|
2000
|
|
|
Euskarazko protagonisten artean, kultura, euskara eta hezkuntza bozeramaileakdira gehientsuenak: baina denen gainetik, modu nabarmenean,
|
euskararen
mundukoak.
|
|
|
Euskaraz diharduten protagonista apur horien artean, bestalde, kultura mundukoaketa
|
euskara
mundukoak aurkitzen ditugu modu nabarmenean.
|
|
|
Hirugarrena, sorkuntzasozialeko estrategia izan daiteke, zeinaren arabera norbere identitatearen ezaugarrinegatibotarako tasun positiboak, sotzen? dituen (esate baterako,?
|
euskarak
mundu mailan hiztun gutxi ditu, baina Europako zaharrena baita?). Laugarrena, eta interesgarriena hemen, mobilizazio soziala izango da, talde estrategia kolektiboa, zeinaren arabera, gutxiengo egoeran dagoen taldeak mobilizazio ekintza kolektiboariekingo dion, talde nagusiarekin duen harreman desorekatua aldatzeko.
|
|
|
AIZPURUA, Martxel Zientzi euskara. 3 zk. (1977), 88
|
Euskaraz
mundura? 32 zk. (1984), 133
|
|
|
AIZPURUA, Martxel
|
Euskaraz
mundura? 32 zk. (1984), 133
|
|
2001
|
|
|
Bada,
|
euskararen
munduan nahiko barneratua dago PSNk euskararen gaietan egiten uzten diola UPNri.
|
|
|
Esan beharra dago, beste inon ere esana dudan bezala, gaztelaniaz egindakoliteratura fueristak sukarra kutsatu ziola euskarazkoari. Tradizio batek eragin nabarmena izan zuen bestean, eta
|
euskararen
munduan zizelkatu ez zen erromantikoatzerakoien klixe horrek kalte handia egiten dio, oraindik ere, euskarari: euskararenoilalurreko gaurko bizipen egunerokoak ezin du, anartean ere, sukar hori aspaldigainditu zuela sinetsarazi, bizirik dagoen mundu batek bizi gaituela jakinarazi.Euskararen zailtasun deabruaren topikoa langa bat da tradizioen arteko komunikaziorako, baina ni nago (eta oker egon ninteke) bi tradizioen arteko komunikazioaeragin behar luketenek (agintariek, hedabideek, eragile sozialek...) ez dutela komunikazio horretarako premia ikusten, eta, halaber, ez direla konturatzen komunikazio hori joan etorrikoa (berdintasunezkoa) ez den bitartean euskal gatazkadeitu zaion horrek iraun egingo duela:
|
|
|
Honek, itzulinguru eta zehar esanik gabe bere egiazko antzirudia bertsoetan emateaz gainera âlurkoi eta fededun, atseginetan txoro eta ezbeharretan gizontasunez beteaâ, handiagorik egin zuen eta jakinaren gainean zegoen handiagorik egiten ari zela: berak zuela alegia
|
euskara
munduko plaza zabalera lehenbiziko aldiz agertzen. Eta bertsoei azken umil hura, debile principium melior fortuna sequatur, ezarri zienean, lehenengo mugarria jartzen zuela uste zuen noski, menderen mende luzatuz joango zen errenkada baten lehenengo mugarria. Â
|
|
|
Hor daude euskaldunberrien estatistikak gauza bera frogatuz. Urtero
|
euskararen
mundura jende berri asko txertatzen da. Askok nahi dugun neurrikoa ez izanda ere, bistan da soziolinguistikoki euskara integrazio faktore izan dela, eta hala dela:
|
|
|
Makina bat erreportaje zabaldu dira Madrilgo egunkarietan. Guzti guztietan agertzen den
|
euskararen
mundua iluna da edo beltza, beldurrez josia, euskaltzaleen gehiegikeriez betea. Bada beste elementu bat denetan errepikatzen dena:
|
|
|
Alde horretatik, zenbat eta euskaldunago= are abertzaleago, eta zenbat eta abertzaleago= are independentistago delako ustezko ekuazioak mamituz joango direlakoan, be rek ere, Katalunian bezala, euskara berenganatu beharrean, beren erruz galduriko euskal tren horren kontra jotzen dihardute,
|
euskararen inguruko
mundu hori indarkeria eta aukera politiko estremistekin uztartu nahirik. Desprestigio kanpaina hori, azken buruan, hizkuntzak daukan integrazio indarraren konstatazio amorratua renisla besterik ez da.
|
|
|
1. Uste dut gure inguruko bi estatu handiek gaitz erditzathartu izan dituztela beti euskara eta
|
euskararen
mundua. Hots, legeetan eta nola edo halako babesa eman diotenean, ez da borondate propioz ez gogo onez izan, egoerak eta joko politikoen unean uneko interesek hartaratuta baizik.
|
|
|
Euskalgintzak bere buruarekiko hausnarketa sakona eta kohesio lana areagotzea beharrezko du urte batzuenbu ruan lortu nahi dituen helburuak argituz. Baina aldi berean, orain arte bezala gizartean bere erroak sakontzen eta
|
euskararen
mundua erakargarri bihurtzen saiatu behar du. Egiten ari dena egiteko eskubide osoa duelako eta etorkizuna euskara eta hizkuntz aniztasunaren eskutik datorrela aldarrikatuz, irabazle moralaren jabe dela sentiarazi behar dio gizarteari.
