|
2000
|
|
|
Euskal Herrian Euskarazek Euskal Herri osoan
|
euskarak
hizkuntza ofiziala izan beharduela aldarrikatzeko martxa abiatu zuen. Baionan hasi zen apirilaren lehenean eta hilaren 15ean iritsiko da Bilbora.
|
|
|
Aurtengo udaberrian Frantziako Estatuak, Erregio Kontseiluak eta Pirinio Atlantiarreko Departamenduak Ipar Euskal Herrirako hitzarmen berezia abian jartzea adostu zuten lehenbizikoz. Bertan, besteak beste,
|
euskararentzat
hizkuntza politikaren beharra aurreikusten zen, eta honen barruan bertako euskal irratien (Lapurdiko Gure Irratia, Nafarroa Behereko Irulegiko Irratia eta Zuberoako Xiberoko Botza) finantziaziorako aurrerapausoa ematen zen.
|
|
|
Baina, uste hori ez ote zen sortu aspaldiko gaztelar ikertzaileengandik? Gaur egungo hizkuntzalarien artean ez dago zalantzarik
|
euskara
hizkuntza preindoeuroparra dela. Horregatik, iturriak behar bezala erabili izan balitu jakingo zuen, bai horixe, Antonio Gómez Moreno eta Ramón Menéndez Pidal ikertzaile bikainek egoki eman zutela gai horren berri.
|
|
|
|
euskara
hizkuntza
|
|
|
|
euskara
hizkuntza
|
|
|
|
euskara
hizkuntza
|
|
|
|
euskara
hizkuntza
|
|
|
Radio Popular ek 1959an Iruñeko estazioa sortu zuen, baita bi urte geroago Loiolakoa, eta 1962an Donostiakoa ere.
|
Euskara
hizkuntza debekatua zen Franco-ren erregimenarentzat, eta behin gerra galdu ostean, hainbat euskaldun informazioa beren hizkuntzan jasotzeko eskubiderik gabe geratu ziren.
|
|
2001
|
|
|
Badakit, ongi jakin ere, elkarrizketa horretan euskaltzaleok, eta euskaldunok oro har, eraman handiko, zuhur, eta pragmatiko agertu dugula, galtzeko  baitugu irabazteko baino askoz gehiago:
|
euskara
hizkuntza ahula da, eta aldamenean dituen erdaren aldean ez du indar nahikorik izango, ez orain ez denbora luze batean, haiekin lehian sartzeko. Era berean, uste dut euskaldunok nahiko zilegitasunik badugula gaur egun euskararekin inolako  harremanik ez dutenei eskatzeko, behingoz, uler dezatela euskararen normalkuntza arrazoiz eta tinko defendatzea bateragarria dela, guztiz bateragarria, jarrera moderno, liberal, kosmopolita eta demokratiko batekin.
|
|
|
Ukazioen sukar horrek jota, —alde eta aldi guztietan—
|
euskara
hizkuntza bat bera dela ezin onartu dute; ezta ere euskal hiztunen komunitatea bakarra dela. Muturreraino eramanez apriorismo politikoa, dekretuka, inprimaki eta letreroak elebakartuz, lankidetza hitzarmenak hautsiz, zor duen diruaren ordainketa ukatuz, instituzio kulturalak mesprezatuz, jokabide beligerante eta probokatzailean.
|
|
|
Mezu hori positiboa da, ez du inor kaltetuko, eta, horrexegatik, gizartean hedatuko balitz gaur egun euskalduntasunetik urrun daudenenganaino iristeko egokia litzateke. Gainera, eta planteamendu honen haritik,
|
euskara
hizkuntza aurreindoeu ropa rra izanagatik gure hizkuntzak duen balio kulturala ez da ahuntzaren gauerdiko eztula; arrazoi sendoak ez dira falta bere balioa goraipatzeko.
|
|
|
Argumentu lerro nagusia, hala ere, beste hau da:
|
euskararen aldeko
hizkuntz politika euskaldunekin, euskaradunekin bakarrik egin behar da. Are gehiago, euskaldun" zaha rrekin", ez berriekin.
|
|
|
Inhibizioa, urru ntasuna, ausentzia ez dira euskarak behar dituen proposamen positiboak lantzeko jarrera egokienak.
|
Euskara
hizkuntza bizia da, eta bizi nahi duena, eta ez" altxorra"," hizkuntza beneragarria". Bat nator Xabier Kintanak egunotan idatzi duenarekin.
|
|
|
euskaltzalea da gaurinte resatuena euskarak erabilera balioa izan dezan, ez sinbolikoa edo identitarioa soilki. Hain zuzen ere euskal nazionalismoari euskalgintzatik egin zaion kritikarik gogorrena horixe izan da,
|
euskara
hizkuntza soil gisa ez hartuizana, sinbolo eta bandera gisa erabili izana, eta bazter utzi izanak bere balio komunikatiboak eta praktikoak.
|
|
|
Euskara ren aurkako estrategia ulertzeko giltzarriak, nire aburuz, bi dira; alde batetik, euskararen egoera soziolinguistikoa oso desorekatua izatea, eta, beste aldetik, abagune politikoaren aldaketak. Hirurogeiko hamarkadaz geroztik euskaltzaleen dinamismo eta kemenak indar handiko bultzada eman dio euskara eta
|
euskararen
hizkuntz komunitateari, harik eta aldaketa kualitatibo ia egonkorrakso rtzeraino. Bulkada horrek euskararen eraketa soziologikoa irauli egin du.
