|
2000
|
|
|
Harrigarria litzateke ez nabarmentzea. Bestalde,
|
euskaraz
idaztea ez da traumatikoa. Ikastolakumeak dira 30 urtetik beherako gehienak.
|
|
2001
|
|
|
Nik azaldua dut dagoeneko neure iritzia: hangoa edo hemengoa izan, euskaraz idatzi  behar du, eta
|
euskaraz
idazten ez badu, berdin da alde honetatik hangoa nahiz hemengoa izatea.
|
|
|
Gure beste administrazio batean gertatzen ari denak askoz ere gehiago kezkatzen nau, eta hasiera batean Jesus Laguna kontseilaria gizon irekia zela ziotenak inolako esperantzarik gabe gelditu direla argi dago. Eskola liburuak itzultzeari ekin dio Nafarroako Gobernuak,
|
euskaraz
idatzitakoek ez omen dituzte eta Sanzen mutilek eskatzen dituzten baldintzak betetzen. Merke atera zaizkie gainera itzulpenak Laguna eta Pegenauteri (hain gutxi kobratzen al dute itzultzaileek?), eta zaila da, benetan, ankerkeria honetatik ondorio itxaropentsu txikiena ere aurkitzea.
|
|
2004
|
|
|
Bestela, ez zigukeen horrelako arinkeriarik isuriko. Izan ere,. Erdaraz, zioen Mitxelenak?, edozein erdaratan, idazten duten neurrian ezin daitezke izan euskal idazle; euskaltzale sutsu agertzen baldin bada ere, erdal idazle dira?. 727 Abertzalerik eta euskaltzalerik suharrena ere ezin da, beraz, euskal idazle izan
|
euskaraz
idazten ez dueino. Ez dakit orduan zertara datozen Baroja idazlea euskal unibertsoan sartzeko ahalegin hauek:
|
|
2007
|
|
|
Argi dago ere perpaus nagusiaren ostean erabiltzen direla. Nik esango nuke, eta hurrengo batean frogatuko dut, aditz ostean dutela ohiko lekua ahozkoan zein idazle klasikoetan, gaurko
|
euskara
idatzian ez legez, non itsu itsu erabili ohi den aditz nagusiaren aitzinean.
|
|
2008
|
|
|
Hori guztia, gaztelerazko prentsari dagokionez. Katalanez edo
|
euskaraz
idatzitakoentzat ez zuen zirrikiturik utzi lege berriak. Esaterako, Zeruko Argia ez zen 1936tik aurrera argitaratu, eta 50eko hamarkadan saiakerak egin arren, ez zion jardunari 1963ra arte berriro helduko.
|
|
|
Tori nire edontzia (1934), Bide Nabar (1935). 36ko gerraren ondoren Amerikara joan zen arren,
|
euskaraz
idazteari ez zion utzi, eta klasikoen itzulpenak egin eta obra berriak idatzi zituen: Sopokel en Antzerkiak I, 1946; Bidalien egiak, 1955; Sopokel en antzerkiak II, 1958; Platon' eneko atarian, 1962; Platon I. Oturuntza, Protagora, Menon, 1975 1953an, euskaltzain urgazle izendatu zuten, eta 1977an, euskaltzain ohorezko.
|
|
|
Aspaldian norbaiti aditu diodanez, Jon Juaristiri, oker ez banago, Euskal Herriko poetak (bera barne, ustekoa denez),
|
euskaraz
idatzi ez arren, are euskaraz jakin gabe ere, erdaraz ez ohi dira poeta bikainak izatera iristen; sortzaileak baino gehiago, artisauak omen dira, hizkuntzaren determinismoa geneetan eramango bagenu bezala.
|
|
2010
|
|
|
Bestetik, lehendik euskaraz bazekiten irakasleen hizkuntza gaitasuna osatu eta aberastea:
|
euskaraz
idazten ez zekitenak alfabetatzea eta aurrez hartara iritsitakoei hortik aurrerako trebetasunak eskaintzea, hitzezkoan zein idatzizkoan. Urteroko aurkezpen txostenetan emanik datoz, nolanahi ere, IRALE programaren25 urteotako ibileran hain ezagunak izan diren ikastaro mota guztiak.