|
|
|
Bestetik, euskalgintza susmopean jartzeak abiapuntu kulturaletatik euskarari hurbiltzen zaionari urruntzeko edota beldurtzeko balio du. Azken finean, euskal kultura ghettoan sartzeko, lehendabizi kriminalizatu behar dute eta, honekin batera, abertzaleak ez direnen nahia bereganatu
|
euskararen
mundutik alde eginarazteko.
|
|
2002
|
|
|
Erdaldunei zuzendua dagoelako, egin dute kanpaina erdara hutsean. Azken finean, erdaldunak
|
euskararen
mundura hurbiltzeko asmoa du kanpainak.
|
|
|
Bertsolaritzaren aurrekari historikoetatik hasiz, honako gai hauek aurki daitezke, besteak beste, bertan: bertso jarrietatik bat bateko bertsoetara, bertsolaritzaren izaera gaur egun, bertsolaritzaren kokapena
|
euskararen
munduan, taldeko jardun ludiko ez formala: bertso eskola, egungo bertsolaritzaren adierazmailak, bertsolaritzaren oreka eta desafioak, entzulearen esku hartzea, Bertsozale Elkarteari buruzko hausnarketa, eta bat bateko bertsoaren sorkuntza prozesua eta bertso mota hori osatzeko estrategia nagusia.
|
|
|
Finean, beren ustez, eskola publikoan garatzen ari den euskarazko irakaskuntzaren kalterako izan da. Haurrak hezitzeko adinean dauden gurasoak holako tirabirak sumatzen dituztenean
|
euskararen
mundutik aldentzen baitira.
|
|
|
Eskualdeburu euskaldunetan, aldiz, harremanak euskaraz garatzea errazagoa da. Horrez gain,
|
euskararen
munduak oro har dituen baldintzen arabera tope bat dago, eta seguruenik, Nafarroako zona euskaldunetan ere egonkortasun bat ageri bada horregatik izango da, euskararen munduaren baldintzen arabera bere topera iritsi delako. Baldintzak izugarri aldatu lukete hori aldatu ahal izateko.
|
|
|
Eskualdeburu euskaldunetan, aldiz, harremanak euskaraz garatzea errazagoa da. Horrez gain, euskararen munduak oro har dituen baldintzen arabera tope bat dago, eta seguruenik, Nafarroako zona euskaldunetan ere egonkortasun bat ageri bada horregatik izango da,
|
euskararen
munduaren baldintzen arabera bere topera iritsi delako. Baldintzak izugarri aldatu lukete hori aldatu ahal izateko.
|
|
|
Bestalde, eskola ofizialaren eskutik edota aparte, (Stanislavskik Meyerhold en lanarekin egin zuen bezala) antzerki laborategi bat eraikitzearena ere ez litzateke pauso txarra izango, bertan
|
euskara
munduan gabiltzanon antzerki ikerketa bideratzeko. Baina horretarako, arte honetan gabiltzanon indarren bateratzeaz gain, instituzioen borondatea ere premiazkoa da.
|
|
|
|
Euskararen
mundua Letren arloarekin lotu izan baldin bada, Zientzia etaTeknikak izan ziren euskara Unibertsitatean sartu zutenak. Euskaraz idatzitakolehen tesina, Jazinto Iturbe kimikariarena, 1973an aurkeztu zen Zientzia Fakultatean.
|
|
|
Elhuyar. Zientzia eta Teknika aldizkaria zientzia dibulgazioko aldizkaria da.Hilero ematen du
|
euskaraz
munduan eta Euskal Herrian zientzia eta teknika alorrean gertatzen denaren berri. Zientziak, Ingurugiroa eta Natura, Osasuna, Teknologia eta beste hainbat gairi buruzko artikulu eta erreportajeak aurkitukoditugu bertan.
|
|
|
Baina, arreta txiki hori ez da zuzentzen euskarazko bizitza arruntera. Ondorioz, horrek guztiak
|
euskarazko
mundua, gutxi ezaguna izateaz gain, istiluekin edo mobilizazioekin identifikatutako mundutzat hartzera darama irakurle arrunta:
|
|
|
Euskal gizartea ren eragileen artean, Udako Euskal Unibe rtsita teaz gain, gutxienez, Euskaltzaindia, Eusko Ikaskuntza, Ikastolen Elkarteak,
|
euskararen
munduko erakunde gehienek edo Kontseiluak ordezkatutakoek eta abar egon behar lukete unibertsitatearen proiektua bideratu ahal izateko. Gizarte erakunde hauek osatu behar dute Euskal Unibertsitatearen Kontseiluaren nukleo gogorr a. Erakunde horiez gain, langile sindikatuak eta enpresarien ordezkariak ere bertan inplikatu behar dira.
|
|
|
Aitzitik, zenbat eta zehatzago definitu bide hori, hainbat eta errealitatetik aldentzeko arrisku handiagoa dago. Administrazioan, unibertsitateetan,
|
euskara
munduan, alderdi politikoetan eta mugimendu sozialetan jarduten duten zenbait eragile herri ekimen horren barnean egon behar direla esatea daukagu soilik. Eta prozesu horrek" inperialismoa ren" inposizio eta koldarkeria gaindi ditzakeen" borondate politikoa" eskatzen duela.
