|
2004
|
|
|
Ordurako, antza, Azkuek hautsiak zituen nazionalistekiko loturak. Noski, Aranak bazuen kexatzeko arrazoirik ere, ze ren Arana abertzaleari aldizkariak ixten zizkioten bitartean, Euskalerriako Ra mon Sota y Llano industrilariarengandik eta Banco Bilbaoko kontseilari zen Tomas Epaltzarengandik jasotako finantz laguntzari esker, Azkuek orduantxe bideratu berriak baitzituen
|
euskarazko
aldizkari bat, Euskaltzale (1987), eta antzoki bat, Euskaldun Bizkaitarra (Almacén Vasko), izenekoak. Urte berean, uztailean, lekeitiarrak sortu eta zuzendutako Euskal Ikastetsea ari, Bilbao er daldunean eraikitzen den bakarrari, «antipatriótica» deituko dio, han naziona lismoa gorrotatzen irakasten omen delako.
|
|
2006
|
|
|
Hala, bezeroak produktuak edota zerbitzuak euskaraz eskatzeko aukera handitu daitekeela espero dute. Bestalde, ile apaindegietan
|
euskarazko
aldizkariren bat edukitzeko konpromisoa ere eskatu zaie parte hartzaileei. ARGIA, Gaztetxulo eta Aldaketa 16 aldizkarien artean bat aukeratu, eta Udalak urtebeteko harpidetza ordaintzen die ile apaindegiei.
|
|
2008
|
|
|
Bereizketa konbentzionala da, zeren Azkueren proiektu ia guztiek zuten, gutxi asko, botere plataforma izateko bokazioa:
|
euskarazko
aldizkari bat sortzen zuenean, adibidez, proiektua ez zen aldizkari beraren baitan agortzen, baizik haren bidez beste zenbait gauza ere bultzatu nahi izaten zituen: ortografia eredu jakin bat, neologismo batzuk, euskalki zehatz bat, ideia jakin batzuk, etab. Hala ere, «beste zerbait» bultzatzeko asmo hori, argiago ageri da proiektu batzuetan beste batzuetan baino, izatez berariaz botere plataforma izateko planteatu baitzituen (Akademia adibidez).
|
|
|
La Abeja bi zenbaki aterata desagertu bide zen 1890ean. Ordurako Azkuek
|
euskarazko
aldizkari bat sortzeko asmoak zerabiltzala dirudi. Antza denez asmo horretan bere ikasleek animatu zuten, 1888 urteko gutun batean hola esaten baitzioten:
|
|
|
Escualdun Gazeta() eta Californiako Eskual Herria(). Euskal Herrian, euskararen herrian, ez zen inor ausartu %100ean
|
euskaraz
aldizkari bat argitaratzen[...]. Beste arlo askotan bezala, Azkue izan zen horretan ere aitzindari447.
|
|
|
|
Euskarazko
aldizkari bat Bilbon saltzea beste inon baino gehiago ez da harritzekoa: Azkuek bertan zituen bere katedrako ikasleak (1896/ 1897 kurtsoan, adibidez, 64 ikasle zeuden matrikulatuta456), eta horiek eta ziurrenik baita aurreko urteetan Azkuerekin ibilitako ikasleek ere Euskalzale eros zezaketen.
|
|
|
Asko apaizak, baina beste asko gorago aipatu denez eskulangintza arloko lanbidedunak edo are lanbide liberalak zituztenak. Bilbo edo Donostia moduko hirietako harpidedunek, adibidez, gaztelaniaz ongi zekitela ez da dudarik, eta
|
euskarazko
aldizkari bat hartzea erabaki bazuten ez zen izan besterik ezin irakur zezaketelako, baizik kontzientzia ideologiko edo zaletasun euskaltzaleak bultzaturik.
|
|
|
Azkueren Zurtzaingo egitasmoa aurrerago aztertuko da sakonago. Soilik aipatu Zurtzaingoaren asmo nagusietakoa euskarazko hezkuntza izanik, horretan hasi aurretik egin beharreko zeregin garrantzitsuen artean
|
euskarazko
aldizkari bat martxan jarri nahi izan zuela. Nolanahi ere Zurtzaingo proiektua baztertzearekin batera euskarazko aldizkariarena ere albo batera utzi zuen momentuz.
