|
2000
|
|
|
Era berean, berez ingelesez dagoena erdararen galbahetik datorkigu; bada, galbahe hori kentzeko balio dezake.
|
Euskarak
ez du bitartekaririk behar, txokokeria ez delako, unibertsala baizik.
|
|
|
DEIA, ELMUNDO, eta DIARIO VASCO.
|
Euskarak
ez du ezta balio estatistikorik ere hartzengainerako egunkarietan: EL CORREO, DIARIO DE NAVARRA, DIARIO DENOTICIAS, EL PAIS, SUD OUEST eta EL PERIODICO DE ALAVA.
|
|
|
Euskaraz argia ikusitako albiste apurrek Euskal Herria dutesorburu eta Euskal Herria helburu.
|
Euskarak
ez du Euskal Herriaren errepresentazio mugatik harago joaterik egunkari donostiarraren eskutik.
|
|
2001
|
|
|
Funtsean bat gatoz: hura eta ni, alegia, etsirik gaude
|
euskara
ez dugula bertan behera gupidarik gabe utz dezakegun huskeria. Nik, ordea, ez dut sinesten hizkuntza eta pentsamoldea elkarri hark uste duen neurrian loturik dabiltzanik, behin eta berriro aditzera eman dudanez.
|
|
2002
|
|
|
Euskararekikojarrera oso ezberdina da Iruñeko eta Donostiako campusetan. Lehenengoan ezdago matrikula edota edozein inprimaki euskaraz betetzeko biderik, ez da errotulueta kartelik euskaraz edo bi hizkuntzetan aurkitzerik, Unibertsitateko egunkari etaaldizkarietan
|
euskarak
ez du lekurik, salbuespen sinboliko batzuk salbu, eta abar.Donostian, ordea, euskararen tartetxoa handiagoa da.
|
|
|
Argi esan behar dugu:
|
euskarak
ez du hizkuntza baten garapenerako kritikoaden muga hori oraindik era egokian gainditu:, bide horretan abiatu bazen ere?, eta horixe da jatorrizko arrazoia zerengatik gaur egun ez den erabiltzen euskarahainbeste nola espero genezakeen. Euskarak gure beste hizkuntzek ibili dutenbidetik kilometro batzuk baditu egiteke, eta hor datza arazoa.
|
|
|
d) Araban egoera okerragoa zen, eta
|
euskarak
ez zuen ia islarik irratietan.
|
|
|
|
Euskarak
ez du generorik morfologia mailan, eta honek sistema errazten du. Baina ez da ahaztu behar aditzean sexua markatzen dela, eta lexikoan ere bereizketak egiten direla (aita/ ama, memelo/ memela, etab.).
|
|
|
Jakina, horrek" el futbolista tiene un poco de fiebre en los últimos dÃas" esan nahi du. Inguruko hizkuntzak gure gainean ditugula, ulergarria da hori pentsatzea, alegia,
|
euskaraz
ez duela berez besteek duten komunikazio gaitasunik, baina argumentu indartsuagoak behar ditut hori pentsatzeaz gain horrek funts frogatua ere baduela onartzeko. Gauza pare bat da segurua, dena dela:
|
|
|
Horrek ematen dio ezaugarri bat guztiz aipagarria. Aipagarria den moduan ohartzea
|
euskarak
ez duela seniderik, ez antzekorik, ez aurrekorik ez albokorik, ez duela besterik munduan, umezurtz dagoela eta euskaldunoz gain ez duela beste inor ere hartaz artatzeko. Bakar bakarrik dago gaixoa, jendakirik gabe.
|
|
|
Egun batzuk galdu nituen behin Ondarretan eta benetan nekosoa.
|
Euskarak
ez zuen lekurik. Ez zuen lekurik jantziak saltzen zituzten denda garestietan, eta ez burutik ere pasatu gero Maria Cristinan edo Hotel du Palais bezalako batean euskaraz mintzo zintezkeenik.
|
|
|
Eta euskaraz ikas dezakezu, dena ez bada ere, zenbait gauza bederen. Baina garai hartan
|
euskarak
ez zuen tokirik unibertsitatean, besteak beste unibertsitate publikorik ez zelako (horregatik joan behar zuen jendeak Salamancara, estudiante tunante gisa), eta ez zuen tokirik irrati telebistetan, horretarako adina ere balio ez zuelako. Santo Tomas egunean entzun zitekeen euskara, tomate eta sagarren artean, pues, eguberrietako oiloa erostera joaten ginenean.
|
|
|
Ahaleginak ahalegin, Eliza izan da oraintsu arte euskarririk tinkoena euskararen alorrean. Ofizialtasunik gabe,
|
euskarak
ez du ganorazko zimendurik jendaurrean eta agerikoan, Elizak bultzaturikoak baino. Egoerak, alabaina, on gaitzak zituen eta baditu, oraingoz ere, Lapurdin, Nafarroa Beherean edo Zuberoan.
|
|
2003
|
|
|
Txostena egiteko 525 hizkuntza aukeratu dituzte, guztira 5.000 direla kontuan izanda.
|
Euskara
ez dute arrisku larrian direnen artean kokatu, baina alde ilun asko daudela aitortu du txosten hori osatzen lagundu duen Patxi Juaristik. Nafarroako eta Iparraldeko egoera nola dagoen ikusita, euskara Euskal Herri osoan salbatuko dela esatea oso zaila dela adierazi du.
