|
2000
|
|
|
Oinarriak plataformak Iruñeko Arantzadi parkean egingo du datorren apirilaren 9an
|
euskararen
ofizialtasunaren aldeko jai handia. Udalak Ziudadelan egiteko baimena ukatu dio," egitasmo politikoa dela" argudiatuz.
|
|
|
Amaitzear da,
|
euskararen
ofizialtasuna aldarrikatzeko asmoz, Euskal Herrian Euskaraz elkartea" Hizkuntza bat, lurralde bat, legeri bat: Ofizialtasuna" lelopean Euskal Herrian zehar egiten ari den bira.
|
|
|
Eta areago, euskararen normalkuntzaren aurka gogor egiten duen zatiketa juridikoa ezarri diote Euskal Herriari. Hala, EHEk
|
euskararen
ofizialtasunaren aldeko martxa honetan parte hartzeko deia egin dio gizarte osoari.
|
|
|
Hargatik, eskubide horiek urratzen diren tokietara joan gara, aurrerapausoak eman daitezen eskatzera.
|
Euskarari
ofizialtasuna aitortzen zaion lekuetan, gure eskubideak zapaltzen dira egunero. Sendagileak, idazkariak... euskaldunak badira, ondo, bestela, jai dugu.
|
|
|
|
Euskararen
ofizialtasunaren aldeko martxak arazoak izan zituen Nafarroa igarotzerakoan. Espainiako Gobernuak Nafarroan duen ordezkariak, Francisco Javier Ansuategik, Lesaka eta Bera arteko etapa debekatu zuen, legez kanpokoa zela argudiatuz.
|
|
|
Hil honen 24an eginen da Frantziako presidentearen agintaldia murriztea ahalbidetu dezakeen erreferemduma. Ipar Euskal Herriko ABk erreferendumari buruz bozkatu beharrean Euskal Departamenduaren eta
|
euskararen
ofizialtasunaren alde bozkatzera deitu du.
|
|
|
Jukutriaz beteriko joko horren aitzinean ABk uste du erreferenduma baliatu behar dela, baina ez bost urteko edo zazpi urteko agintaldia erabakitzeko, baizik eta erakusteko hemen bizi nahi duen herri bat dagoela. Hots, Euskal Departamenduaren eta
|
euskararen
ofizialtasunaren aldeko jarrera azaltzeko".
|
|
|
Euskal Departamenduari bai!
|
Euskararen
Ofizialtasunari Bai!". Ekimenak abertzaleen mugimendutik kanpoko sustenguarekin kontatzen duen arren, Euskal Departamenduaren aldeko Urriaren 9 izeneko plataformak alderdi abertzaleez kanpoko taldeak biltzen dituena ez du kanpainan esku hartuko.
|
|
2001
|
|
|
Joan den astean mobiliziazio ugari egin zituen Euskal Herrian Euskaraz taldeak bai irakaskuntzan bai herrietan,
|
euskararen
ofizialtasuna aldarrikatzeko asmoz. Besteak beste, Baionako Unibertsitatean frantsesezko seinaleetan" euskaraz" zeramaten afitxak jarri zituzten, euren aldarrikapena helarazteko eta hainbat hitzaldi antolatu zituzten.
|
|
|
Iaz Oinarriak plataformak 48.000 sinadura bildu zituen
|
euskararen
ofizialtasuna Nafarroa osora zabaltzeko eskatuz eta horretarako euskararen legearen aldaketa aldarrikatuz. Euskaltzaleen artean ere ez zen ika mikarik falta izan kanpainaren zenbait mezu zirela eta.
|
|
|
Betidanik aritu dira zeregin horretan, baina Espainiako Konstituzioak ematen zuen botere legegilea gauzatzen hasi ahala eman ziren lehenbiziko lege urratsak. 1980an Nafar Parlamentuan Foru Hobekuntzaren Eztabaidarako Oinarriak finkatzen ari zirenean, PSOEk
|
euskararen
ofizialtasuna defendatzen zuen Nafarroa osorako eta, egun bitxia badirudi ere, Victor Manuel Arbeloaren ahotik egiten zuen. Parlamentuak aginduta, zazpi pertsonek osatutako Batzordea joan zen Madrilera Foru Hobekuntza negoziatzera:
|
|
|
Elkarteak Euskal Herri osoko 202.000 inguru ikasleren gurasoak biltzen ditu (81.000 Bizkaian, 45.000 Gipuzkoan, 23.000 Araban, 50.000 Nafarroan eta 3.000 Ipar Euskal Herrian) eta helburu nagusi batzuekin sortu da. Hain zuzen, herrialde bakoitzeko ezberdintasunak kontutan hartuz berezko hezkuntza sistema, euskal hizkuntza eta kultura defendituko dituzten hezkuntza ekimenen alde lan egitea, Euskal Herri osoan
|
euskararen
ofizialtasuna defendatzea, eskola euskalduna, dohainekoa, bateratzailea, aurrerakoia, berritzailea, autonomoa eta demokratikoa bultzatzea, seme alaben heziketarekin zerikusia duten gaietan erabakitzeko ahalmena izatea edota eskola ingurune sozialean uztartzea helburu nagusi hauetako batzuk dira.
|
|
|
Nahikoa abertzale ba al da Ibarretxe? Ezker Abertzalearen ingurutik jaso ditu kanpainan eraso bortitzak("
|
Euskararen
ofizialtasunaren etsaia"," Ibarreche" espainiarra...) eta Ezker Abertzaletik joan zaizkio hainbat milaka boto. Nahikoa demokrata ba ote da Ibarretxe?
|
|
|
Parlamentuko presidente Nicole Fontainek esan zidan finlandierak edo lituanierak, hizkuntz ofizialak izateko aukera zeukatela' estatu hizkuntzak zirelako', katalanak edo euskarak ez, ordea. Hau da, gaur egun
|
euskararen
ofizialtasuna lortu ahal izateko, estatu independentea izatea da aukera bakarra".
