|
2000
|
|
|
Hilaren hasieran EGMk egin neurketak 80.000 entzule eman dizkio Herri Irratiari. Alegia, SER irratiaren gainetik eta Euskadi Irratiak baino 7.000 entzule inguru gehiago(
|
euskararen
presentzia Herri Irratian, %30 bueltan dabil). Joan den abenduan ere EGM eta CIESek entzule kopuru handiena izatetik oso gertu jarri zuten Herri Irratia.
|
|
|
Alde batetik euskaltzalea ez den edo euskararekin kontakturik ez duen maliziarik gabeko zenbait jende arruntarengan, ezezagunaren aurrean sortzen ohi diren mesfidantza, zalantzak eta uste okerrak agertu dira, eta nahasmen interesaturako eremu ezin hobea bilakatu dira. Bestaldetik badira, ere bai,
|
euskararen
presentzia gero eta nabariagorekin kaltetuak edo beldurrez sentitzen diren gizarte sektoreak: unibertsitate eta hezkuntza egituretako partaide zenbaiten jarrera litzateke horren adibide argigarria.
|
|
|
Euskarakgutxienez izan duen agerraldia zehazteko, EUSTAT Erakundeak urtero argitaratzen duen EuskalEstatistika Urtekariaren azken alean udalez udal jakinarazten diren datuak erabiliko dira, euskararengutxieneko erabilera portzentajea, bertan azaldutako multzo euskaradun jakin guztien portzentajeenbatuketaren araberakoa izanik. Halaber, aipatutako euskararen gutxieneko presentziaz gain, gazteeneizuzendutako irratsaioetan,
|
euskararen
presentziak EUSTATen datuetan ageri den adin talde horreneuskara ezagutzaren mailaren parekoa izan du gutxienez (138/ 1994 Dekretua, martxoaren 22koa).
|
|
|
artikuluaabiapuntutzat hartuz, bere kezka eta harridura agertzen du: . Nola uler, horretara, etaurrats hori (euskara hutsezko Unibertsitatea) eskuragarri agertzen zaigun unean, oraindik ere Arkitektura Eskolan, Farmazia Fakultatean, are Erizaintza Eskolan ere (eta hauxe da hiruotan larriena zenbait alderditatik)
|
euskararen
presentzia etaerabilpena hutsaren hurrena izatea?? (25, 10).
|
|
|
informazio lokala garatzea, euskara suspertzea eta kulturaren indar biziak biltzea herri dinamika sortzeko.
|
Euskararen
presentzia emendatu egin zen apur bat denboraren joanean, 1995ean irratsaioen %80 euskarazkoak baitziren (Bidart, 1995). 1982ko uztailean hasi ziren emititzen Libarrenx eko gaztelutik, antena Zalgize-ko tontor batean ipinita.
|
|
|
Euskaraz katalogatzeko tresnak prest daudenean, Kultura Saila katalogoetan
|
euskararen
presentzia areagotzen ahaleginduko da, horretarako udal liburutegi batzuekin lankidetzan ariko delarik.
|
|
2001
|
|
|
Azaroaren 5a eta 11 bitartean euskararen astea antolatuko du euskarak toki publikoetan bere lekua izan dezan eta publiko zabalari hurbil dakion helburu izanik. Halaber, Herriko Etxeetan
|
euskararen
presentzia areagotzeko neurriak hartzea eskatuko dute. Izan ere, kalean euskararen erabilera apaldu izanak areagotu egin du bizi publikoan sustatzeko beharra.
|
|
|
Hizkuntzari dagokionez, «Goienkaria»ko orrialdeetan euskara batuak nagusi izaten darrai, eta, era berean, tokian tokiko
|
euskarak
presentzia handiagoa du herri aldizkari berrituetan.
|
|
|
gisasumatzen dute askotan euskara ikastearena, lana aurkitu ahal izateko ezinbestekogiltza moduan, edo gainditu beharreko ikasgai moduan. Kalean eta gizarte bizitzaren edozein arlotan,
|
euskararen
presentzia hutsaren hurrengoa da, eta erdalhiztunak ez du inolako eragozpenik eroso asko bizitzeko.
|
|
|
7 Soziolinguistikarekin lotzen direnak: gizabanako bakoitzaren jaioterria,
|
euskararen
presentzia bizi den herrian, gizabanako bakoitzaren sare soziala (gertukoa eta urrutikoa), euskararen behar mota, eta abar; batez erehizkuntza (ak) erabilera linguistikoarekin lotuz.
|
|
|
Planteatu eta baieztatu den ereduak erakusten duen bezala, euskararen erabilera bultzatzeko,
|
euskararen
presentzia edo euskaldunen trinkotasuna ziurtatzeada oro har funtsezkoena subjektuen testuinguruan. Horrekin ez dugu ezer berririkesaten, euskal testuinguruan eta euskararen egoerari buruzko ikerketek eten gabehori bera esan dutelako, batez ere azkeneko epealdian burutu direnek.
|
|
|
Egungo egoeran oso beharrezkoa daeuskararen ezagutzaz eta jabetzaz edo ikaskuntzaz jardutea eta aztertzea, horiekgabe ezinezkoa delako euskararen erabilera; baina premiazkoa dena, edo lortubehar den azken helburua?
|
euskararen
presentzia eta erabilera da. Bestalde, ikerketa gehiago eta ezagutza handiagoa dago euskararen jabekuntza prozesuariburuz, erabilera prozesuari buruz baino.