|
|
2003
|
|
|
Beraz, aipatutakoaren arabera gure kultur produktuek elkarren artean izan lezaketen konpetentzia gertaera naturaltzat har lezake norbaitek, baina nire idurikoz,
|
euskararen
mundu ahula tartean dagoenean, logika horrek aurreikustea merezi duten arrisku eta mehatxuak ditu berekin batera. Gaztelania eta frantsesezko kultur produkzioen markoetan, hurbilen ditugunak aipatzeagatik, natural, normal eta nahi bada eboluziorako bixigarri ere izanen da konpetentzia komertziala, baina biziraupena arriskuan duten hizkuntzen kasuan paralelismoak ez du balio.
|
|
|
Euskara zaletasuna, txikitatik zekarren dudatzeke.
|
Euskararen
mundu afektiboa, zati handi baten, Gernikarekin loturik zegoen, elaberrietako Arrigorrietarekin. Bizitza errealera joanda, Gernikako mutiko lagunekin ikasi eta sendotu zuen gehienbat bere euskara.
|
|
|
Izan be, gehienetan begiko ta gogoko jakona bete artean bakerik ez atsedenik ez eukan gizona izan arren, noizik behinean gorabehera handikoa be bazan gure Mikel, zeru goi goiko izarretatik urpera jausten zan gizon errukarria. Hau holan dala," Txomin Agirre Sari" horrek adore ta kemen barri ta handiak emon eutsazan Zarateri, Unibersidadeko estudioak patxadaz amaitu eta
|
euskerearen
munduan sakonago ta bete betean sartzeko.
|
|
|
Batzuetan zirikatu be bai idazle zereginetan jarraitzeko. Bizkaitik kanpora,
|
euskera
munduko hartuemonik esanguratsuenak, Liturgia Batzordearen ingurukoak dira, berau izan zan eta beste eleizbarruetako eleizgizon euskalzale batzukaz batera liturgiako testuak hurreratzen eta bateratzen ibili zanetarikoa.
|
|
|
Eta mundu barri maitagarri bat agertu jatan orduan:
|
euskerearen
mundua. Hamabost hamasei urteko adina ez da sasoerik txarrena gaztetxua ames ederren bide barrietan sartzeko, eta liburu samurrok irakurri ahala, konturatu nintzan euskerea ez zala horren iluna eta gatxa.
|
|
|
Urruntze hori ez zen hain nabarmena izan Elhuyarren kasuan, laurogeiko hamarkadaren bukaerara arte; Iñaki Irazabalbeitia Elhuyarreko kidea izan zen UEUren laugarren zuzendaria, 1987tik 1991ra bitartean.
|
Euskararen
munduak perspektiba ona eskaintzen zuela ikusirik, Elhuyarrek profesionalizatze prozesua hasi zuen: administrari bat hartu zuen eta hiztegigintzan, eskola testuen idazketan, itzulpenetan eta alfabetatze teknikoko ikastaroetan murgildu ziren60 UEUren eta Elhuyarren arteko nahasketa ekarri zuen inoiz bide horrek.
|
|
|
|
Euskararen
mundua letren arloarekin lotu bada ere, zientzia eta teknikak izan ziren Unibertsitatean sartu zutena. Aurreko atalean aipatutako tesi, tesina eta libu ruez gain, arlo horretako ikastetxe bat, Donostiako Kimika Fakultatea, izan zen lehena euskaraz lehen klase ofizialak ematen, Luis Mari Bandres eta Antxon San tamariaren eskutik 1977/ 78ko ikasturtean83 Urte horretan Leioako Zientzia Fakultateko irakasle talde bat (Jazinto Iturbe, Jose Ramon Etxebarria, Itziar Urretxa, Jesus Mari Txurruka, Jesus Mari Arregi, Mari Jose Zarate eta Iñaki Garcia Gurtubai) bide beretik abiatu zen eta 1979/ 80ko ikasturtean posible izan zen Biologiako Lehen Maila euskaraz ikastea84 Urtebete lehenago hasi ziren Sarrikoko Ekonomia lizentziaturako ikasleak matematikako klaseak euskaraz jasotzen85 Kasu horietan, artean unibertsitateko irakasle ziren hainbat lagunen borondatea izan zen ekintza horren ardatza, era berean ikasle euskaldunen taldeen presentzia eta presioa ikasgeletan.
|
|
|
Areago, pentsatzen dut euskarari buruzko planteiamendu erradikal batzuk euskararenganako errefuxaketa sor dezake; gutxienez, euskara ideia politikoetatik aparte gorde beharra dagoela esango nuke. Diodan hori Nafarroan frogatu egin da eta horrek sor lezake zenbait jende
|
euskararen
munduan integratu gabe geratzea113.
|
|
|
Zutik zela hitz egin ere. Ohorezko Bazkide izatea" ezusteko atsegina" izan dela zioen," eta hunkigarria; are gehiago, guk orain dela urte asko
|
euskararen
munduan ekin genion bideari eutsi dion talde baten eskutik etorri dela kontuan hartuta".
|
|
|
Bateko itxaropena, besteko berrikusketa nahia, hondarrean funtzionaltasun soziala. Hiru mundu,
|
euskararen
munduan. Itxaropenaren, berrikusketaren eta funtzionaltasunaren diskurtsoa eraiki beharrean gaude.