|
|
|
Euskara, nekazari/ arrantzale zaharreneuskalki eta aldaki ugaritan zatikaturiko hizkuntza izatetik kaletar gazte eskolatuen hizkuntza estandar eta erabilera askotarikoa izatera igaro da.
|
Euskararen
hizkuntz komunitateari dagozkion ardatz bi aipatzea nahikoa da esandakoaho rrela dela ikusarazteko: hezkuntza eta hedabideak.
|
|
|
Horrek, alabaina, ez du esan nahi aurkarien diskurtsoa aldatu denik, egokitu egin da, besterik ez. Horrela ulertu behar dira
|
euskararen
hizkuntz komunitatearen ildotik eraikitako guneen kontrako erasoak, helduen euskalduntze alfabetatzea dela (AEK), hedabide euskaldunak (Euskalerria Irratia, EITB...) edota hezkuntza alorrekoen aurkakoak (ikastolak, ikasmaterialak, euskal curriculuma...). Orain ez dute horrenbeste aipatzen euskarak ez duela balio goi mailako irakaskuntzarako, edo maitasuna adierazteko eta antzeko zozokeriak, garai batean zioten moduan.
|
|
|
Aurrenik eta behin, helduen euskalduntze alfabetatze prozesua eten egin nahi dute, hustu, desitxuratu eta ito gura dute.
|
Euskararen
hizkuntz komunitatera murgiltzeko helduen euskalduntze alfabetatze zubia txikitzean, erdaldunen gehiengo demolinguistikoak euskararen normalkuntzari galga egin diezaiola bilatzen dute. Nafarroan gertatu izandakoa gogoan izan behar dugu; 40.000 sinadura lege atzerakoia aldatzeko lortu izatetik sekulako eraso politikoa jasatera aste bakan batzuk besterik ez ziren pasa.
|
|
|
Alabaina, euskararennormalkuntzako beste alor batzuk askeagoak dira iraun bidean babes eta baliabide berriak eskuratzeko.
|
Euskararen
hizkuntz komunitatearen eraketan eraikitako tresnak komunitatean bertan daukate iraun ahal izateko bermerik eraginkorrena. Hala ere, euskaraz" normaltasunez" diharduten erakunde, elkarte eta ekimen pribatuek ez dute jarduera errazik eta ez dirudi erraztuko zaienik ere.
|
|
|
1. Azken urteotan
|
euskarazko
hizkuntza eta hezkuntza, euskalgintza oro har, auzitan jarrita daude. Nola interpretatu behar da astinaldi hau?
|
|
|
Aurreko interpretazioarekin bat etorriz,
|
euskararekiko
hizkuntz politikaren aurkako jarrerak linguistikoak ez diren zioengatik larriagotu dira. Izan ere, azken garai honetan ez da egon hain erantzun bortitza justifika zezakeen gertaera, egoera edo arautegi berririk.
|
|
|
Ene galde antzuak ezabatu zituen Kultura ministroaren mintzaldi kartsuak:
|
euskara
hizkuntza ikaragarria izana zen, paleolitiko aro monolitiko hieratiko garaitik hona, galera erraldoia zen munduarentzat, irabazte idorra aldiz euskararen bizarazteko dirua sartzekoa zuten botere publikoentzat, galtze guztiak irabaztea zirela labur bilduz eta azpimarratuz bukatu zuen diskurtsoa ministro eleketariak, kazetariak grabatzen eta slish slash argazki ateratzen ari ziren bitartean.... Mauleko suprefeta berriak eskularru zuriaz, mokanesa zela ustez, begi hegian isurtzen zitzaion ura lehortu zuen, zurrun ozenez.
|
|
2002
|
|
|
Nork daki, zer ikusteko eta zer ikasteko gauden oraindik. Ezagutzen ote dugu gure
|
euskera
hizkuntza bezala. Ez ote gabiltza indoeuropear hizkuntzen arauz eta izariz euskera neurtu edo mugatu nahiz?
|
|
|
«Bada batzuen artean tentazio benetan nabaria,
|
euskara
hizkuntza bera helburu eta xede absolutu bihurtzeko joera duena hain zuzen. Toki goxo, sekretu eta ezkutu bat, han, bihotzondo ezti eta xamurra euskararentzat gordez, baina aldi berean komunikaziorako mintzabide, tresna eta adiera gailu gaztelera aukeratzen duena.
|
|
|
Frantziako Estatuan hizkuntza gutxituak ez dira ofizialak. Nola garatu daiteke
|
euskararentzako
hizkuntza politika bat administrazio honen barnean?
|
|
|
Bestalde, EHUn orain hogei urte hasi zen euskal filologia erakusten.
|
Euskarari
hizkuntza gisara literaturari baino leku gehiago eman zaio, apika?
