|
2000
|
|
|
ETBko estilo liburua ikustea besterik ez dago: oso azalekoak dira ahozko
|
euskarari buruz
ematen diren arauak. Beti ibili gara idatzizko hizkuntza horrekin, ahozkoa landu barik.
|
|
|
Orain arte `cine vasco euskal zinema' zigiluaren monopolioa izan duten erdal ekoizleek urduritasun nabarmenaz erantzun diote euskaraz mustu eta
|
euskaraz
emandako lehen filmek berekin ekarri duten egoera berriari». Egoerak antzekoa izaten jarraitzen du, ez da euskarazko filmik (film laburrak salbu) egiten.
|
|
|
Halako batean jaialdi batean aritu ginen. Eginda gero, irakasleak harrituta geratu ziren, sasoi horretan oso zaila zelako umeentzako ikuskizunak
|
euskaraz
ematea. Kixki, Mixki eta Kaxkamelon pailazoak urtebete beranduago hasi ziren, kontuak atera.
|
|
|
Elizaren inguruko XVI,. XVII. eta XVIII. mendeko dokumentuetan tarteka aipatzen da mezak
|
euskaraz
emateko beharra herritarrez ulerdezaten. Hortaz, mende horietan Pasaian euskaraz egiten zela ondoriozta daiteke.
|
|
|
EIZIEren ekimena izan da. Beraiek proposatu ziguten lan hau aurrera ateratzea, irakaskuntzan hutsune bat zegoelako literatura unibertsala
|
euskaraz
emateko garaian. Irakasleak gara biok, eta gertutik ezagutzen ditugu irakasleen kezkak.
|
|
|
Ondotik, uztailaren 4ko 135/ 1994 Foru Dekretua etorri zen, Nafarroako Administrazioan
|
euskarari
eman behar zitzaizkion tokiak zertan gauzatu behar ziren adieraziz. Baina ez zait aski iruditzen.
|
|
|
Nazio Batuen Erakundeak, 1948ko abenduaren 10 ean agertu zuen Giza eskubide guztien Aitorkizuna. Espainian lehen aldiz Coruñako Agrupación Cultural O Facho zeritzan erakundeak galegoz, gazteleraz, katalanez eta
|
euskaraz
eman zuen argitara, Giza eskubideon XX. urteburua ospatzeko asmoz, Santiago Compostela-ko Unibertsitatean Zuzenbide Politiko sailean katedradun zen J. A. González Casanova jaunaren hitzaurrez, Editorial Moret (1968) argitaletxean.
|
|
|
Bestalde, oroi 1698 urtean Calahorrako Apezpikuaren agiria, non agindua ematen zuen bere babespeko Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa parteko herri euskaldunetan dotrinak eta predikuak
|
euskaraz
emateko.
|
|
|
Mediatrie/ Radio France galdeketa, 97/ 98 sasoiko sailkapenean.27Zehaztearren, France 3ren tokiko lehen eguneroko emanaldia estatuko lurraldean, Biarritzenesperimentatua izan zen kable sarean 1984an, kablearen deszentralizazio politika publikoaren barrukoesperimentupean. France 3 Tours Soir izan zen uhin hertziarren bidezko bertako lehen albistegia.281995eko maiatzaren 19ko Le Monde Radio televisionek ere adierazi zuen ikus entzuleekazaldutako etsipena, France 3 Euskal Herriren emankizunetan
|
euskarari
ematen zitzaion lekua txikiegiazela baitzeritzoten.29SIADECOren inkesta soziolinguistikoak zenbakirik aurreratzen ez bazuen ere, 1991an, biztanleriaren %80k bi kate autonomikoak jasotzen ez zituen bitartean, Donostiako galdeketa institutu berak, 1996an, 42.000tan kalkulatzen zuen Ipar Euskal Herrian ETB1 gutxi gorabeherako erregulartasunezikusten zuten euskaldunen kopurua. (Iturria:
|
|
|
Kontuanhartu beharra dago, bestalde, mota honetako albisteek %21 eta %19 osatzen dutela biegunkari horietan, hurrenez hurren. Kultura eta
|
euskarari
emandako garrantziarenaldean, gainerako gaietan sumatzen den presentzia urria ere nabarmena da, berezikikiroletan.
|
|
|
Nola egin? Garbi zegoen kosmopolitismoa
|
euskaraz
emanez ez dugula nahikoa, geure herriko kultura, nortasuna, eraikiko badugu. Biltzen gaituzten osagaiak bilatubehar ditugu.
|
|
|
Protagonistak ezagututa, badirudi Ondarroan Aranguren eta Lasak emandakoMisioa (Arakama parroko zegamar karlistaren gidaritzapean)
|
euskaraz
eman zela (1941eko azaroan); eta are segurtasun osoagoarekin gauza bera esan daiteke D.Garmendiak San Ignazioko Parrokian emandako Sortzez Garbiaren bederatziurrenaz.Egia Atotxan ere bederatziurren bera goizeko elizkizunean euskaraz egin zen, databerean (1941eko abenduan) (Cronica: I, 558).
|
|
|
Saltoki handietan, telefonistak euskaldunak izanik, euskaraz erantzun beharkolukete beti; baita ere megafoniaz ematen diren mezuak
|
euskaraz
eman lehendabizi.