|
|
|
Jatorrizko testua gaztelaniaz idatzi zuten, eta ondoren, Ritxi Lizartzak euskaratu du. Hizkuntza aldaketarekin zenbait pasarte ere moldatu behar izan dituzte, gaztelaniazko zenbait hitz jokok
|
euskaraz
ez baitute zentzurik. Taldeko kide eta aktoreak onartzen du, oraindik ere lana ez dagoela guztiz finduta:
|
|
|
Hedabideek irudikatzen duten gizartearen parnasoan, ispilu publikoan,
|
euskarak
ez ditu den denak berekin. Euskarak ez du lortzen aurrera nabarmen egiterik hedabideen espazioan.
|
|
|
Lotsagorritu barik, berdin berdin esan diezagukete: eraiki nahi duzuen herria bidera ezina da, nahiz sexu berekoen arteko bikoteak ez dira naturalak, edo
|
euskarak
ez du fisika kuantikoa azaltzeko balio, zein zuek elkarbizitza demokratikoa hankaz gora bota nahi duzue odolaren rh garbiari eustearren.
|
|
|
Egia da euskalduntzat jo daitezkeen gazte horietako asko ez daudela euskararen komunitatean txertatuta, eta, baita ere, erdaraz duten gaitasuna
|
euskaraz
ez dutela. Mugak muga eta gabeziak gabezia, egoera berri horrek aukerabe rriak eskaintzen ditu eremuz eremu eta jendaurreko jardunetan euskara ‘kanpora, plazara jalgi’ dadila.
|
|
2004
|
|
|
Gramatikaren bitartez euskara ikasi egiten dela frogatu zuen. Zentzu honetan aitzindaria izan zen, herriarekiko bere sentimenduak erakutsi zituen, herriak
|
euskararik gabe
ez zuela izaterik zioen; hizkuntza galtzen denean herriaren arimaren puska bat galtzen dela zioen. Kontzientzia hori oso sartua zeukan eta hizkuntzaren balio historikoak eta bere esanahiak lotu zituen.
|
|
|
|
Euskarak
ez duela erasorik izan ukatzen digute lotsagaldu batzuek. Euskara bakarrik ez zen eskoletan eta hedabideetan debekatua izan, euskarazko lanbideak ere zigortuak eta eragotziak izan baitziren.
|
|
|
Erraten zuten inportantea zela frantsesa eskolan, unibertsitatean, ontsa ibiltzeko. Ofizio on baten ukateko ere
|
euskarak
ez zuen batere balio. Konplexua baino handiagoko zerbait izan da, zerbait lazgarria.
|
|
|
Non geratu ote dira 80ko hamarkada hasieran esaten genituenak: eskola euskaldunduz, Telebista euskaraz izanik eta abar,
|
euskarak
ez zuela arriskurik. Baina gerora komunikabideak garatu dira, Administrazioak baditu bere barne normalizazio zein gizartea euskalduntzeko (EBPN) programak, Kontseiluaren ahalegina hor dago, euskalgintza sustraitutako sektorea da, baina mundializazioa eta estetika borroka medio, Fermin Etxegoien dixit, euskarak aurrera asko egin du baina garaiotan inoiz baino arrisku handiagoa eduki dezake.
|
|
|
Ikastolak, gau eskolak eta euskaltegiak sortu zirenetik mugitu dira baina bertako
|
euskarak
ez du oso etorkizun luzea, galdu egingo da. Hori, ordea, ez da hain dramatikoa.
|
|
|
Ez dakit ez ote zitzaien antzeko zer edo zer gertatu, jakintzaren, kulturaren eta kritikaren eremu gurtuan Harkaitz Cano eta enparauei: ?
|
Euskarak
ez du ezertarako balio gaur egun. Ez al dute benetan eta beren kaburako hori pentsatzen herri honetako lautik hiruk edo hirutik lauk. Joan den hilaren zazpian Donostiako Zuzenbide Fakultatean ospaturiko asanblada batean euskaraz mintzatu zirenak isekaz eta burlaka hartu zituzten ikaskideek.
|
|
|
Aurreko atalean ikusi dugu, harriturik eta txunditurik, askatasun kontuak ez daudela, nolabait ere, euskaltasunari atxikiak. Orain, gure harrimenak beste taupada bat sentitu du, eta demokraziaren auziak Euskal Herrian
|
euskararekin
ez duela zerikusi zuzenik ohartarazten zaigu. Banengoen bada ni!
|
|
|
Ezin du besterik Eusko Jaurlaritzak? Horrela bada,
|
euskarak
ez du Gobernurik. Madrilgoa ez da euskararen komunitatearen Gobernua.
|
|
|
Pixka bat aurrerago, berriro ere, orotariko adierazpenak datoz gainezka: . Euskararik gabe ez dago Euskal Herririk, baina
|
euskarak
ez du etorkizunik Euskal Herriaren normalkuntzatik at. Gauzak horrela, apolitizismoan edota gai politiko orokorretatik at euskararen normalkuntza planteatzea okerra da. Euskara eta lurraldetasuna ezin dira bereizi, euskara eta subiranotasun politikoa bereizi ezin daitezkeen moduan, eta lurraldetasuna eta subiranotasuna gai politikoak dira bete betean?. 306
|
|
|
Hobe luke, hain zuzen, gorago aipatu dugun zilborrestearen papera betetzen duen mintzaira zein den jakitea. Horrela, izan ere, ohartuko bailitzateke erdararen erabilerak hiztunaren giza atal guztiak eratzeko balio duen bitartean,
|
euskararenak
ez duela, oro har, halakorik mamitzen. Ohartuko litzateke euskararen era bilerak ez gaituela euskaldun egiten, erdararen erabilerak erdaldun egiten gaituen neurri eta sentidu berean.