|
|
|
X. AIZPURUA. Argi dago,
|
euskararen aldeko
hizkuntza politikak dauden tokietan euskarak ospea eta indarra hartzen du, eta euskararen aldeko politikak ez dauden tokietan edota politika euskararen aurkakoa denetan, ez dago ospe hori. Nagusiki Nafarroaz ari naiz, orain, eta ez horrenbeste Iparraldeaz.
|
|
|
Alta, inkestaren emaitzak zeharka aztertzen badira, garai batean haurrak izanda, ondoren gazteen multzora igaro direnen erabilera portzentajean izan den jaitsiera nabarmena da, lurralde batzuetan besteetan baino indartsuagoa, eta horrek eskola eta ikastoletan, zonalde hiritartu eta erdaldunetan, non gazteen euskararen erabilera erabat anekdotikoa den, sumatzen den joera berretsi besterik ez du egiten. Bada, euskararen kinka larria gainditzeko eragotzi egin behar da kosta ahala kosta
|
euskara
hizkuntza akademiko soil bihurtzeko arriskua, hau da, eskola barruko esparruetan (eta ez guztietan) bakarrik erabilia izatekoa, ikasleen eskolaz kanpoko bizitzan inolako erabilpenik izan behar ez balu bezala. Eta horretan eskola eta ikastoletan erabiltzen ari garen metodologiak, orientabide orokorrak eta estrategien inguruan gogoeta sakona egiteko garaia iritsia da.
|
|
|
Ez da harritzekoa, beraz, AdolfoSuarez ek Paris Match eko kazetariari esan omen zionean esaldi xelebre hura? «Euskaraz ez dago fisika nuklearra ematerik»? iraintzat jotzea euskal kulturjendeak, eta erantzun ugari jasotzea; besteak beste Jose Ramon Etxebarriarena etaNatur Zientziak hiztegiaren, Aranzadi Zientzia Elkartearen eta Jakin en eskutik.Talde horiek, beraz, garrantzi handia izan zuten
|
euskara
hizkuntza unibertsitarioraegokitzeko bidean21.
|
|
|
– Hizkuntzalaritzan eta Hizkuntza Teknologietan,
|
euskara
hizkuntza hedatuenmailan (ingelesa, alemanera, espainola, frantsesa...) agertzea.
|
|
|
Estatuzentrismo horiek espainiartasuna eta frantsestasuna goresten dituzte, beste kulturak (kanpokoak, afrikarrak esate baterako?, edo bertokoak, okzitanoa, euskalduna eta abar?) arbuiatuz, edo exotismora kondenatuz. Zenbat aldiz ez ote dugu, ba, topo egin hedabideetan
|
euskara
hizkuntzaren gaiarekin! Euskara ederra da, hizkuntza exotikoa den heinean; euskara arbuiagarria da, euskaldunek hizkuntza gorengo maila sozial eta kulturalera eraman gura dutenean:
|
|
|
.
|
Euskara
hizkuntza eranskaria da, nahiz ez den eredurik gardenena. Flexio mailan osagai guztiak elkarren segidan eta independenteki datoz, ordena honetan:
|
|
|
Bestetik,
|
euskara
hizkuntza zaharra da, esan dizut lehenago Harri Arokoa dela, horrekin hasi dut bakarrizketa luze hau. Hori esan dizut, eta hori esaten da, eta idatzi ere, baina, tamalez, ez da arras egia.
|
|
|
Asko idatzi eta hitz egin da unibertsitate sistemarenantolaketari buruz. Hainbatek, euskarak estatus normaliz atua izan dezan, ezinbestekotzat jotzen dute
|
euskara
hizkuntza nagusia izango lukeen unibertsitate eleanitz bat, baina espreski baztertuta dago ideia hori oraingo lege arautegian. Hala ere, ideiaren beste bertsio bat aldarrikatzen hasiak dira azken bolada honetan, euskarazko Campusarena, alegia.
|
|
|
Baina lehenago aurkeztu ditudan arazo eta oztopoen zerrenda ikusita, gauzak ez ditut hain argi ikusten orain. Izan ere,
|
euskara
hizkuntza nagusia izango lukeen Campus edo unibertsitate gunearen ideiari ez deritzot, hasiera batean, gaizki, eta ez dut uste baztertu litzatekeen ideia denik; besterik izango ez balitz ere, unibertsitateak suspertzeko eta behar bezala aritzeko tresna gisa azter daiteke horrelako Campus baten ideia. Azken batean, ez litzateke onargarria izango hain garrantzitsua den gizarte eskari bati erantzuteko gai ez den eta unibertsitario gutxi batzuen zerbitzuan dagoen egitura erraldoi bat mantentzea.
|
|
|
Mitxelenaren pentsamoldeak, salbuespenak salbuespen, gizaldi osoaren ikuspegia markatu du, eta bere ideiak XX. mendeko azkenlaurdeneko paradigmaren eustarri sendoenetakoak izan dira. Ideia horiek, neurri handian behintzat, bideratu dute
|
euskararekiko
hizkuntz politikaren joana. Euskara kate goria bat da, zerbaiten osagarri, ikergai bat, irakasgai bat, dugun beste ezaugarri bat...
|
|
|
Gorabehera horietan euskaldunok ezin egon gaitezke eroso, aurrerapenak izaten badira ere ez dago ziurtasunik lortutakoa egonkortuko denik. Bide horretatik ez zaie erantzuten
|
euskararen
hizkuntz komunitateak dituen goi mailako formazio beharrei eta ez dago esaterik inoiz erantzungo zaien.