|
|
2011
|
|
|
Beraz, garaiko idazleak obraren trama literarioa ardazteaz gainera, hizkuntzaren gainean hausnartu behar zuen,
|
euskaraz
idaztea ez baitzen gauza «normala» edo «naturala». Euskaraz idaztean, halabeharrez hizkuntzaren gaineko garaian garaiko eztabaidetan posizionatu behar zuen, adibidez H-aren alde edo kontra, mordoiloaren alde edo kontra.
|
|
2012
|
|
|
Nik ez dut uste. Ikol ez lizen euskal litteratur baten emaraztekotz,
|
euskaraz
idaztea ez da aski: asko ikasi beharrak gara, lehenik, Euskaldunok (Mirande 1999b:
|
|
2013
|
|
|
Larramendirenkasua dugu giltzarri. Ia
|
euskaraz
idatzi ez bazuen ere, eta bere euskal ekoizpena hiztegien arloanizan zen arren, euskal historia guztiek eskaintzen diote sail zabal bat. Hots, kontrakarrean, inkontzienteki, Larramendi sartzen dute euskal idazle gisa, irizpide filologikoa traizionatuz.
|
|
2014
|
|
|
Euskaltzaindiak, munduko beste edozein hizkuntza akademiak bezala, behingoz euskal ortogra fian erregela sendoak eman zitzala, bikoiztasunik eta zalantzarik gabeak. Horren ondorioz,
|
euskara
idazteko ez baitzegoen arau finkorik, tokian tokiko aldakiak baizik, hirugarren munduko berbe ta dialektaletan bezala.
|
|
2015
|
|
|
Villages de la vallee (Ibarreko herriak, 2011) eta Bergers et cayolars (Artzainak eta artzainolak, 2012). Bi lan horiek frantsesez izkiriatuak dira, Filipek xumeki aitor baitu haurtzarotik euskalduna izan arren,
|
euskaraz
idaztea ez duela sekula ikasi, baina euskarazko zati asko daude, hala ere. Dena den guztiz gomendagarriak dira Zuberoako nekazaritza eta artzaintza munduen iraganaz eta orain arteko bilakaeraz jakintza hartzeko eta, oro har, gaur egungo Zuberoaz ezagutzarik biltzeko.
|
|
|
Idazten nola hasi nintzen bezalako galdera sinple batek ur handietara eraman gaitzake, horren atzean baitaude literatura bera zer den, edo zertarako den, edo zergatik sortzen den bezalako auzi luze bezain korapilatsuak, guk gehiago endredatzeko ez gogorik ez modurik ez dugunak; hala ere, galdera horixe egiten diot neure buruari, zerk bultzatu ote ninduen eskolan agindutako idazlanez kanpoko zerbait lehenengoz idaztera. Oker ez banago, maitasunezko olerki batzuk izan ziren lehenengo haiek, erdaraz eginak noski,
|
euskaraz
idaztea ez zitzaidan bururatuko, ezta egin zitekeenik ere seguruenik. Amodiozkoak ziren bai, baina ez dakit maitasun objektu jakin eta zehatz bat ote zuten, garai hartan gustatzen zitzaidan neskaren bat; beharbada sentimenduaren adierazpen abstraktu samarra izango ziren, eta irakurritako gauzen imitazioak ere izango zuen zerikusirik; izan ere, lehen ikasturte hartan hasi ginen lehenengoz literatura moduko zerbait ikasten Celorrio izeneko irakasle batekin, eta horren barruan olerkiak irakurtzen eta aztertzen:
|
|
|
Zorionez gaur egun kimikaz
|
euskaraz
idazteak ez du garai batean zuen zailtasuna. Liburu honen hasieran argi ikus daitekeenez, nomenklatura eta formulazioa ondo finkatuta daude, arloko irakasle eta ikertzaile euskaldunen lanari eta, bereziki, argitaratutako liburuei esker.
|
|
2016
|
|
|
ez, bistan denez, haren lehenengo parteari dagokionean, euskaldun guztiek idazle sena eduki lukete horretarako?, euskal idazle guztiak erretxinduta daudelako baizik, definizioz. Hala ere, euskal idazlearen erretxintasuna hain da eskuzabalki mugagabe eta itxuragabea, ezen inoiz, kasuistikak erakusten duenez, hizkuntzaren zedarriak gainditu eta
|
euskaraz
idazten ez duten lagunak jo dituen. Modu berean, inongo hizkuntzatan literatur lanik, oraindik, noski, eta hor egon daiteke koxka?