|
|
|
253 Maribi Ugarteburu: ?
|
Euskarak
ez du gobernurik, euskaldunon komunitateak ez du Nor izateko modurik?. Denok, prezintatu?
|
|
|
só lo los sonidos se pronuncian, y ellos son los representados por los signos» (68). Ortografiarena bigarren mailako zerbait delako, hain zuzen, hizkuntza askok ez bide dute sistema grafiko berezi eta bererik,
|
euskarak
ez duen bezala: «El Eus kera carece, pues, de alfabeto gráfico peculiar.
|
|
|
Antza azterketa horiek jartzen dituztenentzat euskarazko dokumentu historikorik ez dago, edo akaso badaudela jakin arren, ez dute ezinbestekoa ikusten euskal historian sakontzeko halakorik sekula jartzea. Hor ageri da euskal historiaren beren ikuspegian
|
euskarak
ez duela lekurik.
|
|
|
Sarrera honetan agertu izcn eta joera estetiko guztien crreferentziak eta azalpenak testu horietan aurki ditzakczue. Tamalez,
|
euskaraz
ez dugu horrelakorik oraingoz.
|
|
|
Gaurko
|
euskerak
ez du giarrik, eskualde batzutako baserrietan ezpada. Gaurko euskera ez da oso bizi:
|
|
|
Ibilbide honetan, gainera, euskarazko zinema ez da ia existitu ere egin, ez badahaurrentzat egindako animaziozko filmetan edo film laburren eremuan.
|
Euskarak
ez du lekurik izan" euskal zinemaren" marka eta egituraren baitan, zeina, diruak hala aginduta, Espainiako merkatuari begira jarri eta antolatu baita neurri handi batean.
|
|
2005
|
|
|
Hango nire lana amaitu nuelarik, itzuli nintzen Euskal Herrira, eta historia hori pixka bat baztertu nuen. Nik euskara kiskun kaskun ikasia nuen etxean, eskolan ez genuen euskaraz deus ikasteko aukerarik izan eta, beraz,
|
euskara
ez nuen nik biziki ongi landua unibertsitate garaian pixka bat, euskal literatura ikasi bainuen Aurelia Arkotxarekin. Orduan, etxera itzuli eta nire euskara sakontzeko Maiatz aldizkariari buruzko ikerketa lan bat egitea erabaki nuen; biziki eraginkorra izan zen lan hura niretzat, euskara irakurri eta lantzeko aukera eman baitzidan.
|
|
|
Gizakiok komunikatzeko dugun tresnetariko bat da hizkuntza, baina sentitzen dena gorrotoa, maitasuna, amorrua, higuina... edo buruan, ikasiz, sartu genuena geologia, medikuntza, zuzenbidea... ahora etorri bitartean ematen den jauzian galtzen denaz gain, adierazi nahi duguna ez bide da heltzen osotasunean entzule eta irakurleari hemen eta orain, ez
|
euskarak
ez dituelako horretarako aukerak ematen, hiztunok gai ez garelako baino. Hori, mezu jasotzailea aurreiritziz jantzi ez bazaigu, eta esan nahi dioguna huts sakon batera erortzen ez bada:
|
|
|
Guk azken horiei eskainiko diegu arreta. Euskal Herrian ohiko izan diren kultura adierazpenek (kantua, dantza, ohiturak...) pisua galtzen ari direla nabarmendu du inkestak eta egungo praktiken artean
|
euskarak
ez duela lehentasunik, bai ordea zinemak zuzeneko musikak, dantzak eta arte aretoek. Halaber, antzerkia, bertsolaritza eta literatura ez dira oso erakargarriak pertsona askorentzat.
|
|
|
Ez dakigu zuzen oraindik, baina hura hil ondoan idatzi zuten: Ezen
|
eskuara
ez dute orok hitz berez izkiribatzen. Bertzeetarik ukanberriak behar zituen beraz bere eskuz izkiribatu (E 1489).
|
|
|
IR, pueblo?, NAR, familia, antepasados?... eta berdin abeltzaintza, nekazaritza, komunikabide, kopuru eta kontzeptu gramatikal orokorrak. Azken atal honetan edozer sartzen da, sintaxi azalpenak ezik, adib. A, el (función de artículo postpuesto)?, baina artikulu determinantea akitanieraz ez dago dokumentaturik, eta oraingoz ematen du latinaren bitartez sartu zela euskaran, beraz A artikuluaren aztarnarik iberieran ezin da egon,
|
euskarak
ez zuen heinean. Atal bereko beste adibide batean egileak zera dio:
|
|
|
da
|
euskarak
ez zuela iberierak edo zeltiberierak besteko prestigioa idatzira jasotzeko baina horrek ez du esan nahi hego Euskal Herriko lurraldean, iparraldean hala zenean, (aitzin) euskararik ez zela.
