|
2008
|
|
|
Lo scrittore e la sua ombra (Joseba Sarrionandia) eta Le piante, per esempio, non bevono caffelatte (Unai Elorriaga) liburuak itzuli ditu, besteak beste.
|
Euskaratik
egindako itzulpen lanak oso gustoko ditu: –Euskaratik itzultzeak ongi egoneko sentzazio bat sortarazten dit, ez dagoelako erlazio zuzenik euskara eta itzulpenerako hizkuntzaren artean, ez gramatikan, ezta doinuan ere.
|
|
2012
|
|
|
Leizarraga jatorrizko testuari ahalik eta fidelkien lotzen saiatu baldin bazen, Pedro Agerre. Axular, ek guztiz bestelako metodoa erabili zuen bere itzulpenetan. Axularrek argitaratutako lan bakarra den Gero (1643) itzulpena ez den arren, latinetik
|
euskarara
egindako itzulpen inplizitu eta esplizituak ugariak dira testu osoan zehar. Axularrek, normalean, latinezko pasarte bat ematen du, bere euskal, itzulpenaz?
|
|
|
Pott bandako kideek artikulu honetan egiten duten lehen salaketa
|
euskarara
egindako itzulpenen urritasunean datza:
|
|
2015
|
|
|
Gure kasuan, alemanetik
|
euskarara
egindako itzulpenak nola egin diren aztertu bitartean, honakogaldera hauetan jarri dugu arreta:
|
|
|
UPV/EHUko Itzulpengintza eta Interpretazioa jakintza arloan, euskaratik edo
|
euskarara
egindako itzulpenak aztertu dira hainbat doktore tesiren baitan (Barambones 2009; Manterola 2011; Zubillaga 2013) azken urteotan. Itzulpenek berebiziko garrantzia dute euskara bezalako hizkuntza gutxitu baten garapenean, eta itzulpen horiek ikuspuntu zientifikotik ikertzea ezinbestekoa iruditzen zaigu, hizkuntza berabultzatu eta euskal Itzulpen Ikasketen baitan aurrera egiteko.
|
|
|
Azpicorpus horien arteko bereizketa egin dugu, alde batetik, HGLko eta HLko testuak itzultzerako orduan dauden antzekotasun eta desberdintasunak aztertzeko, eta, bestalde, alemanetik zuzenean egindakoitzulpenen eta zeharka{ kasu gehienetan, gaztelaniatik{
|
euskarara
egindako itzulpenen artean alderik baote dagoen ikusteko. Zubi bertsioaren eragina neurtzeko, zeharka itzuli diren testuen kasuan, bitartekobertsio horiek ere jaso ditugu AleuskaPhraseo corpusean.
|
|
2016
|
|
|
Bere lehenbiziko euskal lanak Caracasen zegoela hasi zen argitara ematen Azkoiti gaitzizenez, Montevideon Zaitegik zuzentzen zuen Euzko Gogoa aldizkari sonatuan. Alde batetik
|
euskarara
eginiko itzulpenak agerrarazi zituen," Milla ta bat gauetako ipuiak"() edota" Izkuntza ta abenda, Arthur Kanpionena euskeraz" (1959), eta bestaldetik jatorrizko testuak ere eman zituen argitara, hala nola," Venezuelako matxinadak XVIII gizaldian" (1956)," Antxieta’tar Jose Brasileko mixiolaria" (1957)," Juan de Lakosa" (1958) edota" Futb...
|
|
|
himnoa, aita Donostiaren doinuan, aita Iratzederrek
|
euskararat
egin itzulpen poetikoa," Agur Itsas izar" tituluarekin. Adriana Gorostiague herritar orgina joile gaztea (hamar urte ditu) eta trebearen parte hartzeaz aberastu nahi izan du elgarretaratze hau, geroa gazteetan baita.
|
|
2017
|
|
|
Harvester Wheatsheaf, 1993), 98 orr. (103 or.). Bestela ez bada adierazi,
|
euskarara
egindako itzulpen guztiak neuk eginak dira.
