|
2000
|
|
|
|
Euskara
hutsean aritzen dira Hikakoak, horrek dakartzan ondorio guztiekin. Urtebete inguru daramate «Arraultza delikatuak» kafe antzerkirako ikuskizuna taularatzen UEMAren barne dauden herrietan.
|
|
|
airez heltzen da etxeetara,
|
euskara
hutsean. Hain errotuta dago herrian, non jendeak kazetariak kalean geldiarazi eta berriketan hasten diren kexu nahiz gomendioak egiteko.
|
|
|
Ez da harritzekoa beraz, mota honetako ekimena aurrera atera izana:
|
euskara
hutsezko telebista bat, herrian egosten den ororen berri emango zuena. Halaxe, Arrasate telebista aitzindariaren lorratza jarraituz, 1991n otsailean sortu zuten, bestelako egoera batek bultzatuta baina.
|
|
|
Hasieratik garbi eduki zuten
|
euskara
hutsean izango zela,
|
|
|
Aurki
|
euskara
hutsezko lehenengo bilatzailea Eibar.org orritik aske da, Eibarko Udalaren laguntzaz, domeinu bat erosi ondoren. Honi esker egunean 1.000 bisitari lortzea espero dute (Eibar.org barruan 300 bat zituen).
|
|
|
Euskararen erabilera bultzatzearren egin beharreko jauzia duela bi urte egin zuten,
|
euskara
hutsean emititzea erabaki zutenean, lekeitiarrez batez ere. 8.000 inguru biztanle dituen Lekeition gutxi dira euskaraz ez dakitenak.
|
|
|
Anbotoko magalean dagoen eskualdean
|
euskara
hutsean jardungo duen herri telebista sortu gura dugu bertako euskara elkarteok. Eixu!, Gurien bai, Barriketan eta Berbaro euskara elkarteok Durangaldeko Herri Komunikabideak elkartearekin bat egin, eta komunikazio arloan dagoen hutsunea bete gura dugu ekimen honekin, izan ere, gure eskualdean aldizkarigintza" Eraz" baino ez dugu jorratu orain arte, eta uste dugu badela ordua komunikazio arloa sendotu eta osatzeko.
|
|
|
JAIO barik dagoen Anboto telebistan eskualdeko informazioa landu gura dugu, herri bakoitzaren nortasuna eta hurreko albisteak islatzeko asmoa daukagu,
|
euskara
hutsean, gure hizkuntzari esparru berriak eta modernoak irabaztea komeni zaiolako, biziko bada. ETBren osagarri izan gura dugu, nazio mailako telebistak eta eskualdekoek bat eginez, euskarazko audiobisualen sare indartsu eta bizia osa genezakeelako.
|
|
|
Oraindik ez dago erabakita zein taldek parte hartuko duten, bai ordea denek euskaraz jardungo dutela. Euskal Herri mailan
|
euskara
hutsezko antzerkia sustatzeko egiten diren topaketa bakarrak dira eta antzerki talde andana igaro da Azpeitiko Zelaitxo aretotik, hala amateurrak nola profesionalak.
|
|
|
Zalantzarik gabe, ildo editoriala, edukia eta irakurleen presentzia Euskal Herri osora9 zabalduta duen GARAk, esaterako, Araban du audientziabaxuena (%4, 7) eta Gipuzkoan altuena (%10, 8). Modu berean, EUSKALDUNONEGUNKARIA,
|
euskara
hutsez jakina denez, Gipuzkoan du merkatu zatirik altuena (%3, 6) eta Nafarroan apalena (%1, 0). Aipatu dugun modura, DEIAren irakurleak Hego Euskal Herriko lau herrialdeetan aurki badaitezke ere, Bizkaian du merkatu zatirikhandiena (%8, 9), eta Nafarroan %0, 4 besterik ez du eskuratzen.
|
|
|
|
Euskara
hutsezko bakarra den EUSKALDUNON EGUNKARIAk 13.059 (OJD1998) ale saltzen ditu eta, GARA legez, Euskal Herri osoan ditu bezeroak. Honakoa daherrialdez herrialdekako zabalpena:
|
|
|
Hala ere, datu honek bi desbideraketa dakartza berez: egunkari nagusienekbeti dute ale bakoitzeko irakurle gehiago eta, EUSKALDUNON EGUNKARIArenkasuan,
|
euskara
hutsez dela eta, jakina denez hizkuntza horren ezagutza ez dago tokizein maila guztietara zabalduta, oraindik.
|
|
|
Berau da, dakizunez, gaur gaurkoz,
|
euskara
hutsez gure artean argitaratzen denegunkari bakarra. Izan ere, ez dira asko izan euskaraz argia ikusi izan dutenak eta, gauregun, bizirik dagoen bakarra hauxe da.
|
|
|
artikuluaabiapuntutzat hartuz, bere kezka eta harridura agertzen du: . Nola uler, horretara, etaurrats hori(
|
euskara
hutsezko Unibertsitatea) eskuragarri agertzen zaigun unean, oraindik ere Arkitektura Eskolan, Farmazia Fakultatean, are Erizaintza Eskolan ere (eta hauxe da hiruotan larriena zenbait alderditatik) euskararen presentzia etaerabilpena hutsaren hurrena izatea?? (25, 10).
|
|
|
Sei multzo hauetatako azken lauetan irrati lokalak izenaz ezagunak direnak ditugu. Irrati lokalen artean,
|
euskara
hutsezko estazioak ere badaude. Estazio horiek euskararen normalizaziorako eta informazio lokalerako abiaburu eta lagungarritasuna dute xede nagusitzat.