|
|
|
Nafarroako Foru Autonomian, 1982ko Foru Legearekin euskara onartu zutenhezkuntza sisteman, baina ez guztiz, izan ere, Nafarroan bertan hiru eremu bereizibaitzituzten: eremu euskalduna, eremu mistoa eta euskalduna ez den eremua.Hezkuntzaren arloko zatiketa horren arabera, eremu euskaldunean gurasoek edotutoreek hauta dezakete seme alaben heziketarako hizkuntza; eremu mistoan ez dazehazten eskolatze hizkuntza hautatzeko aukerarik dagoen, eta euskalduna ez deneremuan, aldiz, ez da aipatu ere egiten, beraz,
|
euskarak
ez du babes ofizialik.
|
|
|
Guk progresoa behar dugu, ekonomia batez ere batzuena haztea, eta halakoak. Unibertsalak izan behar dugu, eta
|
euskarak
ez du lekurik unibertsoan.
|
|
|
66tik 76ra. Gizarte modernoetako sinboloetako bat izanik,
|
euskaraz
ez du erakarmen handirik zoritxarrez.
|
|
2006
|
|
|
Euskara eta euskal kultura geurea dugunok. Barcinarentzat
|
euskarak
ez du izaterik ordea. Eta Iruñea ez da UPNrena soilik, grisa alegia.
|
|
|
1983an sortu zen Uda Leku, Iparraldean, aisialdi denboran euskara bultzatzeko. Eskola eta ikastoletan haurrek
|
euskara
ez dute erabat atxikitzen, eta horretara, gainerako orduetan ere euskaraz bizitzeko paratu zuten Uda Leku.
|
|
|
El catalán ha podido y puede recibir voces latinas, castellanas o francesas, catalanizándolas, porque es lengua latina; pero el vascuence, si las recibe, degenera en jerga" 302 Euskara, latinari eskerrak behiala" kristautu" ahal izan zen, baina orain modernotu ez. Nola beste bideak ere –kontzeptuak bere baitatik sortzeak–, aparte euskarak horretarako ez omen duela aski kulturarik303, onenean ere zapo euskara batera bakarrik eramaten duen304,
|
euskarak
ez du inolako irtenbiderik modernitatera.
|
|
|
Erreferentzia obligatua bihurtua baitago, gure erreferentzia nagusia ere izango dira, Bilboko Lore Jokoetan Unamuno-k 1901eko abuztuko 26 gauean239 harrotu zituen hautsak, bere jokabide zatarragatik ere bai (jaietako erregina, ez zer eta ez hura, mandazain mozkor batek baino ez akademikoago laidoztatuz), baina bere tesi probokatzaileagatik batez ere:
|
euskarak
ez duela mundu modernorako balio, eta lehenbailehen hiltzea dela onena. Tesiak badu bigarren parte bat, gutxiago aipatzen bada ere, ez gutxiago erreparatzekoa guretzat:
|
|
|
|
Euskarak
ez du, hortaz, osasun ona berreskuratu, oraindik makal antzean dabil, baina bizitzako beste zenbait alorretan gauzak aldatu egin dira. Zoritxarrez edo zorionez, medikuntzak aurrerapen handiagoa izan du soziolinguistikak eta hizkuntza planifikaziorako teknikek baino, eta botikaren industriak berealdiko asmakuntzak ekarri dizkigu.
|
|
|
Jakin sortu zutenean, apenas zegoen euskararik aldizkarietan,
|
euskarak
ez zuen egunkaririk, ez zuen irratirik, ez zuen telebistarik. Gaur bai.
|
|
2007
|
|
|
Zer egin daiteke euskararen inguruan gutxienekoak betetzeko ere, funtzionario baten ezezko harroari aurre egin behar diogunean? Zertarako nahi ditugu barne, kanpo, zeharkako edo goitik beherako euskara planak administrazioak berak euskaldundu duen funtzionario batek
|
euskara
ez duela sekulan eta ezertan ere erabiliko esaten duenean eta ausardia horrengatik zigor mehatxuen ordez agintarien errukitze eta lasaitzeak lortzen dituenean?
|
|
|
Itxaro Borda, Aurelia Arkotxa, Eñaut Etxamendi, Mattin Irigoien... asko dira Maiatzen orrietan laginak paratu dituzten sortzaileak, eta haietako askok lehen aleetatik iraun dute lanean. Mugaz bi aldeetako testuak bildu izan dituzte, nolanahi ere, orriotan" Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako idazleen lanak biltzen saiatzen gara, baina Euskal Herri guzikoak gara, mugaz bi aldetan banatzen da irakurlegoa, eta
|
euskarak
ez du mugarik".
|
|
|
Euskaltzalebatek nazio eraikuntzaren jardunean euskara edo euskal kultura besterik ikusten ezbaditu, edota osagai horien araberako herri nortasuna eraiki daitekeela uste baldinbadu, gainerakoak alde batera utzita edo, oker dabil noski.
|
Euskara
ez baitu soilsoilik euskarak babesten eta salbatzen, esaldi hau ulertzea euskaltzale askori iaezinezko ariketa mentala bihurtu zaien arren. Baina beste horrenbeste bihurtu da iaerdaraz bakarrik bizi den abertzalearekin:
|
|
|
Bestalde, Unibertsitaterakoa artean oso gutxirena zen, eta gutxi horien artean ez bereziki euskaldunena; bestalde,
|
euskarak
ez zuen berorietan inolako lekurik, lan tresna bezala. EHU sortzeko zegoen, gainera (1980), eta Deustua (1886, 1956, 1963) eta" Estudio General de Navarra" hura (1952, 1960) beste orbita batean zebiltzan.
|
|
2008
|
|
|
Masturbazioa adierazteko, adibidez.