|
|
2018
|
|
|
Hilabete batzuk geroago, Akademiari kasu egin eta Sari Nazionalaren oinarri arauak aldatu zituen Hezkuntza, Kultura eta Kirol Ministerioak, aurrerantzean, gaztelaniatik Estatuko beste hizkuntza ofizialetara, hots, katalanera, galegora edo
|
euskarara
eginiko itzulpenak sarituko zirela aginduz; eta alderantziz, berdin.
|
|
|
Bestalde, testuan bertan zer nolako itzulpen estrategiak baliatu ziren (hurrengo atalean zehaztuko ditugu horri lotutako gorabeherak).
|
Euskaratik
egindako itzulpenen kopurua ere hazi egin zen zentsuraren bigarren aldian: 13 lan itzuliren berri ematen du Nor da Nor datu baseak9, gehienak (9, hain zuzen ere) gaztelaniara egindakoak (hiru lan itzuli ziren euskarara, eta bat katalanera).
|
|
2019
|
|
|
Erreibindikazioaren oinarrian itzulpenarena zegoen, horixe egia, baina euskaratik erdaretara eginarena. Ez ziren aipatzen erdaretatik
|
euskarara
egindako itzulpenak, nahiz ordurako bidea egiten hasita zeuden Igela argitaletxea osoro itzulpenei emana, Literatura Unibertsala bilduma, Elkar argitaletxeko literatura sailean integratutako lehen itzulpenen ibilbidea, Erein argitaletxearen Bartleby itzulpen saila...
|
|
2020
|
|
|
Gaur esango genuke Orixek euskaratik itzuli zuela, euskaraz edo ingelesez edo errusieraz egin ohi den itzulpenari oso bestelako esanahia emanda.
|
Euskaratik
eginiko itzulpenak euskarazko izpirituarekin, alegiapertsonari, auzokideari eta naturari zor zaion hartu eta emaneko harremana(" bestearenganako zorra") azaleratzen du.3
|
|
2021
|
|
|
Testuei dagokienez, ez du aurreko historietan bezainbesteko arreta jartzen autoreen idaztankeran; testuen gaiak, irudiak, motiboak, irakaspenak... ditu mintzagai nagusi. Ildo horretan, eta euskarara eta
|
euskaratik
egindako itzulpenez egiten diren aipamenetatik erauzitakoei erreparatuta, itzulpenak ez dira berariazko aztergai haren historiografian: zeharkako aipamenak egiten dira itzulpenei buruz, beste gai batzuei buruz ari dela txertatzen dira, testuinguruaz zein autore batez esaten dituenak osatzeko.
|
|
|
|
Euskaratik
egindako itzulpenei dagokienez, testuen arrakastaren erakusgarri darabiltza Aldekoak. Esate baterako, Jose Azurmendiren Espainolak eta euskaldunak lanaren harrera onaren (233) zein 100 metro nobelaren garrantziaren erakusgarri aipatzen ditu bi lan horien gaztelaniazko itzulpenak (233; 261).
|
|
|
|
Euskarara
egindako itzulpenez denaz bezainbatean, interesgarria da Aldekoaren diskurtsoa, itzulpenaren funtzio kulturala agerrarazten hasten delako
|
|
|
87). modu nabarmenagoan aurretik aztertu ditugun historiografien aldean, eta, gainera, erkatu ere egiten duelako beste literatur mugimendu batzuetako itzulpenaren funtzioarekin. Aldekoak, beste hainbat historiografok bezala, literatur joera eta eraginekin lotzen ditu
|
euskarara
egindako itzulpenak, eta, halaber, beste historiografo batzuek bezala, genero batzuen testu fundazionaltzat jotzen ditu.73 Ez hori bakarrik, ordea: genero batzuetako alor eta estilo aberastasunerako iturritzat ere jotzen ditu (adibidez, 1980ko hamarkadako haureta gazte literaturaz diharduenean). 74 Halaber, esan dugunez, literatur joeren eta joera aldaketen ildotik aipatzen ditu euskarara egindako itzulpenak, baina ez modu orokorrean soilik, ezen berariaz dio autore jakin baten asmo poetikoen eta haren literatur eraginen ispilu dela autore jakin batek itzulitakoa, beste behin ere itzulpenen funtzio kulturala agerraraziz.