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko baliagarriak izan daitezkeen hainbat planteamendu mahaigaineratu zirenHiz kuntzenEu ropako Egunean; nagusiki, Europak eta Espainia nahiz Frantziako estatuek araudi eraginkorra hizkuntza gutxituen alde sor dezatela eta
|
euskararen
ofizialtasun osoa ezar dadila. Duda izpirik gabe, egin beharreko planteamenduak dira horiek, baina ez nahikoak; ezta egokiak ere euskararekiko interesik adierazten ez dutenak erakartzeko.
|
|
|
Eta horretan euskalgintzak eremu politikoan jauzi kualitatiboa eman du, eskari zehatzak, neurtuak baina irmoak galdatuz.
|
Euskararen
ofizialtasuna herri osoarentzat da estrategia hori gidatu behar duen helburua. Ados, herria zer den ere ofizialtzeke dagoen gauza da.
|
|
2002
|
|
|
(?) eskualde honetan hiru euskalki baidaude, hiru egoera ezberdinetan gainera: Irun eta Hondarribian
|
euskarak
ofizialtasuna du, Pausuan eta Biriatun, ordea ez. Hendaian, berriz, egoera bitxia dago, Patzuergoaren bidez euskarak ofizialtasuna badu ere, frantziar Estatuari dagokionez ez da horrela gertatzen12.
|
|
|
Irun eta Hondarribian euskarak ofizialtasuna du, Pausuan eta Biriatun, ordea ez. Hendaian, berriz, egoera bitxia dago, Patzuergoaren bidez
|
euskarak
ofizialtasuna badu ere, frantziar Estatuari dagokionez ez da horrela gertatzen12.
|
|
|
1976ko martxoko? 24 orduz euskaraz? irrati emankizunaren adibideari jarraituz,
|
euskararen
ofizialtasuna eskatzeko manifestazioa egin zen Donostian, 1978ko urtarrilean; irakaskuntzan eta administrazioan ez ezik, komunikabideetan ere euskararen ofizialtasunaren ezagutzeko eskatzen zuten antolatzaileek. Urte bereko urrian, Herri Irratiak bultzatuta, euskarazko irratigintzaren aldeko manifestazio bat burutu zen Donostian.
|
|
|
1976ko martxoko? 24 orduz euskaraz? irrati emankizunaren adibideari jarraituz, euskararen ofizialtasuna eskatzeko manifestazioa egin zen Donostian, 1978ko urtarrilean; irakaskuntzan eta administrazioan ez ezik, komunikabideetan ere
|
euskararen
ofizialtasunaren ezagutzeko eskatzen zuten antolatzaileek. Urte bereko urrian, Herri Irratiak bultzatuta, euskarazko irratigintzaren aldeko manifestazio bat burutu zen Donostian.
|
|
|
Gauean ere informazio saio berezia eskaintzen zuten uhin ertainean eta estralaburrean, azkenengo hori herri frantsesari eta ingelesari zuzendua. Díaz Noci k dioenaren arabera, eguerdiko eta gaueko albistegiak euskaraz ere eskaintzen ziren 1936ko urriaren 28tik aurrera, Estatutuaren onarpenarekin batera
|
euskararen
ofizialtasuna onartzearen ondorioz (Díaz Noci, 1991: 374).
|
|
|
Sinbolo kontuetan gabiltza, halaber, erdaraz baizik ez dakienari, edo euskaraz erdipurdika, txalo eta xalo egiten bazaio, eta bizkarra likurtatu, euskararen izen onean gainera, eta aldez aurretik euskaldun garbia denari ziztu atsitua jo, hor inolako kontraesanik ikusi gabe. Edo Euskaltzaindiari ongi etorri beroa egiten bazaio oihuka
|
euskararen
ofizialtasuna aldarrikatuz. Horiek dira, besteak beste, sinbolo kaltegarriak, eta ez mendreak gainera, hizkuntzaren erabilerako.
|
|
|
Nafarroako herritarren hizkuntz eskubideek 1986az geroztik indarrean dagoen legean, hain zuzen ere, dute muga garbia. Gainera,
|
euskarari
ofizialtasuna soilik Nafarroako mendialdean aitortzenzaio, eta horrek ofizialtasun" erreala" ez izatea dakar, administrazio zerbitzu nagusiak (Nafarroako Gobernua bera, ospitaleak, epaitegiak, unibertsitatea...) euskarak estatus ofizialik ez duen eremu mistoan baitaude eta hor herritarrek ez dute aitorturik, ez eta bermaturik ere, zerbitzu publikoak euskaraz jasotzeko eskubidea....