|
Euskaraz
ez dute horrelako baliabiderik, eskolan ez baita antzekorik ikasten eta kalean ere ez baitira entzuten. Euskaraz beste horrenbeste esamolde badela jakiten dutenean txundituta gelditzen dira".
|
|
|
Hemen zailtasun handiak daude euskaraz ikasteko. Euskal munduaren aurka dagoen jendea ohartu litzateke, baina,
|
euskarak
ez duela ezeren errurik. Arazoa politikoki ematen zaion erabileran dago.
|
|
|
Lehen hizkuntza ere kontuan hartzen dugunean, biek ondo hitz egiteaz gain lehen hizkuntza euskara badute8 (D motako bikoteak), lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentajea %98, 6ra igotzen da (%93, 9k bakarrik eta %4, 7k gaztelaniarekin batera). Baina, bikotekideetako batek lehen hizkuntza
|
euskara
ez badu (B+), biek euskaraz ondo hitz egin arren, euskara lehen hizkuntza duten seme alaben ehunekoa %92, 4ra jaisten da.
|
|
|
Kontuan hartuta garai hartan
|
euskarak
ez zuela inolako presentziarik Madrildik igorritako gainerako telebistetan, horrek eraman zuen Euskal Telebista hasieratik nagusiki euskaraz emititzera.
|
|
|
Bestalde, lege honek berak dioenez, Eusko Jaurlaritzaren menpeko komunikabideek, euskararen erabilera erabakitzean, helburutzat izango dute Erkidego Autonomoko irrati eta telebistaren panorama globalaren barneko hizkuntzen oreka bilatzea. Kontuan hartuta garai hartan
|
euskarak
ez zuela inolako presentziarik Madrildik igorritako gainerako telebistetan, horrek eraman zuen Euskal Telebista hasieratik nagusiki euskaraz emititzera.
|
|
|
Baina bere hipotesiaren defentsan erabiltzen dituen etimologiak askoz ere ahulagoak dira euskararen ikuspuntik begiratuta: Vennemann ek asmatu duen aitzin
|
euskarak
ez du zer ikusirik euskalari gehienek onartu dutenarekin eta haa tik pentsatzen dugu konparazio lan honek ere huts egin duela euskara kanpoko mate rialarekin erkatzeko orduan.
|
|
|
III. Horren guztiaren osagarri, beraz,
|
euskarak
ez dituen aldaerak edo ondo garatu gabe dauzkan aldaerak sortzeko, bultzatzeko eta aberasteko ikerbideak finkatu behar dira. Nire ustez, ikerbideak hiru dira.
|
|
|
Etxean ditugu gaur egun ordenagailu, bideo jolas eta erosotasun guztiak; honek kaleko bizimoduari eta euskarazko hartu emanei mesede handirik egiten ez dielakoan nago. Bestalde, beti esan izan da
|
euskarak
ez duela gazteentzako hizkera eredu berezirik, helduen hizkeratik bereiztuko duenik, eta horrek ere eragin ohi du zenbait egoeratan erdal esapide batzuetara jotzea.
|
|
|
Kuriosoki Azkuek Unamunorekin izandako eztabaida, ia terminu berberetan errepikatu zen hiru hamarkada geroago: Unamunok, II. Errepublikako gorte konstituziogileetatik,
|
euskarak
ez zuela bizitza modernorako balio, berriro, adierazi zuenean,. Xabier Lizardi?
|
|
|
Beraz, Akademia sortzeko unean, Broussain eta bere gogaide Azkuek honako planteamentuak zituzten:
|
euskarak
ez zuen hizkuntza bizi gisa iraungo batu ezean; gaztelania eta frantsesarekin lehia zedin ezinbestekoa zen hitz mordo batekin aberastea; eta, azkenik, goi mailetara hedatu ezean, euskara, arrantzale eta nekazarien hizkuntza soil gisa, desagertuz joatera kondenaturik zegoen. Hortaz, ezinbestekoa zen gizarteko goi klaseek, bereziki burges, eliztar eta intelektualek, euskara erabiltzea, haien eredua segituko baitzuten klase apalek, Europako hainbat herri txikitan jazo zen bezala.
|
|
|
Arazoa da
|
euskarak
ez duela, egiazko generoari, legokiokeen genero gramatikal argirik.
|
|
|
Gizartean orduko grina apaldu den susmoa dute. «Gaur egun poltsikoari begiratzen zaio, eta
|
euskarak
ez du dirurik ematen».
|
|
|
Horretan bat nator Migel Sanzekin:
|
euskarak
ez du eskubiderik, ados, baina gaineratu behar dugu ozenki hiztunok garela eskubideak ditugunok.
|
|
|
Testuinguru neoliberal honetan
|
euskarak
ez du balio ekonomikorik, eta horrek bere etorkizuna kolokan jartzen du. Diruak ez du bihotzik ikusteko euskararen balio kulturala, identitarioa, komunikatiboa, sentimentala...
|
|
2009
|
|
|
Esaldi zentzuzkoa dirudi honakoak, baina askori oilo ipurdia jarri zion Eguberritako diskurtsoan Miguel Sanz Nafarroako Gobernuko presidentearen ahotik hori entzuteak. Euskarazko hedabideei emandako diru laguntzen murrizketa ikaragarriaz ari zen Sanz presidentea, eta inplizituki aditzera ematen du
|
euskarak
ez duela komunikatzeko gaitasunik beste" hizkuntza komertzialen" parean.