|
|
|
|
Euskara
hutsezko antzerkigintzak kartelera egonkorra izan luke, gutxienez, Euskal Herriko hiriburuetan, eta aspaldiko behar hau asetzen ez den bitartean oso zaila izango da ikusleengan antzerkia euskaraz ikusteko zaletasun hori piztea.
|
|
|
Jokin Zaitegik, Euzko Gogoa12 etxean argitaratzeko asmoz, Guatemalatik Euskal Herrira itzultzeko erabakia hartu zuen. Euzko Gogoa ren historia, ostera, 1949an hasi zen; urte horretan, Zaitegik, Andima Ibiñagabeitiaren laguntzaz,
|
euskara
hutsez eta goi mailako eduki kulturalez egindako aldizkari bat argitaratzeari ekiten dio, honela, urte horietan euskal kulturaren proiektu aitzindaria izango den lana aurrera eramanez. Zergatiak Zaitegik berak azaldu zituen:
|
|
|
Eusko Jaurlaritzari dagokio lege gordailuaren bidez biltzen den bibliografia katalogatzea. Aurten lan hori
|
euskara
hutsez egiten hasiko gara. Euskal Bibliografia Interneten bidez eskuragarri izango da eta horrela Euskal Auto' Biblioteka nomia Erkidegoko liburutegiek euskaraz katalogatzeko eredutzat har dezakete.
|
|
2001
|
|
|
Biharamunean, Blami lasartearrak Levi' s, Carhartt eta Loreak Mendian en enkarguzko artelanekin, betiko eta benetako artearen zaleak bere onetik ateratzea lortu zuen. Larunbata ez zen gutxiagorako izan, Jon Manzisidor izan zen
|
euskara
hutsez defendatu zen bakarra, eta Mikel Laboari ustekabeko telefono deia egin zion zuzenean, nahiz eta bestea etxean ez izan. Bera izan da gainera bertsolariak arte garaikidean aurkeztu dituen lehenengo artista.
|
|
|
Oraintsu iragan martxotik goiti, xeheki," Prest!" doako hilabetekaria plazaratu berri dute, Deustualdearekin (berba hau erabiltzen dute 1925 arte herri independiente izan zenaren eremu osoa izendatzeko) lotuta dagoen informazioa hur hurretik batu eta bertako euskaldunei nola batuaz hala bizkaieraz irakurtzeko aukera luzatuz. Berbaizu elkarteko lehendakari Jose Moralesek aldizkariko lehen zenbakian izkiriatua gure eginez," garrantzi handikoa da Deustun
|
euskara
hutsezko komunikabide bat edukitzea eta, horregatik Berbaizu euskara elkartea sortzeaz batera, komunikazio batzordeak buru belarri ekin zion aldizkariaren egitasmoa mamitzeari". Berbaizu euskara elkarteak, besteak beste, euskal komunitatea sendotzen lagunduko duen kalitatezko eskaintza kulturala ziurtatu gura die bertako euskaldunei, eta lan ildo horrekin bat eginez" Prest!" aldizkaria txukun, kalitatezko eta berritzaile dugu.
|
|
|
" Oihanaren Legea" antzezlana estreinatu berri du Hikak. Lau urtez
|
euskara
hutsez aritu ondoren taldeak lana gazteleraz ere atondu du ikuslego zabalago baten bila. Bertan, ohiko kutsu komikoa galdu gabe emakume baten desilusioaren kronika ironikoa azaltzen zaio ikusleari.
|
|
|
Iazko abenduaren lehenengoan «Goienkaria» jaio zen, Debagoieneko euskararen aldeko taldeen eta Goiena komunikazio kooperatibaren ekimenez.
|
Euskara
hutsez Debagoiena eskualdean astean zehar kulturan, politikan, gizartean eta ekonomian gertatutakoen berri ematen du. Ostiralero hogeita bat mila ale doan zabaltzen ditu Arrasate, Bergara, Oñati, Aretxabaleta, Eskoriatza, Antzuola, Elgeta, Aramaio eta Leintz Gatzagan barrena.
|
|
|
Ezin esan daiteke Txomin Agirreren garaian
|
euskara
hutsean bizi zen ingurumen sozial bat aurkitzea zailagoa zenik, Txillardegik Leturiaren egunkari ezkutuakaleratu zuen garaietan baino; aitzitik. Alta, Txillardegik eleberri errealistagoaidatzi omen zuen, eta osoki euskaraz.
|
|
|
Gerrateko urte larri haietan ikasi genuen, beharbada, beti edo maizenik erretiran dabilenak ez duela etsaia menderatzen. Luzaro gabe, Guatemalan ageri da gorago behar hori, Zaitegik artean inoiz ikusi ez den bezalako
|
euskara
hutsezko aldizkaria sortu zuenean5: sortu eta horrenbeste urtez iraunarazi.
|
|
|
Mamiari begira diezaiogun. Euskera, Euskaltzaindiaren aldizkaria, ez da inoiz
|
euskara
hutsez agertu. Hor azaldu dira, gogoangarrienetatik bat edo beste aipatzeko, Azkueren MorfologÃa vasca osoa âez da laburraâ eta Altuberen Erderismos eta El acento vasco, euskararen kaltean beharbada U. jaunaren ustez.