|
|
|
Aldekoak, beste hainbat historiografok bezala, literatur joera eta eraginekin lotzen ditu euskarara egindako itzulpenak, eta, halaber, beste historiografo batzuek bezala, genero batzuen testu fundazionaltzat jotzen ditu.73 Ez hori bakarrik, ordea: genero batzuetako alor eta estilo aberastasunerako iturritzat ere jotzen ditu (adibidez, 1980ko hamarkadako haureta gazte literaturaz diharduenean). 74 Halaber, esan dugunez, literatur joeren eta joera aldaketen ildotik aipatzen ditu
|
euskarara
egindako itzulpenak, baina ez modu orokorrean soilik, ezen berariaz dio autore jakin baten asmo poetikoen eta haren literatur eraginen ispilu dela autore jakin batek itzulitakoa, beste behin ere itzulpenen funtzio kulturala agerraraziz. Esaterako, Lauaxetak" bere itzulpenen bitartez bere asmo poetikoen berri" (2008:
|
|
|
Hala, Aldekoaren historiografiako hainbat pasartetan
|
euskarara
egindako itzulpenak euskal idazleen luman izandako eraginari buzuko azalpenak ematen dira, batez ere euskal sortzaileek egindako itzulpenei buruzko datu arkeologikoak (nork, zer, noiz... itzuli duen) ematearekin bat. Euskaratik egindako itzulpenak, berriz, euskaraz sortutako lanek irakurleen artean izandako harrera onari loturik azaltzen dira.
|
|
|
Hala, Aldekoaren historiografiako hainbat pasartetan euskarara egindako itzulpenak euskal idazleen luman izandako eraginari buzuko azalpenak ematen dira, batez ere euskal sortzaileek egindako itzulpenei buruzko datu arkeologikoak (nork, zer, noiz... itzuli duen) ematearekin bat.
|
Euskaratik
egindako itzulpenak, berriz, euskaraz sortutako lanek irakurleen artean izandako harrera onari loturik azaltzen dira.
|
|
|
Kapitulu honetan datu arkeologikoak interpretatzen ditu, eta itzulpenaren historiarako azalpena eta kritika egin. Oro har, beraz, López Gasenirena
|
euskarara
egindako itzulpenek euskarazko literatur sisteman izandako lekuaz gogoeta egiteko saioa da, itzulpengintzaren betaurrekoak jantzita, itzulpengintzatik itzulpengintzari begiratzeko saioa. Datu kuantitatiboei erreparatzeko egiten duen lana nabarmentzekoa da, Sarasolaren historiografiaz geroztik ez baita halakorik egin aztergai izan dugun corpuseko historiografietan.
|
|
|
Hauexek ziren elkartearen hasierako helburuak: a) euskal itzultzaileei babes juridikoa eskaintzea eta lan baldintzak hobetzea; b) euskarara eta
|
euskaratik
egindako itzulpenen kalitatearen alde egitea; c) askotariko literatur lanak euskarara itzultzea sustatzea; d) itzultzaileen prestakuntza hobetzea. Halaber, elkarteak bere egin zituen UNESCOren Biltzar Nagusiak itzultzaileen babes juridikorako 1976an egindako gomendioak.
|
|
|
75). Hala, euskal literatura itzuliaren (barne) eremuko parte dira, nola euskaratik
|
euskarara
egindako itzulpen intralinguistiko edo interdialektalak, hala dialekto jakin batera egindakoak eta horiek sustatu dituzten agente eta eragileak; nola euskarara itzultzen diren bildumak, hala euskaratik beste hizkuntza batzuetara itzultzeko ematen diren laguntzak; nola editorial jakin baten bildumakoak, hala idazle batek ariketa legez egiten dituenak; halaber, euskal literatura itzuliaren (barne) ... Horrenbestez, garaian garaiko ezaugarri konbinazioek zehazten dute zer nolakoa den (barne) eremua sasoirik sasoi eta nolakoa izan den halako edo bestelako eraginen araberako bilakabidea.