|
|
|
Gaur egungo egoeraz hausnarketa egin dute Argiarako, EAEko Justizia Administrazioarekiko Harremanetarako Zuzendaritzako Normalizazio Arloko hainbat langilek. Justizia Administrazioan euskara normalizatzeko politika, aurreko zenbait ekintza gorabehera, 1996an hasi zen, Eusko Jaurlaritzak justiziaren arloko funtzionarioen eta baliabide materialen eskumena jaso zuenean. Ordura arte
|
euskarak
ez zuen ia lekurik epaitegietan, ez ahozko harremanetan, ez agiri judizialetan, ez aplikazio informatikoetan. Euskararen erabilera normalizatzeko 1982an onartu zen Legeak justizia administrazioarekiko harremanetan herritarrak aukeratutako hizkuntza erabiltzeko eskubidea jasotzen zuen, euskaraz aurkeztutako idazki eta agirien baliozkotasuna bermatzen zuen eta Jaurlaritzari euskara sustatzeko politika bat eskatzen zion, baina hizkuntza politika eraginkor bat egiteko baldintzarik ez zegoenez, eskubide horiek aitorpen formalak besterik ez ziren.
|
|
|
"
|
Euskarak
ez du" hogar" kontzeptua adierazteko hitzik", irakurri dizut.
|
|
|
\ Andoni Cendoya (Zamudioko ITPko Giza Baliabideen zuzendaria): Kanpora begira
|
euskarak
ez du balio komertzialik, txinerak eta bestelako hizkuntzek bai. Euskarak balio erantsia du bertako bezeroarentzat eta enpresako langileentzat.
|
|
|
Administrazio publikoaren esparruan ordea,
|
euskarak
ez du inongo errekonozimendu ofizialik. Aitzitik, udal organoetan euskara erabil daiteke eta funtzionarioek bizilagunekiko harremanetan erabil dezakete; jakina, ez eskubide bezala, baizik eta erabilera soil edo ohiturazkoa bailitzan.
|
|
|
Administrazio publikoaren esparruan ordea,
|
euskarak
ez du inongo errekonozimendu ofizialik. tziako" Conseil Constitutionnel" ek edo Konstituzio Auzitegiak, berehala, 99 zki.dun Erabakia hartu zuen 1999ko ekainaren 15ean. Erabaki horretan Frantziako" Conseil Constitutionnel" ek zera ulertzen zuen:
|
|
|
" Donostia Baiona eurohiriak" euskara berreskuratzearen aldeko mugimenduaren hedapen komunikabideetan ere izan zuen lekua, orain urte batzuk (Bat, 2003). Irakurri horren gaineko agintariek nahiz euren alderdiek esandakoak, eta ikusiko duzu amets horretan
|
euskarak
ez du lekurik. Normalean aipatu ere ez.
|
|
|
Jende anitzek lan egin dute, egin ere. Lehen,
|
euskarak
ez zuen gaur egun duen nortasuna. Eta lorpen hori lanetik heldu da.
|
|
|
|
Euskarak
ez duela mundu modernoan balio, ez daukagula kulturarik, etab., etab.. Dena egia.
|
|
|
(UBM, 6). Badakigu,?
|
euskarak
ez du errurik?. (Baina badakigu, hori alderantziz berdintsu esan daitekeela, Tartasekin:
|
|
|
zoritxarrez XIX. mendean idatzitako euskarazko nobela errealista potolorik ez dugunez, Iban Zalduak apokrifo bat osatzeko komenientzia aipatu du, eta era horretara kolorez zipriztindu euskal literaturaren historia grisa eta apaizez josia, hein txiki batean bada ere. Apokrifoaren ideiatik tiraka, Jurgik aztertu egin du nork idatz zezakeen zinez horrelako nobela bat euskaraz, eta guztiz ezinezkoa zela begitandu zaio, konplikatuegia,
|
euskarak
ez baitzuen sistema literario bat bere inguruan. Ostera, posibleagotzat jotzen du bostehun bat orrialdeko nobelatzarra barik testu laburragoren bat, «hain laburra non irakurle falta eta argitaratu ezina ez zen aski arazo izango autorea idaztetik desanimatzeko» (12 or.). Jurgi giro burgeseko autore eta obra ezezagun horren peskizan aritu izan da lan hipotesi horrekin.
|
|
|
Frantziari dagokionez, lehen esan dugun moduan 2011n izango da itzalaldi analogikoa. Lizentzia duten kate guztiak telebista eta enpresa handienak dira oro har, eta
|
euskarak
ez du lekurik haien programazioetan. Salbuespen modura aipa daiteke TVPI, Ipar Euskal Herriko telebista lokala, zeinak aurreko atalean aipatu dugun Kanalduderen edukiak bota ohi dituen, eta baita ETBren «Iparraldearen Orena» ere.
|
|
|
Euskaraz bizi den belaunaldi baten bila bagabiltza, euskara eta euskal kultura gorrotatzen dituen baten batekin egin dezakegu topo. Astakeria edo ez, ez dut gogoratzen nori entzun nion behin,
|
euskarak
ez duela inoiz berreskuratu diktaduran izan zuen bizitasuna. Gazteegia naiz hori baieztatu edo ezeztatzeko, baina handia da debekuak sortzen duen erakarpena, errepresioak ematen duen indarra.
