|
2000
|
|
|
Urtebete inguru daramate «Arraultza delikatuak» kafe antzerkirako ikuskizuna taularatzen UEMAren barne dauden herrietan. Nahiz eta eredutzat
|
euskara
erabili, lanaren mamia hizkuntza gutxitua duen beste herrialde batera egokitu liteke. Kataluniara, Bretainiara, Korsikara...
|
|
|
Sarritan, gure eguneroko bizitzan
|
euskara
erabilita ere, berotu, haserretu edo, besterik gabe, norbait zirikatu nahi dugunean, erdarazko irainak datozkigu ahora. Gazteenengan gertatzen da hori bereziki.
|
|
|
batetik, etxetresna elektrikoena. Fagor enpresak, adibidez, ez du
|
euskara
erabiltzen bere produktuen argibideetan. Bai ordea, gaztelania, frantsesa, ingelesa, alemaniera...
|
|
|
Iñaki Etxeberria, Donostiako Garbera merkatal zentruko Eroskiko gerentearen iritziz, egun etiketetan
|
euskara
erabiltzea produktuaren salmenta mugatzea da: " %60 egiten du euskaraz Gipuzkoan; etiketa gaztelaniaz idazten bada, %100era iristen da.
|
|
|
Orobat, azpimarratzekoa da herri aldizkari eta telebistei esker, euskarak, aspaldiko partez, dirua egiteko balio izan duela. Bere produktu edo zerbitzua iragarri nahi izan dituenak
|
euskara
erabili behar izan du-eta.
|
|
|
Lehendakaritza Departamentuak sindikatuei aurkeztu dien foru dekretuaren zirriborroak aurrera egiten badu, murrizketak egingo dira administrazioaren euskararen erabileran. Besteak beste, argitalpenetan euskara ere erabiltzeko dagoen araudia eta
|
euskara
erabiltzeko derrigortasuna kendu egingo lirateke. Era berean, euskarak" ofizial" titulua galdu eta" koofiziala" litzateke aurrerantzean.
|
|
|
Kontutan izan behar da Nafarroan baimenak lehen unetik irregularrak izan direla, esaterako, hauek ezin ziren eskuz aldatu eta horixe bera egin izan da. Emisora erabat erdaldunek
|
euskara
erabiltzeagatik ematen diren puntuak ere eskuratu izan dituzte.
|
|
|
Pirinioaren bi alderdietan era berean mintzatu izan dira; Okzitaniako Languedoc hizkuntzaren dialektoak ere gure mende honetara arte berdintsu erabili dira Ipar hegoaldean. Baina argi utzi nahi dut, Languedoc baino lehenago, Neolitos garaian
|
euskara
erabiltzen zela, bertako leku izenek adierazten diguten bezala. Gai horretaz hitzaldi bat eman nuen Andorran:
|
|
|
Euskararekin ere gauza bera gertatu izan da, zeren Erronkarin erabili dena Zuberokoagandik hurbilago zegoen ondoko Zaraitzu haranekoa baino. Eta gauza bera aurki genezake handik mendebaldera begiratzen badugu, zeren Zaraitzutik Erro ibarrean zehar Baxenabarreko
|
euskara
erabili baita, eta Baztandik Bidasoara arte Lapurdikoa. Horren lekukoak ditugu zenbait euskal idazletan ere:
|
|
|
c)
|
Euskara
erabili eta bultzatzeari dagokionez, Gobernuari proposamenak egitea.
|
|
|
–Zabaltasun? honen barnean, norbaitek pentsatu ereegin zuen
|
euskara
erabil zitekeela Mugimenduaren alde lan egiteko (Torrealdai 1989: 141).
|
|
|
—Hogei aldiz irakurri diat eta berriro irakurtzen ari nauk. ...eta baldin Asisko sainduak laguntzen badit —zeren aitortu behar baitiat ezen Asisko sainduaren dotrinarekin amorosturik nagoela—, honat ekarri nauen bidaiaren ondotik joanen nauk, halatan ezagutu ahal izaiteko Tomas Morok deskribatu zuen lur hura, Utopia deritzana, non gizonen arteko harremanak arras bertzelakoak diren, justizian eta anaitasunean oinarrituak —erran zidan, Donostiako
|
euskara
erabiltzen zuela, nik hemen Urbiaingo molderat aldatua.
|
|
|
Badakit, halarik ere, ororen buruan zer erran diezadakezun: erran diezadakezu ezen ene euskara hau Axularrenaren antzekoa dela, bai, baina ez dela guztiz haren berdina; eta erraiten ahal didazu ezen ene euskara hau ez dela Euskal Herriko nehongo bazterretan egiten... eta nik, haatik, baietz erranen dizut, egin egiten dela, zeren urbiaindarrak Urbiaingo euskaraz mintzo baitira, eta ni urbiaindarra nauzu, eta Urbiaingo
|
euskara
darabilt. Baina, ustekabekorik izan ez dezazun, Urbiaini buruz argibideren bat eman beharrean nagokizu, zeren, Cervantes bere Kixote Mantxakoan bezala, zeina hasten baita:
|
|
|
Liburu eta Liburutegi Zerbitzua euskarazko gai izenburuen zerrenda prestatzen eta IBERMARC formatura egokitzen ari da. Izan ere, gaur egun euskaraz normalizatuta ez dauden lanabesak liburutegietako profesionalen esku jarri behar dira,
|
euskara
erabiliz lortu ezin den informazio gabezia konpontzeari begira.