|
|
|
Kritikagarria da, hein berean, edo gutxienez penagarria,
|
euskara
hutsean jarduten zuten taldeek ere hemendik aurrera proposamen elebidunak egitea, bai euskal merkatua txikia delako, bai enpresa moduan bizirauteko eta bai laguntzak emateko baldintzen artean kanpora (Espainiara) eramateko modukoak izateko. Okerrena, talde horietakoren baten adierazpenak, horrela beren jardueran euskararen normalizazioa iritsi dela esanez.
|
|
|
Beste liburuek izan ez dutena. Eta hori,
|
euskara
hutsez daudelako. Azkuek ere, bere kantutegian, kantu guzien erdal itzulpena jartzen du.
|
|
|
Manuel Lekuonak ere, euskal bertsoak eskaintzen di" Damututa nago.
|
Euskara
hutsean jardunda, nire liburuei oso muga estuak jarri dizkiet" tuenean, erdal itzulpena alboan jartzen die. Hori egitea eskatzen zuten liburuak badira.
|
|
2002
|
|
|
Goierri 2005 Ideia Berritzaileen V. Lehiaketa Goierri Telebistaren proiektuak irabazi zuen joan den abenduan. Goiekik emandako saria
|
euskara
hutsezko telebista hau abian jartzeko azken bultzada izan da eta apurka apurka programazioa gauzatzen joango da.
|
|
|
Hala ere, bezero den udalak, kultur taldeak edo bestelako bezero batek bidalitako kontu laburpenetako datu batzuk gaztelaniaz egon daitezke. Zer egin luke Euskadiko Kutxako bezero batek merkataritza agiri eta idatziak
|
euskara
hutsean jaso nahiko balitu. Oraino ezinezkoa du, baina aurreikuspenen arabera, udaberritik aurrera egin ahal izango du sukurtsalean edo Telebanka izeneko zerbitzuan baldin eta horren berri eman badu.
|
|
|
Kutxazain automatikoetako eragiketak
|
euskara
hutsean egin ahal izateko, ez dago beste munduko ezer egin beharrik. Izan ere, Euskadiko Kutxan adibidez txartela lehenbiziko aldiz jasotzerakoan kutxazainera jo eta norberak aldatu luke hizkuntza, txartelaren banda magnetikoa gaztelaniazkoa baita, eta beraz euskarara egokitzeko bezeroak berak hizkuntza erregistroa aldatzeko ardura hartu behar du.
|
|
|
Gainera, agian, beldur edo dena delako hori diru kontuetaz aritzerakoan izu bihurtzen ote den ere esan liteke...". Kutxak Gipuzkoako zenbait udalekin sinatu hitzarmenari esker, kutxazainean agertzen den lehenbiziko mezua, bezero ororentzat,
|
euskara
hutsean azaltzen da. Helburua plastikozko diruaz baliatzerakoan ere jendeak euskara erabiltzera ohitzea litzateke
|
|
|
Ikasgaien erdia frantsesez lantzen da eta beste erdia euskaraz. Alta, bada, gero eta guraso gehiago daude beren haurrak
|
euskara
hutsezko irakaskuntzan murgiltzearen alde. Lehen Mailan, berriz, zientzia ikasgaiak euskaraz irakasten dituzte eta gainontzekoak frantsesez.
|
|
|
Bai, ni ere horrekin ados nago, baina ni ez nago prest bizitzaren 24 orduak euskaraz bakarrik bizitzeko moduko egoeratara soilik mugatzeko. Gasteizen bizi naiz eta zenbait egunetan hala gertatzen da, egun osoa
|
euskara
hutsez ari zarela, beste zenbaitetan erdara hutsez. Euskararekiko leialtasuna, beraz, handia da, baina zenbait gunetan euskararen eguneroko erabilera arrunta handiagoa izan daiteke oraindik.
|
|
|
Espainiako Estatuan egiten ari diren «Zigilu aniztasuna» kanpainaren baitan kokatu beharra dago adierazpena. Azken 152 urteetan euskarazko hitzen bat zuten lau zigilu atera dira soilik, eta
|
euskara
hutsezko batere ez.
|
|
|
Arrosatik ekoiztuko den guztia
|
euskara
hutsean izango da. Proiektuan sartu diren irratiak, besteak beste, irratigintzan euskara sustatzeko helburua baitute.
|
|
|
Ez dago titulaziorik
|
euskara
hutsez, baina, batzuetan, ikasgai erdiak baino gehiagoeuskaraz ikasteko aukera dute ikasleek. Ondoko tauletan, unibertsitatez unibertsitate egindako analisiaren emaitza ikusi ahal dugu.
|
|
|
Hautazkoekingauzak ez daude hain ongi. Zenbait irakasgai
|
euskara
hutsean eskaintzen dira, baina gehiago dira erdara hutsean irakasten direnak.
|
|
|
Irakaskuntzari dagokionez, gure unibertsitateetan Natur Zientziak ez daudeoso ongi. Arlo horretan EHU da euskarari garrantzia ematen dion unibertsitatebakarra, eta hala ere, ez dago lizentziatura bakar bat ere
|
euskara
hutsean egindaitekeenik, eta hainbat lizentziaturatan oraindik gutxi aurreratu da.
