|
2003
|
|
|
Komunikabideek goitik behera erasotzen dute euskararen kontra, hizkuntza politikarekin nahastuz, hizkuntzen arteko gatazka sortuz,
|
euskara
hizkuntza gutxituen artean dagoenez gerora begira baliorik ez duela aldarrikatuz. Gasteiztik datorren kadukatutako jakia izango balitz bezala.
|
|
2005
|
|
|
Gurera etorrita,
|
euskara
hizkuntza gutxitua izan arren —Europan zein Espainia eta Frantziaren barruan—, Euskal Telebistak sorrera beretik hartu zuen bikoizketaren bidea, nahiz eta azpidazketa ere baliatu izan duen garai eta saio jakin batzuetan.
|
|
2008
|
|
|
Era berean, nortasunetik at, buru eta gizarte irudikapenetik at, bizi publikoan ere euskara ezinbestekoa izan behar litzateke, eremu batzuetan bederen.
|
Euskara
hizkuntza gutxitua baita, eskolaz kanpoko ingurunea aberatsago da frantsesez euskaraz baino. Frantsesa erakargarriena da aisialdietan, kulturan, lan munduan ofizio bat eskuratzeko.
|
|
|
|
Euskara
hizkuntza gutxitua da bere sorlekuan bertan, baina egoera hau ez da kasualitatez eragina izan. Urte luzez aplikaturiko asimilazio prozesuak, etenik gabe eman diren euskararen kontrako erasoak edota hizkuntza politika iruzurtiak izan dira egun euskaldunon hizkuntzak bizi duen egoeraren erantzuleak; baina, era berean, urteetako borrokari eta irmotasunari esker, euskararen herria berreuskalduntze prozesu baten baitan da.
|
|
|
Jakina denez, Euskal Herriak bi hizkuntza ditu (euskara/ gaztelania; euskara/ frantsesa), eta hizkuntza horiek estatus politiko ezberdina dute, lurralde administratiboaren arabera (Euskal Autonomia Erkidegoan koofiziala da, Nafarroan iparrean bakarrik da koofiziala eta Ipar Euskal Herrian ez dauka estatus hori).
|
Euskara
hizkuntza gutxitua da: ez dago ia euskaldun elebakarrik (bere hiztun guztiek badakite beste hizkuntzaren bat:
|
|
2009
|
|
|
Horrelako aipuek agerian uzten dute hizkuntza kulturarekin eta nortasunarekin lotuta dagoela. Horrez gain, frustrazioa ere agerian uzten dute,
|
euskara
hizkuntza gutxitua izateagatik: " Euskarari buruz izan ditudan sentimenduak oso sakonak izan dira beti, hemen, Euskal Herrian, gure hizkuntza beti izan da zanpatua.
|
|
|
Suposatzen dut, denak bezala, bere alde positiboa eta negatiboa izanen dituela, baina nik gauza bat bai esan dezakedala ziurtasun osoz, alegia, programa honetan euskaraz gose eta egarri gelditu naizela. Aurrera begira, antolatzaileei eta parte hartzaileei eskatuko nieke gogoeta txiki bat honen inguruan, azken batean denok dakigu
|
euskara
hizkuntza gutxitua dela bere etxean, eta horrexegatik, hain zuzen ere, plusen bat eman zaio, bere egoera pixka bat orekatzea nahi baldin badugu behinik behin. Ideia bat:
|
|
2010
|
|
|
Europan,
|
euskara
hizkuntza gutxitu edo hizkuntza minorizatu bezala hartzen da, hiztunen kopurua kontuan hartuta. Euromosaic ikerketak Europako hizkuntza gutxituen konparazioa egiten du lau faktore kontuan hartuta:
|
|
2011
|
|
|
2 hizKunTzA diglosia berez, txarra edo ona den juzgatu gabe, euskal herrian diglosia galduta, euskarari dagokionez, hizkuntza egoera makurragoan gaudela esan dezakegu. hau da, diglosia egoera berreskuratu behar dugu hizkuntzaren egoera hobetuko bada. Lehen esan moduan, zalbideren testuak, inplizituki, aditzera ematen du euskara biziberritzeko (lehengo) diglosia egoera oraingo egoera baino hobea dela. euskara biziberritzeko diglosia egoerara itzuli behar dugula, alegia. hagatik, euskararen egoera ez dela diglosikoa nabarmentzearren, seguru asko, zalbidek izendatzen du euskara ahuldutako hizkuntza eta ez du behin ere aipatzen
|
euskara
hizkuntza gutxitu gisa. zalbidek (2003) esaten du: Ahuldutako hizkuntza diogunean, egungo bibliografia tekniko ezagun eta pisuzkoenean" endangered language" edo" threatened language" esaten den hori azaldu nahi genuke.