|
|
|
Salbatore Mitxelenak irudimenez egin zion elkarrizketa zirraragarri hartan, Unamunok beste mundutik euskara berpizten ikusten zuen atseginez. Nik ere uste dut bilbotar argia, edonon delarik ere, pozik dagokeela bere obretarik bi berak bere gaztaroan bultzatu zuen hizkuntzan argitaraturik12 eta UPV/ Euskal Herriko Unibertsitatean honezkero enborreko irakasgaien% 50
|
euskaraz
ematen direla ikustean, mintzaira hori, bere kritika zorrotzei esker, hirugarren milurtekoaren hasieran, jakite hegoek igoa, jadanik kultur hizkuntza izateraino heldurik. Horrela bete da, gainera, lehen euskal idazleak, Bernard Etxeparek, 1545.ean profetikoki aldarrikatu zigun nahi zaharra:
|
|
|
Gogoa, bistan da, duela berrehun urte gizarte berri baterako euskarri izan zena, hain zuzen ere, Kode Zibil haren nondik norako nagusiak
|
euskaraz
ematea izan da. Portalisek asmo horrekin paratu zuen testu egokia gidari jarri dugu gure zereginean, aurkezle eta atarikorik bikainena berori izan dakigukeelakoan.
|
|
2001
|
|
|
Nola da ori?
|
Euskeraz
emandako iritziak, gazteleratuak, argitzeko? (...) Ez al dugu euskal seniderik edo aurriderik Bidasoa' z bestaldean?
|
|
|
Zergatik ez da bultzatzen elkarrizketa giroa Nafarroako Unibertsitate Publikoan
|
euskararen inguruan
eman diren arazoak direla eta?
|
|
|
Lehergailua jarri zuten tokitik gertu bizi naiz eta zartakoa entzun, jaitsi eta egindako kalteak ikusi ahal izan nituen. Dora, bere ama, oso pertsona ezaguna eta maitatua da Atarrabian, euskalduna eta katekesia
|
euskaraz
eman izan du. Ez zuten sinesten halakorik gerta zitekeenik.
|
|
|
Eta gauzak ordutik ona erraztu badira ere Koldo Mitxelena, Lafon eta beste hizkuntzalarien lanen bildumak hor dituztelako, gaurdaino material hori ere hortik zehar barreiaturik zegoen. Hain zuzen Miren Azkaratek eta Patxi Altunak gaiaren ikuspegitik lan horiek bateratu eta
|
euskaraz
eman arte. " Euskal morfologiaren historia" batik bat euskal filologia irakasleei eta euskal morfologia lantzen dihardutenei zuzendurik dago, hobekien aprobetxa dezaketenak hauexek izango direnaren esperantzan.
|
|
|
Baina etorkizunera begira gogoeta sakonagoaren beharra ikusi dute. Euskarazko unibertsitatea klaseak
|
euskaraz
ematera ez dela mugatu behar uste dute. Euskarak ikerkuntzan, kudeaketan eta egitura guztietan bere presentzia eduki behar duela diote.
|
|
|
Pasa den astean Bai Euskarari Akordioaren Jarraipen Batzordeak bilera egin zuen Bilbon eta Bai Euskarari Ziurtagiriak datorren urtetik aurrera hiru maila izango dituela erabaki zuen. Lehena, «Bidean», euskararen aldeko neurriak aplikatzen dituzten eragileentzat izango da; bigarrena, «Guk zerbitzua euskaraz», aipatu neurriak aplikatzeaz gaiz zerbitzua
|
euskaraz
ematen duten eragileentzat; eta hirugarrena, «Guk lana eta zerbitzua euskaraz», lana ere euskaraz egiten dutenentzat. Bestalde, Sakanako Plan Estrategikoa aurkeztu zuten joan den astean.
|
|
|
Horregatik esaten dut euskaldunok patetikoak garela, gu garelako benetan egoera sufritzen dugunak. Hori dena gutxi balitz, biharamunean, prentsa probintzialek, sinpatikoak omen direnek, erdaraz ematen dute hitzaldiaren berri, eta nire hitzetan jartzen dituzte aipamen literalak omen direnak, komila artean, erdaraz, hain justu nik hitzaldia
|
euskaraz
eman dudanean!
|
|
|
Eta horretarako, minimoa protokolo batzuk antolatzea da. Esaterako, norbaitek hitzaldia
|
euskaraz
eman behar duenean, politikoki inkorrektoa behar luke izan, gaizki ikusia, hizlariari erdaraz hitz egiteko eskatzea.
|
|
|
Zein hizkuntzatan emango luke berria?
|
Euskaraz
ematea, ez ote litzateke mutua hartzea oihulari?
|
|
|
Gure aldikoa izan balitz, gure gisako gizona eta idazlea izango genukeen, hobea nahiz kaxkarragoa, baina antzekoa eta kidea. Euskal Herriaren aldi igaro ilun hartatik itzuri zelarik, ordea, bestelakoa agertu da gure artean, aspaldikoa eta noiznahikoa, eta noiznahikotasun horri eskerrak eskaini digu inoiz euskaldun batek
|
euskaraz
eman duen betiko Euskal Herriaren irudirik beteena. Betea diot, ez baitu ilunabarren laino beltzik, Txomin Agirrerena goibeltzen eta tristatzen duenaren antzekorik.
|
|
|
antzinako Greko eta Erromatarrak hautu zituzten maisutzat, eta ez hizkuntza gaietan bakarrik. Autore zahar haiek nork nahi bezain ongi ezagutzen zituen Axularrek, eta haiengandik hamaika gai, esaera, ipuin eta gertakari hartu zituen eta
|
euskaraz
eman. Beren hizkuntzak garai horretan asko aberastu, trebatu eta gaitu zirelakoan daude Europako jende guztiak.