|
|
|
Herritarrek
|
euskararen
mundura hurbildu behar baldin badute, zelanbaiteko erakargarritasun praktikoren bat atzeman dute hizkuntzan. Inor ez da inon sartzen baldin eta ekintza hori justifika lezakeen argudiorik ez badu.
|
|
|
Izan ere, inguru hurbileko erdarek kolonizatzen dituzte elite abertzaleen kognizioa eta diskurtsoa. Pentsamenduak berton egosi behar dira, alegia
|
euskararen
munduan. Pentsamenduak kanpora proiektatu behar dira, aberkide erdaldunei lehen lehenik, nazioartera ondoren.
|
|
|
Inork ekimen harrigarri eta berritzailerik asmatu ezean (asmatzea ere gerta liteke), gaur egun egiten ditugunak hobeki eta zuzenago egiten ahalegindu dugu, Euskal Herriko egoera soziopolitikoa ongi irakurtzen asmatuz eta
|
euskararen
munduak daukan barne indarra eta potentzialitatea ongi ulertuz. Baina, batez ere, etsipenaren mamuak astindu eta ez gelditu, horixe baita inora ez joateko modu seguru bakarra.
|
|
|
Laburbilduaz esango nuke oihu argia eta indartsua egin duela gizarteak, nahiago bada,
|
euskararen
mundu zabal eta askotarikoak, indarrak elkartzeko, eta guz tiok batera jokatzeko. Eta guztiokhori azpimarratu nahi dut:
|
|
|
|
Euskararen
mundua, laburtuz esateko, dentsitatea ez dakit baina ingurunea behintzat bai, galtzen ari delakoan nago. Beroarekin izotz mendiari gertatzen zaion gauza bera.
|
|
2004
|
|
|
Joxerra Garzia kezkatzen duten buruhausteak, hain zuzen, baikorkeriaren aldetik datoz: . Adibidez, nire ustez
|
euskararen
munduan baikorkeria ikaragarria dago, autista! Jakin nahi nuke zergatik dauden hain pozik ereduan ez dakit zenbat mila lagun matrikulatzen delako.
|
|
|
Euskalgintzaren zimentarriak ezartzen dihardugun honetan euskararen normal kuntzak berezko dituen oinarrizko ezaugarri eta tasun batzuk saihestea eskatzen duen hizkuntza politika onestekoa ote da, demagun, erabilera plangintzetan? Zertaraino baldintza dezake jokaera espainol horrek,
|
euskararen
munduan mamuak baizik ikusten ez dituztenez gero, itxurazko hizkuntza politika jakin bat hezurmamitu ahal izatea?
|
|
|
–Euskarak aniztasunaren irudia eskaini behar du. Aingeru Epaltza mintzo zaigu?, errealitatean izan horrela da-eta. Izateko, pentsatzeko eta bizitzeko modu batekin oso uniformatua eta lerratua ikusten da
|
euskararen
mundua eta hori ere euskarak duen arazoetako bat da. (...) Batasuna garrantzitsua da, baina une honetan gehiago kezkatzen nau euskararen inguruko aniztasunak batasunak baino.
|
|
|
|
Euskararen
mundua bere baitan gehiegi bildua ote dagoen kezkaturik agertu zaigu Epaltza. Irudi horrek euskararen hedapenerako sor ditzakeen, edo sortzen dituen, oztopoak nabarmendu nahi izan dizkigu.
|
|
|
–Euskarari ez zaio blindajerik komeni.
|
Euskararen
munduak, inoiz baino gehiago, abegi onekoa behar luke, kontu handia egin behar lioke erosoa izateari; eztabaidarako erosoa, adibidez. Ateak eta leihoak zabalik behar ditu euskararen etxeak, edonork erabili ahal izan dezan.
|
|
|
Hala ere, hitzaren aldeko hautua egiten dute euskaltzale askok eta askok, hori omen da-eta geratzen zaigun baliabide bakar bakarra: . Erdaldunak konbentzitu beste erremediorik ez dugu. Ramon Saizarbitoria mintzo zaigu?, zuhur jokatuz, eta
|
euskararen
mundua haientzat erakargarria eginez. Indarrean ezin dugu ezer egin, eskatu egin behar da gure eskubideak errespeta ditzaten.
|
|
|
536 Kulturaren eta hizkuntzaren arteko lotura hori era honetara azaltzen digu Andres Urrutiak lege mundua gai hartuta: . Interpreteak
|
euskararen
mundua ezagutzen badu, interpretazioak ere beste parametro batzuetan egingo ditu. Interpreteak euskara ezagutzen badu, bere interpretazioa juridikoa izanda ere, modu ezberdin batean aterako da.
|
|
|
Joxe Manuel Irigoienen esanetan lehia ankerra baitauka hor gure kulturak auzo kultura hegemonikoen aldamenean: . Beraz, aipatutakoaren arabera gure kultur produktuek elkarren artean izan lezaketen konpetentzia gertaera naturaltzat har lezake norbaitek, baina nire irudikoz,
|
euskararen
mundu ahula tartean dagoenean, logika horrek aurreikustea merezi duten arrisku eta mehatxuak ditu berekin batera. Gaztelania eta frantsesezko kultur produkzioen markoetan, hurbilen ditugunak aipatzeagatik, natural, normal eta nahi bada eboluziorako bixigarri ere izanen da konpetentzia komertziala, baina biziraupena arriskuan duten hizkuntzen kasuan paralelismoak ez du balio.