|
|
|
Haur Hezkuntzaren eta Lehen Hezkuntzaren matrikulazioaren zenbakiek argierakusten dute nafar gizartea pixkanaka pixkanaka baina atzerapausorik gabe euskararen alde jokatzen ari dela. Gaztelania hutsezko eredua behera doan bitartean, euskara irakasgai duen A eredua, eta
|
euskara
hutsezko eredua gora doaz, goikomuga oraindik jo ez dutelarik. ereduaren eremua nahiko txikia da eta oso jendegutxik aukeratzen du aukera hori, ikasle euskaldunen %0, 7k baizik ez.
|
|
|
Izan ere, Hizkuntzaren Normalizaziorako Batzordeak 1998/ 99an egindako inkestaren arabera, NUPeko ikasleen %24keuskaraz zerbait ikasteko desira adierazi zuten, eta horietatik 1.550 ikaslek, matrikulatuen arteko %15ek? eskolak
|
euskara
hutsean emateko nahia adierazi zuten.
|
|
|
Azken bi titulazioek. Industria Elektronikako eta Mekanikako ITTek, ikasmaila guztietan dute euskarazko eskaintza. Kasu horietan, enborrezko etaderrigorrezko kreditu ia guztiak, baita tituluak eskuratzeko behar diren kreditugehienak,
|
euskara
hutsean lor daitezke.
|
|
|
Titulua eskuratzeko behar diren kredituak
|
euskara
hutsean lor al daitezke?
|
|
|
Euskal Unibertsitateak
|
euskara
hutsezko fisonomia garatu behar du; esan gurabaita, euskaraz funtzionatzeaz gainera, bere paisaia euskarazkoa izango du.Korridoreetan jarriko diren horma irudiak euskara hutsezkoak izango dira, edobehintzat ez dute derrigorrez erdara jakinekin batera egon. Etahorretarako, Unibertsitate euskaldunak bere gorputzaren jabe izan behar du, bereeraikinaren jabe izan behar du; bere lege eta bizitza propioak idatzi eta garatzeko, itzulpenean oinarritutako existentzia fisiko makurra alde batera utzi ahal izateko.
|
|
|
Euskal Unibertsitateak euskara hutsezko fisonomia garatu behar du; esan gurabaita, euskaraz funtzionatzeaz gainera, bere paisaia euskarazkoa izango du.Korridoreetan jarriko diren horma irudiak
|
euskara
hutsezkoak izango dira, edobehintzat ez dute derrigorrez erdara jakinekin batera egon. Etahorretarako, Unibertsitate euskaldunak bere gorputzaren jabe izan behar du, bereeraikinaren jabe izan behar du; bere lege eta bizitza propioak idatzi eta garatzeko, itzulpenean oinarritutako existentzia fisiko makurra alde batera utzi ahal izateko.
|
|
|
Hartara, sail euskaldunak behar ditugu:
|
euskara
hutsez funtzionatzenhasiko direnak, presentzia publikoa izango dutenak, erreferentzia gune publikoakizango direnak. Ez dut eskatzen Fakultateko euskaldungo osoa sail hauetarahurbiltzea, ez.
|
|
|
Oztopo gaindiezinez beteriko ibilbidea aurkitu dut graduondoko ikastarorenbat
|
euskara
hutsean eskaini nahi izan dugunean, edo Interneten bidezko unibertsitate birtuala eskainita. Ezin izan ditugu oztopo guztiak gainditu, nahiz euskararennormalizazioarako programa indarrean egon.
|
|
|
Zentzuhorretan oso bitxia da, kontrataziorako politika zein gutxi salatu dugunikustea. Are eta harrigarriagoa, irakasle elebidunen kontratazioa ekiditen dituzten jarduera praktikoak noraino eraman ditugun ikustea, irakasle elebidunek
|
euskara
hutsean klaseak ematea, eta materia batbaino gehiago, gainera, arrunta izan delako, horrela, aurretik baldintzaturik zegoen ghettoaren eremua gehiago autobaldintzatuz.
|
|
|
Hego Euskal Herriko errealitate soziologikoari dagokiona, ez eta irakasleria garatzeko sistemarik onena eta proiekturik integratzaileena ere. Dena den, irakasleria euskalduna osatzen dugunok elebidunakgarenez gero,
|
euskara
hutsean funtzionatuko lukeen unibertsitate elebidunaezar genezake, edo. Ipar Euskal Herriko errealitatea integratuz, euskarahutsean funtzionatuko lukeen hirueletako unibertsitate nazionala, adibidegisa:
|
|
|
Bizkaiko euskaldunei eskainitako irrati zerbitzua da. Programazino guztia
|
euskara
hutsean egiten da. Bizkaiera batuan emititzen dau.
|
|
|
Egon ziren hasieratik euskaraz aritu zirenak, oso eremu erdaldun batean kokatuta bazeuden ere, Getxoko Bost Axola, adibidez. Beste batzuk, berriz, elebidun hasi ziren arren,
|
euskara
hutsez aritzea lortu dute, Hernaniko Molotoff Irratiak bezala. Emisora horren arduradunek hasieratik euskarazko irratsaioak bultzatu zituzten:
|
|
|
–Bernardo Ibarra: «Euskararen aldeko postura eginez gero programazio osoak
|
euskara
hutsean behar du»?, Argia, ekainaren 24, 61.
|
|
|
Ez dute, ba, prentsaurreko oso osoa euskaraz eman! Eta liburua bera ere ez da, ba,
|
euskara
hutsean!