|
|
2001
|
|
|
Aurten, Araba
|
Euskaraz
erabiliko dute arabartasuna aldarrikatzeko. Izan ere, euskal herrialdearekiko duten loturetariko bat euskara dela aldarrikatzen da gaur egun Argantzunen.
|
|
|
Emisoretan sistema digitalak nagusitu ondoren, hurrengo urratsa frekuentzia banda digitalaren ezarkuntza izan daiteke. Arazoa zera da, DAB izeneko banda berri honek ohiko AM eta FM ordezkatuko omen dituela, eta frekuentzia berrira igarotzeko baliabiderik ez duten emisore txikiak, gure kasuan
|
euskara
erabiltzen duten irrati gehienak, bazterturik gera daitezkeela.
|
|
|
Nire jarrera da, bai Jaurlaritzari, eta bai euskal gizarteari, esatea: " Barkatu, gu,
|
euskara
erabiltzen dugunok, gutxiengo bat gara, nola gutxiengo bat diren afrikarrak. Beraz, guk estatuaren babesa behar dugu».
|
|
|
^un desafio para la enseñanza?, Paris, Unesco. Lan honetan, gaztelaniazkoa eta
|
euskarazkoa
erabili ditut, batik bat. Aipuak, bietan ematenditut:
|
|
|
Identifikatzea, zaletzea: euskara kontsumitu eta
|
euskara
erabiltzea.
|
|
|
Euskal Herria euskalduntzeko helburuaren alde lan egin behar duen euskara irakaslearentzat asko dira jokamolde komunikatiboak eskaintzen dizkion abantailak.Bigarren hizkuntzen irakaskuntzan aritzen diren irakasleen kezka nagusia, ikasleakikasten ari diren hizkuntza erabateko zuzentasunez eskuratzea da, eta, gainera, ahalik eta denbora eperik laburrenean. Gure kasuan, ordea, bigarren kezka nagusibat ageri da, ikas prozesuaren amaieran
|
euskara
erabiltzen duen euskalduna lortunahi dugulako. Euskararen berreskuratze prozesuak euskara erabiltzen dueneuskalduna eskatzen digu, eta ez bakarrik euskara ezagutzen duena.
|
|
|
Gure kasuan, ordea, bigarren kezka nagusibat ageri da, ikas prozesuaren amaieran euskara erabiltzen duen euskalduna lortunahi dugulako. Euskararen berreskuratze prozesuak
|
euskara
erabiltzen dueneuskalduna eskatzen digu, eta ez bakarrik euskara ezagutzen duena. Ondorioz, komunikazioak garrantzi handia hartzen du ikas prozesuan, hizkuntzak komunikazio tresnak besterik ez direlako, eta ikasleak behar komunikatiboak asetzekobaliagarria dela frogatzen duen neurrian erabiliko duelako.
|
|
|
Beraz, autoelikatzen den prozesua da: komunikatzeko gaitasunak gehiago ikasteko gogoa sortzen du; eta, era berean, gehiago ikasteak komunikazio gaitasuna handitzen du. Ikusten duzuenez, komunikazioak ez du eragiten bakarrik metodologiaren beraren egituraketan, gizabanakoaren barne prozesu intelektualean eusteko indarrak eskainiz ere baizik.Helduen euskalduntzean urte askotako esperientzia dugun irakasleok argi askikonprobatu ahal izan dugu, hasiera hasieratik
|
euskara
erabiltzen hasten direnikasleak erraztasun handiagoz eta azkarrago iristen direla beren burua euskalduntzera. Ikas prozesua estuki erlazionaturik dago komunikazio gaitasunarekin.
|
|
|
|
Euskara
erabiltzen duten euskaldunak lortzeko, jokamolde komunikatiboakaukera paregabea eskaintzen digulakoan gaude; hala ere, zailtasunez beteriko bideada.
|
|
|
Aipaturiko helburuetan oinarrituz, ikasleek bizitzaren arloguztietan ageri zaizkien egoera komunikatiboetan arrakastaz erantzutera iritsibehar dute.
|
Euskara
erabiltzearen eta ez erabiltzearen arteko gatazkan, ziurtasunada eragile erabakigarria. Ziurtasunez aritzen den ikaslea da euskara erabilikoduena.
|
|
|
Artikulu honen hasieran esaten genuen bezala, Euskal Herria euskalduntzekohelburuarekin ari garenok,
|
euskara
erabiltzen duten pertsonak behar ditugu. Beraz, gure lana ez da bukatzen euskara ikasten dutenean, erabiltzen dutenean baizik.Helburu hori lortzeko, ez da bukaera arte zain egon behar.
|
|
|
Eskualde erdaldunen kasuan ikasleen lana ez da izaten
|
euskara
erabiltzea, euskara zabaltzea baizik, ikastera jende gehiago hurbil dadin, edo zertxobaitikasteko?. Herriko dendaria, mendigoizale taldeko lagunak, lagun taldea, familia, ikaskideak... den denek osatzen dute gure ingurunea; horiekin burutzen dugukomunikazioa, eta aurrerantzean ere horrela izango da.