|
|
|
berea ez den beste gutasun batean murgildu eta horko identitate osagarrien arabera ere bizitzen ikasi. Gimenezi zergatik iruditzen zaio horren gaizki
|
euskararen
mundua gutarrez osaturik egotea, euskal mundutxo honetan barneratzeko besteek beren jatorrizko nazio izariari uko egin beharrik ez badiote. Edota, apika, erdaldun ez abertzaleek ez dute benetan sinesten identitate arazo hau parteka daitekeenik bi nazio sentieren arabera?
|
|
|
Joxe Azurmendiren iritzira ari ginenez, betoz haren aburuak zuzen eta artez: . Euskaraz pentsatu da, esperientzia konkretu batetik pentsatu,
|
euskarazko
munduan inkarnatzen den esperientzia batetaz pentsatu. Azkeneko urteetan gutxitu egin zaigu euskaraz pentsatze hau eta gaztelaniaz pentsatzea handitu?. 533
|
|
|
Hau da, beraiek gainetik daude, bentaja onartzen dute, naturala da, baina gero plan bat egiten denean denak berdinak gara, badakizu? Horrelako eztabaida ergelak daude, eta zoritxarrez
|
euskararen
munduan sortzen diren gauza askok diru laguntza behar dute, bestela denak hilko lirateke.
|
|
|
Pentsa ezazu garai hartako pentsaeran ez zela ulerterraza marxismoaz idaztea; urte horietan kontu berria zen hori, eta askori ez zitzaion ondo irudituko, hainbatentzat ez zen ondo ikusia ziur. Baina, aldi berean, beharrezkoa zen gure ustez,
|
euskara
mundu berrietara ireki behar zen.
|
|
2005
|
|
|
Lehen solairuari eginiko bisitaldiak bidaiaren itxura hartu du, eta bukaera ere bidaia bati buruzkoa da.
|
Euskarak
munduan barrena egindakoa, hain justu. Mapa handi batean, munduko Euskal Etxe guztiak ageri dira, eta baita euskara irakasten duten atzerriko unibertsitateak ere.
|
|
|
Militatu dut, nire bizitzak bide batzuk hartu ditu, batzuk nik aukeratuak eta beste batzuk horrela etorri direlako, baina ez dut oroitzapen txarrik. Etapa bat izan zen, bete nuen, baina orain nire militantzia
|
euskararen
munduan dago.
|
|
|
Eta nik ere berdin diot, ene abertzaletasuna hizkuntzan dago. Horretaz ohartu naiz, ikerketak eginik, sartu naizelarik gure
|
euskararen
mundu horretan.
|
|
|
Gainera, Jose Franzisko Zinkunegik Euskara euskaldunen atzetik: Argentinan euskaraz etik
|
Euskara
munduan era lanaren bigarren partea eskaintzen du, eta Iñaki Muruak Txata, ziberespazioan lagunak egitea baino gehiago: esperientzia bat irakasleekin HABEnet campusean.
|
|
|
Hortaz
|
euskararen
munduarekiko asmo hona egon bazegoen, baina azpiegiturek huts egiten zuten. Hartan ere, aldizkariak zuen irakurlegoa izanda (Gasteizko Ateneo ingurukoa batik bat), ez zen errealista Revista elebidun bihurtzea.
|
|
|
Diskurtso ofizial eta epelaren ondoan bestelako diskurtso erradikala, erasokorra heltzen zaio. Honen ondoan diskurtso bizia, erakargarria, ilusionagarria,
|
euskararen
mundura hurbiltzera, euskaldunokin batera hizkuntza sorburu duen mundu hori ezagutzera bultzatzen duena. Eta honekin guztiarekin, noski, edo honen guztiaren emaitza gisa, euskararen beraren prestigioaren igoera nabarmen eta argia.
|
|
|
Utz dezagun albo batera une batez kontu hau eta saia gaitezen irudikatzen adibide pare baten bidez
|
euskararen
munduan lor genezakeen gutxieneko adostasuna, eta ekar dezagun gogora une batez gizartean bizi dugun beste problematika, arazo... edo deitu nahi duzuen bezala. Ekologiaren mundua, esate baterako.
|
|
|
|
Euskararen
mundura itzulita: euskara guztiona da?
|
|
|
Euskal Erkidegoan argitaratu dena, eta euskaraz?
|
Euskaraz
munduan zehar argitara eman dena. Segun eta zein irizpide aukeratzen den, emaitzak desberdinak dira.
|
|
2006
|
|
|
Berriro ere, egileok beste pauso bat eman nahi izan dugu, Justizia Administrazioan eta gizartean bertan euskarak izan lukeen zabaltze bidean; are gehiago, merkataritzako eta prozesuko legeriaren kasuan, ezinbestekoa da lege honek sortutako merkataritzako epaitegi berriek eta bertan dihardutenek euren zereginetan erabiltzeko moduko testu elebiduna izatea, emeki emeki
|
euskara
mundu juridikoan sartzea erdiesteko.