|
|
|
fikziozko eta sentipenen bidezko lurraldea eraikitzen du euskaldunen artean. Euskaldungoa hiztun kolektibo bat da, zerbaiten parte delako ideia gero eta modu argiagoan garatzen ari dena; besteak beste,
|
euskara
hutsez ari diren hedabideei esker, muga guztien gainetik. Teknologia komunikatibo berriei esker, esate baterako, Ameriketako euskaldunek euskarazko produktu kulturala kontsumi dezakete, Euskal Herriko mugetatik at, eta balizko Euskal Herri batean senti daitezke.
|
|
|
gure inguru hurbileko medioetan?
|
Euskara
hutsez diharduten apurrak alde batera utzita, gainerako hedabideek oso arreta bitxia eskaintzen diete euskal hizkuntzari eta hiztunari.
|
|
|
Euskal hizkuntza ezezaguna eta baztertua da gure inguruko eguneroko hedabide idatzi eleanitzetan. Euskal Herrian salmenta erreferentzial finkatua duten egunkariak kontuan hartuta,
|
euskara
hutsez argitaratzen den bakarra (Euskaldunon Egunkaria) alde batera utzita, euskal hizkuntzak jasotzen duen trataera ez da gizarte kultura anitz bati legokiokeena; aitzitik, badirudi euskara eta gainerako hizkuntzak elkarrengana hurbildu beharrean, hizkuntza desberdineko hiztunak elkarrengandik hurbilago jarri beharrean eta horien arteko integrazioa piztu beharrean, bai euskara eta gainerako hizk...
|
|
|
Goenkalekoei begira egoten dira milaka lagun gauero, ametsetan ere pentsa ezin zitekeen fenomeno baten erakusgarri. Ez dakit nik sobera eztabaidatzen dugun, gure herri zigortu honetan batzuetan nahiago baitugu gure diferentziak tiroka garbitu, baina ekonomiaz edo medikuntzaz ere eztabaida daiteke gaur egun
|
euskara
hutsean. Nahi izanez gero, filosofiaz ere, nahiz ez dudan hain argi ikusten gai hauetan guztietan horrenbeste aditu baditugun.
|
|
|
Edo hori dela sentitzen duguna. Zuri ere, irakurle gazte, gauza bera gertatzen zaizu, eta hori egiten duzu euskaraz ari zarelarik ere, esan nahi duzun zerbaiten ñabardura argiago uzteko erdal esamolde batekin egiten duzunean ateraldia lagunen aurrean, ez baitidazu esango
|
euskara
hutsean ari zarenean ere beti euskara, eta euskara bakarrik, erabiltzen duzula. No me raspes, esango nizuke, baina lekuz kanpo dago nire adinean.
|
|
|
Azken urteetan eztabaida handiak izan dira euskara dela eta ez dela, zer egin behar den unibertsitatean. Batzuek unibertsitate elebakarra aldarrikatzen dute, bere jarduera
|
euskara
hutsean egingo lukeena. Badira beste batzuek ele anizko unibertsitatea nahi dutena, baina praktikan aniztasun hori hizkuntza batera mugatzen da:
|
|
|
gaztelania, euskara, frantsesa, ingelesa..., aterik itxi gabe. Nik hori nahi nuke, gaur egun ez baita pentsatzen ahal
|
euskara
hutsezko unibertsitate batean. Hobeki esan, pentsatu, edozein gauza pentsa daiteke, baina ez dut uste, printzipioz, ona den elebakarreko unibertsitateak sortzea, beren lehiakortasun maila arras apala izango litzatekeelako.
|
|
|
Kontua ez da hizkuntza unibertsitatean normalizatzea; ezpada, unibertsitatea bera normalizatzea, komunitate linguistiko desberdinen beharrizanen arabera. Ez da
|
euskararena
hutsa, unibertsitatearena berarena baizik, euskararekiko. Eta gizarte zorrak kitatzea onuragarria da.
|
|
|
Gure ustez euskaraz irakatsi, ikasi eta ikertu behar duen Euskal Unibertsitatea osatu behar dela guztiz argia da. Horrela, erre fe rentzia, eredu bat izango genuke, bere helburuak elebitasunean jartzen dituztenek nora begiratu izango lukete, ez baita elebitasun hitz ponpoxoarekin euskalduntasuna bermatzen, areago oraindik
|
euskara
hutsaren hurrengoa den Deustun, UPNAn, Opusen, MCCn... Aldiz, erdarak badu, oro har, erabateko ofizialtasuna, euskararen kaltetan; eta bestela begira euskararen egoera eta tratamendua Unibertsitate edo lurralde desberdinetan.
|
|
|
Lehen baldintza betetzen ari da, gure ustez. Gizartea k, de rrigorrezko hezkuntzari dagokionez,
|
euskara
hutsez aridi ren ikastetxeak ez bakarrik onartu, exijitu egiten ditu, inplizituki, Deta murgiltze ereduetan matrikulatutako ikasle ko pu rua etengabe gora doalarik. Inertzia honi jarraituz, hurrengo etapetan, batxilergo, lanbide heziketa eta unibertsitatean eredu euskaldunen jarraipena ezinbestekoa da.
|
|
|
Euskal Herrian
|
euskara
hutsez arituko den Unibertsitatea sortzea legala da, beraz, Hegoaldean kokatuta egon balu ere.
|
|
|
Euskaraz funtzionatuko lukeen unibertsitatea ez da izan behar gaur egungo unibertsitate estatal eta pribatuen hizkuntz hutsunea betetzen duen unibertsitate indigena;
|
euskara
hutsean funtzionatuko lukeen unibertsitate nazionala baizik. Gaur egungo testuinguruan unibertsitate indigena hori aurrerapauso handia izango litzateke.