|
|
|
Beste unibertsitate horri EU2 deritzot; hizkuntza faktorea ez da EU2ren funtsezko osagai bereizgarri bakarra.
|
Euskara
hizkuntza mosaiko baten erreferente funtzionala izango da. " Euskal" da EU2 erre flexibokietengabe problematizatzen duelako hizkuntzaren arazoa, unibertsitatean euskarak duen erreferentzialitatea, alegia.
|
|
|
Azkenik, sasieuskal unibertsitatea dugun Mondragon Unibertsitatearenaukera Nafarroara eta Iparraldera zabalduko balitz, euskaraz burututako eredu" nazional" baten aurrean egongo ginateke. Aukera hau gauzatuko balitz,
|
euskara
hizkuntza nagusia izango litzateke, baina gaztelania frantsesa eta ingelesak ere bere garrantzia eduki lukete. Tamalez, Arrasatekoen egitasmoa enpresa mundura mugatzen da, hainbat eta hainbat ikasketei ateak itxiz.
|
|
|
Batetik, Euskal Herriko herritarren zati handi baten eskubideak, beharrak eta nahiakerrespetatzeko bidea irekita legoke, beste inorenak ikutu gabe. Bestetik, euskal kultura eta hizkuntzaren biziraupenaren bermea litzateke,
|
euskarak
hizkuntza gutxituarenestatusari utzi eta goi mailako hizkuntz funtzioak lor eta gara ditzan ezinbesteko tresna gisa. Hirugarrenez, Euskal Herriak behar duen berezko Hezkuntza Sistemaren bidean urrats garrantzitsua litzateke.
|
|
|
Eremu zabal eta desberdin horretan ari da birsortzen eta lantzen unibertsitatean lehiatzeko lotsarik izan behar ez duen
|
euskara
hizkuntza.
|
|
2003
|
|
|
Horregatik bilatu zituen beste hizkuntza batzuk; burdinaren, harriaren bidez, euskaraz hitz egin nahi zuen». Oteizarentzat
|
euskara
hizkuntza osoa zen, eta horrela, oso osorik, jaio zela zioen. Beste hizkuntza batzuk garatuz joan diren bezala, Historiaurretik osorik iritsi zaigun hizkuntza omen da euskara.
|
|
|
Radio Euskadi eta Euskadi Irratia baliabide ekonomiko eta tekniko berdinekin hasiko balira ere, ez lukete abiapuntu bera izanen. Horretarako beharrezkoa litzateke munduan milioika jenderentzako
|
euskara
hizkuntza normalizatua izatea.
|
|
|
Izan ere, Autonomia Estatutuak
|
euskararen
hizkuntza ofizialkidetasuna arautu zuen, eta, horrez gain, Euskal Herriko biztanle guztiei eskubidea aitortu zien, Administrazioarekin dituzten harremanetan hizkuntza hori erabiltzeko. Hizkuntza eskubide horiek guztiak ziurtatzeko beharrezkoak diren neurri eta bitartekoak jarri behar dira.
|
|
|
Hortakotz zaiku iduri Universidad delakoa behar dela lehenik ardietsi, eraiki, alharazi urte andana batez. Eskulan guzien jakitate egiazkoa errotikakoago, bai eta datxikon
|
euskarazko
hizkuntza heda lehenik, jende xehearen artean, eta gero ikus.
|
|
|
Eta horietarik zen Jean Etxepare jaun medikua eta aparteko pedagogoa bera. Iduritzen zitzaion beraz Hegoaldeko haurrideek beren Unibertsitatea behar zutela lehenik ardietsi, eraiki eta, urte andana batez alharazi,
|
euskarazko
hizkuntza lehenik jende xehearen artean hedatzeko gisan.
|
|
|
Esaldi xume horietan, Hegoaldeko euskal apologisten ideiak laburturik errepikatzen ziren. Hasteko,
|
euskara
hizkuntza nahasgabea, bere lehenbiziko garbitasunean mantentzen zela zioen Axularrek, iraganeko jatorri sakonei erreferentzia eginez. Ildo berean, uneko euskaldunak behinolako kantabriarrekin identifikatzen zituen.
|
|
|
Aranzadi Zientzia Elkartearen eta Jakin taldearen eskutik argitaratutako Natur Zientziak Hiztegia ere nolabaiteko erantzuna izan zen. Beraz, talde horiek garrantzi handia izan zuten
|
euskara
hizkuntza unibertsitariora egokitzeko bidean25.
|
|
|
Bai, badakit nik... etsai gehienek deretxoa alegia errespeta  tzen eta indar erakusketen aurrean baizik ez dutela amore ematen. Orain arte irabazi diren
|
euskararekiko
hizkuntza eskubide apurrak oro horrela erdietsi dira. Batzuetan armak eskuan eraman borrokarik izan ez balitz, deus ez genuen izango.