|
|
|
2 Euskararen erabileran gehien eragiten duten aldagaiak soziodemografikoakedo sozioestrukturalak dira (EJ, 1995; Siadeco, 1991),
|
euskararen
presentziaren dentsitatearekin, edo trinkotasunarekin, zerikusia dutenak: 1) Lurraldearekin erlazionatuak, euskaldun proportzioa kasu; 2) Eremu sozialarekin lotuak, euskaldun proporziorik handiena eta euskararen erabilerahandiena eremurik gertukoenetan (familian, batik bat) gertatzen delako; 3) Norbanakoarekin zerikusia dutenak, bakoitzaren sare sozialaren euskaldun proportzioa (kantitatea) eta harremanen maiztasuna (intentsitatea) kasu; 4) Mintzakide moten araberakoak.
|
|
|
1 Euskararen normalkuntza, Euskal Herrian
|
euskararen
presentzia eta erabilera arrunta, osoa eta nahikotasunezkoa helburu duena (Sanchez CarrionTxepetx, 1987);
|
|
|
Ez oraindik aspaldi, bazen gurean ia elebakartasuna aldarrikatzen zuenik, eta bazirudien euskararen mesederako hobe genukeela beste hizkuntzak ahaztea, edo ahalik eta gutxien erabiltzea. Egun, euskararen aldeko aldarrikapena eleaniztasunaren baitan egiten da, eta mundu eleanitzean
|
euskarak
presentzia duina izatean datza erronka. Pena hartuko nuke elebakar espainolen erasoak gure artean gaztelaniaren eta erderen aurkako jarrerak berpiztuko balitu.
|
|
|
Momentuz esan daitekeena da, a) Erasoak forma politikoa duen kasuetan. Nafarroan euskara ohiko eta kaleko hizkuntza izatetik kanpoko eta ezkutuko izatera pasatzeko urratsak egin dituzte,
|
euskararen
presentzia oinarrizkoena bera —paisaia linguistikoa— erabat erdaldundu nahi baitute. Bide honi ekindakoan, modu batera edo bestera gauzatzeko bidea egingo dute, ja rrera aldatu ezean.
|
|
|
Euskarak atzera egin duen bakoitzean, gizartearen mugimendu natural edo hautu kulturalak ez baino erabaki politikoak izan dira benetako eragileak, eta kasu honetan ere tresnarik eraginkorrenetakoa erabiltzen jakin dute" Del Burgo’s boys" hauek. Ez dago jada euskaraz idatzitako kartelikUnibertsitate eta Hizkuntza Politikarako zuzendaritzan; hainbat eta hainbat inprimaki gaztelania hutsez eginak daude dagoeneko;
|
euskararen
presentziak galdu du dagoeneko hainbeste kostatako eremuaren zati bat behintzat.
|
|
2002
|
|
|
Zoritxarrez, estreinaldi gehienak gaztelaniaz izaten direla dio Gorostizak. Horrexegatik,
|
euskararen
presentzia nahiko murritza da aldizkarian.
|
|
|
administrazioaren terminologia normalizatzea, unibertsitatearen jardueran euskara sartzenlaguntzea eta euskararen irakaskuntza antolatzea. Bere asmoen artean Euskal Ikaskuntzen Programa zegoen, eta baita
|
euskararen
presentzia indartzeko beharrezkoakziren proposamen eta ekintzak zehaztea ere (Asiron, 1997). Euskara Zerbitzuakegindako azterketaren arabera, euskarazko klaseak hartzeko eskaera eskaintzabaino askoz handiagoa izan zen ikasturtean.
|
|
|
Azken emaitza, ordea, nahikoonargarria izan zen Nafarroako testuinguru politikoari eta linguistikoari erreparatuz (Monreal, 1997, 75). Handik gutxira, 1995eko abuztuan, berriro hauteskundeak egin ziren, eta errektore aukeratu zen Antonio Perez Prados ek eta beretaldeak
|
euskararen
presentzia mugatzeko bidea hartu zuten. 1996an HizkuntzaNormalizaziorako Batzordeak prestatutako zirriborroari osoko zuzenketa aurkeztuzion errektore taldeak.
|
|
|
|
Euskararen
presentzia ezinbestekotzat zutenek Udako Euskal Unibertsitateazuten buruan. UEUri zegokion bai Euskal Unibertsitatearen proiektua finkatzekooinarriak zehaztea, baita bere jarduerarekin aldarrikapen horren erreferentzia izateaere.
|
|
|
Hirugarren pentsaerarentzat
|
euskararen
presentzia onuragarria ez ezik, ezinbestekoa zen unibertsitateari. Euskal, abizena eransteko orduan.
|
|
|
6.1
|
Euskararen
presentzia unibertsitate eta gizartearen arteko harremanetan
|
|
|
Azpiatal honen bitartez, unibertsitateek gizartearekin duten harremana nolakoa den eta arlo horretan
|
euskararen
presentzia zein den ezagutzen ahalegindu gara.Egiaz, oso zaila da sektore honen argazki orokor bat egitea. Hiru harreman motabereiz eta azter ditzakegu:
|
|
|
Enpresen eta unibertsitatearen arteko harremanetan, euskara oraindik oso faktore txikia da, ia zeroaren hurrengoa. Dena den, komunikabideek, telekomunikazio konpainiek, eta zerbitzuetako enpresek, gero eta
|
euskararen
presentzia handiagoa behar dute beren ustiapenean. UPV EHUren kasuan, enpresa munduarekinduen harremana sendotzen ari da.
|
|
|
Mondragon Unibertitateak ere harreman handiak dituindustria munduarekin, batez ere MCCrekin. Bi kasuetan, hala ere,
|
euskararen
presentzia oso eskasa da zeren, arlo honetan, euskara baino gehiago errentagarritasunabaita enpresaren eta unibertsitateen lehentasuna.