|
|
|
Berriz ere kontuan hartu behar da, ordea, azpilagin edo azpipopulazio ezberdinek eredu horren egokitzea behar dutela. Adibide moduan, euskararen ezagutza maila aldagai ezinbestekoa da
|
euskara
erabiltzeko; horregatik, aldagai nagusia daeuskara ez dakitenentzako, euskararen erabilera baldintzatzeko. Baina behin ezagutza lortuta, aldagai estari psikosoziala konplexuago egiten da euskararen erabilera baldintzatzeko, identitate etnolinguistikoaren ondoan, kasu horretan jarrerekere eragina dutelako aldagai estari psikosoziala osatzeko, indar gutxiagorekin badaere.
|
|
|
Neurrihandi batean, oraindik erdaldun direnek eusten diote joera honi; 2) Bestalde, euskararen erabilera normaldua nahi dutenak eta, horregatik, erabilerarako plangintzak indartu nahi dituztenak. Arlo horretan kokatuko genituzke jadanik euskaldundirenak baina
|
euskara
erabiltzerik ez dutenak edo euskaraz ezin bizi daitezkeenak.Gabezia hori indar handiz sentitzen dutelako uler daiteke askotan entzuten den, euskara ez da galduko ez dakitenek ikasten ez dutelako, baizik dakitenek erabiltzen ez dutelako? (Artze) esaldia hain barneratuta egotea euskaldunen artean.
|
|
|
Frankismo garaia ere atzerapauso handia izan zen euskararentzat, aurrekourteetakoa baino larriagoa ziurrenik. Batetik, kanpotar asko zetozen Euskal Herrira, eta horrek aldaketa handiak zekartzan mapa demolinguistikoan,
|
euskara
erabiltzea debekatuta izanik, ezinezko bihurtzen baitzuen etorkinen euskalduntzea, aregehiago euskaldun asko Euskal Herritik kanpora zihoala kontuan hartuta. Bestetik, euskara erabiltzearen debekua arlo pertsonalera ere zabaldu zen (esate baterako, frankismo garaian ezinezkoa zen seme alabei izen euskaldunak jartzea).
|
|
|
Batetik, kanpotar asko zetozen Euskal Herrira, eta horrek aldaketa handiak zekartzan mapa demolinguistikoan, euskara erabiltzea debekatuta izanik, ezinezko bihurtzen baitzuen etorkinen euskalduntzea, aregehiago euskaldun asko Euskal Herritik kanpora zihoala kontuan hartuta. Bestetik,
|
euskara
erabiltzearen debekua arlo pertsonalera ere zabaldu zen (esate baterako, frankismo garaian ezinezkoa zen seme alabei izen euskaldunak jartzea).
|
|
|
Nire ustez lehen esan dudanak baino ondore larriagoak ditu beste gauza batek; lehen esan dut, eta ez dut gauza berririk esan, mundu guztiak baitaki,
|
euskara
erabili den eskualdea, guk dakigun garaian, esan dezagun azkeneko bi mila urte honetan, aski meharra eta laburra izan dela. Esan dugu gainera eskualde horretan bizi zen eta hizkuntza hori erabili zuen jende multzoa ere ez zela ugariegia.
|
|
|
Ez du horrek esan nahi horiek
|
euskaraz
erabili behar ez direnik. Baina bi gauza dira, eta arras bereziak, jakintza irakastea eta jakintza aurreraraztea, edo aurrerarazi nahian ibiltzea, gizon ikasi askojakina eta bilatzailea zeharo ezberdinak diren antzera.
|
|
|
Ezta ere. Esaterako, Altube jaunak
|
euskaraz
darabilen gai berbera darabil erdaraz Aita Villasantek, iritziak bat ez etorri arren. Bati buruz iritzia emateko gauza bada, beraz, gauza ere da besteari buruz mintzatzeko.
|
|
|
Huts larri horretaz, ibili banenbilen eta
|
euskara
erabili banerabilen ere, ez nintzen sekula ohartu Lafonen liburua hogeita hamarren bat urte nituelarik irakurri nuen arte. Egingo nuke, gainera, euskaldunik gehienak, lehengoak eta oraingoak, ez direla behin ere kontura.
|
|
|
Hizkuntza lantzean daukagun atzerapenaren froga zuzena Iztueta da, bera baita, XIX. mende aurreratuxean, erlijioaz ez diren gaiez hitz lauz ari den lehen laikoa24 Gehi diezaiogun honi, Joan Antonio Mogel eta frai Bartolomeren gisako idazleak gaztelania hutsez ari izan zirela, dakigun heinean, Â beren eskutitz, ohar eta eztabaidetan, halako ohitura oraintsu arte iristen delarik. Ez da ere ahaztu behar Luis Eleizaldek, beste askoren antzera, ez zuela
|
euskara
erabili Landibar, bere nobela bakarra, idatzi zuenean. Jendea politikaz bereganatu nahiak bultzatu zuen horretara dudarik gabe25, ezin ukatuzko arrazoia, baina tartean bazegoen ere sendo tinkaturiko usadioaren zama.
|
|
|
Baina sasianalisi psikologiko hauetaz haratago, garai hartakoa da Miguel Sanzek eta Allik elkarrekin prestatutako administrazioan
|
euskara
erabiltzeko lehen dekretua (eskuindarrek egindako lehena, alegia). Eta Sanzek sutsu eta gogotik defendatu zuen.