|
|
|
Sinergiak bildu behar dira helburu horretarantz. Unibertsitateetan" gauzak behar bezala eta euskal hiztunen eskubideen alde bideratzen ez badira,
|
euskara
hizkuntza nagusia izango lukeen campus edo unibertsitate gunearen ideia ez litzateke baztertu beharko88". Kontrako iritzirik ere entzun da, batzuek ghettoa ikusten dute hor, beste batzuek unibertsitate kalitaterik eza, beste batzuek espainolismoa.
|
|
|
Zer lor daiteke guraso euskaldunak alfabetatu gabe eta erdaldunak euskalduntzeko bidean abiarazi gabe? Zer egin dezake eskolak etxe barruko
|
euskararen aldeko
hizkuntza politika alde batera utzita. Ezer askorik ez.°
|
|
|
Azken urrats hori eman ezean euskalduntzea burutu gabe geratzen dela esan behar dugu. Ikuspegi horren arabera euskaltegiek
|
euskararen
hizkuntza komunitaterako atariak izan behar dute, eta euren funtzioa euskara ondo irakatsiz euskararen gizartean txertatzeko aukerak, trebetasunak eta gaitasunak landu behar ditu. Euskalduntze linguistikoari euskalduntze soziala eta instrumentala erantsi behar zaizkio arrakastatsua izan dadin.
|
|
|
Labur zurrean esanda, honako hau izan daiteke logika hori: orain honela gaude, eta duela urte batzuk hala geunden,
|
euskararen aldeko
hizkuntza politika ofiziala daukagun eremu hirukoitz honetan. Hortaz, aurrerapena nabarmennabarmena da, eta datuak eta ehunekoak lekuko.
|
|
|
Nafarroako Gobernuak
|
euskararen
hizkuntza akademia rekin itun bereizia sinatzea erabaki zuen," dirua zertan gastatu behar zen ezin genuelako erabaki". Nuria Iturriagagoitia gobernuko eledunak egin zuen aitorpena.
|
|
|
Nola baloratzen duzu azken urte hauetan Nafarroako agintariak
|
euskararen inguruko
hizkuntz politikaren esparruan hartzen ari diren erabaki eta neurriak. Zein eragin (kalte) uste duzu izan ditzaketela epe labur, ertain eta luzera begira?
|
|
|
Komunikabideek goitik behera erasotzen dute euskararen kontra, hizkuntza politikarekin nahastuz, hizkuntzen arteko gatazka sortuz,
|
euskara
hizkuntza gutxituen artean dagoenez gerora begira baliorik ez duela aldarrikatuz. Gasteiztik datorren kadukatutako jakia izango balitz bezala.
|
|
|
Azkenik,
|
euskararen kontrako
hizkuntz politikak ordain elektorala ekarri behar du. Horretarako bide bakarra gizabanako guztiengana iristeko bideak artikulatzea da etagezu rrezko informazio ofizialari aurre egitea errealitatea ikusaraziz eta errudunak seinalatuz.
|
|
|
Adibidez, EAEko gizartearen planteamendua ulertzeko, oso adierazgarriak dira" EAEko hizkuntz gaitasuna eta asmoak" ikerlanean jasotzen diren emaitzak. Horien arabera (www1.euskadi.net/estudios_sociologicos), jendeak
|
euskara
hizkuntza normalizatua nahi duela pentsa daiteke, ondoko zifrak kontuan hartuta: herritarren %81ek diote etorkizunean euskaraz eta gaztelaniaz, bietan berdin, hitz egin litzatekeela.
|
|
2004
|
|
|
Euskal Herriak jatorrizko hizkuntza eta nortasunaren aldeko bidea bide nagusitzat hautatzearekin ez al dio munduko aniztasunari zuzen eta egoki erantzuten? Euskal Herrian
|
euskara
hizkuntza nagusi izateak zertan ukatzen du ugaritasunaren kultura demokratikoa. Espainolek eta frantsesek dagoeneko ez al daukate bada euren berezko herrialdean nazio nortasuna ondo asko bermatuta?
|
|
|
den pertsona oro; euskaldun pertsona gizabanakotzat hartuta.
|
Euskararen
hizkuntza komunitatea berregiten ari dela kontutan harturik, euskararen ezagutza continuum moduan ulertu behar da, ezagutza ia zerotik euskaldun osatuenek osatzen duten nukleo garrantzitsuraino?. 3
|
|
|
esan omen zuen, eta gu beti txundituta geratzen gara atzerritar ospetsuek gure hizkuntzari dioten begiruneagatik.
|
Euskara
hizkuntza sinbolikoa bihurtzen ari dela diotenei arrazoia eman nahi diet. Zer uste duzue ari direla egiten hitz bakar batzuk soilik erabiltzen dituzten milaka pertsona eta profesional horiek, hizkuntza goratzen. Ez, hizkuntza bajatzen, sinbolismo hutsera kondenatzen.
|
|
|
españolaren morrontzapetik, españolaren errainu izatetik, europeera ren errainu izatera igarotzen garela. (...)