|
|
|
Hala ere, eskaintzen den titulazioaerdaraz irakasten da soilik. Azkenik, UPV EHUk antolatzen dituen ekitaldi kulturalugarietan (hitzaldiak, erakusketak, antzerkia, etab.)
|
euskararen
presentzia nahikotxukun zaintzen dela esan daiteke, kirolaren alorrean izan ezik, non, ia denaerdaraz egiten den.
|
|
|
Zerbaiten egoera aztertzeko, eduki ditzakeen egoera posibleekin alderatubehar da. Hemen ere,
|
euskararen
presentzia eta indarra aztertzeko, zerbaitekinalderatu behar dugu. Zerekin, ordea?
|
|
|
Horren ordez, EuskalHerriko unibertsitateetan dagoen egoera aztertzea erabaki dugu, eta unibertsitatehorietan erdarek duten egoerarekin alderatzea, nahiz eta jakin metodo horrekikuspuntu partziala baino ez digula eskainiko. Esate baterako, gure metodoarekinEuskal Herriko unibertsitateetan ikutzen ez diren gaietan ez dugu gabeziarikikusiko, edo
|
euskararen
presentzia gaztelaniazkoaren adinakoa izatearekinkonformatuko gara, nahiz eta agian hori Bretainia Handian ingelesez egindaitekeenaren zati txiki bat besterik ez izan. Eragozpen horiek begi bistakoak dira, baina, esan bezala, mundu osoko unibertsitateen balorazioa egitera ausartzen ezgarenez, Euskal Herriko egoerara mugatuko gara hein handi batean.
|
|
|
Motibazioa/ zergatiaMotibazioa saileko bileretan
|
euskararen
presentzia gehitzea da.. Sailean egindako inkesten arabera, saileko bileretan euskararen presentzia handituegin behar da.o Portaera eredua. Gai direnen aldetik?
|
|
|
Motibazioa/ zergatiaMotibazioa saileko bileretan euskararen presentzia gehitzea da.? Sailean egindako inkesten arabera, saileko bileretan
|
euskararen
presentzia handituegin behar da.o Portaera eredua. Gai direnen aldetik. Dena Euskaraz 24?
|
|
|
Plangintzarik ezarenondorioak begi bistan daude: euskarazko irakasgaiak murriztea (ia guztiak Magisteritzan), irakasle euskaldunak ez kontratatzea,
|
euskararen
presentzia gutxitzea, sektore euskaltzaleen aurkako errepresioa...
|
|
|
Emisora hori 1979an sortu zen Iruñean Sorgina Irratia30 izenarekin, eta bere sorreran ORT PT alderdiarekin lotuta jaio zen arren, beste taldeengana ireki zen beranduago, eta bakoitzak irratsaio propioa zuen.
|
Euskararen
presentzia, ordea, oso murritza zen. 1980an Radio Paraíso izena hartu eta mantendu zuen 1984an itxi artean.
|
|
|
Erabakia polemikoa izan zen, eta auzian dago oraindik, aurreko atalean azaldu den moduan, batez ere kontuan hartuta irratiaren bideragarritasun ekonomikoa, autofinantzazioa? kolokan dagoela, eta, beste aldetik,
|
euskararen
presentzia testimoniala dela. Bere aldetik, EHUko32 Gizarte eta Komunikazio Zientzietako Fakultatean Irrati Laborategia dago, eta Leioa Irratia33 adierazleaz irratsaio parrillak emititu diren arren, ez da emisora moduan ari, eta ikasleentzako praktika tailerra da; hala eta guztiz ere, nahi duten ikasleek beren saioak egiteko aukera dute eskola orduetatik kanpo.
|
|
|
Hasieratik euskara eta gaztelania konbinatu zituen programazioan, eta
|
euskararen
presentzia oso nabaria zen, programazioaren %70 euskaraz emititzen zuela aitortzen zuen irratiak?, zuzendaritzaren asmoa euskara nagusitzea baitzen:
|
|
|
Baina hori hala izanik ere, ezin da ukatu
|
euskarak
presentzia handia duela Euskal Herriaren zati handi batean. Komeni da hau gogoraraztea, zeren ez baita egia, esan dizudan gisa, gauzak ez direla aldatu.
|
|
|
Ez da erraza hitz bitan azken 25 urteko ibilbide zurrunbilotsu honetan eman diren elementu guztiak modu sinplean adieraztea, baina gaurko errealitatea rekin lotuz bai esan genezakeela, funtsean urriak izan badira ere, zubi gisa baliagarri izan direla eta aurrerapausoa suposatu dutela; horren lekuko gai hau Unibertsitatean bertan eztabaida guneetan erdi erdian pil pilean egon izana,
|
euskararen
presentzia (UPVn behintzat) eremu zabalagoetara hedatzea, EIRE erakundearen sortzea, UEUren egonkortze eta sendotzea, ikasleen kontzientziatze eta alternatibak plazaratzea... Eta hori guztia Unibertsitatetik bertatik eman izan bada, ez dira makalak izan gizarte zein arlo politikotik egindako eta eskainitako ekarpenak, aldarrikapenak, baita alternatibak ere (Uniekimena...).
|
|
|
3. Goian aipaturiko LRU Legeak ez zuen aukerarik eman irakasleria behar bezala antolatzeko, ez eta Euskal Herria bere baitan hartuko lukeen barrutia eratzeko ere. 1998an Eusko Jaurlaritzak erabakitako Unibertsitate Legeak Espaijakn 202 niako markoa onartzen zuen bete betean eta ez zuen
|
euskararen
presentzia Unibertsitatean bermatzeko balio izan. 2001eko Espainiako Unibertsitate Lege berria aurreko guztiak baina zentralistagoa dugu.