|
|
2002
|
|
|
eskolagiroa euskalduntzen, batetik; eta Hezkuntza Administrazioa euskalduntzen, bestetik. Eskola giroan antolatzen diren ekimenek ikasleek
|
euskara
erabiltzea dute helburu. Hezkuntza Administrazioan, berriz, erabileraren erronkari aurre egiteko urratsak planteatzen dira.
|
|
|
Herri biak lotzen dituen zubiaren ondoan Erretiratuen komentua dugu. Dotrinan, mezan eta kantuetan
|
euskara
erabili zuten lehenengoetakoak ziren hauek. Ondoan Ravel kaia dugu, izan ere, 12 zenbakian Maurice Ravel konposagile ospetsuaren jaiotetxea dago.
|
|
|
Orain hamabost bat urte jarri zituen martxan Kutxak lehenbiziko kutxazain automatikoak, eta lehen une beretik, hala eskatutako erabiltzaileek aginduak euskaraz ematea posible izan dute. Halaber, txartela nahiz libreta
|
euskaraz
erabiltzeko zenbait kanpaina ere antolatu ditu, Beasain, Lasarte Oria eta Tolosan bezero euskaldunen artean opariak zozketatuz. Lortutako emaitza positiboek kanpaina berriak abiarazteko asmoa sendotu dute.
|
|
|
Kutxak Gipuzkoako zenbait udalekin sinatu hitzarmenari esker, kutxazainean agertzen den lehenbiziko mezua, bezero ororentzat, euskara hutsean azaltzen da. Helburua plastikozko diruaz baliatzerakoan ere jendeak
|
euskara
erabiltzera ohitzea litzateke
|
|
|
Orotariko Euskal Hiztegia egiteko ere corpus bat osatu beharra zegoen, euskal literaturako testuez osatua. Era berean, hiztegi batuari bultzada emateko mendeetan zehar ez ezik, azken mendean nolako
|
euskara
erabili den jakin beharra dago". Beraz, batez ere, Euskaltzaindiaren lanean pentsatuz egin da corpusa, baina hizkuntzalarientzat, hiztegigintzan, itzulpengintzan eta gramatikagintzan dabilenarentzat, nahiz ikerlarientzat aproposa da.
|
|
|
Jorge Gonzalez Aranguren idazleak egokitu du gaztelerara Joan Mari Irigoienen «Lur bat haratago», euskarazko literaturak gaur arte ezagutu duen nobelarik luzeena. XVII. mendean kokaturik zegoenez, berak burututako Etxegoietarren istorioa, Axularren hizkera gogorarazten zuen
|
euskara
erabili zuen Joan Mari Irigoienek hura idazterakoan. Eta nobelaren garaira egokituz egungo irakurlea ez gehiegi nahasteko ahalegin bera egin du orain Jorge Gonzalez Arangurenek ere «Lur bat haratago»ren gaztelerazko bertsio hau osatzerakoan, Espainiako literaturaren Urrezko Mendea bezala ezagutu den hartan erabili ohi ziren hizkeren ukituak emanaz «Una tierra mas alla»n azaltzen duen prosari.
|
|
|
Luze aritu genuke lehialtasuna zer den adosteko. Dena den, garrantzitsua da Tutera edo Iruñerria bezalako zona erdaldunduetan, esate baterako,
|
euskara
erabiltzeko aukera dagoen gehien gehienetan euskara aukeratzea. Baina, horretaz gain, are garrantzitsuagoa da norberaren harreman sarea hizkuntzaren arabera antolatzeko joera.
|
|
|
Garrantzitsua da, halaber, %14ko erabilera ondo aztertzea.
|
Euskara
erabiliko bada jakitea ezinbestekoa denez, euskaraz hitz egiteko gai direnen kopurua kontuan hartuta, jaso dugun erabilera espero zitekeena baino altuagoa da. Hau da, erabilera ezagutzarekin alderatuz gero %25 inguru, %14ko erabilera altua da.
|
|
|
SEI (Euskal Soziolinguistika Institutua Sortzen) kultur elkarteak 2001eko azaroan egindako Kale Erabileraren Neurketan jasotakoaren arabera, Urretxu Zumarragan euskararen kale erabilera %22, 7koa da. Hots, 100 lagunetik ia 23k
|
euskara
erabili ohi du kalean. Datu hau EKBk 1993 eta 1997an egindako Kale Neurketekin alderatzen badugu, bi herriotako erdigunean EKBk zona horretara mugatu zuen bere ikerketa euskararen erabilera azken urteetan bere horretan mantendu dela ohartuko gara.
|
|
|
Hutsuneak, hala ere, oraindik badaude, noski. Baina horiek ezin dituzte soilik instituzioek konpondu;
|
euskara
erabiltzea bakoitzaren esku dago. Udaletxeek gehiago egin dezaketela?
|
|
|
Euzkotarrok, eta batez be abertzaliok,"
|
euzkerea
erabili ta indartutera biartuta gagoz".
|
|
|
Gero eta ikasle euskaldun gehiago heltzenari dira unibertsitatera. Beren ikasketak hizkuntza batean zein bestean egin arren,
|
euskara
erabiltzeko gaitasuna etengabe sendotzen eta hedatzen ari da ikasleenartean. Nolanahi den, ikasle euskaldunen portzentajea %30ekoa izanik, irakasleelebidunena %23koa da.