|
|
|
Hola, 1893an katedrako irakasle gisa Bizkaiko Diputazioari euskal hiztegia eta folklorea biltzeko baimena alferrik eskatu bazion, orain Euskaldun Biltokiko zuzendari gisa, bertan «baserritar akademia» bildu zezakeen hiztegia osatuz joateko28 Edo katedrako ikasleekin antzerkiak egin ahal izateko, Institutuak eskaintzen ez zuen azpiegitura lortu zuen. Edo katedrako ikasleek
|
euskarazko
aldizkari bat eskatzen bazioten ere, Institutuan ezin atera zezakeen, baina bai Euskaldun Biltokian. Hola bada, Euskaldun Biltokia, euskara katedraren plataforma osagarri bat zen, han hasitako proiektuei segida emateko aukera ematen zuena.
|
|
|
Euskalzaleren publikazioa ere ez bide zitzaion gustatu, zuen hedapena medio euskara eredua finkatzen baitzuen Bizkaian. Horregatik Arana Goirik,
|
euskarazko
aldizkari bat ateratzeko aski bitarteko eta gaitasunik ez zuenez, maila apalagoko baina irakurlego bertsura iritsi gura zuen aldizkako publikazio herrikoi bat sortu zuen: Egutegi?
|
|
2009
|
|
|
Euskara eta merkatua oraindik ez daude lehiarako. Eta bitartean euskarazko telebista bat itxi da Nafarroako eremu euskaldunetako batean,
|
euskarazko
aldizkari batek gero arte esan du non eta Gasteizen. Eta ahul sentitzen gara.
|
|
2011
|
|
|
Euzko Gogoa aldizkaria.
|
Euskarazko
aldizkari bat izan zen, euskara kultur hizkuntza bilakatzeko eta unibertsitate mailarako prestatzeko asmoa zuena, Euskal Unibertsitate proiektua sustatuz. Mitxelenak, beste bi euskaltzainekin batera, eta ASJU Mintegiaren bitartez, Egan aldizkaria euskarazko aldizkari elebakar bihurtu zuen 1953 urtetik aurrera.
|
|
|
Prozesu horren azken emaitza gisa, Zuzen aldizkaria sortu zen, aipatutako abertzaleen organo izateko, baina funtsean, Txillardegiren arabera, Branka berriaren izena zena. Zuzenek Brankaren 14 zenbakian ezarritako hizkuntza ereduari jarraitu zion,
|
euskarazko
aldizkari bat zen, testu nagusien laburpenak erdaraz ere eskaintzen zituena. Zuzen aldizkariak, ordea, oso ibilbide txikia egin zuen, zenbaki bakarra kaleratu baitzen (1972an).
|
|
2013
|
|
|
|
Euskarazko
aldizkari baten sortzeko ideia horrek aditzera ematen du soldaduak euskararen edo euskal komunitatearen inguruan biltzen zirela, baina ahalegina baizik izan ez zenez, Zerbitzari ren aipu honetan interesgarriagoa iruditu zaigu Eskualduna astekariak nola asetzen zituen. Zer da astekari horretatik azpimarratu zuena?
|
|
2015
|
|
|
Esan bezala, ordura arteko mardulena eta zabalena izateaz gain, tirada ere handitu zutela iragartzen zuten. Bi mila ale inprimatu zituzten, zeina, saldu gabeko ale mordoa gorabehera, datu kaskarra ez den
|
euskarazko
aldizkari batentzat, areago 1980an Bilbon. Urte mordoxka baten ondoren, 2009an, Atxaga euskaltzain oso izendatzearekin, literatur aldizkari berri bat jarri zuen martxan Euskaltzaindiaren babespean, Erlea izenekoa.
|
|
2017
|
|
|
Guggenheim eta euskaldunak». Eztabaida hori azpimarratu nahiko genuke Zulaika izan delako hurrengo urteotan ere Guggenheimen politika globalen eta kultur politikaren inguruan gehien idatzi duen ikertzailea, gaztelaniaz eta ingelesez batez ere, eta, une horretan, argudiorik eta eztabaidarik informatuenak
|
euskarazko
aldizkari batean gauzatu zirelako.