|
|
|
Falta da, ordea, oinarrizko terminologia hori adostea eta terminologia hiztegi erabilienetara eramatea. euskara, galtzeko arrisku mailari dagokionez, ahuldutako hizkuntza dela esan dezakegu, bai, baina ez litzateke egokiago uNeSCoren terminologia erabiltzea, eta euskara galtzeko arriskuan edo hizkuntza zaurgarria dela esatea? hizkuntzaren egoerari dagokionez, egoera diglosia ez bada ere,
|
euskara
hizkuntza gutxitua da. euskara hizkuntza gutxitua eta gaztelania (hegoaldean) eta frantsesa (Iparraldean) hizkuntza menderatzaileak, komunak edo nagusiak dira. hizkuntza komunitatea (Language Community) eta hiztun elkartea (Speech Community) konstruktu desberdinak dira. Arnasguneak6, azkenik, euskararen (erabilerarako) zonaldeak edo eremu sozio funtzionalak besterik ez dira.
|
|
|
Falta da, ordea, oinarrizko terminologia hori adostea eta terminologia hiztegi erabilienetara eramatea. euskara, galtzeko arrisku mailari dagokionez, ahuldutako hizkuntza dela esan dezakegu, bai, baina ez litzateke egokiago uNeSCoren terminologia erabiltzea, eta euskara galtzeko arriskuan edo hizkuntza zaurgarria dela esatea? hizkuntzaren egoerari dagokionez, egoera diglosia ez bada ere, euskara hizkuntza gutxitua da.
|
euskara
hizkuntza gutxitua eta gaztelania (hegoaldean) eta frantsesa (Iparraldean) hizkuntza menderatzaileak, komunak edo nagusiak dira. hizkuntza komunitatea (Language Community) eta hiztun elkartea (Speech Community) konstruktu desberdinak dira. Arnasguneak6, azkenik, euskararen (erabilerarako) zonaldeak edo eremu sozio funtzionalak besterik ez dira.
|
|
|
Hizkuntzaren egoerari dagokionez, egoera diglosia ez bada ere,
|
euskara
hizkuntza gutxitua da.
|
|
|
Euskaltzaindiak, hizkuntzaren akademia izanik, bazituen ohiko edozein hizkuntza akademiaren ezaugarriak, baina besterik ere agertzen zuen. Hain zuzen ere,
|
euskara
hizkuntza gutxitua izanik, bere egoerak, eta garaiko testuinguru politikoak, bereziki Hegoaldekoak, baldintzatzen zuen Akademiaren ohiko jarduna. Euskaltzainburuak berak aitortu zuen Bergarako biltzarrean Euskaltzaindiak akademia baten ohiko zereginetatik harago ere jotzen zuela:
|
|
|
wolofera, errumaniera edo tamazight, adibidez. Aurreko kapituluetan ikusi dugun bezala,
|
euskara
hizkuntza gutxitua da Euskal Herrian, eta norbaitek pentsa lezake hizkuntza aniztasun hau euskararen kalteko izan daitekeela. Baina Osak eta Aierdik (2009) erakusten duten moduan, gaur egungo immigrazioak euskarari ez dakarkio lehendik ez zeukan inolako arazo berririk.
|
|
2012
|
|
|
Hizkuntza, komunikaziorako tresna garrantzitsuena izanda, elkarbizitzarako oinarria da, eta, egoera berri honen aurrean, eztabaidarako gai garrantzitsu bihurtu da. Euskal jendartean,
|
euskara
hizkuntza gutxitua izanik, haren iraupenaren inguruko kezka areagotu egin da errealitate berri honekin, eta zalantzak, epaiak, usteak eta iritziak zabaldu dira, sarritan, ezjakintasunetik eraikiak. Ondoko lerroetan, euskara eta etorri berriak lotzen dituen gaiaren inguruan gailentzen diren zenbait mitori buelta eman nahi diegu, arriskuetatik eta beldurretatik aberastasunera eta aukeretara salto eginez.