|
|
2003
|
|
|
Duela aste batzuk Baionako manifestazioan ikusi zen zer nolako eskaerak egiten diren Iparraldean: departamendua, nekazal ganbara,
|
euskararen
ofizialtasuna... Errebindikazio horiek guztiak ezker abertzaleak onartzen ditu, jakin badakielako errealitate politiko ezberdinak eta erritmo ezberdinak daudela.
|
|
|
Baina ez da iraganaren mezua Korrikarena, etorkizunean oinarri hartzen duen mezua baizik. " Etorkizunak, AEKri dagokion alorrean behintzat, baditu berebiziko garrantzia hartu behar duten bi esparru;
|
euskararen
ofizialtasun erreala eta euskararen transmisioa ziurtatuko duen politika tinkoa bultzatzea" azaldu dute antolatzaileek.
|
|
|
|
EUSKARAREN
OFIZIALTASUNA.
|
|
|
Korrikaren harira AEK k zabaldu nahi duen mezuaren ardatzetako bat,
|
euskararen
ofizialtasuna da. Antolatzaileen esanetan, Euskal Herri osoan euskara ofiziala izatea aldarrikatuko dute lasterketan parte hartzen duten guztiek.
|
|
|
Aipatu dituzten aldarrikapen politikoak hiru dira gaur egun Iparraldean: euskal departamendua,
|
euskararen
ofizialtasuna eta euskal presoen hurbiltzea.
|
|
|
Tourreko zuzendariak proposamen hau onartu egin du. Hala ere, EHE taldeak esan du ez dela nahikoa eta dei berezia egin die euskaldunei Pirinioetako etapetan
|
euskararen
ofizialtasuna eskatzeko eta horrez gain festa bat ere antolatu dute, uztailaren 22an, 19:00etan, Organbidexkako lepoan.
|
|
|
Euskararen aldeko deiek aurrera egin zuten 70eko hamarkadaren bukaeran. Gipuzkoako 500 elkarte inguruk
|
euskararen
ofizialtasuna eskatzeko manifestaziorako deia egin zuten, 1977ko urtarrilaren 22rako. Manifestaziorako baimenik lortu ez zutenez, sinadura bilketa antolatu zuten lurralde osoan,. Euskara kalera, lantegira, eskolara?
|
|
|
Bi ekitaldi nabarmendu ziren: lehenak, ekainaren 17an, San Mames eko futbol zelaian 40.000 lagun bildu zituen euskaren alde; bigarrenak, urte horretako udazkenean, Legaireko zelaietan, Arabaren eta Nafarroaren arteko mugan, milaka lagun bildu zituen
|
euskaren
ofizialtasuna eskatzeko. Urte horretan bertan, 1978an, hasi zuten bere bidea Ibilaldia k Bizkaian eta bi urte geroago, AEK k antolatutako Korrika k eta Araba Euskaraz ek.
|
|
|
Hurrengo puntuan «euskal politik, erlijio eta kultur erakunde guztiei hauxe eskatzen diegu: Ustaritzeko ihazko eta aurtengo manifestuak ofizialki onhartzea» eta, era berean, benetako euskalduntzea bultzatzea, besteak beste,
|
euskararen
ofizialtasuna ezarriz maila guztietan. Laugarren puntuak euskal kulturaren aldeko erakundeen egoera ekonomiko kaxkarra agertu zuen, eta laguntza zabalak eskatzen zituen.
|
|
|
1978ko ekainean, ikasle eta irakasle talde batek zera eskatu zion errektoreari: Euskal Unibertsitatea sortu ahal izateko Nafarroa euskal barrutian sartzea eta Ipar Euskal Herriarekin harremanak sortzea,
|
euskararen
ofizialtasuna unibertsitateko arlo guztietara zabaltzea eta euskarazko klaseak ordutegiaren barruan ematea, erakundearen diru-laguntzarekin. 1979an Ley de Autonomía Universitariaren zirriborroa ezagutu zenean, jelkideen inguruko Ikasle Abertzale Batzordearen iritzia gardena zen:
|
|
|
Hala izango da, inkestek hala badiote. Horren isla omen dira irakaskuntza, euskalduntze eta alfabetatze mugimendua,
|
euskararen
ofizialtasunaren aldeko plataformak eta abar. Baina entzun dudanez, euskaltegi asko krisiak jota daude, unibertsitate irakasleak kontratatzeko orduan euskara ez da irizpide argia, hauteskunde zerrendak osatzerakoan eserleku estrategikoetarako hautatuak direnei ez zaie euskalduna izatea eskatzen oro har, hitza hartzen dutenean ez dira euskaraz ganoraz moldatzeko gauza ezta lehendakariak ere, eta abar.
|
|
|
Nafarroa osoan
|
euskararen
ofizialtasuna aldarrikatze ko kanpaina abiatu zuen Oinarriak elkarguneak. 1986an onartutako Euskararen Legearen" ondorio kaltegarrien" azpianma rra jarrita, zonifikazioaren ezabaketa oinarria zuen legebe rri baterako proposamena idatzi, eta sinaketa bilketa antolatu zen, 25.000 atxikimendu lortzea helburu.