|
|
|
EAEn bi hizkuntza ofizial daude teorian. Praktikan
|
euskarak
ez du espainierak duen bermerik eta duela egun gutxi() Behatokiak argitaratutako txostenaz BERRIAn zetorrena ikusi besterik ez dago hori frogatzeko. Hala eta guztiz ere, ofizialkidetasun hori ere ez du onartzen PP PSOE multzoak eta hortik atera da gurasoen askatasunaren izenean, bi hizkuntza ofizialetako bat, euskara, ez ikasteko moduko eredua aukeratzeko askatasuna aldarrikatzea eta, aldiz, espainieraz soilik ikasteko aukera aldeztea.
|
|
|
|
Euskara
ez dutela, inoren kontra egiteko, erabiliko esan du Eusko Jaurlaritzako lehendakari berriak
|
|
|
|
Euskarak
ez du, nahitaez, beharrezkoa ideologia nazionalista. Behartzen gaitu, hori bai, bera den bezala onartzera, konplexurik gabe, kultur balioa, identitate emailea eta herri baten ezaugarri bezala, eta horretan babestu eta lantzea, politika mailan ere.
|
|
|
Euskaldun herri xehea liburuetatik urrundu nahi izan zuten, ideia berriei sarrera eragoztearren. Uste ohi denaren kontra,
|
euskara
ez zuen, zentralismoak, baztertu, euskal nobleziak berak baizik.
|
|
|
Atzokoa seigarrena zen. . Horrek erran nahi du gure eskaerak ez ditugula oraindik lortu,
|
euskarak
ez duela Ipar Euskal Herrian behar duen ezagutza, ez duela dagokion tokia bizi publikoan, irakaskuntzan, hedabideetan eta bizitzako arlo guztietan. Ez baita ofiziala?.
|
|
|
Miarritzeko Herriko Etxeak 21,7 milioi euroko proiektu bat aurkeztu du.
|
Euskarak
ez du tokirik. Zer dio Miarritzeko hautetsiak?
|
|
|
Izan ere, mendeetan barrena iritsi zaigun hizkuntza izan arren,
|
euskarak
ez baitu, horregatik bakarrik, biziraupenaren bermerik. Are gehiago, ikusirik nola itxuratzen ari diren hizkuntzen arteko harremanak informazio eta ezagutzaren gizartetzat dugun mundu global eta interdependente honetan, heroikoa ere bilaka liteke giro eleaniztunean berez pisu txikiena duen hizkuntzaren aukera egitea, euskararen aukera, alegia?, aukera hori egiteko motor bakarra ideologia hutsa baldin badugu.
|
|
|
|
Euskarak
ez du bere historian gaur egun adina hiztun eduki, eta inoiz baino esparru gehiagotan erabiltzen da. Gutxi gorabehera zortziehun mila hiztun ditu, eta horietarik hirurehun mila dira euskara etxean ez baizik eta eskolan edo heldu aroan ikasi dutenak.
|
|
|
Garai batean,
|
euskararik
ez genuenean eskolan, haur eta gazte euskaldun asko euskaraz jolasten ginen eta euskaraz mintzatzen ginen etxekoekin. Horra aldaketa berria:
|
|
|
nork esan diezaieke, orduan, euskarari bizkarra erakusten diotela? Halako zerbait erantzungo lukete,
|
euskara
ez dutela behar beste erabiltzen esatera ausartuko balitzaie inor.
|
|
|
Kontua da ez idatzizkoan, are gutxiago ahozkoan,
|
euskarak
ez zuela gizarte moderno batean bizirauteko edozein hizkuntzak behar duen forma komun edo estandarrik, hots, euskal hiztun guztiek administrazioan, hedabideetan, hezkuntzan, kulturgintzan, zerbitzu ezberdinetan eta askotariko arlo espezializatuetan erabiliko luketen hizkuntza komunik. Aspaldi begiz joa zuten euskararen batasunaren premia:
|
|
|
|
Euskarak
ez du errurik
|
|
|
|
euskarak
ez du errurik.
|
|
|
Euskaltzalea izan da, Lazarragak iradokitzen digun bezala? Edo
|
euskararekiko
ez du inolako ardurarik izan, orain arte pentsatu dugunari segituz. Galdera zaila, erantzun errazik ez duena ikerketa berrien gabezian.
|
|
2010
|
|
|
Uda ikastaroak dira unibertsitatean sortzen den jakintza gizarteratzeko modu bat. Lehen esan bezala, esparru horretan
|
euskarak
ez du oraindik lukeen presentzia. Unibertsitateen arteko lankidetzaz ikastaro erakargarriagoak eskaini daitezke, askotan aipatzen den entzule kopuru murritzak sortzen dituen arazoak saihestuz.
|
|
|
besteak beste, herritarren gogoa euskara hauspotzea izan delako, herri aginteek autogobernua euskararen zerbitzura jarri dutelako, euskarak puntako babes ofiziala izan duelako, hizkuntza politika eraginkor bat garatu delako, gizarteko hainbat arlotan sorturiko elkarteek euskara bultzatu dutelako, eta, oso bereziki, oinarrizko kontsentsu politiko batetik abiatu ginelako, nahiz eta —paradoxikoa dirudien arren— ez dugun kontsentsu hori behar beste zaindu edo hedatu elebitasunak aurrera egin ahala. Faktore horiek ahulagoak izan diren lurraldean —nafarroan—, askoz motelagoa izan da euskararen hazkundea; eta faktore horiek gehienak falta izan diren lurraldean —iparraldean—, euskarak atzeranzko bidean jarraitu du, nahiz eta gazte elebidunen kopurua lehen aldiz oraintxe hasi den apurka bada ere gora egiten.