|
|
|
Euskararen ofizialtasuna eta normalkuntza. Euskara eta euskal kultura Euskal Herriaren identitate ikur nagusiak dira, eta giza eskubidea den aldetik eta hizkuntza eskubideak defendatzen ditugunez, legalki eta sozialki
|
euskara
hizkuntza gutxituen esparruan zokoratua dagoela salatzen dugu. Eta egoera hori konpondu beharra dagoela adierazten dugu.
|
|
2013
|
|
|
|
Euskara
hizkuntza gutxitua den aldetik, ulergarria da" nagusi diren iritzi, ohitura eta erreferentziak" bere iraupen osasuntsuarekin harremanetan egotea. Alegia, hemengo lanketa soziolinguistikoaren ardatza bertako hizkuntza gutxituaren normalizazioaren inguruan eraikia izatea.
|
|
|
|
Euskara
hizkuntza gutxitua den aldetik, ulergarria da" nagusi diren iritzi, ohitura eta erreferentziak" bere iraupen osasuntsuarekin harremanetan egotea. Alegia, hemengo lanketa soziolinguistikoaren ardatza bertako hizkuntza gutxituaren normalizazioaren inguruan eraikia izatea.
|
|
2014
|
|
|
«Gu hiltzen garenean, egina egongo da». Ez dira konturatzen
|
euskara
hizkuntza gutxitua dela, beti duela aparteko konpromisoa eta ahalegina. Larriagoa da, ordea, sinplekeria hori euskaldunok ere izatea.
|
|
2015
|
|
|
73. "
|
Euskara
hizkuntza gutxitua bada, euskaldunak gizaki gutxituak dira. Euskara baztertzen bada, euskaldunak baztertzen dira.
|
|
2017
|
|
|
Beraz,
|
euskara
hizkuntza gutxitua den arren, hainbat ikertzaile eta ikerketa talde ari dira gure hizkerak aztertzen. Ikerketa horiek guztiak dira beharrezkoak, baliagarriak eta garrantzitsuak gure hizkuntzaren eta hizkeren azterketan aurrerapausoak egiten jarraitzeko, gure hizkuntzaren iraupena bermatzen jarraitzeko eta gure hizkuntzaren ondare linguistikoa ezagutzeko nahiz gordetzeko.
|
|
|
Motibazio instrumentalak ere badira, oso positiboa dena.
|
Euskara
hizkuntza gutxitua izanda, askok baliogarritzat jotzen dute instrumentalki. Adibidez, euskara lanpostu bat lortzeko oso inportatea dela oso barneratuta dago gure iruditeria kolektiboan, eta hori baikorra da euskararentzat eta euskal komunitatearentzat.
|
|
2019
|
|
|
Euskal identitatea erakustea, euskararen normalizazioan eragitea, euskara beste hizkuntzen mailan jartzearen bidez, eta euskal komunitatea trinkotzea. hortaz, ondorioa da zenbait alorretan
|
euskararen pareko
hizkuntza gutxituek enpresa handiekiko dependentzia dutela, software irekian zenbait aukera interesgarri aurkitu daitezkeen arren. domeinuak interneteko helbideak dira. web batean sartzeko, web horren helbidea idazten dugu nabigatzailean, adibidez: www.google.com. karaktere multzo horiek webgunean interneten sailkatzeko erabiltzen dira, eta haien ezaugarri nagusia bakarrak direla da interneten domeinu batek web orri bakar bat du beti. dena den, hori guk ikusten duguna da, interneten web gune bakoitza zerbitzari batean dagoelako eta Ip kode bat duelako, adibidez:
|
|
2020
|
|
|
Honetaraz gero, bi hizkuntza gutxituon egoerak alderatzeko eskatu diogu, axaletik badarik ere. "
|
Euskara
hizkuntza gutxitua da, badakigu, baina lakota, berriz, askoz gutxituagoa da. Arestian esan dut, azken hamarkadan aurrerapauso handia eman dute, ortografia batua finkatu dutelako, batez ere, eta ondorioz, gero eta baliabide gehiago dituzte.