|
|
2003
|
|
|
1992an %75ekoa zen kopuru hau. Halaber, hamar urteko epea hartzen duen azterketan ageri denez, unibertsitate mailan
|
euskararen
presentzia txikia dela dio ikasleen %75, 6ak.
|
|
|
Horrela laburbildu zituen Jaxinto Setienek: «euskal historiaren ezagutza eskasa, gizarte zientzien parzialtasuna eta globalizazioaren eza, hiztegi tekniko berezituaren premia, ikerlanen falta gorria,
|
euskararen
presentzia motza, gizarte zientzien irakaskuntza arazoak eta abar». Bigarren ahulezia hitzaldietan esandakoak testu idatzira eramateko ezintasuna zen, UEUren Giza eta Gizarte Zientzia sail gehienen arazo bera.
|
|
|
Hirugarren jarrera zutenen ustez,
|
euskararen
presentzia onuragarria ez ezik, ezinbestekoa zen unibertsitateari. Euskal, abizena eransteko.
|
|
|
Irakasleen artean, %6, 4 baino ez zen euskaraz zekiena eta %5, 5ek erdizka egiten zuen, %9 ikasten ari zen eta %88k ez zekien. Ikasleen %70ek
|
euskararen
presentzia unibertsitatean beharrezkotzat zuen; irakasleen artean, ordea, %54, 1 baino ez zen horren aldekoa. Are gehiago, irakasleen %30ek ez zuen euskara ikasi nahi, nahiz eta lan-orduetan aritzeko aukera eduki.
|
|
|
34 Zuberogoitia, A., (2003):
|
Euskararen
presentzia gaur egungo pren  tsa elebidun abertzalean, doktorego tesia.
|
|
|
gure gizartea ren baitako erakunde, talde eta elkarteetan —pribatu zein publikoetan— euskararen erabilera ziurtatzea, hori horrela izan dadin gure hizkuntza —gutxienez— erdararen pare jarrita. Eta
|
euskararen
presentzia hori bermatzea are errazago (eta merkeago) litzateke egunero egunero sortzen ari diren erakunde, talde eta elkartebe rrietatik abiatuta, eratze unetik bertatik euskara kontuan hartuz.
|
|
|
999ko abendutik aurrera, Nafarroan atzerakada sekulakoa jasan du
|
euskararen
presentzia publikoak. 1999ko bukaeratik aurrera, historia hurbilean lehen aldiz, Nafarroako gobernu batek ondare biziaren kontra egin du, zuzen zuzenean, tapakirik gabe.
|
|
|
Administrazioan
|
euskararen
presentzia ezabatzeko dekretua
|
|
|
Nafar guztiak dira eskubide horien titularrak eta administrazioak herritarrek aukeratzen duten hizkuntza bermatu behar du, irakaskuntzan, administrazioan eta hedabideetan. Aldi berean,
|
euskararen
presentzia bermatu eta hizkuntza ikasi dutenek erabileran ere trebatuak izan daitezen baliabideak ezarri behar ditu.
|
|
|
Duela urte pila galdu zen hemen euskara; horregatik,
|
euskararen
presentziaren historia berri xamarra da. Euskal hiztunak bakar batzuk besterik ez dira, gehienek bihotzean daramate euskara hainbat nafartarrek bezala, eta euskal sena mantentzea zaila da beraientzat.
|
|
|
|
Euskararen
presentzia hori baino zabalagoa da ordea Parisen, eta Eusko Jaurlaritzak ere badu bere stand a. Azkarate sailburua bertan izan da, ondoren urtero egin ohi duten Euskal Etxeari bisita eginez (maltzurkeria hutsa da hau:
|
|
2004
|
|
|
Pasa den ostegunean duela bi hilabete demoek egindako mus txapelketan atxilotutako 63 demoen aurkako epaiketa egin zen. Baiona eta Hendaia arteko trenbideetan egin zuten mus txapelketa SNCF tren konpainiak
|
euskararen
presentzia berma dezan eskatzeko. 63tik hamar inguru Hegoaldekoak ziren eta epaiketan euskaraz mintzatu ahal izan zuten, epaileak haientzat itzultzailea onartua zuelako.
|
|
|
Bost eskakizun egin dituzte hiru elkarteek: euskararen ofizialtasuna, euskarazko irakaskuntzaren eskaintza sistematikoa, hiru sareentzako medio propioen ezagutza,
|
euskararen
presentzia baloratzea ikastetxeetan eta euskara komunikazio tresna gisa bultzatzea. Hiru Sareta elkarteak abenduaren 11n, Baionan, euskarazko irakaskuntzaren aldeko manifestazioa egingo du.
|
|
|
jendea euskaraz artatzeko gai denak badauka abantaila soilik gaztelaniaz ari denaren aldean. Askotan,
|
euskararen
presentziak jendea motibatu egiten du produktu bat edo bestea erosteko orduan. Bestalde, euskara gure enpresen bereizgarria ere bada.
|
|
|
Zailtasunak, antza, ez zituen gainditu, euskaraz seiren bat titu lu besterik ez baitziren agertu. Beste aldizkariekin ere antzeko zerbait gertatzen da,
|
euskararen
presentzia oso testimoniala deJa. Dena den, ondoko tauletan ze haztuta datozen datuei begiratzen badiegu, Aranari euskal idazle deitzeko adi na arrazoi badela iruditzen zaigu (106).