|
|
|
Guztiagatik ere, uste dut mundu sinboliko berriak sortzen ari direla
|
euskararen
munduan, euskaldun tradizional eta uniforme zaleei arrotz eta ezerosoakegiten zaizkienak. Eta hori ez dugu gure literaturan islatzen jakin.
|
|
|
|
Euskara
munduko hizkuntzen mapan
|
|
|
Euskalgintzan ari den erakunde bateko kideak Nafarroako euskara teknikari guztiei posta elektronikoz bidalitako mezua, hitzez hitz: " hemen bidaltzen dizuet
|
euskara
munduan lan eta euskal erkidego kanpo erakundeentzako diru-laguntzak emateko deialdi. Norbaiti mesedegarria izango delako asmoarekin".
|
|
2007
|
|
|
Andoni Arozena:
|
euskaraz
munduari jira
|
|
|
Martxoaren 3an aurkeztu zuten Lekeition Sareinak bloga bi asmo nagusirekin. Lehenengoa,
|
euskararen
munduan literatura eta metodologia feminista uztartzea, ezagutaraztea eta praktikan ipintzea; bigarrena, emakume idazleen lanak ezagutzera ematea. Berau egituratzeko irakurleen laguntzarekin sare bat osatu nahi dute, eta http://eibar.org/blogak/ sareinak gunea iritzi, kritika eta abarren gunea n dadila.
|
|
|
Baina gogorra. Esaten genuena inportantea iruditzen zitzaigun, gure mezuaren mamia bestek entenditzea nahi genuen… Horregatik jaso nuen saria, Iruñean
|
euskararen
munduan lanean ari direnek emana. Larreko saria ere gauza bera, ezusteko ederra.
|
|
|
Zenbat aldatu da komunikazioaren mundua azken urteetan? Sareko Argiaren 10 urteurrena dela-eta, 1997tik gaur arte Internetek izan duen garapenari eta aurrera begirako erronkei buruz hitz egin dugu Internet unibertsoan Euskal Herriko eta
|
euskarazko
munduan behintzat aski ezagunak diren lau aditurekin. Beste hainbat gairen artean, Internetek kazetaritza egiteko sortu dituen molde berriez eta ohiko hedabideengan izan duen eraginaz aritu gara solasean.
|
|
|
Inor ez da harritzen biologo bat beste zerbaitetan aritzen bada, baina mediku bat… Ematen du bitxikeria dela, ez dakit ongi zergatik. Eta bidenabar esanda, uste dut ona dela
|
euskararen
munduan, euskalgintzan, espezialitate guztietako jendea egotea, gure helburua euskara eremu guztietan txertatzea bada.
|
|
|
Saiatuko naiz argitzen zergatikez zen prozesu hura erabat burutu, hots, zergatik, euskaldun batzuek, espainiartzeari eta frantziartzeari? uko egin eta
|
euskararen baitan
mundu oso bat, berebarneko mundua ere, era moderno batean, eraikitzeari ekin zioten.
|
|
|
X. Monasterio:
|
euskararen
mundu ikuskera 306
|
|
|
Askotan gure hizkuntzatik irten ere gabe. «Zerbait ustela dago Danimarkan» ingelesez esan beharrik ez dago, edo «ez egin besteri, zeuri egitea nahi ez duzuna» grekoz edo latinez, horiek behar bezala erreferentziatzeko
|
euskaratik landako
munduetan.
|
|
|
5 X. MONASTERIO:
|
EUSKARAREN
MUNDU IKUSKERA
|
|
|
|
Euskararen
mundu ikuskeraz, Oteizagandik Jon Baltzagana erdaraz, euskaraz Josu Naberan, Alfontso Martinez Lizarduiko, Txema Preziado, Patziku Perurena (euskal koloreen arazoak interes handia piztu du), etab., testu gehiago ere agertu den arren, hemen X. Monasterioren Mintzairaren miraria liburu politeko 8 kapituluaren aipamen laburra egingo dugu. Aurreko kapituluan («Mintzaira eta kultura») azalduak ditu polemika honetako autore eta puntu nagusiak1260.
|
|
|
Gogora bedi Unamuno-k, adibidez, ikusmolde horixe zeukala zientziaren itxuran sukaldatua bi arrautza jenero diferentegaz berak prantaturiko tortilla teorikoan, alde batetik historiaren filosofia (metafisika) eskematiko bat hiru estadiokoa (Spencer-i hartua hori), eta bestetik, Schleicher en sailkapen linguistikoa hizkuntzen tipologia halaber sinplistarekin hiru mailakoa berau ere. Schleicher en maila linguistikoak Spencer-en eboluzio historikoaren hiru estadioekin akomeatuz,
|
euskara
mundu ikuskera primitibo arlote baten izaerakoa ebatzi zuen, mundu modernorako gauzaeza, antzinate zaharreko erlikia beneragarri baina praktikan zertakogabea, onena lehenbailehen hiltzea zuena852 Hain zuzen hizkuntzen mundu ikuskeraren doktrinan eta horien mendekotasun historikoaren bere sinesmen dogmatikoan oinarriturik probokatu du Bilboko Lore Jokoetako eskandalu sonatua eta jarraitu du gero e... Ikus dezakegunez, bada, hizkuntzaren munduikuskeraren teoria gaur jende askok euskaltzale edo abertzaleen aburu alderdikoitzat jotzen duen arren (egia da Txillardegik, esate baterako, erabili izan duela bere argumentazioetan euskararen alde, eta ez batere gaizki, ene ustean), alabaina espainolaren edo frantsesaren gehiagotasunaren alde eta euskararen aurka lehenago eta hagitz bortizkiago baliatu izan da.