|
Euskara
hizkuntza normalizatua izango da, ai!, bizitasun eta sormen autonomorik gabea, gaitz horiek, begien bistan dago, ez dituelako inongo txukunbidek sendatzen?. 564
|
|
|
–Soziolinguistikari dagokionean normalkuntza esaten denean azken batean zera esan nahi da, hizkuntza batek bere hizkuntza komunitatean sortzen diren funtzio eta behar guztiei erantzuteko gai izan behar duela, praktikan hizkuntza bakarra. Kasu honetan
|
euskarak
hizkuntza komunitate euskaldunaren hizkuntza bakarra izan behar duela esan nahi du. Esan litzateke, beraz, normalizazioa ez dela elebitasun orekatua, normalizazioa ez dela koofizialtasuna, ez dela legezko izatea, baizik eta berezko definizioak hizkuntzaren nagusitasunaren eta lehentasunaren kontzeptuak dakartzala, eta nolabait, esklusibotasuna daramala?. 315
|
|
|
Funtzio formalen beharkizuna nabarmentzeko, Unibertsitatea bezalako hezkuntza eta kultura erakunde formala aipatuko digu hizkuntza normalizazioaren erakusgarri Deustuko Unibertsitateko irakasleak: ?
|
Euskarak
hizkuntza estimatu behar du izan Euskal Herrian. Halaber, gizartea zuzentzen dabiltzanek ere baliatu behar dute euskara; baserrian eta Interneten, euskara eremu guztietan gailentzea ezinbestekoa da.
|
|
|
Eromenak bere zurrunbilo nahasgarrian irents dezake euskaldun bizitzeko hautua egin badu.
|
Euskararen aldeko
hizkuntza hautua egin duzun neurrian, euskaldun izatea nekagarria dela ohartuko zara, gogaikarria. Batean, bestean eta hurrengoan, eta azkengabeko ahalegin tematian.
|
|
|
–Ikastolak urratu, landu, erein eta jorratu du hezkuntza proiektu berri bat: herri ohitura eta usadio galduak berreskuratu,
|
euskara
hizkuntza nagusitzat garatu, eleaniztasunaren kontzepzioa plazaratu, Euskal Herriaren osotasun territoriala defendatu, euskal historia eta geografia aurkeztu, euskal nazioaren proiektu eta sinbologia eragin, kantagintza, literatura, bertsogintza, pilota... unibertso euskaldun ustekoa eskolaratu?. 457
|
|
|
Oker ez banago, identitate ereduaren eta euskara erabileraren arteko lotura harremanaz ari zaigu hemen idazle donostiarra. Hain zuzen, ikaslearen talde identitatea erdalduna denean horrek ez luke
|
euskarazko
hizkuntza komunitatean integratzeko joerarik erakutsiko, eta, horrenbestez, euskara erabili ezean, ez luke behar adinako gaitasun komunikatiborik bereganatuko. Ikasle eredu horren erre ferentzia gune soziokulturala eta sentimentala espainiarra edo frantsesa izango litzateke soil soilik.
|
|
|
Euskal kulturarik gabeko
|
euskara
hizkuntza arrotza da euskaldun berriaren nortasunean. Ez dio zentzurik aurkitzen euskaldun izateari.
|
|
|
Atal honen hondarrekikoak egiteko, Euskalduntze eta Alfabetatze arloaren egungo krisia aipatu nahi dut.
|
Euskararen aldeko
hizkuntza politikaren porrota inon baino nabarmenago islatzen da euskalgintzaren sail honetan. Euskara ikasteko eta alfabetatzeko iturria agortzen hasia dago:
|
|
|
XIX.mendean zehar horren froga ugari dago eta bildu dira honezkero Bizkaiko Batzar Nagusietako euskarazko testuak A. Irigoien eta A. Urrutiaren lanetan.
|
Euskarak
hizkuntza bizia zen eta hainbat eremutan hizkuntza bakarra. Bai
|
|
|
Euskal gizartean bazuen izan berezko balio euskaldun ugari oraindik bizi zirelako. Beraz, Bizkaia edo Euskadiren independentzia lortu arte ez zen itxaron behar, euskararen zabalkundea eta geroa ziurtatzeko, batez ere
|
euskara
hizkuntza bizia zegoen tokietan. Hala ere, euskaltzaletasunaren aldeko grina pizteko, euskal abertzaletasuna premiazko politika zen, euskararen aldeko irrnotasuna sendotzeko.
|
|
|
ALVAREZ, Amaia;
|
Euskara
hizkuntza sexista al da. IN www. erabili. co m, 2004ko martxoaren 8an.
|
|
2005
|
|
|
Nik uste dut aldaketa handia egon dela AEK ko ikaslearen perfilean, helburuen arrakastaren seinale. Garai batean perfila oso argia zen, oso jende abertzalea etortzen zen, motibazio ia bakarrarekin,
|
euskara
hizkuntza nazionala zelakoarekin. Gaur egun esan daiteke esparru guztietatik datorrela jendea, batzuk koherentziagatik ikasten dute, beste batzuk beraien hizkuntza nazionala delako, eta beste batzuk lana topatu behar dutelako.
|
|
|
|
Euskara
hizkuntza hila dela ere erran izan da...
|
|
|
Nik ez dut ikusiko hori, baina egun batez pentsatzen dut dutela onartu
|
euskara
hizkuntza ofizialtzat Iparraldean, pentsatzen dut beharbada euskal departamendu bat ere emanen dutela, horretakoz naiz ni Batera plataformaren alde. Enetzat interesgarria da ikustea nola sortu den Seaska, nola sortu diren ikastolak, zer jasan duten, zer pairatu duten anitz urtez, eta nola gero ezagutuak izanak diren.