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitatearen barruan
|
euskara
hutsez ariko litzatekeen campus autonomo berria aldarrikatzen dute batzuek. Ikasketa desberdinak, administraziolurraldeen beharrizanak, ikasleen migrazio joerak eta abar kontuan izanda, unibertsitatea zenbait campusetan eratuta dago.
|
|
2003
|
|
|
Ordutik zortzi bat antzerki ikuskizun atondu ditu Larresoron egoitza duen konpainiak. Antton Luku antzerki idazle eta aktorearen lanak eszenaratzea xede duen Hiru Punttu taldean ere aktore aritzen da,
|
euskara
hutsez. " Bidean eskuin ezker anitz" izan dituela aitortzen duen arren, antzerkia hesteetan barrena sartua duela bistan da.
|
|
|
Kate berri asko sortu dira azken urteetan, baina euskaraz aritzen direnak oso gutxi dira. Guztira 57 telebista kate lokal dira Euskal Herrian eta horietatik 6 baino ez dira
|
euskara
hutsezkoak.
|
|
|
Orion bezala, Getxon ere antzerako zerbitzuak eskainiko zaizkie establezimenduei, baina bertako errealitate linguistikora egokitutako beste zenbait aukera ere emango dituzte. Doako itzulpenak, adibidez,
|
euskara
hutsean, edo bizkaieraz egin ahal izango dira. Eta urtean zehar sortzen zaizkien itzulpen beharrak asetzeko posta elektronikoko helbide bat sortu dute:
|
|
|
Eta egunero etengabe erabiltzen dugun hizkuntza da euskara". Taldeak, ordea, ez daki inoiz
|
euskara
hutsez abestuko duen edo gaztelaniari lekua egiten jarraituko dion: " Hizkuntzak komunikatzeko dira, eta hortaz, erdarak ere bere tokia izan dezake talde honetan".
|
|
|
Hegazkinez bialtzeko moduko paper mehe ta finez egiten zan. Lehenengo zenbakiak sarrera labur bat dakar gaztelaniaz, eta ganerako dana, bai zenbaki horrek eta bai hurrengo guztiak,
|
euskera
hutsean dakarre (20 zenbakian hasiko dira ingelesez artikulu bat sartzen zenbaki bakotxean," for English speaking Basques"). Lehenengotan Ipar Ameriketako euskaldunentzat zan aldizkaria, gero Australiakoentzat be zabalduko da, eta azken zenbakietan Nafarroako euskaldunak euren orria izango dabe.
|
|
|
Ahal danik eta argien, errezen, egiten ahaleginduko jaku, baina sekula santan euskeraren jatortasunari kalterik egin barik. (Eta Santos Rekalde horrek be euskeraz argitaratu euskun urte batzuk geroago bere nobela bakarra (Deunor), Ameriketako artzain euskaldunen ganean
|
euskera
hutsean egin dan bakarra, nire ustez. Egileak berak autortu eustan, orain dala hamabosten bat egun, bera orain bizi dan Granadan, Erkiagak emon eutsala azken orrazketa on bat bere nobela bitxi horri!)
|
|
|
Hori bai: gai biok be
|
euskera
hutsean erabiliko ditu eta prosaz.
|
|
|
Euskaldun jaio nintzan euskaldun hazi;
|
euskera
hutsik amak eustan irakatsi.
|
|
|
Lehengoan baino batasun gehiago aurkituko dozulakoan nago; gauza barriren bat be bai: sarrerak,
|
euskera
hutsean; hiztegitxua, era bitakoa: batak, sarri be sarri erabilten diran hitz batzuen esanahia dakar (gipuzkerazko liburuak irakurteko, behar beharrezkoa dozu horko hitzik gehienak buruz jakitea); besteak, hitz zailenen esangurea damotsu, berbok orrialde bakotxean agertu ahala.
|
|
|
Zu, Karmelo, Iurretan jaio zinan, eta orduan zuenean
|
euskera
hutsa egingo zan...
|
|
|
Bai, Ander, halan da, orduko euskal etxeetan ohi zan legez. Nik gurean
|
euskera
hutsa entzun eta egin izan dot beti. Gure gurasoak biak ziran herri eta auzo berean jaiotakoak (Iurretako Gaztañatzan), eta euren artean ez eben euskerea baino beste berbetarik erabilten.
|
|
|
erderea polito ulertzen neban (adin horretako umetxu batek egin daiken neurrian), eta egin be, tira, zaletasun handiaz egiten neban, maisutasun handiaz ez bazan be. Gero, ostera, etxera bihurtutakoan, etxe barruan eta auzoan barriro euskerea baino besterik ez neban entzuten eta, laster moteldu jatan ikasitako erdera hori, eta
|
euskera
hutsean izaten zan etxeko ta auzoko bizimodua. Orduko denporetan, dakizunez, gaurko irrati eta TV rik be ez egoan, eta erdereak bitarte gitxi aurkitzen eban gure artean sartzeko.
|
|
|
Baina badakizu, ezta? Ordukoaren barri ez dakianak uste izan lei eleizako eleizkizun guztiak oso osorik
|
euskera
hutsean egiten zireala, gaurko antzera. Eta ez:
|
|
|
Dotrinea, eleizan,
|
euskera
hutsean ikasten genduan; eskolan, ostera, erderaz baino ez. Hamaika urtekoa nintzan Seminariora joan nintzanean, eta ordurako Kristinau Ikasbideko hiru mailak buruz ikasita neukazan, bai euskeraz eta bai erderaz, berba guztiak ondo ulertzen ez banituan be.