|
|
|
Kristauak MUNDUAN sarturik, gaia jaso ta goratu egin bear dugun bezelaxe, euskaltzaleak ere
|
euskera
MUNDUAN sartu bear dugula iruditzen zait. Mendi tontorrera eraman ez, baña kalera," jalgi adi plazara".
|
|
|
Horiek aparte, karmeldarrek badituzte Karmel eta Olerti, beneditarrek Jaunaren Deia, etab., idatzi zaleei plaza eskaintzeko. Beraz, jadagoneko jendea ez zegoen derrigor Arantzazura begira. c) Orokorki
|
euskararen
mundua aldatua dago: Zeruko Argia eta Anaitasuna indarrean, Arestiren Harri eta herri, etab. Euskal mundutxoan taldeak asko ugaritu dira eta espazioen berrajustapen bat ari da entseatzen.
|
|
|
Hala ere, Euskal Herria barik, munduan —sarean— han hemenka, berton bezala bertan dabiltzanak zenbatzea zailagoa egiten zaigu.
|
Euskara
munduko hizkuntza izanik, globala bilakatzen da Interneten ari garenean. New Yorketik ari zaitezke euskarazko edukiak sarean sortzen, edo Londrestik euskarazko wikipedia kontsultatzen.
|
|
|
Teknologia berrien esparrutik irten gabe, Andoni Sagarnak Euskaltzaindian eginiko sarrera hitzaldian esandakora joango gara. Bidenabar, Elhuyarren eta
|
euskara
mundu modernorako erabilgarri bihurtzeko lanetan sustraiak dituzten bi ingeniarik egin dituzte batak bestearen segidan Euskaltzaindiko sarrera hitzaldiak. Mikel Zalbide izan zen aurrekoa.
|
|
2008
|
|
|
Legea gehiengo jakin batek inposatu zuenetik igaro diren hamarkada luzeetan, hiru parada izan ditugu gehiengo hura aldatzeko, eta hiruretan kale. Eta guztietan, itxura osoz, teorian behintzat euskaltzaleenak direnek, abertzaleek
|
euskara
mundu berri baten ikurrik kuttunena dutenek hain zuzen, huts egin izanagatik, dela adabakigintzari uko egin nahi izan ziotelako (oi, kontsumismo zalekeria zaharkitu hori, birziklatzearen aldeko ideia berrien garaiotan!), dela parlamentari batek ibili nahi izan duelako munduko gailurrik altuenetako magaletan, gure bazterretako politikagintza lau honetatik ihesean.
|
|
|
|
Euskarari
mundura zabaltzea, beste hizkuntzekin nahastea falta zaio. Kataluniako telebistan katalana eta gaztelania uztartzen dituzte, adibidez, eta hori euskararekin ikustera ez gaude batere ohituta.
|
|
|
Tresna eta aplikazio informatiko berriak sortu dira informazio andana hori prozesatu ahal izateko. Baina non dago kokatuta
|
euskara
mundu horretan. Lagun dezakete tresna horiek euskararen normalizazioan?
|
|
|
|
Euskararen
munduan, hitzetik hortzera entzuten dugu ahaleginak batu, bateratu edo koordinatu egin behar direla, eta lankidetzaren beharra askok nabarmendu dute. Corpusen arloan, bistakoa da proiektu batzuetan erakunde publikoen bultzada ezinbestekoa dela, batik bat corpus handiak, erreferentzia corpusak nagusiki, egingo badira, kostu handiko proiektu etengabe elikatu beharrekoak baitira.
|
|
|
Euskarak eskaintzen ziòn talaia hartan ezin erosoago zegoen, hortaz, Beñardo, eta erosotasunaren talaia hartatik gauzak bere erara ikusi behar zituen: zertarako eskalatu behar zituen gazteleraren harresiak eta zertarako ahalegin izugarri hartan sartu, baldin eta, ahalik eta ahalegin txikiena eginda ere, handiagoak bazituen irabaziak?, zeren
|
euskararen
munduan norbait baitzen eta gaztelerarenean inor ez?; Beñardok hamar urte zituen, eta nekez egingo zion bere buruari, nekezago, mutil intuitiboa zèn neurrian, halako analisirik, baina ez zekizkièn indar haien mende behar zuen; are gehiago, nabaritu ere, nabaritu zituen kontzientzian, ausaz, mugimendu batzuk, forma zehatzik ez zutenak, bai, baina, zer definiezin?
|
|
|
gazteleraren bidetik bakarrik beregana zezakeelakoan, edo gazteleraren ur argi handietan murgilduta, bestela esanda, huraxe baitzen, antza, mundu berri distiratsuan sartzeko bete behar zuèn ezinbesteko baldintza. Eta handik aurrera, jakina, barne prozesu haren ondorio gisa, Regina bere iragana madarikatzera iritsi zen, euskararen ur txiki iluna, azken batean,
|
euskara
mundu gris bat esateko gai baizik ez zèn heinean?, bere burua ere madarikatzen zuen bitartean, baita aitaren memoria ere, bide batez: ai eskolan gaztelania ongi ongi ikasi izan banu, ai bere garaian doña Engraciarekin ikasi banu, Ernestinak bezala?!, baina aitak ez zidan utzi:
|
|
|
Horien artean, euskaldunik baldin bada, horietako bat Jesus Egiguren dugu. Zer nolako identifikazio mekanismoak dauzka politiko honek
|
euskararen
munduarekiko?