|
|
|
Eskerrak eman nahi nizkioke, azkenik, Txillardegiri eleberri hau
|
euskaraz
eman digulako. Ez ote du bada behar zuena, euskaldun bati dagokiona, bakarrik egin?
|
|
|
1 Pio Baroja, Itxasoa laño dago... Xanti Andia itxas gizonaren bizitza ta kezkak, Yon Etxaidetarrak
|
euskerara
emana, Kuliska sorta, 29 zenbakia, Itxaropena Argitaldaria, Zarautzen, 1959.
|
|
|
5 Ez genuen behin ere lortu, bada, irakaskuntzan euskara sartzea eta, egia esan, ez ginen gehiegi saiatu ere. Utz dezadan alde bat kristau dotrina, hau azkenean bederen
|
euskaraz
ematen baitzitzaien euskaldunei, mugaldeetan izan ezik agian. Batzuen eta besteen ahaleginek, eta ez genuke hemen Larramendiren izena bazterrean utzi behar, zabaldu zuten euskara elizan eta elizakoetan, Iparraldean aspaldi eskura zutenaren antzeratsu, eta zabaldu ez eze, baita  jaso eta apaindu ere, gaiari zegokion duintasunaren mailakoa izan zedin.
|
|
|
izkribuetan bigarren mailakoa da, honengatik izen bereziak berak ere pasarte bakanetan ageri dira gehienetan, edota areago oraindik, erromantze moldez ematen dira, honelakorik baldin bada, eta ez euskaraz. Historialariarentzako gaitz erdi, zenbait auzitan aipamenak hitzez hitz ematea axola handikoa zela-eta, perpaus batzuk
|
euskaraz
ematen dira; azken mende erdi honetan hasi zaizkigu honelakoak biltzen eta argitaratzen. Hau dela eta, are Inkisizioaren prozedurak gorrotatzen ditugunok ere, haren ardura eta zehaztasunari eskerrak eman beharrean gara oraingo honetan.
|
|
2002
|
|
|
Sustatu egin behar da txartelen euskarazko erabilera, denok eguneroko alor guztietan nozitzen dugun inertzia soziolinguistiko erdaldunari aurre egiteko". Orain hamabost bat urte jarri zituen martxan Kutxak lehenbiziko kutxazain automatikoak, eta lehen une beretik, hala eskatutako erabiltzaileek aginduak
|
euskaraz
ematea posible izan dute. Halaber, txartela nahiz libreta euskaraz erabiltzeko zenbait kanpaina ere antolatu ditu, Beasain, Lasarte Oria eta Tolosan bezero euskaldunen artean opariak zozketatuz.
|
|
|
Eremu zabal horretan, Ikas Bik zabalkunde zaila izan zuen hastapenean. Bertako gurasoek ez zuten beren seme alabak eskola elebidunetan aritzerik nahi, ez baitzuten ulertzen, konparazione, matematikak
|
euskaraz
eman zitezkeenik. Kostata baina, emeki emeki, gela elebidunak zabalduz joan ziren.
|
|
|
Dekretua argitaratu ahal izateko Euskararen Kontseiluaren txostena beharrezkoa duenez, Kontseilua berritzeari ekin dio. Kontseilua osatzen zuten 20 kideetatik 12k dimisioa aurkeztu zuten 1999an, Gobernuak
|
euskarari
ematen zion tratua zela-eta. Dimititu zuten sei kide hainbat elkarte eta erakundetako ordezkariak ziren.
|
|
|
Denboran oso atzera joan gabe, hortxe daukagu Juan Garziak argitara eman zuen artikulu interesgarria (ik. " Errealismoa euskaraz", Egunkaria,, 5), zeinetan" osorik edo zati batean euskarazkoak ez diren munduak
|
euskaraz
emateko orduan ditugun zailtasun era askotakoak" aipatzen ziren.
|
|
|
Euskara Zerbitzuakegindako azterketaren arabera, euskarazko klaseak hartzeko eskaera eskaintzabaino askoz handiagoa izan zen ikasturtean. Ikasle euskaldunenkopurua %10era hurbildu zen eta %1, 9 ziren beren klaseak
|
euskaraz
emateko gaiziren irakasleak (Arizkun, 1995: 536).
|
|
|
UEU izan zen Euskal Unibertsitatearen aldeko deia mantendu zuen erakundebakarra, baina, zenbaiten aburuz, errebindikazio horrek gizarte oihartzuna galduondoren, UEU noraezean ibili zen, nahiz eta urtero 600 lagun inguru bildu eta berejarduera zabalduz joan. Ez bakarrik hori, Egin egunkariko kazetari anonimo batenesanetan, UEUk berrikuntza beharra zuen, zeren eta «Gaur egun ez zaigu nahikoedozein gai
|
euskaraz
emateko gai garena jakitea. Zer ematen den ere aztertu behardugu.
|
|
|
UEUren kongresuaren aurretik, 1993an, Unibertsitatearen eta euskararenarteko loturak toki berezia izan zuen Eusko Ikaskuntzaren XII. Biltzarrarenbarruan, baina komunikazio gehienak
|
euskaraz
emandako irakaskuntzarenbaldintza eta tamainara bideratu ziren. Laurogeita hamarreko hamarkadaren azkenurteetan ikasle talde batzuk saiatu dira Euskal Unibertsitatearen gaia eta barrutibakarraren gaia berriro gizarteratzen, baina arrakasta handiegirik gabe.