|
|
|
\ Euskarak, testuinguru eleanitzean, hizkuntza nagusi behar du izan hezkuntza komunitatean.
|
Euskara
hizkuntza akademiko soil bihurtu ez eta benetako komunikazio hizkuntza izan dadin, ikastetxearen jarduera eta esparru guztietan eragin behar da modu sistematikoan: eremu instituzionalean, hau da irakasle eta langileen artean, familia eta gizartearekiko harremanetan, zuzendaritza organoetan, zein eremu pedagogikoan, ikasgela barruan zein kanpoan.
|
|
|
Eta bertzetik, berriz ere Europako foro batetik heldu da: Nafarroan
|
euskararekiko
hizkuntza politika instituzionalak dituen okerrak zuzendu eta eskasiak betetzeko gomendioa.
|
|
|
Gizon euskaldun guziz ohoragarriak,
|
Eskuara
hizkuntzaren goresle handiak, Bozten dauku bihotza zuen arpegiak, Agur derautzuegu, oi gure loriak!
|
|
|
gaztelania eta, beste maila batean, ingelesa bezalako hizkuntza handi eta boteretsuak direla hizkuntza menderatzaileak. Hain zuzen ere honek ekarri du
|
euskararengan
hizkuntzen mailakako heriotzaren, adierazletzat har litezkeen zenbait ezaugarri egotea.
|
|
|
Bukatzeko, Zamanillo zer nolako ikerketa egiteko gai da euskara gutxi ezagutzeaz gainera, euskara benetan hiru hizkuntza direla eta elkar ulertzeko ez dutela balio esaten duenean? Berari
|
euskara
hizkuntza erabat arrotza zaion arren, ikerketa honetarako ez du apurrik ere ikasi, eta den dena 1905eko Azkueren hiztegiarekin konpontzen du (nahiz han ez den berak dioena esaten):
|
|
|
Euskoiberistentzat iberiera eta
|
euskara
hizkuntza berdinak dira, baina akitanierarik edo aitzineuskararik ez dute erabiltzen iberiera ikertzen dutenean. Ez dakigu horren arrazoia den ez dutelako akitaniera ezagutzen edota ezagututa ere ez duten aipatzen ondo ez datorkielako.
|
|
|
6 Zamanillo ren hizkuntzen arteko ahaidetasun harremanekin bukatzeko iberierak eta
|
euskarak
hizkuntza klasikoekin duten harremana aipatzea geratzen da.
|
|
|
Askozaz ere saiakera interesgarriagoak egon badira ere, ikerketok ez dute lortu
|
euskararen
hizkuntza ahaiderik aurkitu. Lehenik Hubschmid ek, eta berrikiago, Venemann ek, euskara eta europera zaharraren harremana aztertu zuten.
|
|
|
Izan ere, tubalismoa euskal hizkuntzari jatorri biblikoa ematen dion teoria purista edo garbizalea da. Tubalismoak
|
euskara
hizkuntza babilonikotzat hartzen du, hau da, Genesiaren arabera Babeleko nahasketaren ostean sortutako 72 hizkuntzatariko bat, Tubal-ek, Jafet-en semeak, Iberiar Penintsulara ekarritakoa. Beraz, tradizio biblikoko hizkuntza babelikoa, beste tradizio bibliko batekin nahasten da, tubalikoarekin alegia.
|
|
|
|
Euskarazko
hizkuntza eskakizunek eraginda, irakasleak birziklatzeko prozesuaabian jarri zen: IRALE programaren bitartez, euskara normalizazio bidean jarrinahi izan zuten hezkuntza arloan.
|
|
|
1983 urtetik aurrera, Elebitasunaren dekretua delakoan jasotzen denez,
|
euskara
hizkuntza ofizial bihurtu zen EAEn; elebitasunaren aldeko bideak, halaere, 80ko hamarkadaren hasieran egina zuen hainbat aurrerapauso. Artean, osoikasle gutxi zen euskaraz ikasten zuena eskola publikoetan eta ikastetxe horietakoirakasleen% 5 bakarrik zen elebiduna.
|
|
|
Gurera etorrita,
|
euskara
hizkuntza gutxitua izan arren —Europan zein Espainia eta Frantziaren barruan—, Euskal Telebistak sorrera beretik hartu zuen bikoizketaren bidea, nahiz eta azpidazketa ere baliatu izan duen garai eta saio jakin batzuetan.
|
|
|
|
Euskara
hizkuntza minorizatua izanik, esparru guztietara zabaldu behar da inoiz normalizatuko bada. Alegia, zinemara ere hedatu da.
|
|
|
Pegatinarik gabe, diru gutxirekin eta administrazio kontseilurik gabeko kazetaritza euskalduna ere abian da. Info rmazioa xede, aniztasuna bidelagun, software libreatresna eta
|
euskara
hizkuntza moderno gisa darabilen sortzaile belaunaldi bat bizi dugu. Adin, sexu eta maila zein ideologia ezberdinetako komunikatzaileak ditugu orain.