|
|
|
Publiko mugatua zen, euskaldunen kopurua hala baitzen. Larzabalen garaian
|
euskaraz
idaztea ez zen arrunta, idazle gutxi zeuden. Bazeuden Euskal Herriaz idazten zutenak, Pierre Loti ikusi dugun bezala, Victor Hugo...
|
|
|
Peru gixon. Alfredo Etxabek bere lanak
|
euskaraz
idatzi ez arren, garaiko beste antzerki gizon askok bezala (Arana, Viar), antzerki abertzalearen mugimenduko eragilerik garrantzizkoenetakoa izan zen. Bere antzerkiak, nola Lelo, hiru ekitalditako drama (Euzkadi aldizkarian 1907an argitaratua), Sainz Basabek musikatua, Ebaristo Bustinza «Kirikiño»k euskaratu zuen eta, esan dugun bezala, Jose Zubimendik, Mirentxu testuarekin euskal ohiturak eta euskal abestiak erabiliko ditu.
|
|
|
|
Euskaraz
idatzi ez bazuten ere, baina euskaldunak zirelako, eta bereziki izarbeibartarrak zirelako eta Izarbeibarren bete zutelako beren apez lana, adiostar eta garestar biren lekukotasuna aipatu behar dugu labur hemen: Adiosko semea zen Juan Lezaun, batetik, eta Garesko Joan Joakin Berdun Gendulain, bestetik.
|
|
2018
|
|
|
Bustamanteren soslai biografiko ilunean argi dauden ezaugarri bakarrenetarikoak poesia zaletasuna (gaztelaniaz idatzi zituen gehienak) eta jarduera militarra dira (Altuna, 2006, 49).
|
Euskaraz
idatzita ez balego, Romance bazqvenze horri dagokion subjektua ez litzateke ezertan bereiziko formazio diskurtsibo inperialaren subjektuarengandik. Edo agian zuzenagoa litzateke pentsatzea poema horren subjektua diskurtso inperialarena bera dela baina oraingoan euskaldun plantak eginez, euskaldun gisa jarduteko mugak(" burriña minçua") agerian uzteko arriskupean bada ere.
|
|
2020
|
|
|
Joseba Sarrionandia, bukatzeko, Bost idazle elkarrizketa liburutik: " Ez nioke euskaraz idazteko esango Pablo Antoñana, Miguel Sánchez Ostiz, Pedro Ugarte edo Marie Darrieussecq moduko jendeari(...) baina nahiago nuke Eduardo Gil Berak
|
euskaraz
idazteari ez uztea". Neronek ere noski.
|
|
2021
|
|
|
Horrela, hiruretan edo lauretatik esango dugu. Kontuan izan, dena dela, zenbait hiztunek hedatu egiten dutela r hau beste zenbakietara ere, baina hori
|
euskara
idatzian ez da egokia. Hortaz, bada,* seiretan,* zazpiretan eta antzekoak ez dira ontzat ematen.
|
|
|
Eta hartuta zegoen, noski". Badira
|
euskaraz
idazten ez duten euskal autoreak Anagramaren katalogoan, esaterako Marie Darrieussecq edo Miguel Sanchez Ostiz" hainbat liburu publikatu dizkiot, bikainak". Momentuan ez dut gogoratu Hasier Etxeberriak ere harreman estua zuela argitaletxearekin, ETBko Sautrela literatura saioan Paul Auster elkarrizketatzeraino" Jorge Herralde editore handia da zinez, ez dago dudarik", idatzi zuen Etxeberriak.
|
|
|
8 Ezaguna da euskaldun irakurleak aitzakia gutxi behar izaten duela
|
euskaraz
idatzitakoak ez irakurtzeko edota baztertzeko, eta are gutxiago baldin beste euskalki batean onduak badira testuak. Ezin euskaltzaleagoa zen" Kirikiño" k berak 1916an konturatzeke konstatatu zuen moduan, hurbilagokoa egin ohi zaio bera bezalako edozein bizkaitar adituren gogo belarriari Kanpionek goi mailako gaztelania landuan egindako testua, Gregorio Muxikak gipuzkeraz egindakoa baino.
|