|
|
|
Orduan meza osoa latinez izaten zan. Sermoia, bai,
|
euskera
hutsean izan zan, baina ez neuk egina. Ni Seminariora eroan ninduan abadeak berak egin eustan sermoia, Ibarragangeluko semea dan Don Domingo Zuluagak.
|
|
|
Zure bigarren lorategian, ostera, sarrerak be
|
euskera
hutsean egin zenduzan...
|
|
|
Euskal literaturaren atze edo kondaira laburra. Eta dan dana
|
euskera
hutsean egoala ikusteak asko poztu ninduan.
|
|
|
... eta gure arteko hartuemon
|
arruntak
euskera hutsean izan dira beti. Gero, gai zailagoak erabili behar zireanean, berak erderara joten eban.
|
|
|
Karmelo Landak hartu zuen hitza hurrengo astean105 Haren ustez, pozgarria zen ikustea UEUren helburuen inguruan adostasun zabala zegoela, bereziki «UPVk ez bezalako helburuak betetzen dituela UEUk, hura baino urrunago doala,
|
euskara
hutsez egiten dela, ikasle irakasle harreman herrikoiak ezartzen dituela». EHU, ordea, ez zen euskal gizartearen agerpena, Espainiako Estatuaren erakundea baino.
|
|
|
Koldo Gorostiagaren ustez, UEU zen Euskal Unibertsitate bakarra, beste unibertsitateen zirikatzaile; Etxebarriaren iritziz, UEU euskaltzale militanteen biltokia zen eta indarrak biltzeko azpiegitura bat «eta Universidad del País Vasco izeneko horretan prozesu bat segitzeko egunen batean Euskal Unibertsitatea izan dadin». Horrek bi baldintza bete lituzke, Euskal Herri osokoa izatea eta
|
euskara
hutsezkoa. Azurmendiren aburuz UEU Euskal Herri osoko lagunak biltze ko gune unibertsitarioa zen, ikasleen eta irakasleen arteko harreman egokiagoa eskaintzen zuena, eta kurtsoan zehar egindako lanari amaiera ematen ziona, «Ez da unibertsitate ofizialak eta UEUk zerikusirik ez balute bezala, eta ez luke izan behar ere».
|
|
|
Hala, irailaren amaiera aldera, Eztetzaga k hausnarketa interesgarria kaleratu zuen Deia n eta Egin en148 Bere hitzetan, ghettoa ez ezik, oasia ere bazen Udako Euskal Unibertsitatea. Izan ere, ez zen egunero ikusten Euskal Herri guztietatik bildutako ehunka pertsona, goizetik gauerako bizitza osoa
|
euskara
hutsez egiten: «Irakasle ilezuri eta seriosa, COU amaitu duen neskatxa, kanpoko Unibertsitateren batetan Doktoradutza egiten ari den ikaslea, Barakaldoko Labe garaietako langilea».
|
|
|
Zenbait sailetan (Komunikabideak, Filosofia) irakasle erdaldunak gonbidatu zituzten, eta horren aurrean protestak egon ziren. Horien ondorioz, UEU beti
|
euskara
hutsez egin zela gogorarazi zien sailburuei Orbek, «ni ez naiz inor jokabide hori aldatzeko», eta bi urte lehenago tankera bereko eskariari ere ezezkoa eman zitzaiola. Edozein kasutan, «Arrazoi indartsuagoak baldin badituzue edo eta zuen taldearentzat oker handiak sortzen badizkizue, agian, auzia birplaneatu litzateke».
|
|
|
Batzarrean agertu zen beste kontu bat hizkuntzarena izan zen, gauza interesgarriak azaltzeko zituzten adituak zeuden, hainbat aditu, baina ez zekiten euskararik. Eztabaida luze eta bizi baten ondoren,
|
euskara
hutsezko izaera mantentzea erabaki zen.
|
|
|
Aurrekoetan ez bezala, eskaera zehatzak plazaratu ziren: Euskaltzaindiari babesa ematea eta estatutuaren erredakzioan berari bakarrik aitortzea euskararen batasunerako arau-emaile izaera; oinarrizko hezkuntzaren amaieran Euskal Herriko haur guztiek euskara behar bezala mintzatzen eta irakurtzen jakin zezaten bitartekoak jartzea;
|
euskara
hutsez arituko zen telebista kanala martxan ipintzea; erakunde publikoek UEU aintzat hartzea eta diruz laguntzea, eta gero eta gehiago zabaltzea euskara unibertsitateko irakaskuntzan.
|
|
|
Gheto bihurtzeko arriskua bigarrena. Izan ere, Mitxelenaren laguntzailearen ustez, ezinezkoa zen zenbait urtetan
|
euskara
hutsezko unibertsitatea egitea. Kanpoko irakasleak ekartzea beharrezkoa zen, zeren eta garrantzitsuena jakintza zen, eta ez irakaskuntzako hizkuntza.
|
|
|
«UEU inoiz politika iritzien menpekoegi izan da, agian» eta, idazle honen ustez, beharrezkoa zen iritzi horiek alde batera uztea, lan bateratua garatuko bazen. Hirugarren kritikak kolokan jarri zuen
|
euskara
hutsezko unibertsitatearen alde UEUk egindako apustua. Horien ustez, Euskal Unibertsitatea lortzea zailagoa zen «Euskeraz jakin ez arren Euzkadiko ekonomia, gizarte eta politika diraneantxe eta sakonki ezagutzen dituztenak alde batera utzi (izanaren)» ondorioz.