|
|
|
• Hainbat urte horrelakorik gabe igaro ondoren," Euskadiko Liburutegien Sistema Nazionalaren I. Jardunaldiak" antolatu ziren 2003ko urrian:
|
euskararen
presentzia hutsaren hurrengoa izan zen (lau txostenetik bat bera ere ez, hamazazpi jakinarazpenetatik bat bakarra). Geroxeago," Euskal Ondare Bibliografikoari buruzko Mintegia" egin zuten, erdara hutsez.
|
|
|
Diru iturri publikoetan bigarrenak gobernu autonomikoak dira, Eusko Jaurlaritza eta Nafarroako GobernuForala, hain zuzen ere, hurrenez hurren, gehiagotik gutxiagora, emandako diru kopuruaren arabera. Biek ala biek, laguntza sistemak dituzte indarrean
|
euskararen
presentzia komunikabideetan sustatzeko, askoz hobeto hornitua, nola ez, Eusko Jaurlaritzarena (guztira 450.000 euro inguru telebista lokalentzat 2002 urtean), Gobernu Foralarena baino (100.000 eurora ez da heltzen telebista lokaletara zuzendutako diru laguntza). Baina, ez batena ez bestearena ez dira nahikoak euskarari leku duin bat ziurtatzeko telebistagintza lokalean, programazioko atalean ikusiko den bezala.
|
|
|
Egitura honetan euskara da inongo zalantzarik gabe kaltetuen atera dena. Izan ere,
|
euskararen
presentzia telebista lokaletan hutsaren hurrengoa da, 10 grafikoan jasotzen den bezala.
|
|
|
Uste duzu leku handiagoa izan lukeela? Zein izango lirateke
|
euskararen
presentzia sustatzeko modu egokiak?
|
|
|
Telebista lokaletan
|
euskararen
presentzia areagotzeaezinbestekoa da. Hori lortzeko, horretarako beharrezkoa den esparrua ezarri da.
|
|
|
|
Euskararen
presentzia telebista lokaletan, gaur egun, oso murritza da, salbu eta kasu jakin batzuetan, herri txikiagoetako telebista lokal batzuetan alegia. Hiriburuetan, aldiz, zenbait esperientzia egin izan dira, baina egia esan duela bost urte inguru euskararen presentzia handiagoa zen gaur egun baino.
|
|
|
Euskararen presentzia telebista lokaletan, gaur egun, oso murritza da, salbu eta kasu jakin batzuetan, herri txikiagoetako telebista lokal batzuetan alegia. Hiriburuetan, aldiz, zenbait esperientzia egin izan dira, baina egia esan duela bost urte inguru
|
euskararen
presentzia handiagoa zen gaur egun baino. Telebista lokalaren izaera defizitarioa k, komunikabidea irekita mantendu ahal izateko etengabe kapital hedapenak egitera behartzen baitu, euskarak zabalkunde txikiagoa edukitzea eragiten du.
|
|
|
Nahiz eta euskal hiztunen kopurua gero eta handiagoa izan, azken batean ikus entzule kopurua txikia da eta ordu tarte horietako publizitate kopurua ere txikiagoa da, eta, ondorioz, oso zaila bihurtzen da euskarazko edukiak progr amatzeari ekonomikoki eustea. Nire ustez horixe da, gaur egun, telebista lokalen programazioetan
|
euskararen
presentzia areagotzea eragozten duen zailtasunik handiena. Hau da, arrazoia ekonomikoa baino ez da.
|
|
|
Canal Gasteizen saiatzen gara euskaldunen eskariari erantzuten, baina, egia esan, programazioaren %80 gaztelaniaz emititzen da merkatuak hala eskatzen duelako. Telebista lokaletan
|
euskararen
presentzia sustatu ahal izateko, euskarazko eduki horien eskaria areagotu litzateke eta iragarleek beren publizitatea euskaraz jartzea edo euskarazko edukiei atxikita eskaintzea eskatu lukete. Egungo egunean, euskal erakundeek ezik, gainerakoek ikus entzule gehienengana irits daitezkeen edukien aldeko apustua egiten dute.
|
|
2005
|
|
|
Noizean behin, Bolognako mamua ibiltzen da hitzetik hortzera, eta Europa mailako unibertsitate erreforma horrek zer ote dakarren jakin genuke.
|
Euskararen
presentzia are murritzagoa islatuko ote du ikasketen antolakuntza berriak. Handituko al da unibertsitateak berez duen enpresa kutsua, ikusmolde humanistago baten kaltean?
|
|
|
Eginkizun duguna, hala ere, ez da gutxi. Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiak dioenari jarraiki, euskararentzat ahalik eta hiztun oso gehien irabazten jarraitzeaz gain, orain arteko lorpenak kapitalizatzea da erronka nagusia; hau da, euskararen erabilera soziala areagotzea, euskara eskolan ikasi duten milaka euskal hiztunen hizkuntza gaitasuna sendotuz eta gure eguneroko bizitzan
|
euskararen
presentzia handituz. Horiexek ditugu aurrerabiderako helburuak.
|
|
|
Eta jakina, beti aipatzen ditugun euskarazko eta zenbaitetan euskara hutseko zerbitzu eta produktu erakargarriak, kontsumokoak, kulturazkoak, teknologikoak, lanari loturikoak, eta abar egin, merkaturatu eta ezagutarazi behar ditugu, orain artean baino indar eta hedadura handiagoz. Izan ere, eguneroko bizitzan
|
euskararen
presentzia aktiboagoa galarazten duten oztopo fisiko eta mentalak gainditzeak besteko garrantzia eta lehentasuna du komunikazio hori erraztu dezaketen aukerak bermatzeak eta areagotzeak. Euskarazko zerbitzu eta produktu horiek eratu, zabaldu eta erabiltzen diren neurrian, hiztunen hizkuntza kalitatea hobetu egingo da eta noiznahikoa zein noranahikoa izango dute.