|
|
|
Euskal literatura itzuliaren barne eremua norabide anitzekoa dela diogu: barne eremuaren parte dira bai
|
euskaratik
egindako itzulpenak, bai euskarara egindakoak, bai eta euskara zubi hizkuntza edo bitarteko dela egindakoak ere. Euskara da, nolabait, barne eremua eta hura kokatzen den euskal itzulpenaren eremua ardazten duen kapital sinbolikoa, eta norabide batean zein bestean egindako itzulpenek, bi biek, eragiten dute bai euskal literatur itzulpenaren barne eremuan, bai eremu horrek eragiten dion euskal literaturaren eremuan, bai literaturaren nazioarteko espazioan oro har.
|
|
|
3). ...en ere Euskal Autonomia Erkidegoko eta Nafarroako kultur eta hizkuntza politikek, lurraldeotan baita euskara hizkuntza koofiziala; baina, kontuan hartzekoak dira, halaber, euskarak ukitzen dituen gainerako espazioetako eragile, erakunde eta sareak, hala nola Ipar Euskal Herrikoak eta Diasporakoak edo euskarari eta euskal kulturari buruzko interesa agertzen duten beste eremu batzuetakoak, kasurako,
|
euskaratik
egindako itzulpenak jasotzen dituzten gizarte egituretakoak. Orobat, euskal literatura itzuliaren eremuak nazioarteko literatur espazioan ere badu bere tokia, besteak beste, euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenaren bidez eta nazioarteko azoketan eta jardunaldietan hartutako posizioen bidez. Hargatik deritzogu" barne eremu transnazional" euskal literatura itzuliaren eremuari, muga nazionalak edo geografikoak ez direlako eremu baten mugak; izan ere, (barne) eremuek ez dute muga zehatzik, eta unean uneko indarren proiekzioaren araberakoa izaten da (barne) eremuaren irismena.
|
|
|
119). Gurean ere bide hori egin du itzulpenak hein handi batean, eta XX. mende erditik aurrera euskal literatura autonomizatzen hasi zenez geroztik, xedeetako bat euskal testuen kapitala eta estatusa handitzea izan da; hara hor zergatik handitu diren, besteak beste,
|
euskarara
egindako itzulpenen kopuruak garai horretan, literatur sistema gazteetan, minorizatuetan edo aldaketa prozesuetan murgilduta daudenetan espero zitekeen bezala (cf Jaka, 2005). Edonola ere, Santanak (2015) eskaintzen dituen datuei erreparatuz gero, euskarazko itzulpenen ehunekoa (tarterako)% 22,2 da, eta gaztelaniazkoen kopurua, aldiz,% 36,3 (aldea ez da hain handia, hortaz).
|
|
|
Azken horiek lurraldetasuna nabarmentzen duten proiektuak indartzeko estrategiak dira, esaterako, lehenago aipatu izan ditugun bildumak, hala nola Nevadako Unibertsitateko Center for Basques Studies ek kaleratzen duen" Basque Literature Series" bilduma. Joera beraren adibide dira, bestalde,
|
euskarara
egindako itzulpenen kasuan, euskal literatur eremuko zenbait argitaletxek hartutako erabakiak: Espainiako hainbat lekutan une berean argitaratzea Iberiar penintsulako hainbat hizkuntzatara itzulitako obrak edota gaztelaniara itzulita ez dauden obrak itzultzeko hautuak egitea, adibidez.
|
|
|
Gure ustez, hala egin izanaren arrazoia, seguruenik, historiografiak eraikitzeko eredu nagusia eredu nazionala izatea da, Casenavek zehaztu bezala (2012: 21); nolabait,
|
euskarara
egindako itzulpenak euskal literaturaren barneko osagaitzat jo izan dira euskal literatura bat badela frogatu eta justifikatu beharrez, euskal testuen corpusa handitzeko; alabaina, eta arestian azaldu dugunez, horrela egitea zilegi ote den esplizituki plazaratu izan dute autore batek baino gehiagok. Horiek horrela, euskarara egindako itzulpenek funtzio sinboliko nabarmena bete izan dutela esan dezakegu, literatur esparrua bera autonomizatzen eta normalizatzen hasi arte bai, behintzat; eta geroago ere bai.