|
|
|
Hirurogeita hamarreko hamarkadan giroa oso bestelakoa zen, euskaltzaleenartean, behinik behin. Unibertsitatearen aldarrikapenak bat egiten zuen, kasugehienetan,
|
euskarari
eman beharreko bultzadarekin. Horren lekuko ditugu. 1970.urtean lehen aldiz antolatutako Derioko Udako Euskal Ikastaroak eta, bereziki, Udako Euskal Unibertsitatearen sorrera 1973an'.
|
|
|
Hizkuntzari dagokionez, Euskal Unibertsitatearen aldekoek bat egiten zuteneuskarak bertan egon behar zuela aldarrikatzean; baina, ikusiko dugun moduan, desberdintasunak nabarmenak ziren erritmoari eta kantitateari dagokionez. Horrela, batzuek ezinbestekotzat ikusten zuten unibertsitate berriak euskaraz funtzionatzea; beste askok, ordea, mailakatu egiten zuten hizkuntza horren beharra, edota kritikatu
|
euskarari
emandako gehiegizko pisua Euskal Unibertsitatearen definizioan2.
|
|
|
Unibertsitatearenkezka, arazo eta etorkizuna hausnartzeko orduan ez zuen euskara aipatu ere egin12.Urte batzuk lehenago Martin Mateo errektoreak unibertsitatearen euskalduntzeaheziketa bide osoaren euskalduntzearen ondorio baino ezin zela izan adierazi zuen.Unibertsitatea ari zen lanean, ICEren bitartez, «por la formacion del profesoradode euskera». Errektoreak, ordea, ez zuen argitzen nortzuk ziren irakasle horiek, euskarazko klaseak ematen zituztenak edota klaseak
|
euskaraz
emango zituztenak13 Zenbait azterketak, beren aldetik, euskara zuzenean oinarrizko irakaskuntzara eta euskal kulturaren eremura murrizten zituzten. Horrela, 1978anSIADECOk txosten bat idatzi zuen Gipuzkoako Aldundiaren eskariz, unibertsitateko heziketak gizarte beharrei nola erantzuten zien zehazteko.
|
|
|
Irakasle eskolei dagokienez, iniziatiba pribatua izan zen, ikastola sareak etaklaseak
|
euskaraz
ematen zituzten lehen eskola publikoek behar zituzten irakasleakprestatzeari ekin ziona. 1973an hasi zen lanean Bilboko Elizbarrutiko Irakasle eskola, 1977an ireki zituen bere ateak Donostiako gotzaindegikoak eta urtebetelehenago Eskoriatzako Irakasle eskola Kooperatibak.
|
|
|
Irakasle berriak kontratatzeko orduan, euskara ez zen beharrezkoa, nahiz eta meritu modura kontuan hartu. Nolanahi den, Fakultate eta Eskola ugaritan dekanotza eta zuzendaritza taldeen jarrerabestelakoa izan zen, klaseak
|
euskaraz
emateko eskakizunari ezezko biribilaemanez, arrazoi modura irakasleen falta edota euskararen gabeziak jarriz.
|
|
|
Hazkunde horren arrazoia, aurrez emandako datuez gain, 1990eko iraileanGobemu Batzarrak onartu zuen euskararen erabileraren normalizaziorako lehenplangintza dugu40 Prozesu luze baten ondorio izan zen plangintza (Etxeberria, 1990). Lehen urratsa irakasle euskaldunen eta
|
euskaraz
ematen ziren irakasgaienerrolda zehatza burutzea zen. Horri esker hutsune eta premia nabarmenenakatzeman ziren.
|
|
|
Horri esker hutsune eta premia nabarmenenakatzeman ziren. Gipuzkoako campusean ikasgaien% 53,9
|
euskaraz
ematen baldinbaziren, Araban kopurua %21, 2 zen, eta Bizkaian %25, 2 Batez beste, EHUnikasgaien %32, 2 eskaintzen ziren euskaraz. Urtebete lehenago kaleratutakoartikuluan Jazinto Iturbek esaten zuenez, 1988an irakasleen %14, langileen %4 etaikasleen %13 ziren euskaldunak, nahiz eta denek ez egin euskaraz lan.
|
|
|
23 espezialitate A ereduansartzen ziren, 44 B\ eta B2 ereduetan, 24 C ereduan eta 33 ereduan. Plangintzaren azken helburua epe erdira irakasgai guztiak
|
euskaraz
ematea zen. Horretarakobost urtetan 295 irakasle berri kontratatu behar ziren, eta beste 146 birziklikatu, klaseak euskaraz eman zitzaten.
|
|
|
Plangintzaren azken helburua epe erdira irakasgai guztiak euskaraz ematea zen. Horretarakobost urtetan 295 irakasle berri kontratatu behar ziren, eta beste 146 birziklikatu, klaseak
|
euskaraz
eman zitzaten. Xabier Isasiren ustez, 1990eko plangintzak porrotegin zuen, ez helburuak okerrak zirelako, «behar ziren baliabideak eta bitartekoakaintzat ez hartzea eta lehentasunak eta erritmoak behar beste finkatu ez izatea» renondorioz baino (Isasi, 1997:
|
|
|
592). 1994/ 95 ikasturtean EHUk 3.540 irakasgai eskainizituen, horietatik 1.743 (%49) gaztelaniaz eta
|
euskaraz
eman ziren, eta 1.797 (%51) gaztelaniaz bakarrik. Kredituei dagokienez, %42 izan ziren euskarazemandakoak.