|
|
|
Bestalde, A ereduan ia euskararik ez omen da ikasten. Beste ikerketa batzuetako datuak ikusita, esan daiteke A ereduan ingelesa gehiago ikasten dutela euskara bera baino, nahiz eta
|
euskarak
presentzia sozial handiagoa izan ingelesak baino. Presentzia sozial hori ez da aprobetxatzen, egongo ez balitz bezala jokatzen da.
|
|
|
Lau alor landu ditugu: euskal eta espainiar gaiak Gasteiz eta Madril artean;
|
euskararen
presentzia; ideia filosofiko eta erlijiosoak; eta emakumea.
|
|
|
Euskal Herriko edozein karriketatik edo errepidetik bidaia azkar bat egitearekin soilik, berehala dakusagu paisaia linguistikoan zein hizkuntza den nagusi.
|
Euskararen
presentzia hutsaren hurrengoa da kasurik gehienetan eta presentziarik aitortzen zaionean, bigarren mailakoa izaten da gehienetan. Egoera hau, ez da soilik Iruñean edo Baionan ematen dena, lurralde osoan hedaturikoa, baizik.
|
|
|
Zuberogoitia, Aitor (2003):
|
Euskararen
presentzia gaur egungo prentsa elebidun abertzalean. Leioa:
|
|
2006
|
|
|
Horiek dira, maila guztietan," normalizatu" beharrekoak.
|
Euskararen
presentziaren hutsuneak normalizatu behar badira, gazteleraren presentziaren gehiegikeriak ere normalizatu behar dira. Eta alderantziz ere.
|
|
|
Batetik, epe horretaz baliatzen gara tresna ezartzeko eta azkartzeko. Bigarrenik, hitzarmen bereziaren bukatzeko eta hirugarrenik, bi alor berritan, irakaskuntzan eta
|
euskararen
presentzia bizi sozialean, gauza berriak esperimentatzeko.
|
|
|
Arlo hori, orain arte, elkarte militanteek hartu izan dute bere gain, botere publikoek ez dute sekula bere gain hartu
|
euskararen
presentzia bizi sozialean bultzatu beharra. Hori da berrikuntza inportantea; lehen aldikotz botere publikoak, Estatuak barne, zeregin hori eman dio EEPri politika publiko baten finkatzeko.
|
|
|
Zaila da orain esatea zertan eta zeinekin egin dezakegun bat. Nik ezkerreko gobernu aurrerazalea osatu nahi nuke, udalgintzan
|
euskararen
presentzia handiagoa bermatuko lukeena.
|
|
|
Lehenengoan() langileen idatzizko ohiturak aldatzen saiatu ziren. Alegia,
|
euskararen
presentzia langileen idatzietan areagotzen. Plan horrek, ordea, ez zuen nahi adina arrakastarik lortu.
|
|
|
Garrantzitsuena, ordea, bost hilabete horietan lankideen artean sortu zen dinamika izan zen.
|
Euskararen
presentziak nabarmen egin zuen gora beraien harremanetan, eta gaur egun bere horretan mantentzen da joera hori. Azken bospasei urteetan %40 egin du gora diruzaintza departamentuko langileen artean euskararen erabilerak.
|
|
|
Euskararen normalizazioak ez al du esan nahi euskara ohiko orrietan egotea? Tokiko telebista digitalen kasuan
|
euskararen
presentzia bermatuko duzue euskara ezagutzaren portzentajeak kontuan hartuta. Prentsari ezin zaio hori eskatu?
|
|
|
15 udal eta 23 herritan banatuta, 20.000 biztanle ditu Sakanako bailarak.
|
Euskarak
presentzia handia du bailaran, eta hori gal ez dadin garrantzitsua da Euskara Zerbitzuaren lana. Hiru teknikarik egiten dute lan eta beraien lan ildoak finkatzeko garaian askatasun handia dutela aitortu digu Castillo Suarezek:
|
|
|
Hasierakoa hedapen hutsaren fasea genuke: gero eta Olentzero gehiago, gero eta jendetsuagoak, Euskal Herriko gero eta toki gehiagotan,
|
euskararen
presentzia historikoki hutsaren hurrengoa den lekuetan ere. Eta den denak Olentzeroren alde, inor ez kontra, edo, kontra leudekeenak ere isilik.