|
|
|
Sarreran adierazi bezala,
|
euskara
hizkuntza gutxitua izanik, ez da erabili esparru askotan (zainduetan, estandarrak lekua duenetan), ez du izan hizkera formalik (beharrik ez duelako izan) eta horrek hizkera mailen arteko egiturarik ez izatea ekarri du. Hizkuntza osasuntsu edo indartsuetan hizkera mailen artean antolaketa jakin bat izan ohi da, eta egitura mailakatu hori hiztunek eurek, bestelako" laguntzarik" gabe, eratzen dute (Milroy 1994:
|
|
|
21).
|
Euskara
hizkuntza gutxitua izanik, ordea, ez da hori gertatu. Euskara, oro har, eremu jakin batzuetan baino ez da erabili; adibidez, etxeko erabilerara mugatua izan da askotan.
|
|
2021
|
|
|
|
Euskara
hizkuntza gutxitua izanik, denei eskatzen digu ahalegina, kultur sortzaileei bai, baina hartzaileei ere bai; eta batzuk oso hartzaile pasiboak dira, eta eurak dira gehiengoa. Gehiengo euskaldun bat, Arkadia menditsu berde batean, basamortua periferian dagoela uste duena.
|
|
2022
|
|
|
Baina hori da kontu barregarrienetakoa eleberri honetan, eta horregatik da biziki garrantzitsua egilea, poliki eta meheki, eraikitzen doan girotze lana, sinestarazten digulako balizko bertsolaritza ukroniko horren barruan harreman interpertsonalak batasunezkoak bezain adiskidantzazkoak direla, eta, ondorioz, txapeldunaren aurkako azpijokoa kontu guztiz ezohikoa dela, anomalia asaldagarri bat, kasik pentsaezina unibertso bitxi horretan. Eta bere logika du, zeren eta
|
euskara
hizkuntza gutxitu eta mehatxatua izanik, eta bertsolaritza bazterreko jarduera kulturala –hegemonikoa bere esparru minorizatuan, baina marjinala literatura idatzia nagusi den testuinguru global batean–, normala litzateke pentsatzea bertsolarien eta bertsozaleen erkidegoa bereziki trinkoa izango litzatekeela, elkartasunezko harreman adeitsuek zeharkatua, konpetentziazkoek baino.... Hots, gure mundu errealean idatzizko literatura beti minoritarioaren alorrean gertatzen omen den bezala, non idazle guztiak adiskide handiak eta are –bikain konpontzen diren– neba arrebak direla baitirudi.
|
|
|
Euskararen plan estrategikoa osatzeko parte hartze prozesua aurkezterakoan esandakoak berretsi zituen atzo Euskara batzordeburuak. " Badakigu arnasgune indartsu izan arren, gurea ez dela isolatutako irla bat", zioen, besteak bete,
|
euskara
hizkuntza gutxitua dela eta euskaldunek" euskararen aldeko hautua egunero egitea beharrezkoa" dela azpimarratuta. Atzo Basazabalen elkartutakoek plazaratutako kezkaren jakitun da udala," ikastetxeetatik eta beste eragile batzuen ahotik" iritsi zaie kezka hori, eta horren aurrean lanean hasiak direla esan zuen Albizuk.
|
|
2023
|
|
|
Hizkuntzaren iraupena ziurtatzeko ezinbestekoa den egitekoa bete izan du, mendeetan, familiak eta inguru hurbilak. Zoritxarrez,
|
euskara
hizkuntza gutxitua eta besten menpeko izateak transmisio mota horren ahultzea eta, maizegi, huts egitea ekarri du. Etxean eta gizartean, modu naturalean, ikasten zen euskarak beste bide batzuk ere behar ditu gaur, baldin eta gure hizkuntzaren bizia bermatu nahi badugu.
|
|
|
Casamigliak eta Tusónek (2007) azpimarratzen dute ahozko gaitasun diskurtsiboa garatzeko eta bereganatzeko ingurune soziokulturalaren eginkizuna ezinbestekoa dela, eta gaineratzen dute, Bourdieren (1982) hitzak aipatuz, gizartean dauden desberdintasunak hizkuntzaren baliabideak ikasteko aukeretara ere iristen direla. Bada, horietaz gain, euskararen ahozkoaren komunikazio gaitasuna irakasteko garaian, ingurune soziokulturalaz gain, ikaslearen ingurune hurbilaren egoera soziolinguistikoa eta
|
euskara
hizkuntza gutxitua izatea ere kontuan hartzekoak dira.