|
|
|
Zuzenbide fakultateak, gainera, Euskara Juridikoaren Mintegia zeukan. Esanguratsua da, bestetik, ikasleen %29 euskaldunakizatea (%25 Bilboko campusean eta %59 Donostiakoan) 44; irakasleen artean eskolak
|
euskaraz
ematen zituztenak 68 baino ez ziren, %5 ozta ozta (Urrutia, 1997: 49). 1998an Euskararen Normalizazioarako Plan berria onartu zen.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian 1980 urtean osatu zen EuskalIkasketen Unibertsitateen arteko Saila Baionan. Baina hor ere klase gehienak ezziren
|
euskaraz
ematen, frantsesez baino. Euskal Herriko Unibertsitateetan eta1977ko itxaropenetik begiratuta, euskararen garapena ez zen gehiegi hurbilduamestutako tokira.
|
|
|
Beste galdera batzuk airean gelditzen dira. Esaterako, etorkizuneko EuskalUnibertsitateak heziketa guztia
|
euskaraz
eman behar ote du. Izan ere, gero eta nabarmenagoa da ingelesak teknologian duen garrantzia.
|
|
|
Taula hauetan, euskarazko taldeetan
|
euskaraz
ematen diren kredituen kopurua adierazi da.
|
|
|
Datu horiek guztiek gauza bat erakusten digute: goi mailako ikasketetanedozein irakasgai euskaraz jarraitzeko ikasleek duten gaitasuna, unibertsitateakirakasgai hori
|
euskaraz
ematekoa baino askoz handiagoa da. Beraz, definiturikohizkuntza politika aurrera eramateko, nahitaezkoa da irakasleen prestakuntza, etaegokitze prozesu horrek ahalegin ekonomiko eta pertsonal handia eskatuko du.
|
|
|
Irakasgai bat
|
euskaraz
eman ahal izateko, nahitaezkoa da gutxienez 18 ikasleapuntaturik edukitzea (15 ikasle, bigarren zikloko irakasgaietan). Horregatik, ez daurteetan zehar egonkortasunik izan.
|
|
|
– Titulazio tekniko guztietan enborrezko irakasgai guztiak
|
euskaraz
ematea.
|
|
|
Hurrengo taulan ikusten denez (1 taula), Euskal Herriko unibertsitate guztienartean sei mila irakasletik gora daude kontratatuta irakaskuntza arautua emateko.Kopuru horretatik %20 inguru dira, euskal irakasleak? 3, alegia, beren irakaskuntzaosoa edo partziala
|
euskaraz
ematen dutenak. Alabaina, normala denez, euskarazdakiten irakasleen portzentajea handiagoa da, eta %29ra hurbiltzen da.
|
|
|
–Euskal irakasleak? (irakasgai batbehinzat
|
euskaraz
ematen dutenak)
|
|
|
Horien artean, hirugarren zikloak berez duen ikasle kopuru baxua dugu; baina, halaber, hor daudeikasle erdaldunei sortzen zaizkien arazoak ere. Hain zuzen, Zientzia Fakultatekoikasle askok nahiko aukera gutxi dituzte ikastaroak hautatzeko, eta bakarren batzuk erdaraz ematetik
|
euskaraz
ematera pasatuz gero, ikasle erdaldunek zailtasunakizan zitzaketen beharrezko kredituak osatzeko. Hori da behintzat behin bainogehiagotan euskarazko eskaintza ez ezartzeko erabili izan den argudioa.
|
|
|
Beste aldetik, graduondoko ikasketetan 1999 urtean 34 ikastaro eskaini ziren, baina gero 23 baino ez zireneman. Nahiz eta EHU/ UPVn graduondoko ikastaroen %33 osasun arlokoak izan, ez da bat ere
|
euskaraz
ematen unibertsitate horretan.
|
|
|
Dena den, osa. sun zientzieei dagokienez, irakasleriaren %7, 7 euskalduna zen 2000 urtean. Ikasketa horietako derrigorrezko kredituen %31, 5
|
euskaraz
ematen ziren, EHU/ UPVbere osotasunean harturik euskarazko kredituen eskaintza %54, 9koa den bitartean.
|
|
|
Beraz, ikasturte horretan guztira 112 izangodira. Horietatik 16k (%14, 3k)
|
euskaraz
ematen dituzte eskolak. Erdaldunen artean, batek irakaste arduratik askatzea eskatu du euskara ikasteko, eta beste bat eskolakeuskaraz emateko prest egongo litzateke.
|
|
|
Maila akademikoari dagokionez, ez dago desberdintasun nabarmenik eskolakgaztelaniaz eta
|
euskaraz
ematen dituztenen artean. Erdal lerroan doktoreenportzentajea %90 ingurukoa den bitartean, euskal lerroan %85koa da.
|
|
|
FarmaziakoLizentziaturari dagokionez, oraindik I. Plangintza bete gabe dago. Lehenikasturteko irakasgai guztiak
|
euskaraz
ematen ez badira ere, bigarren ikasturteanbadira euskaraz ematen diren zenbait irakasgai. Giza Elikadura eta DietetikakoDiplomatura EHU/ UPVko berezko titulua izan da ikasturtera arfe., ikasturtean, titulazio hori ofizializatu zenean, Ikasketa Plangintzaberria onartu zen.
|
|
|
FarmaziakoLizentziaturari dagokionez, oraindik I. Plangintza bete gabe dago. Lehenikasturteko irakasgai guztiak euskaraz ematen ez badira ere, bigarren ikasturteanbadira
|
euskaraz
ematen diren zenbait irakasgai. Giza Elikadura eta DietetikakoDiplomatura EHU/ UPVko berezko titulua izan da ikasturtera arfe., ikasturtean, titulazio hori ofizializatu zenean, Ikasketa Plangintzaberria onartu zen.