|
|
|
3 Hirugarren eredua: bigarren eredu hobetua dela esan liteke; izan ere, 2.ereduko irakasgaiez gain, hitzaldi, lan zuzendu eta ikerlanetan ere ematenbaitu
|
euskara
erabiltzeko aukera. Soziologian eta unibertsitate eskoletakotitulazioetan ezarriko da.
|
|
|
Helburu taktikoak: sailkideen euskararen ezagutza mailahobetzea eta saileko jarduera guztietan
|
euskara
erabiltzeko aukera izatea.
|
|
|
Saileko elkarbizitzaren hizkuntza normalizaziorako bidean, zure ustez zeinportaera eredu komeni da
|
euskara
erabiltzeko gai direnen aldetik sailekobileretan?
|
|
|
Emandezagun, adibide gisa, irakasgai bateko kideek mintzagunea osatzeaerabakitzen dutela. Horrela, modu natural batez,
|
euskara
erabiltzeko guneasortzen da. Horrelakoetan ere, dinamizatzailearen rola hartu lukenorbaitek.?
|
|
|
Ikasleek materiala esku artean behardute, eta bibliografia zabala. Bildutako ikerketa honetan ikusten denez, oso eskasadela
|
euskaraz
erabiltzen den bibliografia eta dokumentazioa. Eta garaia iritsi delahori kontuan edukitzeko.
|
|
|
Gizarteankokatuta egonik, gaikuntza hori emateaz gain, ikasleak euskaran trebeki prestatzeanahi dugu, hau da, bi hizkuntzetan prestakuntza berdina lortzea, ez gaztelaniazbakarrik, baizik eta euskaraz ere maila berean. Eta ez hizkuntzan bakarrik, gaietanere
|
euskara
erabiltzeko trebakuntza berbera edukitzea baizik.
|
|
|
Beharrezkoa da Euskal Unibertsitateen arteko Kontseilua sortzea irakaskuntzan, ikerkuntzan eta kultura zabaltzerakoan
|
euskara
erabiltzeko, baita gizarteeuskaldunak behar dituen ikerketak koordinatzeko eta bultzatzeko ere.
|
|
|
2 Beharrezkoa da Euskal Unibertsitateen arteko Kontseilua sortzea irakaskuntza, ikerkuntza eta kultura zabaltzean
|
euskara
erabiltzeko, eta baitagizarte euskaldunak behar dituen ikerketak planifikatzeko, koordinatzekoeta bultzatzeko ere.
|
|
|
INGURUNE HURBILA: ikasleak bere ingurunean
|
euskara
erabiltzeko aukerak.
|
|
|
SANTURTZIKO UDAL EUSKALTEGIAren asmoa komunikazio gune batsortzea da euskara ikasten dabiltzan lagunentzat. Gune horretan ez da klase formalik izango, baina ikasleek
|
euskara
erabili eta elkarrekin ikasteko aukera izangodute, eskaintzen ditugun baliabideak aprobetxatuz: mezuen trukaketa, zalantza, arazo edo gogoetak besterekin konpartitzeko modua, chat gela, dokumentuakzabaldu, loturak...
|
|
|
Irrati haiek ezaugarri propioa izan zuten: kasu gehienetan baserritarren zonaldeetan kokatu ziren eta, beren mezu ebanjelikoa herritar guztiei helarazteko helburuz,
|
euskara
erabiltzen zuten, eliztar euskaldunek uler zezaten. Ikusiko denez, euskaraz aritzeak buruhauste bat baino gehiago ekarri zizkien irratietako arduradunei.
|
|
|
irrati formula musikala eskaintzen duen arren, euskal musika da nagusi.
|
Euskara
erabiltzen du, bizkaiera eta gipuzkera nahastuz, esatarien jatorriaren arabera.
|
|
|
Era berean, euskal elizatik Francoren diktadura salatzen zuten ahotsak ugariak ziren. Beste aldetik, asko ziren sermoi eta platiketan
|
euskara
erabiltzen zutenak, eta, beraz, euskaraz mintzo ziren irratian eskaintzen zituzten mintzaldietan. Programazioa euskaraz egiteak arazo asko sortu zituen elizaren irratien arduradunen eta ministerioaren agintarien arabera.
|
|
|
Irratiko arduradunek dioten moduan, irrati horren helburua Ipar Euskal Herriko kristauei zerbitzu eskaintzea da, eta, ondorioz, eleaniztasuna hautatu zuen hasieratik; beraz, elkarte katolikoan bezala, frantsesa eta
|
euskara
erabiltzea erabaki zuten, fededun guztiengana beren hizkuntzan heltzeko asmoz. Halaber, emisoraren programazioa lau ardatz nagusitan oinarritzen da:
|
|
|
Kate horren emankizun donostiarra 1979ko apirilean hasi zen emititzen, aurretik Radio San Sebastián izenekoak programazio propioa eskaini eta gero. Emisora donostiarraren FMko emanaldietan
|
euskara
erabiltzen zen, hizkuntza horretan egiten zen parrillaren portzentajea oso murritza zen arren. Araban, Gasteizko Aurrezki Kutxaren Radio Vitoria emisoraren bidez eskaintzen zen kate musikalaren programazioa 1982ra bitartean, FMn zuen maiztasunean.
