski, liburua argitaratu zenetik, 80ko hamarkadatik hona, aldaketa dezente egon dira bai corpusaren plangintzan eta baita egoera soziolinguistikoan ere; eta Iruñeko Biltzarretan soziolinguistikarekin erabat lotzen den egitasmo polita aurkeztu zuen akademiak:
|
|
2009
|
|
|
Kultur jardueretan eta zerbitzuetan ere ez dago egitura indartsurik. Ez dago itzulpenak eta bikoizketak egiteko laguntzarik, laguntza gutxi daude euskarazko jardueretarako, gobernuak euskarazko argitalpen gutxiago plazaratu eta
|
euskarazko
liburu gutxiago ere erosten ditu. Ez dago plangintzarik, eta orain arte garatutakoa noizbehinkakoa da eta gehienetan izaera sinboliko hutsa du, eraginkortasunik gabea.
|
|
|
gorago aipaturiko lanak hor ditugu eta, horrezaz gainera, badira hainbat lan euskararen kasuan. Esate baterako, Euskaltzaindiaren
|
Euskararen
liburu zuria11, Jimeno Juriorenak edota X. Erizerena12 Lan horiek guztiak oso baliagarriak dira hizkuntza baten historia soziala egiteko eredu metodologiko baten bila gabiltzalarik, baina berez ez dira aski. Haien eremua mugatua da eta lan arteko metodologia ez da bateratua edo sistematizatua eta historiaren zati bakar bati buruz ematen dute informazioa.
|
|
|
11 Euskaltzaindia (1978):
|
Euskararen
liburu zuria. Bilbo:
|
|
|
17 Ikus adibidez
|
Euskararen
liburu zurian egin zuen ekarpena edota:
|
|
|
In:
|
Euskararen
Liburu Zuria. Euskaltzaindia" Iritzi aditzaren erabilkeraz".
|
|
|
• 1970 hamarkadan, SIADECO erakundearen inguruan paradigmatikoak kontsideratu ziren ikerketa eta argitalpenetan, egileen artean ginen biok, esate baterako, Euskaltzaindiak argitaratutako
|
Euskararen
Liburu Zurian (1977) 1.
|
|
|
1
|
Euskararen
Liburu Zuria, 1977: 12:
|
|
|
2 Hizkuntza minoritari batzuren azterketa kritikoa in"
|
Euskararen
liburu zuria", 1978, 565 or.
|
|
|
10
|
Euskararen
Liburu Zuria, Euskaltzaindia, 1987, 582 or.
|
|
|
13 Hizkuntza minoritari batzuren azterketa kritikoa in"
|
Euskararen
liburu zuria", Euskaltzaindia, 1978, 587 or.
|