|
|
|
Honekin ez dut esan nahi gure eskakizunak zilegiak ez direnik.
|
Euskararen
ofizialtasuna, normalizazioa, hizkuntz eskubideen bermea eta abar toki guztietan defendatu behar diren eskubideak dira, guztiz demokratikoak gainera. Baina ez gara ohartzen erdaldunen ikuspegiak zilegiak izan daitezkeela, eta horren ondorioz gure mezuak ezdi rela behar bezala gizarteratzen.
|
|
|
Baina esan behar da, zenbait euskaltzaleren aspergarri, eta alderdi legal hutsari erreparatuta, euskararen ajeak (estatusaz ari gara) eta batez ere ajeen iturburua urrutixeago bilatu behar ditugula. Atzerago begiratuta, baina bista bistan,
|
euskararen
ofizialtasuna mugatzen duten 1986ko euskararen legea eta 1982ko Foruaren Hobekuntza ditugu eta, hori ere berta bertan, 1978ko Konstituzioa. Inozokeria da pentsatzea euskararen arazoak zuzenketa legal hutsetik etorriko direnik, eta hizkuntza politika berri eta egokirik ezean edo hizkuntza komunitatearen barne indartzerik ezean ofizialtasuna onartze hutsak eta lege berria egite hutsak euskararen egoera konponduko dutenik.
|
|
|
Baina inozokeria ere da, hizkuntzen berdintasunean eta hizkuntza eskubideetan oinarritzen ez den estatus legal asimetriko, desorekatu eta atzerakoi batek ez duela inolako eraginik euskararen normalizazioan. Gaur egun, duela 15 urte bezalaxe,
|
euskarak
ofizialtasuna behar du eta, orduan bezalaxe, oso bestelako hizkuntza politika ere behar du.
|
|
2004
|
|
|
|
Euskararen
ofizialtasun ezak gure hizkuntza eskubideak zazpi lurraldeetan zapalduak izatea dakar," berdintasun" mingotsez. Funtzionarioek derrigor gureak ez diren hizkuntzak soilik jakin beharra, eskolak berea eskubidez dena Euskal Herriko ume gazteen erdiari ukatzea beste hizkuntza batzuk derrigor ematen dien bitartean, berdin berdin, zanpa zanpa.
|
|
|
Herriko Etxe euskaldunen Egunarekin egindako urratsa sendotu egin behar dela berretsi eta horretarako estatu frantsesak beste eskualdeetako hizkuntza gutxituen alde ari direnekin, bretoiekin, alsaziarrekin eta katalanekin, besteak beste, lan egin behar duela esan zuen. Amaieran, Hego Euskal Herrikoekin euskaraz bizitzeko konpromisoa berretsi eta
|
euskararen
ofizialtasuna Euskal Herri osoan aldarrikatu nahi dutela esan zuen Kazalisek.
|
|
|
Bost eskakizun egin dituzte hiru elkarteek:
|
euskararen
ofizialtasuna, euskarazko irakaskuntzaren eskaintza sistematikoa, hiru sareentzako medio propioen ezagutza, euskararen presentzia baloratzea ikastetxeetan eta euskara komunikazio tresna gisa bultzatzea. Hiru Sareta elkarteak abenduaren 11n, Baionan, euskarazko irakaskuntzaren aldeko manifestazioa egingo du.
|
|
|
Hiru sareek euskararen aldeko konpromisoa eskatu dute, eta arduradun publikoei benetako engaiamendua eskatu diegu:
|
euskararen
ofizialtasuna. Ezin dugu onartu gure lurrean frantsesa ofiziala izatea gure hizkuntzari espazio izpirik ezagutzen ez zaiolarik, inongo babesik ez duela edozein nahikari zapaltzaileren aitzinean.
|
|
|
Arrazoi bat:
|
euskararen
ofizialtasunak daukan izaera subjektiboa. Bai, Iñaki Lasagabasterrek Lopez Basagurenen pasarte hau jasotzen du bere lan batean, eta ez da, nire ustez, argibide makala euskarari gertatzen ari zaionaz jabetzeko:
|
|
|
Ondorioz,
|
euskararen
ofizialtasun baitezpadakoarekin batera, belaunaldiarteko jarraipena ren segurtatzeko, beti beharrezkoa izanen da euskalgintza, elkarteen eta artisten lan komuna.
|
|
2005
|
|
|
Alde batetik, Mithridates izeneko joko digitalak euskalkiak entzuteko aukera ematen du; bestetik, horman paratutako mapetan historian zehar egin diren euskalki sailkapen batzuk ikus daitezke, Louis Lucien Bonapartek 1863an egindako ospetsu hartatik hasi eta orain gutxixeago Koldo Zuazok dezenteko arrakastaz proposatutakoraino. «Azkenik (dio Isoirdek), euskara batuak bai
|
euskararen
ofizialtasunean, bai irakaskuntzan eduki duen garrantzia azaltzen da».