|
|
|
Laburbilduz, argi geratzen da elebidunak diren argitalpen akademikoetan (Ondare, RIEV) oraindik zaila dela euskarazko ekarpenak topatzea, unibertsitateko argitalpenei lotzen zaizkien arazo berdinengatik ziurrenik. Bestetik, Jakin bezalako
|
euskarazko
aldizkari batek esparru aproposa dirudi, eta izan da, artearen inguruko eztabaidak izateko, kulturaren beste alor batzuekin uztartuta. Ederra litzateke, hortaz, artearen presentzia hori indartu eta sendotzea.
|
|
2019
|
|
|
Orregatik —beldur bait uan Bilbao’ko agintariak baituko ote zuten—, Prantzia’ra etorri emen dek illabete bat edo bi emen igarotzeko asmoan. Esan zeâk,
|
euskerazko
aldizkari bat nai luketela argitarazi, eta neri nere iritzia galdetu zeâk. Ontzat artu zoât asmo au (Barandiaran 2009:
|
|
|
Hamarkada emankor hartan sortu zen KARKARA ere, 1989an. Holako herri txikian
|
euskarazko
aldizkari bat sortu eta 30 urtez bizirik irautea ere garaipentzat hartubeharko dugu, ba, ezta. Urte haiek ezagutu genituenok oroi minez gogoratzen ditugu. Franco hil eta, diktadura bukatuta, gauza berri asko etorri zitzaizkigun, baita orduan izugarrizko ilusioa sortzen ziguten hauteskundeak ere, orain batzuetan horrenbeste amorratzen gaituztenak.
|
|
2021
|
|
|
Nafarroako Diputazioak" Euskararen aldeko saila" deitua sortua zuen 1957an Príncipe de Viana kultur erakundearen barnean Pedro Díez de Ulzurrun buru zuela. Talde horrek 1967an Príncipe de Viana izenarekin
|
euskarazko
aldizkari bat argitaratzeari ekin zion. Horrela kontatzen du Díez de Ulzurrunek berak:
|
|
|
" 1.967an Satrustegi, Kortes Izal, J.M. Lasarte, eta M. Izeta, Urmenetak izendatuta Diputaziora lan egitera etorri ziren. Urmenetak pentsatua zuen etxe guztietan banatzeko
|
euskarazko
aldizkari bat argitaratzea. Aldizkari horren aurrean ni jarri ninduen" (La Boina Taldea, 1984:
|
|
|
ez zegoela euskarazko hezkuntzari buruzko aldizkaririk, eta beharrezkoa zela. Horrelako zer edo zer komentatu nuen behin sindikatuan, eta, handik gutxira, telefono dei bat jaso nuen esanez
|
euskarazko
aldizkari bat sortzeko bilera zegoela, eta joan nintzen. Joxe Mari Auzmendi, Uri Ruiz eta Kristina Mardaras zeuden.
|
|
2023
|
|
|
Jada ez dago argazki dendara joan beharrik aldizkari bat publikatzeko. Internet eta digitalizazioak kazetarioi lana erraztu badigu ere, astean behin
|
euskarazko
aldizkari bat argitaratzeak atzean lan handia dauka oraindik ere. Eta batik bat sortu diren erronka eta zailtasun guztiak gainditu eta 30 urteren ondoren oraindik ere gure postontzietan aurkitu ahal izateak.
|
|
|
Kosme hasita zegoen argitaratzen, Graziri ere lanen bat argitaratua zioten ordurako. Batzar hartara deitu zieten aztertzeko ea biderik zegoen
|
euskarazko
aldizkari bat sortzeko, 50eko hamarkadako Bilbo erdaldun eta atzerakoi hartan. Aldizkariaren atarikoak ez zituen gainditu berbaldi luzeko batzarren mugak.
|
|
|
Ausardia balu, Kosmeren amari hamaika itaun egingo lizkioke hango bizimoduaren gainean, baina beti iruditzen zaio inoren intimitatea urratzen dabilela. Elkarrizketa on bat izango litzateke
|
euskarazko
aldizkari batean argitaratzeko.
|