|
|
|
Horrela, 2001/ 02 ikasturterako Leioako Erizaintza Eskolak eginiko sei arduraldi partzialekoirakasleen eskaerari emandako baiezko erantzuna eta Donostiako Eskolak eginikoeskariei ezezkoa emateak agerian uzten du esandakoa. Halaber, hezkuntzapraktiko klinikoari buruz, eta errektoretza taldeak aukeraturiko bidea ikusirik,
|
euskaraz
emateko aukerak gero eta urriagoak direla esan dezakegu. Aldez aurretikaipaturiko arazoei euskalduntzerako eskaintza gaztelania erabat nagusia den eskualdean eskaintzeak arazoak indartu eta aniztu egingo dituela antzeman dezakegu.
|
|
|
A ereduaren arabera, gaztelaniaz adina
|
euskaraz
eman behar zen.Unibertsitatearen helburu estrategiakoa ikasle euskaldunei zein erdaldunei parekoeskaintza egitea izanik, honelaxe defini daiteke A+ maila hori: Donostiako Irakasle Eskolan ematen diren halabeharrezko, hautazko eta aukera askeko kredituakbereiziko dira.
|
|
|
Eskolan eskaintzen diren espezialitate guztiak
|
euskaraz
ematen dira, txosten honetan ezarritako maila garaienean (A+ maila)
|
|
|
1988ko abenduaren 5ean, nafar erregionalisten taldeak euskarak unibertsitatean zuen estatusaz galdera andana bat egin zuen Foru Parlamentuan. Irakasle Eskolan
|
euskaraz
ematen ziren irakasgai guztiak aztertuak izan ziren Parlamentukobatzar batean, ezlegezkoak izan ote zitezkeeii jakiteko. Ez zuten deus ere aurkitu.Urte hartan, euskal lerroan eskaintzen ziren 50 irakasgaiez gain, Unibertsitate Eskolak zituen 12 taldeetan euskara irakasten zen, astean 48 ordu ematen zirelarik.
|
|
|
1998ko ekainaren 12an, NUPeko Gobemu Batzordeak, bere 65/ 98 akordioan, Irakasletza ikasketetako Musika espezialitatean euskaraz ofizialki ematen zen irakasgai bakarra kentzea erabaki zuen. Gizarte eta Giza Zientzien Fakultateko Dekanoaren eta Filologia eta Hizkuntzaren Didaktika Saileko Kontseiluaren eta Zuzendariaren oposizioa garbia izan zen, eta Espainiako Aldizkari Ofizialean (B.O.E.272) irakasgai hori
|
euskaraz
eman behar zela argi agintzen zela gogoratu zuten.Baina, alferrik: 1998ko irailaren 25ean, Gobemu Batzordeko idazkariak Fakultateko Dekanoari bidali zion eskutitzean hitz kezkagarri hauek irakur zitezkeen:
|
|
|
Ez bakarrik segimendua, baizik eta antolaketa eta, horrekin batera, suspertzea eta jarraipena ereegitea. Eginkizunekin lotuz,
|
euskaraz
eman beharreko irakaskuntza lerroa zehazteazen organo horien egitekoa. Plana martxan jarri aurretik lan hauek egin zituzten: irakasleen heziketa eratu, euskal gaien prestakuntza aurreikusi eta antolatu, euskarazko ikerkuntza bultzatu, hizkuntza kohesiorako organo nagusiaren zentroanparte hartu, norberak bere zentroa ordezkatuz, alegia?
|
|
|
Horretarako erabilitakoirizpideak hauexek izan ziren:
|
euskaraz
emateko kreditu kopuruen portzentajeazaindu eta euskaraz emateko irakasgaien mota zehaztea, irakasgai guztiak berdinakez direlako.
|
|
|
Horretarako erabilitakoirizpideak hauexek izan ziren: euskaraz emateko kreditu kopuruen portzentajeazaindu eta
|
euskaraz
emateko irakasgaien mota zehaztea, irakasgai guztiak berdinakez direlako.
|
|
|
a) euskarazko lerroa karrera osoan, b) irakasgai bat maila bakoitzean, eta c) irakasgai bat maila bakoitzean, eta horrekin batera, bigarren ereduan bezala, irakurgaiak, zuzendutako lanak, ikerkuntza eta abar zaintzea. Desberdintasuna da, karrera osoaneuskarazko lerro osoan enborrezko eta derrigorrezko irakasgaiak hartzea helburumodura, edo
|
euskaraz
emateko eta hemen berriz derrigorrezkoak eta aukerazkoak.Egia esateko, batez ere ikasleen kopuruak baldintzatu gaitu. Bigarren mailakokarrera horietan oso ikasle gutxi direnez, ezin daitezke zatiketak egin, erabatekozatiketak; beraz, ezin daiteke horrelako plan bat egin.
|
|
|
Aipadezadan, adibide gisa, Oinatiko Fakultatearen kasua: Enpresen Administrazio etaZuzendaritza Lizentzian
|
euskaraz
ematen den kreditu kopurua zerotik %72ra igoda hiruzpalau urtetan.
|
|
|
Euskal irakasleek euskal irakaskuntza/ ikerkuntza prestatzeko gauza dira.Euskal lerroko irakasleek antolatzen dituzte
|
euskaraz
ematen diren eskolak, praktikak, azterketak, ikerketak; eta ondoren, aurrera eramaten dituzte. Aipatutakoeginkizun horietan ez dute interferentzia larregirik maila operatiboan.