|
|
|
Berrogei urteko zentsura eta ukazio ofiziala jasan eta gero, Hego Euskal Herriko emisora askok euskaldunen eskakizunei egokitu behar izan zieten irrati hizkuntza. Elizaren emisorek
|
euskara
erabiltzen zuten hainbat irratsaiotan, eta beste emisora batzuetan ere bazeuden euskarazko saioak, baina egoera tamalgarria zen 1977an, Punto y Hora aldizkariak urte horretako azaroan argitaratu zuen txostenaren arabera. Astekariaren erreportajeak agerian utzi zuen bezala, Franco hil zenean oso gutxi ziren euskaraz eskainitako irratsaioak2:
|
|
|
Kulturaren eta euskeraren suztapena,
|
euskera
erabiltzearen xedetarako, oinarrizko egitarau eta sortarauak ezarriz, orotariko eskeintza mailan Elkarte Autonomiadunean euskeraz irrati telebistazko emankizunen oreka beharra kontutan izanik9.
|
|
|
Zuri ere ber gauza gertatuko zaizu.
|
Euskara
erabil daiteke isun horien ordainketa saihesteko ere, helegiteak bata bestearen ondoren jarriz. Oso emaitza onak eman izan ditu zenbaitetan sistema honek; hirugarren gutuna egiten denean, beste aldean dagoena zutaz ahazten delako paper metek estalirik.
|
|
|
Familia euskaltzale hori aldi berean euskalduna baldin bada, ostera, aukera bat baino gehiago dugu. Lehenik ikusi behar dena da benetan
|
euskara
erabiltzen duten etxean umearekin edo ez, zeren zenbait kasutan gertatzen baita etxean erabiltzen den hizkera nagusia erdara izaten dela, nahiz senide guztiak euskaldunak izan. Hau onartzea kosta egiten bazaigu ere, holakoak behin baino gehiagotan gertatzen dira, ez dezagun gure burua engaina.
|
|
|
Adibidez, errolda betetzean ematen diren erantzunetan ikusten da hori. Ikusi behar da, gainera, familian
|
euskara
erabilirik ere, zer nolako euskara erabiltzen duten: herriko mintzaira eta aharantza, euskara bateratua, eta abar.
|
|
|
Adibidez, errolda betetzean ematen diren erantzunetan ikusten da hori. Ikusi behar da, gainera, familian euskara erabilirik ere, zer nolako
|
euskara
erabiltzen duten: herriko mintzaira eta aharantza, euskara bateratua, eta abar.
|
|
|
bere inguruko umeekin erdaraz egingo du sarritan, eta irakasleekin anitzetan berak etxean erabiltzen ez duen bezalako euskara batean. Honek ez du konponbide erraza, geroago ikusiko dugun moduan, baina uste dut, hala ere, umeak
|
euskararen
erabiltzeko beste erregistro bat bereganatu nahi baldin badu, toki egokian dagoela eredu horretan.
|
|
|
Besterik da etxekoak euskaldunak izaki, etxean normalean
|
euskara
erabiltzen baldin badute eta erabiltzen duten euskara bera ere landua baldin bada. Umearen sortzeari eman zaio euskara eredugarria.
|
|
|
Eta nolatan orduan ez zen dena ilunpe eta hotzikara, orain ere, hizkuntza artatu eta zaindu nahi dugula eta, Buletin ofizialak euskaraz irakur ditzakegun honetan, eta Windows bera ere
|
euskaraz
erabil dezakegun garai honetan (egin ote du euskarak horiek baino aurrerapen nabarmenagorik?, azkarki aitzinatu gara, bistan denez, programa informatikoak itzuliaz) beldur naiz euskal gaietan gauzak ez diren denak xalo eta laño, bizitzaren tolesgabetasunaren eskutre. Beldur naiz euskara ez den Bartoloren iturri garbi hartako ardotxo txuria, baizik, batzuetan bederen, gure bidexketan zangopean zapaltzen dugun istil beltzaren antzera aspalditik geldirik dagoen ur uherra, Maritxuri bigarren ahapaldira iritsi aitzinetik halako higuin zerbait ez bada, bai kezka bederen, sorraraziko liokeen kalte eta gaitz iturriaren isuria.
|
|
|
Holako euskara horrek hiru ezaugarri nagusi ditu: " Marteko" hizkera da, batetik, Martetik hona etortzeko bidean erdararen osagarriak hartu dituena; euskara sasi-letratua da bestetik, eta, azkenik, inolako irizpiderik gabe, orotariko
|
euskara
erabili nahi dugu.
|
|
|
Zure ikasketetan
|
euskara
erabili behar izan duzu, edo gutxienez ikasi. Agian etxean ere egin izan dizute euskaraz, edo ez, beharbada.
|
|
|
predikuetan ibili bai, baina bestek bete beza agindua. Eta nola ikasle hark
|
euskararen
erabiltzeko aldarrikatzen zuen erdaraz, eta komunista hura eredugarri bihurtzen zen langileentzat bere bizitokian igerileku olinpiko pribatu bat eginez, berdin gertatu izan da Sabino Arana bera baino abertzaleagoak diren zenbait politikorekin. Hizkuntza arazoak beti gertatzen dira istilutsu, baina hemen aukera izan denean, anitzetan politikoek euskararen eta euskaldunen kontrako aukera egin dute lanerako erdaldunak deitu izan dituztenean.