|
|
|
21); nolabait, euskarara egindako itzulpenak euskal literaturaren barneko osagaitzat jo izan dira euskal literatura bat badela frogatu eta justifikatu beharrez, euskal testuen corpusa handitzeko; alabaina, eta arestian azaldu dugunez, horrela egitea zilegi ote den esplizituki plazaratu izan dute autore batek baino gehiagok. Horiek horrela,
|
euskarara
egindako itzulpenek funtzio sinboliko nabarmena bete izan dutela esan dezakegu, literatur esparrua bera autonomizatzen eta normalizatzen hasi arte bai, behintzat; eta geroago ere bai. Geroago etorri dira euskal historiografietan itzulpenaren beste funtzio batzuk agerrarazteko ahaleginak, batez ere literaturari ikuspegi sistemikotik begiratzeko ahaleginetik eta literatura konparatua egitetik:
|
|
|
Esan dezakegu oro har XX. mende erditik aurrera euskal literatura itzuliaren xede nagusietako bat euskarazko testuen kapitala eta estatusa handitzea izan dela, bai
|
euskarara
egindako itzulpenen bidez (euskaraz ere posible dela frogatzeko hasiera batean, kultur oinarri diren testuak biltzeko gerora), bai 182 euskaratik beste hizkuntza batzuetara itzulitako testuen bidez (euskal literatura bat badela ikusaraztea izanik helburua). Bestela esateko, euskal literatura" literatura" gisa berrestea da, hein batean, euskal literatura itzuliaren eremuaren funtzioetako bat, hots, Casanovak (2004:
|
|
|
|
Euskarara
egindako itzulpenen bilan moduko bat eginda dauka Apalauzak. Hogei eleberri zenbatu ditu, Mary Shelleyren Frankenstein eleberriarekin hasita.
|
|
2022
|
|
|
Hitz egin didate
|
euskarara
eginiko itzulpen batzuei buruz, baina ez dut bat bera ere ezagutzen; ez dakit euskaraz, eta, beraz, nire interesa hizkuntza horretara ere itzulpenak eginda daudela jakitera mugatzen da.
|
|
|
Haur literaturaren kategorian, Angel Erro eta Rikardo Arregik eskuratu dute
|
euskarara
egindako itzulpen onenaren saria. Gazte literaturaren kategorian, Aitor Blanco Leoz saritu dute.
|
|
|
2002 urteaz geroztik, Gasteizko Udalak Vitoria Gasteiz Sariak banatzen ditu urtero, haur eta gazte literaturaren alorrean
|
euskarara
egindako itzulpenik onenak aintzatesteko. Aurtengoa XIX. edizioa izan da, eta bi sari banatu dituzte.
|
|
|
Sebalden adituak azaldu behar du ahalegindu, behintzatzergatik Sebald ez den ezaguna eta kanonikoa Alemanian, atzerriko kritikak Kafka baten mailan jartzen duen idazlea izanik. Bertara bildutako entzule alemaniarrak, gehien gehienak,
|
euskarara
egindako itzulpen bati esker ari dira lehenengoz Sebald deskubritzen. Agian, batek baino gehiagok joko zuen gero Sebalden zerbait irakurtzera.
|
|
|
Lan honetan Jean Philippe Belak, Belako zaldunak (Maule, 1709/07/08 Paue, 1796/03/15), frantsesetik
|
euskarara
egindako itzulpen bat eta horren testuingurua ditut hizpide2 Zaldunak 1.400 orrialde inguruko euskaldunen historia bat utzi zuen eskuizkribaturik hiru liburukitan, eta bertan ageri da testua.
|
|
2023
|
|
|
Bada, ingelesetik datorren hitz bat da federate (federazio) eta universe (unibertso) hitzak elkartuz sortutakoa. Fedibertsoa
|
euskarara
egindako itzulpena da. Software librea duten sare sozial txikiek osatzen dute fedibertsoa, eta sare sozial horiek euren artean federatuta daude, hau da, elkarreragina dago haien artean.
|