|
|
|
Nafarroa Baiko alderdiek eta IUk
|
euskararen
ofizialtasuna Nafarroa osora hedatzea eskatuko dute Nafarroako Legebiltzarrean. Horri buruz idatzi du Berriako kazetari Alberto Barandiaranek:
|
|
|
2 Egungo hezkuntza sistemek ez dutela hizkuntzaren normalizazioa bermatzen eta lehen urrats bezala,
|
euskararen
ofizialtasuna Euskal Herri osoanezinbestekoa dela.
|
|
|
|
Euskararen
ofizialtasuna ukatzen du.
|
|
|
Nazio mailako ekintza hori" Euskarari lehentasuna eman! Guztion esku dago!" lelopean gauzatuko da, hain zuzen ere gure asmoa
|
euskararen
ofizialtasuna eta normalizazioa, hizkuntz gatazka gainditzea eta hizkuntza eskubideen defentsa guztion artean gaur egungo eztabaida politikoaren erdigunean kokatzea baita. Horren harira bi ekimen antolatu ditugu Uribe Kostan.
|
|
|
Frantses estatuak tresna honen bitartez euskaldunoi egiten digun iruzurra salatzeko. 26an, manifestazioa egingo dugu Iruñean,
|
euskararentzat
ofizialtasuna aldarrikatuko dugu. Ekimen honekin amaituko dugu asterako egindako planteamendua.
|
|
|
Hala nola, lehen aipatutako ikastetxeetako gurasoei, euskaltegietako ikasleei...
|
Euskararentzat
ofizialtasuna lortzea guztion esku dagoelako, herritar guztiak mobilizazioetan parte hartzera deitu nahi ditugu.
|
|
|
2 Aralar, EA eta EAJ alderdiek
|
euskararen
ofizialtasuna eskatzen dute, baina bakar batek ere ez du euskararen estatusa definitzen lehentasuneko izaera erabiliz eta batek ere ez du ezagutu beharra aldarrikatzen.
|
|
2006
|
|
|
Batasunaren iritziz, hizkuntza politikak hiru ardatz izan behar ditu:
|
euskararen
ofizialtasuna onartzea, hizkuntza eskubideak bermatzea eta gatazkaren konponbidean euskararen eta euskaldunen eskubideak aintzat hartzea.
|
|
|
Euskal Konfederazioaren beste kezka bat: EEPk zenbateraino egin dezake aurrera Frantzian
|
euskarak
ofizialtasunik ez badu?
|
|
|
•
|
Euskararen
ofizialtasuna aitortu eta gauzatzea, egun euskalduntzea bermatzen ez duten hizkuntza ereduen politikak gainditu eta berriak definitzeko prozesuak irekiz, beharrezkoa den aldaketa baten bidean urrats gisa.
|
|
|
|
Euskararen
ofizialtasuna aitortu eta gauzatzea. Euskalduntzea bermatzen ez duten politikak gainditu eta politika berriak zehaztea, euskalduntasun osoa lortzeko.
|
|
|
Azpeitiko EAJk ez omen dio
|
euskararen
ofizialtasunaren eta Osakidetzako euskara normalkuntzaren inguruko eztabaidari inongo beldurrik. Ez omen daki gauzak ondo egiten ari ote den, edo hobetzerik ba ote lukeen.
|
|
2007
|
|
|
Orain arte entzun dugunarekin Sarkozy eta Royalen arteko desberdintasuna zertan datza? Royalek ez du gehiago departamendurik aipatzen, Pays delakorekin nahikoa dela dio, eta
|
euskararen
ofizialtasunari buruz, Europako Karta aplikatuko duela. Sarkozyk ez du horrelako kezkarik, ez du iritzi ohargarririk agertu.
|
|
|
...urritzagoak izanak eta kanpotik datorren biztanleriaren gorakadak, bere handitasuna gutxitu, 3 berreskuratze horren urritasuna, besteak beste, sistema elebidunaren nagusitasunari lotua dago, beti ere murgiltze sistemarekin alderatuta, 4 eraldaketa sozioekonomikoek (mugikortasun profesionalak eta etxebizitzen garestitzeak) eta demografikoek (belaunaldi berrien txikitasunak) eragin zuzena daukate, 5
|
euskararen
ofizialtasun ezak eta hizkuntza politikaren edukiak, batez ere euskarazko irakaskuntzaren eskaintzaren garapena mugatzen dute.❚
|
|
|
Deiadar (6 aldiz), Batera (4 helbururekin:
|
euskararen
ofizialtasuna, laborantza ganbara, unibertsitate burujabea eta euskal departamendua). ofizialtasunaren ordez onarpen publikora heldu dira euskara eta euskal kultura hiru egituraren bidez: euskal kultur erakundea (eke, 1990), Garapen kontseilua (1995), euskararen erakunde publikoa (eep, 2006). euskal kultur erakundea (1990) euskal kultur erakundearen araudiak 1901eko legearen araberako elkarte baten itxura dauka baina egiazko erakunde bat da, botere publikoa eta gizarte zibila biltzen dituena.
|
|
|
Gainera familia batzuk belaunaldiz belaunaldi adituak dira dantzan, musikan, kantuan, pilotan, musean. euskararen jarraipenerako, familiek badute eskolaren beharra eta euskal kulturaren garapena eta jarraipena elkarteek segurtatzen dute urteetan zehar. elkarteek sortzen dute eta hedatzen euskaltasunaren dinamika. Alde batetik kultura ekintzak, lehiaketak, festibalak eta jaiak, eta bestalde aldarrikapenak
|
euskararen
ofizialtasuna erdiesteko, bai eta ere kultura bizitzak eskatzen dituen dirulaguntzak eta onarpen publikoa.