|
|
|
Baina unibertsitate ikasketak euskaraz eskaintzeko dagoen arrazoirik garrantzizkoena, nire iritziz, euskal gizartearekiko erantzukizuna da. Gure gizarteak bereziki irakaskuntzan
|
euskara
erabiltzearen alde ahalegin izugarria egin ondoren, nekez uler eta onar liteke irakasteko eskaintza goreneko mailan etetea. Bestalde, euskarak berak kaltea hartuko luke unibertsitatean ere erabilia izatera iritsi ezean, bai bere ospean, bai komunikazio tresna gisa.
|
|
|
|
Euskara
erabiltzen ote da unibertsitateetan?
|
|
|
Iparraldean, azkenik, euskara ofiziala ez izateak batetik, eta egoera soziopolitikoak bestetik, erabat oztopatzen dituzte edozein hezkuntza mailatan
|
euskara
erabiltzeko bideak.
|
|
|
|
Euskara
erabiltzen ote da unibertsitateetan?
|
|
|
Sarrera honen ondoren eta
|
euskara
erabiltzen edo erabiliko duen unibertsitate bat, epe laburrean, eraikitzeko gai ote garelako galdera zehatzari erantzunez, ELAren erantzuna baiezkoa da; gai izan behar dugu, unibertsitate hori eraikitzen gai izatera beharturik gaude, borondatedesberdinak batuz eta denon laguntza eta esfortzuarekin: bote re publikoak, gizartea, eta nola ez, unibertsitateko langileak, irakasle zein ez irakasle izan...
|
|
|
Nafarroako Foruaren Hobekuntza, jakina denez, ez zen bozkatu. Gernikako Estatutuak bere 6 artikuluan, hizkuntza koofizialak jartzen ditu euskara eta gaztelania (Espainiako Konstituzioaren 3 artikuluarekin erkaturik espainiera jakitea derrigorrezkoa bada ere,
|
euskara
erabiltzea eskubidea besterik ez da eta ezin da inor baztertu ez jakiteagatik), 10 artikuluak kulturazdiha rdu eta azkenik, 16.ak irakaskuntzaren eskumenak garatzen ditu.
|
|
2003
|
|
|
Inma Urzelai euskara teknikariaren ustez," langilea motibatuta dagoenean gusturago ematen ditu eman beharreko aurrerapausoak, motibaziorik ez dagoenean langileak zama bat bezala hartzen du betidanik gaztelaniaz egin duena orain euskaraz egin beharra. Horregatik erabaki genuen'
|
Euskara
erabiltzeko arrazoiak' izeneko hitzaldi solasaldia eskaintzea langileei". Emaitzak interesgarriak izan ziren eta galdekizun bati anonimoki emandako erantzunekin osatu ziren.
|
|
|
Herritarrek eta herriko beste talde, erakunde eta enpresek ikusten badute Udalak
|
euskara
darabilela, hizkuntzak eta hizkuntza normalizazio prozesuak prestigioa eta sinesgarritasuna irabazten dute. Eta egoera kontrakoa bada, desprestigioa eta sinesgarritasun falta.
|
|
|
Oso gutxi dira euskararen gaiarekin" presionatuegiak" edo gaia azaltzen denean deseroso sentitzen direnak (garrantzitsua da hala ere, multzo honen kezkak zeintzuk diren ezagutu eta erantzun egokiak lantzea). Baina asko dira
|
euskara
erabil dezaketen egoeratan, erdaraz egiten dutenak, nahiz eta denek aitortu beraiengatik balitz, euskara gehiago egingo luketela.
|
|
|
Zerbait erein genuen eta orain fruituak biltzen ari gara, hori zinez baikorra da. Saran parada ezin hobea izan genuen irakaskuntza garatzeko, herrian
|
euskara
erabiltzen zelako. Egun, euskararen transmisioa gero eta ahulagoa den arren, haurrak eta gazteak euskaraz aritzen dira.
|
|
|
Dakigunetik ez dakigunera euskal diglosiaren irazian» liburua plazaratu du Juan Luis Goikoetxea euskaltzain urgazleak Euskaltzaindiaren Iker bildumaren baitan. Goikoetxeak 2001ean defendatutako tesiak euskalkiaren eta euskara batuaren arteko korapiloa askatzetik abiatzen da eta eskoletan bi
|
euskarak
erabiltzeko proposamena egiten du.
|
|
|
behatoki enpresak inkesta bat egin du diasporako 12.870 lagunen artean eta, besteak beste, euskaraz gero eta pertsona gutxiagok dakitela ikusi dute. Hala ere, alde handiak omen daude inmigratu duten garaiaren arabera, eta lehenengo belaunaldikoen artean %66ak baldin badaki euskaraz, laugarren belaunaldikoen artean %0, 8ak baino ez du
|
euskara
erabiltzen. Bere aldetik, North American Basque Organization euskal etxeen elkarteak ere ikerketa bat abiatu du eta ikerketa horren orain arteko ondorioak (ez dute amaitu) ere antzekoak dira:
|
|
|
|
Euskara
erabiltzeko beharraz jabeturik, Mintzalagun egitasmoa sortu zuen 1993ko abuztuan Bagera Donostiako Euskaltzaleen Elkarteak. Orduz geroztik mila ikasle baino gehiagok parte hartu du egitasmoan.