|
|
|
Badago, bide horretan, gutxi azpimarratzen den elementu bat;
|
euskara
hutsean lan egiten zuten taldeen bakartasuna laurogeiko hamarkadan. Talde horietako kide asko Herri Batasunaren ingurukoak izan arren, erakunde politiko horrek elebitasuna defendatu zuen bere hauteskunde programetan; eta, urte horietan Eusko Legebiltzarretik kanpo aritzean, babesik gabe utzi zituen euskalgintzako taldeak Jaurlaritzaren aurrean17 Bakartasun hori are nabarmenagoa izan zen, Herri Batasunak 1978tik 1988ra bitartean, zuzenean euskararen alde antolatutako mobilizazio urriei erreparatzen badiegu.
|
|
|
ez zuten, praktikan, euskararekiko begirune handirik erakusten, Xabier Kintanak eta Xabier Gereñok ozen salatu zutenez114 Garai hartan argitaratutako Siadecoren Bases para un futuro plan de actuación a favor de la normalización del euskara lanak 1985erako, kasurik onenean, euskaldunen kopurua% 28,14koa izango zela aurreikusi zuen.
|
Euskara
hutsez sortutako taldeek bere horretan irauten zuten, prentsan, irakaskuntzan edota kultura munduan, elebitasuna defendatzen zutenak, ordea, erdaldun bilakatu ziren. Urte horietan sortutako komunikabide gehienek (Garaia, Berriak, Punto y Hora, Deia, Egin, Ere, Muga) elebitasunaren aldeko apustua egin zuten arren, gehienbat gaztelaniaz argitaratzen zuten.
|
|
|
Urte horietan sortutako komunikabide gehienek (Garaia, Berriak, Punto y Hora, Deia, Egin, Ere, Muga) elebitasunaren aldeko apustua egin zuten arren, gehienbat gaztelaniaz argitaratzen zuten. Hegoaldean
|
euskara
hutsez argitaratzen ziren astekariak (Zeruko Argia, Anaitasuna, Goiz Argi) krisi larrian sartu ziren eta azken biek ateak itxi zituzten laurogeiko hamarkadaren hasieran115 Zeruko Argia ren iraupena lan-talde berri baten eskutik etorri zen, aurreko kazetari, kolaboratzaile eta publizitate ugari galdu ondoren. Giro politizatu hartan, Ezker Abertzalearen inguruko, baina askatasunez eta euskara hutsean idatzi nahi zuen gazte talde hura marjinalitatearen mugan zebilen.
|
|
|
Hegoaldean euskara hutsez argitaratzen ziren astekariak (Zeruko Argia, Anaitasuna, Goiz Argi) krisi larrian sartu ziren eta azken biek ateak itxi zituzten laurogeiko hamarkadaren hasieran115 Zeruko Argia ren iraupena lan-talde berri baten eskutik etorri zen, aurreko kazetari, kolaboratzaile eta publizitate ugari galdu ondoren. Giro politizatu hartan, Ezker Abertzalearen inguruko, baina askatasunez eta
|
euskara
hutsean idatzi nahi zuen gazte talde hura marjinalitatearen mugan zebilen. 1980ko bukaeran, Argia izenaz birbataiatutako astekariaren ibilbideak ondo islatzen du garai hartako bilakaera.
|
|
|
ikurriña ikusi ahal izatea masta luze luzearen muturrean inolako debekurik gabe: bikote berriarekin (gaur arte!) konbibentzia debekatua,
|
euskara
hutsezko harreman etengabea, eta gainera, lehen bilera politiko klandestino zabalak.
|
|
|
Lehena, Iparraldean, esan bezala, gauzak azaltzeko askatasun handiagoa zegoen. Bigarrena, hitzaldiak
|
euskara
hutsez ziren Iparraldean; Bidasoa ren beste aldean, ordea, gaztelaniak toki garrantzitsua zuen. Hirugarrena, Iparraldean jardunaldiak egun osokoak ziren, mugaren beheko aldean, aldiz, arratsaldeko hitzaldien inguruan antolatzen ziren Asteak.
|
|
|
1936an, Eusko Jaurlaritzak Medikuntza Fakultatea sortu zuenean, ikasgaietako bat euskara teknikoa izan zen. Frankismoko urterik gogorrenetan, Federico Krutwig Bilboko Nuevo Ateneo elkartean
|
euskara
hutsez arituko zen jakintza sail bat sortzen saiatu zen, emaitza praktikorik gabe9 Garai berean, eta arestian aipatutako berrikuntza giro horretan, Txillardegik Unamunori buruzko hitzaldia eman zuen Gipuzkoako Foru Aldundian; euskararen heriotza iragarri zuen idazlea euskarazko hitzaldi bateko gaia izan zitekeela erakutsi zen iragarpenetik ia berrogeita hamar urtera.
|
|
|
Ikasturtearen amaieran lan arrazoiak direla eta, familia hori herri euskaldun batera joan beharrean aurkitzen da, hau da,
|
euskara
hutsez bizi den herri batera. Esan beharrik ez dago bertako eskolan ere euskara hutsez ari direla (ereduan), eta A ereduko eskola horrek zer nolako laguntza eman dien teorian gure inguruan ofiziala den euskara ezagutzeko.
|