|
|
|
Kasu honetan
|
euskararen
ofizialtasuna lurraldearen zati batera baino ez da hedatzen. Euskararen Foru Legeak (1986) Nafarroako lurraldea hiru partetan banatzen du:
|
|
|
Lan munduan, herri administrazioan egin da ahaleginik handiena
|
euskararen
ofizialtasuna bermatzeko. Enpresa munduan eta justizia administrazioan ere geldiro geldiro gorantz doa euskararen erabilera.
|
|
|
Euskara eta euskal nortasunari dagokionez, egoera anbiguo baten aurreangara: alde batetik,
|
euskarak
ofizialtasun politikoa lortu du Euskal Herriko alderdibatzuetan, inoiz izan duen sendotze ahalegin handiena jorratu da; bestaldetik, ordea, euskaldunek, hirigunetan batez ere, ez dute euskaraz, eta hori dadiskurtso normalizatzailearen aldarrikapen nagusia. Egoera normalduan, gaurkogizartearen despolitizazioa eta pribatizazioa lagun, hizkuntzaren afera gatazketatikurrundu litzateke.
|
|
|
Ulertzekoa da Iparraldeko euskaldunen aldarri nagusia
|
euskararen
ofizialtasunean ainguratzea. Ulertzekoa da Frantzia bezalako estatu batean legearen oihartzun sakratua hezurretaraino sarturik ukaitea.
|
|
|
Bereziki, EAEn. Hor euskara hizkuntza ofiziala da erdararekin batera aspaldi samarretik.Ofizialtasun mota horren xehetasun juridikoetan sartu gabe, esan dezagun,
|
euskararen
ofizialtasuna indarrean egon arren, euskararen erabilerak ez duela funtsezko urratsik eman bizitza sozialaren alor nagusietan. Beste modu batean esan, Hegoaldean euskaraz bizi nahi izatea amesgaiztoa da euskaldunarentzat, honenhizkuntza ofizialetako bat euskara bera izanda ere.
|
|
|
Lehendabizi, euskararen normalizazioa planteatzerakoan unibertsalki onargarriak diren oinarri juridikoak aitortu behar dira, hizkuntza komunitate guztiek eskubide maila bera dute euren lurralde historikoetan. Udal mailan ere
|
euskarari
ofizialtasuna eta lehentasuna eman behar zaio. Politika horren ezaugarriak honako hauek:
|
|
|
Duela hiru urte hasi zen egiten eta helburua
|
euskararen
ofizialtasuna aldarrikatzea da. Aurtengo leloa Euskara ofiziala herri guztietan, Euskal Herrian da.
|
|
|
Euskarak Leitzan behar du ofiziala izan, jakina, hango hiz  kuntza delako, eta Iruñean, hemen Nafarroako euskaldun erkidegorik handiena dagoelako eta nafar guztiak, euskaldun eta erdaldun, ordezkatzen dituzten erakundeen egoitza hemen dagoelako, nafar guztiek, euskaldun eta erdaldun, pagatzen dituzten zergen bidez finantzatzen diren erakundeen egoitza, hain zuzen ere. Baina neronek Ablitasera bidaliko nituzke batzuk, esan liezadaten zertarako behar den hor
|
euskararen
ofizialtasuna, ablitastarrak harritu eta zirikatzeko ez bada. Ablitasen edo non nahi euskaldunak inoiz gutxiengo nabarmen bat izan badaitez, izan dadila hor ere euskara ofiziala.
|
|
|
Azkenik, Hezkuntza Sistemaren ahalegina hizkuntza politika berri baten testuinguruan kokatu behar da, eraginkorra izango bada, eta horretarako: a) Estatusari dagokionez,
|
euskarari
ofizialtasuna, lehentasuna, berezkotasuna eta ezagutu beharra aitortu behar zaizkio. b) Politika horrek honako ezaugarriak behar ditu: Toki Administraziotik Administrazio Nagusirainokoa izatea, sektoreartekoa eta sailartekoa, helburu eta epe zehatzak dituena, baliabidez ongi hornitua, norbanakoak eta guneak euskalduntzeari begirakoa, hizkuntza eskubideen bermea eskainiko duena, Euskal Herri osoan aplikatzeko modukoa, ikuspegi osoa duena, instituzioekin eta gizarte eragileekin egoki koordinatua, erabilera sozial normalizatua helburu duena.
|
|
|
•
|
Euskararen
ofizialtasun ezak eta hizkuntza politikaren edukiak euskarazko irakaskuntzaren eskaintzaren garapena mugatzen dute, batez ere.
|
|
|
Ordukoaren ondorengoak gara, eta, zer esanik ez, oinordeko eta partaideak. Hark eman zigun aukera paregabea
|
euskararen
ofizialtasuna aldarrikatzeko, eta euskarari, historian gutxitan bezalaxe, eremu eta esparru zehatzak bermatzeko, besteak beste, administrazioan, irakaskuntzan eta komunikabideetan, sustatze lana eta barne normalizaziorako lana ere baztertu gabe.