|
|
|
Parte har tzaileen iritzia jakiteko xedez, Aitziber Gurutzeaga Bagerako koordinatzailearengana jo dugu. Ekainean amaitutako ikasturtean eginiko galdeketen emaitzen arabera, %85
|
euskara
erabiltzen hasi da inguruko norbaitekin, batik bat auzokideekin, lagunekin eta lankideekin. Erabiltzen hasi ez direnek ohitura eta ziurtasun falta jarri dituzte argudio gisa.
|
|
|
" Euskrz 2zi ny dt" (Euskaraz bizi nahi dut) lemapean, teknologia berriak
|
euskaraz
erabili daitezkeela aldarrikatu nahi du ikastolen festak. Unai Iturriagaren lelo hori ardatz harturik Kilometroak 2003ko abestia egin dute Alaitz eta Maiderrek.
|
|
|
Egungo planteamenduaren arabera, aldiz, euskara lan munduan sartzea abantaila da enpresentzat, bi arrazoi hauengatik: a)
|
euskara
erabili nahi duten bezeroei enpresa nahiz pertsonak izan, dagokien zerbitzua euskaraz eskaintzen zaielako; b) langile euskaldun euskaltzaleei euren lanpostuan gusturago jarduteko aukera ematen zaielako.
|
|
|
Zein
|
euskera
erabili euskal literaturan. Izan ditu horretan bere kezkak eta ezbaiak gure Eusebiok:
|
|
|
Bere" gaztaroko pekatutzat" izan ei eban gramatika hori Azkuek. Eta, holako gaiak
|
euskeraz
erabilteko orduan, ez eban jarraitzaile askotzarik izan. Azkuek berak geroago Morfologia Vasca hain aberatsa zelan argitaratu eban?
|
|
|
Gero, 1903an, etorri zen euskaldunen aldia: Francière, Paueko prefetak debekatu zien gure apezei, beren soldata galtzeko arriskupean,
|
euskararen
erabiltzea katiximan. Baionan ez baitzen orduan apezpikurik eta apez zenbait izituak zirela oharturik, Harriague Morroxko, Pradet eta Labat diputatuak, de Saint Jayme, d. Andurain, d. Elissagaray, Etcheverry eta beste herri gizon batzuk higitzen hasi ziren.
|
|
|
Izan ere, herritarren kontzientziazio, bai linguistikoa, bai historikoa, beharrezkoa ikusi bide zuen Iztuetak. Xede horiekin koherentzian eskolan
|
euskara
erabili beharra ere aipatzen zuen. Hala ere, bere historialari gaitasun apalaz jabetzen zen, eta premia larri bati erantzun beharrez idazten zuen,, uste oso osoarequin, ezen, izango aldala Guipuzcoatar ernairen bat, nic esaten ditudan moldacaitzqueri ta uts aldiac egoquitu ta beteric, igoco dabena condaira balioso au goienengo mallara.? 71
|
|
|
Irakasle euskaldun eta jakintsu asko dago U.E.U.ren inguruan ez dabilena»117 Argiaren Urtekaria n, aldiz, UEUren helburua Euskal Herri osorako Euskal Unibertsitatea sortzea zela esan zuen. Karmel-en bertan «unibertsitate baten beharra» azpimarratu zuen, «eta horrek barruti bakarra eskatzen du,
|
euskara
erabiltzen den lurralde guztiak bere baitan jasoko dituena». Hala ere, horrek ez zuen esan nahi UEUk unibertsitate paralelo baten bila joan behar zuenik.
|
|
|
UEU aitzindari izan zen informatika
|
euskaraz
erabiltzen. Argazkiaren ezkerraldean Ander Basaldua ingeniaria.
|
|
|
Hurrengo hilean, abenduaren 28an, 200 bat lagun bildu ziren Donostiako Santo Tomas Lizeoan Elhuyarrek deituta. Bileraren asmoa Espainiako unibertsitateetan ikasten ari ziren euskaldunen artean loturak sortzea eta gai konkretuen inguruan (alfabetatzea eta nor bere jakintza arloan
|
euskara
erabiltzen hastea) lanean jartzea ziren; «Alferrikakoak dira, bestela, Euskal Unibertsitatea, Euskara Ofiziala eta honelako beste sloganak oihukatzea»41 Bildutakoak taldeka antolatu ondoren eta jakintza arlo bakoitzaren lan aukerak eta konpromisoak aztertu eta gero, Martin Orbek UEUren berri eman zuen.
|
|
|
Aurreko mendeetatik zetorren tradizio apologetikoa berrindartu besterik ez zuten egin behar, eta egin ere, neurri handian euskaraz egin zuten. Erraz ikus daiteke Elizaren ekintzak azken mendeetan halako arrakasta izan badu Euskal Herrian, besteak beste, beren ideiak hedatzeko
|
euskara
erabili duelako izan dela. Hori egin duen bakarra izan da, euskal ilustratuak eta foruen eta euskara beraren apologista gehienak erdaraz aritu izan baitira.
|
|
|
Badakigu: Eliza izan zen
|
euskara
erabiltzea ezinbestekotzat ikusi zuen estamentu bakarra, ebanjelizazio lana behar bezala egiteko?. Trentoko kontrarreforma katolikoa ohartu zen tokian tokiko hizkuntzak erabiltzearen garrantziaz.
|