|
|
|
2 Bigarren atalak euskal hizkuntzaren analisi edo zatitze bat eskainiko du eta, honekin batera, baita gureganaino iritsi diren garai zaharreneko
|
euskararen
hizkuntz laginen eranskin bat.
|
|
2006
|
|
|
Miren Azkarate Jaurlaritzaren Kultur sailburua da, eta hortik begira idazten du hitzaurrea. Hiru probintzia biltzen dituen botere politiko autonomikoaren ikuspuntutik baina ez
|
euskararen
hizkuntza komunitatearen ikuspuntutik; botere nagusiak baimendu duen kontsentsu politiko mugatutik eta ez euskararen orekatik. Horregatik, euskarari buruz duen diskurtsoa sailburu ofizioa betetzean agertzen duen motibazioa+ ezagutza+ erabilera diglosikoa da:
|
|
|
Nafarroan, ostera, datorren urteko hauteskundeen jiran, UPN tarteko egongo ez den bestelako gobernua eratzeko itxaropena dagoenean, euskarak lehenbiziko pisura iristeko zailtasunak dituenean, horretara iristeko bidea egin ordez, hogeita hamargarren pisuaren bentanetan jarriko ote da indarra, euskararen inguruan aldeko iritziak bil daitezen ezinezko bihurtuz, hiztun kopurua emendatzeko urratsei, apalenak direnei bada ere, duela zenbait urte bezala, ateak berriro itxiz? Eta Iparraldean,
|
euskararen aldeko
hizkuntza politika bat gorpuztuz joateko abagunea ireki delarik, diren aukerak, lankidetzarako heldulekuak ez ote dira baliatuko direnak direlako gurdi horri tiraka ari zaizkienak?
|
|
|
" Helduen euskalduntzeak berreuskalduntze prozesuan indarra galdu duela oso nabarmena da" aurreko epealdian beste euskaldun berri espero genezake, are gehiago 86 tartean
|
euskararen aldeko
hizkuntz politika areagotu dela pentsatuko bagenu. Zehatzago, adin talde bakoitzean 81 tartean behatutako hazkuntza proportzioari eutsi izan balitzaio 86 epealdirako 29.600 euskaldun berri edo gehiago espero genezakeen.
|
|
|
Aniztasuna administrazio, lege eremu eta zonalde linguistikoei begira. Corpusaren behin betiko batasunaren oinarria, euskara batua, ezarria badago ere
|
euskararen
hizkuntza estatusa udalerriz udalerri, ia zonaldez zonalde, ezberdina baita. Euskal Herri osorako plangintza orokor batek nekez hel liezaioke hizkuntz egoeraren aniztasunari euskarak pairatzen duen hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin gabe; batez ere, oinarrizko diseinua irekia denean.
|
|
|
Diglosiataz hitz egiten da bi hizkuntzen arteko erabilera oso argiki berezia delarik. Adibidez, Frantsesa hizkuntza formal, ofizial eta prestigioduna den bitartean,
|
euskara
hizkuntza arrunta bezain gutxietsia lez ikusia da. Pentsalari horien arabera, pratika linguistiko horien banaketa egonkorra zein orekatua da.
|
|
|
estatusa, korpusa, jabekuntza, hizkuntza jarrerak aldakortasun linguistikoa: aldakortasun geografiko, sozial eta erregistro mailakoa, hizkuntz galera estrukturala, euskaran oinarritutako pidginak, AEBetako
|
euskara
Hizkuntza, identitatea eta kultura: bertsolaritza, tratamendua, generoa eta hizkuntza, abertzaletasuna eta hizkuntza, etnizitatea, euskara eta kultura alternatiboa.
|
|
|
Donezteben %73, 32 euskalduna da eta 12,87 ia euskalduna, azken erroldaren arabera.
|
Euskara
hizkuntza ofiziala da. Herritarrek euskara erabiltzeko eta euskaraz harrera izateko eskubidea dute.
|
|
|
278 Pio Baroja-k, adibidez,
|
euskarak
hizkuntza literario eta zientifiko gisa ez duela balio uste zuen, ik. TORREALDAI, J. M., aip. lib., 47; baina ez zuen pentsatzen hil egin behar zuenik (ez zuen nahi hil zedin). Errusia edo Austria Hungariako Inperioei begiratzea aski zen, printzipioz posibilitatea ikusteko –orduan! –, hizkuntza bat ahozko hizkuntza gisa ederki bizi zedin, eta ez izan literarioa.
|
|
|
Bitxia delako, bitxia denez, mendebaldeko Europan gisa horretako hizkuntza gertaera.
|
Euskara
hizkuntza indoeuroparren itsasoan irla harrigarria eta erakargarria da, misterioaren eta are exotikotasunaren izpiek ukitua.
|
|
|
Besteok, berriz, bigarren mailako kasutxoak, betegarriak ia. Tira, eztabaida ozpintzen hasia denez, hementxe utziko dugu; besterik gabe, gure proposamenari eusten diogula gogorarazi nahi dugu, etorriko diren belaunaldiek zinez eskertuko digutelakoan, eta
|
euskara
hizkuntzen mapan lehiakorrago bihurtuko dugulakoan. Ergatiboari, nolanahi ere, gure hizkuntzaren historian izan duen leku nabarmenagatik, ez diogu ukatuko merezi duen omenalditxoa.
|