|
|
2007
|
|
|
Bertan, Xabier Alkorta Kutxako Zuzendari Nagusia, Maria Jesus Aranburu G.F.A.ko Kultura Diputatua eta Astigarra, Hernani, Lasarte Oria, Urnieta, Usurbil eta Andoaingo alkateak eta udaletako euskara teknikariak bildu ziren hitzarmena sinatzera.Udaletxeetako ordezkariek azaldu zutenez," langileen artean eta herritarren artean euskararen erabilera gehitzeko asmoz ahaleginetan ari gara Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiaren (EBPN) esparruaren barruan" eta Gipuzkoa Donostia Kutxak dituen bulegoak topagune ezin hobeak direla euskara erabiltzeko adierazi dute.Gipuzkoako Donostia Kutxak, euskararen alde egiten ari den lana azpimarratu nahi izan zuen: " bezeroei kalitatezko zerbitzua eskaintzea dugu helburu, kalitatearen osagai funtsezkoa delarik bezeroak harreman hizkuntza aukeratu ahal izatea; helburu hori erdieste bidean, lagungarri dela Gipuzkoako bi hizkuntza ofizialen arteko desoreka gainditzea, hizkuntza ahulenaren, euskararen, erabilera bultzatuz", honen harira," Ikuspegi honekin ari dela Gipuzkoako Donostia Kutxa
|
euskararen
presentzia ugaltzen, indartzen eta sendotzen, dagozkion esparru guztietan". Hartutako konpromezuakBuruntzaldeako Udalek eta Gipuzkoako Donostia Kutxak, orain arteko lankidetza indartu eta sakontzeko helburuarekin hainbat konpromezu hartu eta sinatu dituzte: elkarren arteko harremanak, ahozkoak eta idatzizkoak, euskaraz izango dira ahal den guztietan; Kutxak bere bezeroekin dituen harremanetan euskararen presentzia ugaltzen ahaleginduko da eta horretarako neurri zehatzak hartuko ditu:
|
|
|
" bezeroei kalitatezko zerbitzua eskaintzea dugu helburu, kalitatearen osagai funtsezkoa delarik bezeroak harreman hizkuntza aukeratu ahal izatea; helburu hori erdieste bidean, lagungarri dela Gipuzkoako bi hizkuntza ofizialen arteko desoreka gainditzea, hizkuntza ahulenaren, euskararen, erabilera bultzatuz", honen harira," Ikuspegi honekin ari dela Gipuzkoako Donostia Kutxa euskararen presentzia ugaltzen, indartzen eta sendotzen, dagozkion esparru guztietan". Hartutako konpromezuakBuruntzaldeako Udalek eta Gipuzkoako Donostia Kutxak, orain arteko lankidetza indartu eta sakontzeko helburuarekin hainbat konpromezu hartu eta sinatu dituzte: elkarren arteko harremanak, ahozkoak eta idatzizkoak, euskaraz izango dira ahal den guztietan; Kutxak bere bezeroekin dituen harremanetan
|
euskararen
presentzia ugaltzen ahaleginduko da eta horretarako neurri zehatzak hartuko ditu: langileak gai izan daitezen lan mota guztietan euskaraz jarduteko etengabeko trebakuntza eta laguntzarako tresna informatikoak izango dituzte, langile berriak elebidunak izango dira, bezeroei lehen hitza euskaraz egingo zaie, kutxazainen pantailetan azaltzen den sarrerako mezu sorta euskaraz izango da, Kutxak sortzen dituen publizitate slogan eta gisakoak euskaraz sortuko dira itzulpen soil eta kaxkarrak izan ez daitezen, besteak beste.Hitzarmenaren iraunaldia 5 urtekoa da eta denbora hau igarota beste 5 urtez luzatuko da, beti eta sinatzaileetariko batek bertan behera uztea erabakitzen duen ezean.
|
|
|
Eta euskararen esparrura etorriz, Eustaten 2006ko azken hiruhileko datuen arabera, euskara Interneten nabigatzaileen artean hirugarren hizkuntza zen, gaztelania eta ingelesaren atzetik. Zer egin genuke
|
euskararen
presentzia areagotzeko?
|
|
|
Gehienetan lantegi bateko ikasleak dira edota lanbide berdina duten pertsonak. Lehenago ere hainbat esperientzia batzuk izan baziren ere, arlo hori iraunkortu da azken urte hauetan,
|
euskararen
presentzia jendarteko zenbait alorretan hedatu arau. Hala nola, 2002tik Euskal Konfederazioak Herriko Etxeei proposaturiko hitzarmenaren ildotik euskararen presentzia bermatzen hasi da herri administrazioan eta ondorioz bertako langileen formakuntza garatzen.
|
|
|
Lehenago ere hainbat esperientzia batzuk izan baziren ere, arlo hori iraunkortu da azken urte hauetan, euskararen presentzia jendarteko zenbait alorretan hedatu arau. Hala nola, 2002tik Euskal Konfederazioak Herriko Etxeei proposaturiko hitzarmenaren ildotik
|
euskararen
presentzia bermatzen hasi da herri administrazioan eta ondorioz bertako langileen formakuntza garatzen. Gisa berean duela 2 urte Departamenduko agintariek euskara ikasteko parada (parte batez lan denboran eta dohainik) eman diote beren langileei.
|
|
|
Hala nola, 2002tik Euskal Konfederazioak Herriko Etxeei proposaturiko hitzarmenaren ildotik
|
euskararen
presentzia bermatzen hasi da herri administrazioan eta ondorioz bertako langileen formakuntza garatzen. Gisa berean duela 2 urte Departamenduko agintariek euskara ikasteko parada (parte batez lan denboran eta dohainik) eman diote beren langileei.
|
|
|
Funtsezko kontzeptua sasoian helduen hezkuntzaren munduko jardunbide aurrerakoi batzuetatik hartua zen, ikastaldeak eragile soziala izan behar zuen, ikastearekin batera ingurua eraldatzen lagundu behar zuen. Gure kasura ekarrita, gehien bat euskararen statusean nabaritzen zen beharra,
|
euskararen
presentzia edo irakaskuntza antidiglosikoa bezalako kontzeptuak erabiltzen ziren sarri.
|
|
|
Hala ere, ez dirudi haurrek beraiek direnik euskararen erabileran euren kabuz eragiten dutenak; izan ere, solaskideen artean haurrak baino ez daudenean
|
euskararen
presentzia inoiz baino baxuagoa da (%0, 8).