|
euskarak
ez du bere historian gaur egun adina hiztun eduki, eta inoiz bereak ez zituen esparru sozialak eta funtzionalak ditu bereganatuak gaur. gutxi gorabehera zortziehun mila hiztun ditu, eta horietarik hirurehun mila dira euskara etxean ez baizik eta eskolan edo heldu aroan ikasi dutenak. euStatek argitaraturiko datuen arabera, eaen gaur egun bi urte edo gehiagoko herritarren %37, 5ak daki ongi euskar...
|
|
|
2001ean euskaldunen kopurua %50etik gorakoa zuten eskualde guztiek osatzen dute, eta ziur asko ipar durangaldea gehituko zaie. eskualde horietan, premiazkoa da euskararen nagusitasunari dagokion estatu legedi bat: ...jakiteko betebeharrik. bigarren taldea euskaldunen presentzia handia (%30) duten eskualdeek osatuko lukete. eremu horietan euskara hiltzen ari zen, eta belaunaldi bakar batean da berreskuratzeko bidean (donostiako ibarra, bilbo handiko iparraldeko eskualdeak, arabako iparraldea, burunda eta nafarroako mendialdearen erdialdea). eskualde horiek elebidunak dira ofizialki, baina horrek ez du esan nahi
|
euskarak
ez duenik erabilerarako zailtasun handia, hainbat esparrutan. alderdi askotan, duela hogeita hamar urteko araudi beraren arabera jokatzen da, oraindik ere, nahiz eta eskualde horietako haur gehienak euskaldunak izan. horregatik, bultzada berria eman behar zaie eskualde horietako politika normalizatzaileei. hirugarren taldea berriz euskalduntasunera itzultzen ari diren eskualdeek osatzen dute; hau... Soziolinguistikak mende erdi baino ez du. eta hizkuntzen berreskurapeneta normalizazio prozesuek, are gutxiago. ez dut uste gehiegizkoa denik esatea arlo horretan diharduten guztiek hura eraikitzen laguntzen ari direla, gehiago edo gutxiago. guztiek egiten dugula zientzia, batzuetan akatsak eginez eta besteetan asmatuz. eta argi dago aurretik joateak eta erreferentzia puntu gehiegi ez izateak ez duela asko laguntzen. baina denborak arrazoia ematen digu, emeki emeki. hortxe dago gure lurraldeetako gazteria, gero eta eleaniztunagoa dena. egia da rlS aro mesianikoan sartzetik urrun dagoela (Joshua Fishmanen esapide egokia hizpide hartuta). baina haiengatik bada ere, gure etorkizunagatik, aurrera egin dugu. badakigu halakorik ez egiteak nora eramango gintuzkeen.z aipuaK
|
|
|
Bi munduko egoeran bizi dimentsioa bereziki emankorra suertatu da helduak euskararekiko nola kokatzen diren ulertzeko. izan ere, heldu asko bi munduko egoeran bizi direla kontuan harturik, hiritar horiek euskararekiko eta euskararen aldeko politikarekiko dituzten jarrerak ulertzea errazagoa da. artikuluan beste auzi garrantzitsu bat ere aztertu da: bi munduko egoeran bizi diren heldu horiek nola sumatzen dituzten euskara ikasteko aukera izan duten gazteak. euskararen normaltze bidean gazteek talde estrategikoa osatzen dutela badakite helduek eta auzi garrantzitsuak azalarazten dituzte. oso orokorra da gazteek
|
euskara
ez dutela erabiltzen edo oso gutxi erabiltzen dutela pentsatzea, nahiz eta" primeran" dakiten. gertakizun horren aurrean helduek ematen dituzten azalpen eta arrazoiak gazteen hizkuntza portaera ulertzeko lagungarri izan daitezke eta sakonago ikertu beharrekoak seinalatzen dituzte:
|
|
|
Nik izena esan ahala, ordea, halako keinu bat egin duzu zuk, Damaso, Salbatoreren berri ez bazeneki bezala; bada, jakin ezazu hau ez dela haren izena izkribu honetara ekartzen dudan lehen aldia; ez zarela gogoratzen??; bada, jakin ezazu, halaber, Salbatore ez zela martetarra, euskalduna baizik? horretan ere bai baitago gure artean aldea; izan ere, nik badakit gaztelaniaz idatzitako literaturaren berri, zuk ez euskarazkorik; tematu zinen, Barojak eta Unamunok esan zutenaren ildotik,
|
euskarak
ez duela modernitatea esateko balio, eta hortxe gelditu zinen?
|
|
|
Gero, hizkuntzaz aritu ginen, eta hartan ere ez ginen ados jarri;. Esperantoa da anaitasun unibertsalaren ezaugarri nagusia eta esperantoa da etorkizuna? esan zidan;. Nahi duzuna esan, baina nik nahiago ditut lore naturalak artifizialak baino, eta hemen, Euskal Herrian, euskara da lore naturala, gaztelania bera ere baino naturalagoa, aurreragokoa ere baden neurrian?;. Bai, baina
|
euskarak
ez du gaztelaniak duen indarra, eta??; hain ziztuan etorri zitzaidan erantzuna, non hantxe moztu bainuen: –Horregatixe lagundu behar diogu euskarari!
|