|
|
|
Hori da buruan darabilgun konstruktoa. Kontuan hartuta
|
euskara
hizkuntza gutxitua dela eta horrek hizkuntzaren zenbait erabilera funtzional baldintzatzen dituela, konstrukto horrek gurean ñabardura zehatzak eta irteera profil horren eredu batzuk definitzea eskatzen du. Horretarako ezinbestekoa da ikasleen ekoizpen errealak aztertzea, ikasleak nola moldatzen diren ikustea zenbait testu generotan, eginkizun desberdinetan, bereziki, elkarreraginak eta elkarrizketak zehazteko, eta hortik aurrera nolako maila erdietsi luketen irudikatzeko.
|
|
|
Artikuluan, EITBk euskararen biziberritzearen hiru arlotan (corpus plangintzan, estatus plangintzan eta jabekuntza plangintzan) egindako ekarpenari heldu dio egileak, arreta berezia jarriz euskal gizartean Euskal Irrati Telebistaren sorrerak izan zuen balio sinboliko handia. EITB izan zen
|
euskara
hizkuntza gutxitu gisa erreferentziazko esparrutara zabaltzeko aukera eman zuen egitasmoa, hain zuzen ere, sorrerako helburuetan euskara sustatzeko zeregina ezarri zitzaiolako.
|
|
|
Laburpena. Euskararen biziberritzea 1980ko hamarkadan abiatutako prozesu soziala da,
|
euskarak
hizkuntza gutxitu gisa galdu zituen esparruak berreskuratzeko. Prozesu horretan balio sinboliko handia izan zuen Euskal Irrati Telebistaren sorrerak, 1982an.
|
|
|
Errealitate gordin honek harritu eta larritu egin nau, euskararen sustapenari eta normalizazioaren aldeko diskurtsoei dagokienez, atzera egin dugula iruditu zaidalako.
|
Euskara
hizkuntza gutxitu bat da eta, munduko beste hizkuntza gutxitu guztiek bezala, nozitzen duen egoera minorizatua gaindituko badu, ezinbesteko ditu hizkuntzaren ikasketa egokia eta ezagutzaren unibertsalizazioa bermatuko duten ikas ereduak eta beronen erabilera nagusi izango den eremu geografiko funtzionalak, hezkuntza eremua barne.
|
|
|
Izan ere, azken epaiek «muturrera» eraman dute hori, «esplizitatzeraino udalei ez dagokiela hizkuntza planifikazioa egitea». Erantsi du epaiek ez dutela aintzat hartu
|
euskara
hizkuntza gutxitua dela eta berezko hizkuntzatzat jasota dagoela legedian; eta horrek babes berezia ematen diola. Epai horietan, gainera, hizkuntza eskubideak eta lanerako eskubideak kontrajarri nahi dituzte:
|
|
|
Izan ere, bere garaian, medikuek eta hezkuntza arloko profesionalek familiei gomendatu zieten hizkuntza bat bakarrik ikas zezaten, une hartan uste zutelako ez zeukatela gaitasunik bigarren hizkuntza bat ikasteko. Beraz, familiek aukeratu egin behar izan zuten eta haietako askok gaztelaniaren aldeko apustua egin zuten, ulertzen zutelako ate gehiago irekiko zizkiela,
|
euskara
hizkuntza gutxitua izanik", dio.
|
|
|
‘Idurre Eskisabel Larrañaga: "
|
Euskara
hizkuntza gutxitua dela aintzat hartu gabe, nekez egingo dugu aurrera" ’, Argia 2.805, 30 (www.argia.eus/astekaria/docs/2805/ azala/ 2805_ argia.pdf).
|
|
|
Euskal Herriaren kasuan, noski, euskara zentrala izan da eztabaida horretan. Izan ere,
|
euskara
hizkuntza gutxitua dela kontuan hartuta, etorri berrien ‘onarpena’ harrera gizartetik egiten denean (migrazioei buruzko ohiko terminologia erabiliz), nolakoa da Euskal Herriko harrera gizartea hizkuntzari dagokionez. Harrera hori euskaraz egiten da?
|