|
|
|
Karmelo Etxegaraik argitaratu zuen lehenlana legenda bat zen, euskaraz idatzia. Autore hori euskarazko historiografiarenaitzindaria dugu zalantza barik, lan ugari
|
euskaraz
eman zituelako. Trabajos de uncronista liburuan (1898an argitaratua) argi eta garbi adierazi zuen bere helburu historiografikoa:
|
|
|
– Ez dute, ba, prentsaurreko oso osoa
|
euskaraz
eman! Eta liburua bera ere ez da, ba, euskara hutsean!
|
|
|
Komenigarria da eskolak baldintza horietan ematea? Edo, bestela jarriko dut galdera hau, komeni da hor ukabilka eta ukondoka ibiltzea, eskola guztiak lehenbailehen
|
euskaraz
eman daitezen. Zeren, neskatxa hari gertatu zitzaiona gerta bailekiguke guri ere:
|
|
|
Zuk zeuk, zure kasuan, zenbat aldiz ez diozu galdetu irakasleari, edo ez duzu galdetu etxean" Hau nola esaten da?", eta aurpegi luzeak ikusten hasi zara, une hartako behinekotasunarekin erantzuten dizutela, eta" hiztegian begiratuko dut" edo holako zerbait entzuten duzula azkenean? Ez baita gero erraza gaur gaztelaniaz edo frantsesez egunero eta orduoro erabiltzen ditugun esamoldeak, kontzeptuak eta informazio zabalak besterik gabe, bat batean,
|
euskaraz
ematea. Ez hori bakarrik:
|
|
|
Nafarren arteko bereizkeria legezko egiten duten legeak jartzen ditu indarrean Nafarroako Gobernuak. Hizkuntz eskubideen diskurtso politiko instituzionalean gehiengo erdalduna da diskriminatuta dagoena, administrazio publikoetan sartzeko
|
euskarari
ematen zaion" garrantziagatik". Administrazio horrek nafar guziok funtzionariogai bagina bezala azaltzen ditu, eta ez administrazioaren aitzinean Nafarroako bi hizkuntzetako edozein erabiltzeko eskubidea dugun herritar gisa.
|
|
|
Txanponaren bi aldeak dira horiek. Hogei urte luze igaro dira unibertsitate ikasketak
|
euskaraz
ematen hasi zirenetik. Ondoko urteetan euskaraz egin daitezkeen ikasketen eskaintza handituz joan da apurka apurka, eta gaur egun arlo guztietara zabaldu da, nahiz hainbat ikasketatan oso eskasa den oraindik.
|
|
|
Unibertsitateen barruan diren euskararen aurkako jarrerak oraingoz alde batera utzirik, badira unibertsitateen zenbait egitura ezaugarri, normalizaziorako oztopo izango direnak. Unibertsitateek gaur dituzten irakasleen %20 dago eskolak
|
euskaraz
ematen, eta, baikorrak izanik, %30era irits liteke ehuneko hori, hainbat baldintza betetzen badira. Bestalde, ikasleen %45 dira, gutxi gorabehera, aukera izanez gero euskaraz ikasiko luketenak.
|
|
|
Egoera hori aldatzea ez da erraza. Orduan euskal unibertsitatea aldarr ikatzen zuten asko EHUko irakasle dira egun, eskolak
|
euskaraz
ematen dituzte, tesinak eta tesiak euskaraz zuzentzen dituzte... Euskal unibertsitatea aipatzen zaienean ezkor azaltzen dira horietako batzuk.
|
|
|
EAEko gazteek hezkuntza prozesua amaitzean euskara jakin behar duten bezala, irakasleek ere ikasgaiak
|
euskaraz
emateko gaitasuna izan lukete.
|
|
|
Honetaz aparte, euskara gure bizitza unibertsitarioko ahozko zein idatzizko ohiko hizkuntza dugu. Gaur egun, gure titulazioetan %70 artean
|
euskaraz
ematen dira eskolak; tartea ikasleen borondatearen eta irakasleriaren euskalduntasunaren araberakoa da.
|
|
|
Beraz, gure helburu" bakarra" karrera batzuk (klase batzuk)
|
euskaraz
ematea baldin bada, gaur egun dugun eskarmentuarekin eta hizkuntza bera esparru gehienetan zabalduta dagoenez, orokorrean arazorik gabe martxan jar litekeela esan daiteke. Aldiz, benetako unibertsitate bat, ikerketak garrantzi handia duena eta hirugarren ziklo sendo batekin sortu nahi baldin badugu, arazoak nabarm enak izango dira.
|
|
|
onak eta txarrak, handiak eta txikiak, gizonentzat edo andreentzatbaka rrik, erlijiosoak eta laikoak. Nola genuke, bada, guk ere hemen unibertsitate bat sortu, eskolak
|
euskaraz
emango lituzkeena. Eta gainera Estatu Batuetako unibertsitateren batekin erkatzeko modukoa izango litzateke.
|
|
|
Hau da esan nahi dudana: euskal unibertsitate batean irakaskuntza
|
euskaraz
emango litzateke, eta ikerkuntzaren ondorioak ere euskaraz. Kontua da, ordea, jakintza arlo gutxi batzuk kendurik (eta hemen ere zalantzak sor daitezke) gaur egungo ikerketa gehiena ingelesez argitaratzen dela.