|
|
2008
|
|
|
Akitaniako Unibertsitate bakarra Bordelen izanen da laster.
|
Euskararen
ofizialtasunaz nire iritzia eman dizut jada. Laborantza Ganbara blokeatuta dago eta benetan sentitzen dut.
|
|
|
Munduko edozein hizkuntza ofizialetan itzulpengintza tresna osagarri bat da, ez ordea ofizialtasun hori bermatzeko baliabide bakarra eta oinarrizkoena. Gure ustez, eztabaida horri ekin behar diogu eta bide berriak ezarri
|
euskararen
ofizialtasuna bermatzeko. Horietako bat testuen idazketa elebiduna izan daiteke.
|
|
|
Nafarroako euskaltzaleak berriz atera dira kalera lurralde osorako
|
euskararen
ofizialtasuna eske. Legeak bakarrik ez du hizkuntza garapena bermatzen, begira Irlandara edo, gerturago, EAEko esparru askotara (administrazioa, Madrilen menpe diren guneak, kalea, etxea, lana...); baina legerik gabe hizkuntz garapen sendorik izan daitekeela fikzioa da egungo Euskal Herrian.
|
|
|
Euskararen berreskurapen prozesua hezkuntzan hasi zen, belaunaldi berrien euskalduntzea lortzeak, euskararen etorkizuna bermatuko zuen ustean eta neurri batean hala da. Hala ere, politika integral eta nazionala behar da euskara berreskuratzeko, herritarrak, eragileak eta instituzioak batuko dituena eta bizitzako arlo guztiak ukituko dituena,
|
euskararen
ofizialtasuna bermatu eta lehentasunezko hizkuntza gisa hartuz.
|
|
|
Ondare unibertsala izan arren latina hilik da, eta guk euskara bizirik nahi dugu. Euskaldun eta abertzale gisa, ez dugu onartuko hizkuntzaren ehorzketa eta, horregatik, beti aldarrikatuko dugu
|
euskararen
ofizialtasun osoa. Herrialde batzuen eskaerak desbideratzea, lokartzea edo ehorztea nahi du Estatuak.
|
|
|
«Oraindik urte batzuk pasatu dira
|
euskararen
ofizialtasuna erdiesteko»
|
|
|
Eta hori euskaltzaleen lanari esker. Oraindik urte batzuk pasatu dira
|
euskararen
ofizialtasuna erdiesteko».
|
|
|
Ez gaituzte tronpatuko. Urte eta hamarkadetan
|
euskararen
ofizialtasuna eskatu du euskalgintzak, gure hizkuntzaren biziraupenerako oinarrizko eta gutxieneko urratsa delako. Nazio Batuen Erakundeak ere ofizialtasuna aitor dezan eskatu dio Frantziari.
|
|
|
Baina oraingoan beha dago euskalgintza. Alta, garairik badago
|
euskararen
ofizialtasuna aldarrikatzeko, hau da momentua. Eragileek sudurra altxatu dugu eguneroko ildoen kudeaketatik etorkizunaz arduratzeko.
|
|
|
|
Euskararen
ofizialtasuna Nafarroa osoan eskatu dute
|
|
|
Euskararen estatus publikoaren alorrean urrats handiak eta sakonak egitea ezinbestekoa dela sinetsita, hogeita hamar laguneko talde batek Nafarroa osoan
|
euskararen
ofizialtasunaren aldeko manifestua aurkeztu du, Euskaraz bizitzeko eskubidearen alde lema hartuta.
|
|
|
Sinatzaileek uste dute,
|
euskararen
ofizialtasuna arautzen duen Euskararen Legea onartu zenetik, urratu egin direla euskal hiztunen eta nafar guztien hizkuntza eskubideak, eta ondorioak larriak direla. –Euskaraz ikasteko ezintasuna, isunak, euskararentzako diru laguntzen murrizketa, administrazioarekin harremanak euskaraz izateko trabak... orriak eta orriak betetzeko adina eskubide urraketa gertatu dira [hogeita bi urte hauetan].
|
|
|
Abenduaren 15ean 22 urte beteko ditu Euskararen Legeak, hain justu, Nafarroa hiru hizkuntza eremutan bereizten duena,
|
euskararen
ofizialtasuna eremu euskaldunera mugatuz. Hiru eremuetako euskaltzaleak bildu ditu, hain zuzen ere, manifestuak.
|
|
|
Finean, euskaraz bizitzeko eskubidea izateko. Nafarroako euskaltzale ugarik
|
euskararen
ofizialtasunaren aldeko manifestua sinatu dute horixe aldarrikatzeko. Bihar, halaber, manifestazioa eginen dute Iruñean, arratsaldeko bostetan, Golem zinemetatik abiatuta, Euskaraz bizitzeko eskubidearen alde.