|
|
|
•
|
Euskarari
presentzia publiko handiagoa ematea, idatzizkoa nola ahozkoa, erabilera aztura eta jarreren aldatzea ekarriko lukeen dinamika berri baten aldera.
|
|
|
Demagun hamar hiztunetatik batek euskaraz egiten duela.
|
Euskararen
presentzia, bada, %10koa dela esan dezakegu. Ondo.
|
|
|
Gaztelarrek arabiarren kontra eginiko erasoen ondorioz libre geratu ziren lurraldeetara goialdeko jendea etorri zen bizitzen; Araba eta Bizkaikoa zela pentsa daiteke. Horri esker sendotu egingo zen
|
euskararen
presentzia libre geratutako lurrotan.
|
|
|
Hedabideen eragina gehitu egin da lurralde osoan (telebista, irrati, egunkari eta internet). Tresna berriotan
|
euskararen
presentzia indartu bada ere, erdarazkoena askoz gehiago eta bitarteko handiagoz. Gaztelania edo frantsesa bazterrik ezkutuenetara heltzen dira gaur egun; eta gero eta gehiago ingelesa.
|
|
|
Berebiziko garrantzia dute ondoko arrazoiokatik: batetik, abizenak oraindik finkatzeko zeuden garai batekoak direlako; bestetik, erabiliak diren lekuan eta aldian
|
euskararen
presentzia ohikoa zela erakusten dutelako; eta azkenik, euskal testu idatzirik ez dugun aldi bateko euskarak nolako ezaugarriak zituen erakusten digutelako. Adibide gisa, XIII. mendean Nafarroan honelako batzuk ageri dira:
|
|
|
Egiteko hori errazteko prestatu dute asteartean aurkeztu zuten eskuliburua. Haien enpresan
|
euskarari
presentzia handiagoa eman nahi diotenek" argibideak eta aholkuak" jasoko dituzte liburuxkan. 1000 ale argitaratu dira, enpresa, komertzio eta sindikatuen bidez banatuko direnak.
|
|
|
Abenduaren 3an Euskararen Nazioarteko Eguna dela eta, duela bederatzi urte hasi ziren ekimena antolatzen eta ospakizun egun bat izatetik, aste bat eta, orain, ekitaldiz betetako hamabostaldia izatera pasa da. " Zurea zaindu, Euskara bizi" izenburupean, helburua"
|
euskararen
presentzia iraunkorra izatea" da," eta ez egun hauetan soilik urte osoan baizik", aurkezpenean Koldo Iturbe Euskara zinegotziak azaldu zuenez. Besteak beste, gaur iluntzean, Euskal Herriko kantu txapelketako finalean parte hartu zuten kantariekin gozatzeko aukera egongo da, Algortako The Piper´s taberna irlandarrean.
|
|
|
Profesional euskaldunentzako albistegi bat da. Teknologia Berrien eta Interneten garaian ere,
|
euskararen
presentzia indartu eta bultzatzeak berebiziko garrantzia du. Ekonomiaren alor desberdinetan (irakaskuntza, industria, zerbitzuak...) lanean diharduten eta prestatzen ari diren gazteentzako zerbitzu bat da.
|
|
2008
|
|
|
Eta, aldiz, lehen euskarak berezko zituen eremuak galduz goaz pixkana; bereziki, kalea. (...) Bestalde, sentsazioa daukat diru eta ahalegin handiak bideratu direla
|
euskararen
presentzia noranahiko hori bermatzera, baina horretan geratu da, presentzia hutsean. Erabilerak kale egin du.
|
|
|
Orduan, ia dena gaztelaniaz egiten zuten. Urteak aurrera joan ahala,
|
euskararen
presentzia handituz joan da, baita programen kalitatea ere.
|
|
|
Informazioaren eta Komunikazioaren teknologia berrietan euskarazko baliabideak, tresnak eta aplikazio berriak garatzea. Halaber,
|
euskararen
presentzia areagotzea Interneten, eduki digitalak sortuz... Behar beharrezkoa irizten diogu, nolanahi ere, alor honetan euskarak gaur egun duen presentziari eta teknologia berri hauetan jadanik badiren euskarazko baliabideei buruzko azterketa eta erradiografia bat egiteari, eta etorkizunean urratu beharreko ildoa zehazteari.
|
|
|
• Azken finean, teknologia berrietan
|
euskararen
presentzia areagotzeko informazio kualifikatua eskuratzea eta ezagutaraztea Euskal Adierazleen Sistemaren bitartez: Euskararen presentzia teknologia berrietan Teknologia Berriek euskarari eransten diotena
|
|
|
• Azken finean, teknologia berrietan euskararen presentzia areagotzeko informazio kualifikatua eskuratzea eta ezagutaraztea Euskal Adierazleen Sistemaren bitartez:
|
Euskararen
presentzia teknologia berrietan Teknologia Berriek euskarari eransten diotena
|
|
|
" Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzaren aldirako egitasmoa jasotzen duen Hizkuntza Politika aurrera begira dokumentuko 23 jardunbidearen garapenerako egoki diren iradokizun eta proposamenak egitea da, besteak beste, batzorde atal honen xedea. Izan ere, informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrietan euskarazko baliabideak, tresnak eta aplikazio berriak garatzea ezinbestekoa da, bai eta
|
euskararen
presentzia areagotzea Interneten, eduki digitalak sortuz. Hori hala, beharbeharrezkoa da ere alor honetan euskarak gaur egun duen presentziari eta teknologia berri hauetan jadanik badiren euskarazko baliabideei buruzko azterketa eta erradiografia bat egitea, eta etorkizunean urratu beharreko ildoak eta estrategiak proposatzea".
|