|
|
2003
|
|
|
Batez ere euskal nazionalismo historikoaz ari naiz hori aipatzean, ezker abertzaleak neurri handi batean nazionalismo historikoaren ikuspegia gainditu duelako: herriaren kontzepzioa,
|
euskarari
ematen zaion garrantzia, aniztasuna... Baina lehenbiziko abertzaletasunak oso gaizki interpretatu zuen gure herriaren historia, itunaren ideia guztiz bereganatu zuen eta konkistaren ideia guztiz baztertu, modu horretan Espainiaren monarkiaren sarean eroriz.
|
|
|
Hurrengo ikasturtean, irailean, ikasle horietatik 6k lehen mailan (CP) segitu zuten. Matematika, zientziak eta
|
euskara
ematen nituen. Lehen Mailako irakaskuntza lehenagotik ezagutzen nuen eta franko erraz aritu ginen.
|
|
|
Interesgarria izango da ikustea hilaren 23an Frantziako Tourra Baionara iristen denean lasterketaren antolatzaileek
|
euskarari
emango dioten trataera zein den. Batasunak eta EHEk azken honek lehenago ere berdina egin izan du Tourreko antolatzaileekin mintzatu ziren euskarak lasterketan bere lekua izan zezan hau Baionara iristean.
|
|
|
2.500 euro. " Horrekin lortu nahi duguna da merkatariak euskalduntzea eta bitartean, bi ordu horietan, establezimendu horrek zerbitzua
|
euskaraz
ematea. Hori Getxoko Behargintza Zentroarekin ari gara aurrera eramaten.
|
|
|
Eibar ingurukoek erabiltzen duten
|
euskaran
eman zituen ezagutzera Juan San Martinek kontakizun guztiak., euskaraz hain gutxi irakurtzen zen garai hartan inguru horietako euskaldunak euskaraz irakurtzen ohitzeko erarik hoberena zelakoan. Baina ez zuen hori arrazoi bakarra:
|
|
|
Ingelesa ohi darabil jatorri hizkuntza bezala. Urte luzeetan ingeles irakaslea izanik, hizkuntza horrekiko atxikimendu berezia zuen, eta argi zekusen ingelesak hizkuntza gisa duen kontzeptuak adierazteko zehaztasuna eta hizkuntza horretan garaturiko literaturarik onena
|
euskaraz
ematea bide emankorrak zirela euskal hizkuntza eta literaturarentzat. Itzulpengintza ugaria eskaini ez arren, bere laburrean lan zehatza eta eredugarri gertatzen dena, bai behintzat.
|
|
|
Erderaz idatzita zegoan, haina guk
|
euskaraz
emanen dugu:
|
|
|
Aljeriako gerlak izan zuen hala ere itxurarik gogorrena eta odoltsuena, orain, berrogei urteren buruan, Frantzia aitortzen ari den bezala. Euskaldunek baditugu bizkitartean, aspaldian,
|
euskaraz
emanik, Txomin Peillen, Xipri Arbelbide, Jean Louis Davant eta Piarres Aintziart bezalako lauzpabost idazleren lekukotasun gordinak.
|
|
|
jokamoldea ikusten dugu zer den:
|
euskarari
emaiten diote lehengo latinaren estatus hura bera, hots, kantu eta kantika guztiak orain euskaraz emanen dira, lehen latinez ziren bezala, baina irakurketak, iruzkinak edo predikuak, gogoetak, katiximak eta abisu guztiak erdara hutsean egiten dira. Ez da erraite beharrik nora garamatzan bide horrek.
|
|
|
jokamoldea ikusten dugu zer den: euskarari emaiten diote lehengo latinaren estatus hura bera, hots, kantu eta kantika guztiak orain
|
euskaraz
emanen dira, lehen latinez ziren bezala, baina irakurketak, iruzkinak edo predikuak, gogoetak, katiximak eta abisu guztiak erdara hutsean egiten dira. Ez da erraite beharrik nora garamatzan bide horrek.
|
|
|
–Ildo horretan pozgarria da, jakina, liburu hauek
|
euskaraz
eman direlako. Ez dut esan nahi hori meritua denik, berez:
|
|
|
EHUren euskarazko udako ikastaroen antolatzailea izatea. Izan ere, 1983ko saioan, Donostiako ikastaroetan, 140 hitzaldietatik 3 baino ez ziren
|
euskaraz
eman, eta horrek kritika gogorrak azaleratu zituen. Errektoreak berak, abuztu bukaeran, huts egitea onartu zuen eta hurrengo urtean euskarazko eskaintza zabala egongo zen hitza eman zuen90 Horretarako, Luis Mari Bandresi eskaini zion Ikastaroen zuzendaritza eta hark onartu baldintza batekin, 1984ko ikastaroen %25 euskaraz izatea.
|
|
|
Hiru jarrera nagusi agertu ziren. Lehenengo jarreraren aldekoei, hau da, unibertsitateko agintari gorenei eta bertan lanean ari ziren irakasle gehienei, ez zitzaien burutik pasatu ere egiten posible zenik klaseak
|
euskaraz
ematea, ezta hurrengo urteetan unibertsitatearen arazo garrantzitsu bilaka zitekeenik euskararen gaia. Horren lekuko dugu, adibidez, laurogeiko hamarkadan behin behineko errektorea izan zen Arantza Mendizabalen pentsaera, unibertsitatearen kezkak, arazoak eta etorkizuna hausnartzean ez baitzuen euskara aipatu ere egin68 Urte batzuk lehenago Martín Mateo errektoreak unibertsitatearen euskalduntzeak heziketa bide osoaren euskalduntzearen ondorio baino ezin zuela izan adierazi zuen.
|