|
|
|
Zentzu honetan, erreforma autonomikoak (lurralde batzuetarako direnak) nahikoa ez diren arren ez diegu ezetzik esaten, ganorazkoak badira behintzat. Dena den, gure aburuz, Euskal Herriko ikasle guztiak euskalduntzeko Hezkuntza Sistema Nazionala eraiki behar da (Euskal Herri osorako, euskaraz arituko dena eta euskal kultura zein identitatetik abiatzen dena) eta kalean euskaraz bizitzeko aukera egon dadin
|
Euskararen
Ofizialtasuna bermatu. Bidea egiten ari gara eta egingo dugu!
|
|
|
|
Euskararen
ofizialtasuna onartu nahi izateari ateak ixte zaizkio. Alta, Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) irudia indartzen da, azpiegitura eta ekonomia aldetik zeharo mugaturik dagoen tresna bada ere.
|
|
|
Uematik bertatik eta honek euskalgintzako beste eragileekin lankidetzan, modu iraunkor eta eraginkorrean, Euskal Herri osorako
|
euskararen
ofizialtasuna eskatzeko, esparru juridiko politiko berrian euskara ezagutzeko betebeharra arautua izan dadin lan egiteko, eta aginte judizial propioa aldarrikatzeko eta hor Euskararen epailea edukitzeko hizkuntz eskubideak urratzen badira, horiek zigortu egin dira, ezta? ...
|
|
|
Euskal Herrian euskaraz bizi nahi dutenek, ordea," egoera gainditu eta dagokiguna geure egin" nahi dutela azaldu dute. " Zapalkuntzaren urratsak,
|
euskararen
ofizialtasunaren bidean egin beharreko urrats bilakatu nahi ditugu, urratsez urrats, Euskal Herri euskalduna eraikitzeraino!".
|
|
2009
|
|
|
Horrenbestez, jarraian,
|
euskararen
ofizialtasuna Euskal Autonomia Erkidegoan aztergai izango da (II), baita Nafarroan ere (III). Azkenik, Ipar Euskal Herriko euskaldunen hizkuntza eskubideak aztertuko ditugu (IV).
|
|
|
II.
|
EUSKARAREN
OFIZIALTASUNA EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOAN
|
|
|
Azkenik, egungo Foru Gobernuak, Nafarroako eremu mistoan
|
euskararen
ofizialtasunik inolaz ere aitortzen ez duela aditzera ematen duen makina bat adibideren artean, honakoa gogora ekarri behar dugu: 2007ko apirilaren 10ean, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiak22, otsailaren 8ko 19/ 2006 Foru Aginduaren aurka jarritako administrazioarekiko auzihelegitea baietsi zuen.
|
|
|
2
|
EUSKARAREN
OFIZIALTASUNA ERAGINKORRA IZAN DADIN, BEHARREZKOA DEN HIZKUNTZA PLANGINTZA
|
|
|
III.
|
EUSKARAREN
OFIZIALTASUNA NAFARROAN
|
|
|
Ondorioz, NFBHLOrekin bat, badirudi
|
euskararen
ofizialtasuna Nafarroan, soilik," euskal hiztunen eremuetara" mugatzen dela. Aitzitik, aipatu Legeak ez du zehazten zeintzuk diren eremu horiek, eurak finkatzea etorkizuneko Foru Lege baten esku uzten bada ere.
|
|
|
Gure aburuz, ikuspuntu juridikotik, hori egiteko aukera ematen du Konstituzioko 3.2 art.ak; balizko etorkizun bati begira ordea, gerta liteke Foru Parlamentuak" euskal hiztunen eremuak" Foru Erkidego osora hedatzen direla adieraztea. Bada, kasu honetan, NFBHLO berberarekin,
|
euskararen
ofizialtasuna Nafarroa osora zabal liteke. Horretarako Foru Parlamentuan 26 boto lortzea aski izango litzatekeela esan beharra dago ere —jakina, adostasun handiagorik lortu ezean—; alegia, NFBHLOak galdatzen duen bezalaxe, erabateko gehiengoz Lege bat onartzea beharrezkoa izango litzateke.
|
|
|
Honetara, ezin dugu ahaztu Nafarroako Parlamentuak, 1980ko azaroaren 3an dagoeneko deklaratu zuela
|
euskararen
ofizialtasuna Foru Erkidego osora hedatzen zela, ondokoa xedatuz: " 1 Gaztelania eta euskara Nafarroako hizkuntza ofizialak dira.
|
|
|
Bada, honek gutxi aldatuko lituzke egungo arau markoaren materialtasuna zein aukerak. Hortaz, alde batera utzirik
|
euskararen
ofizialtasunaren inguruko eztabaida interesgarri hori —baina antzua ere izan litekeena—, une honetantxe, ikuspuntu praktiko batetik garrantzitsuena zera litzateke: Nafarroan, euskaldunen hizkuntza eskubideen berme maila zein den zehaztea.
|
|
|
Alabaina, sarritan ahazten dugu, Nafarroako euskararen Legea alderdi Sozialistak proposatuta onartu zela, eta lege egitasmoaren osotasunerako hiru zuzenketa aurkeztu zirela. Lehenak, Nafarroa osoan
|
euskararen
ofizialtasuna deklaratzea zuen helburu (Euskal Jeltzaleen parlamentu taldeak aurkeztu zuena). Gainerako bi zuzenketen arabera ordea, batak zioen egitasmoa ez zetorrela bat NFBHLOrekin (talde Popularraren zuzenketak, alegia).
|