|
|
|
Euskal etnokulturaren testuinguruan hazi eta hezi garen euskaldunok kultura modernoaren zer nolakoak hizkuntza arrotzean barneratu ditugu. Ez da harritzekoa, alde horretatik,
|
euskara
mundu zaharrarekin lotzea eta erdarak mundu berriarekin. Hori horrelaxe gertatu baitzen, eta horrela bizi izan dugu urtetan aurrera samartuok.
|
|
|
Hizkuntzaren eta kulturaren mundua subjektuen arteko gizarte sarean ehuntzen den bizimodu kolektiboa da. Euskaldunek
|
euskararen
mundutik erdararen mundura egiten duten arrozte bidea ez da ibilera pertsonalaren irizpideetan esplika litekeen zera. Nazio alienazioaren bidea botere politikoaren, ekonomikoaren, soziokulturalaren eta linguistikoaren eskuak gidatu ohi du, ez gizakume bakartuak.
|
|
|
Hizkuntza kodera biltzen du arreta Etxeparek izenburuan:
|
euskara
mundu idatzira eraman izanera, hain zuzen ere. Giro errenazentista batetik ematen du ezagutzera liburua:
|
|
|
(XIV) eta. Sautrela, rekin (XV) osatuko du obra. Bi dantzen izenak dara matzaten koplen bidez,
|
euskara
mundu idatzira jaio izana ospatuko du.
|
|
|
Izatez asmoa ere ez zen hori (lotura genetikoak bilatzea), baizik gehiago euskaran antzematen ziren berezitasun linguistiko desberdinei paralelismo estrukturalak aurkitzea hizkuntzen unibertso zabalean (antzekotasun horien zergatietan sartu gabe). Hola, Azkuek
|
euskara
munduko hizkuntzen kontzertuan kokatu nahi izan zuen, berezia zela agertuz, bai, baina ez horren arraroa non ezin aurki zekiokeen paralelorik inon. Edozein kasutan Azkueren saioek argi uzten zuten euskaltzainburuaren horizontea ez zela euskaran bukatzen, baizik, asmoz urrunago iritsi nahi zuela.
|
|
|
Julio Urkixo 1950ean hil zelarik, jada ez zen geratzen euskaltzain bat ere euskaraz mintzatzeko gai ez zenik; eta hola, Krutwigen ekimenez, eta Azkueren babespean, Akademiak arau bat onartu zuen aurrerantzean batzarrak euskaraz egiteko. Ez kasualitatez, garai berber hartan Krutwigek Bilboko Nuevo Ateneo elkartean euskara hutsezko jakintza sail bat sortu nahi izan zuen403
|
Euskara
mundu unibertsitarioarekin uztartu nahiko zuen sentiberatasun berri bat hasten ari zen. Eta Euskaltzaindia, Azkue hil aurretxoan eta bere aldekotasunarekin, euskaraz funtzionatzen zuen goi mailako lehen erakundea bihurtu zen.
|
|
|
Aitortza ofiziala eta nazionala zuten hizkuntza idatzien aldean, Azkue mundu publikora agertzean, euskara idatziaren ezaugarri behinena erreferentzien ahulezia eta sakabanaketa zen.
|
Euskara
mundu ofizialetik kanpo egotean ez zen hezkuntza guneetan irakasten, eta ez zegoen ere norberak, sikera bere aldetik ikasteko balio zezakeen idazkera estandar eta eredugarririk405 Idazle bakoitzak nahi zuen edo ahal zuen modura izkribatzen zuen. Arazoa bereziki larria zen Bizkaian.
|
|
|
|
Euskararen
munduak Aurelia Arkotxaren izaeraren garrantzia nabarmendu du, unibertsitateko irakasle eta ikerlariak Euskaltzaindiari egin diezaiokeen ekarpena.
|
|
|
Euskaltzaindian sartzeko Arkotxaren izanki, Beñat Oihartzabal euskaltzainak ihardespen mintzaldia egin zuen. Johanes Etxeberri Ziburukoari idatzitako gutun baten alegian, Euskal Herrian,
|
euskara
munduan eta baita ingurumenean izandako aldaketak aipatu zituen. Lapurdi kostaldean euskara bizi duen galera nabarmendu zuen, Etxeberriren aitzakian.
|
|
|
...konomiaren mundua arlo honetan ezjakinak garenoi euskaraz modu txukun, erraz eta erakargarrian hurbiltzen digulako Euskadi Irratiko albistegietan; Xabier Usabiaga eta Jose Mari Apaolaza zoriondu nahi ditut, beren kirol emankizunetan darabilten euskara eder eta biziagatik; Debagoienean Sustatu kudeatzen duen lan taldea zoriondu nahi dut eta erabili.com Azpeitiko Patronatuak kudeatzen duen webgunea,
|
euskararen
mundu zabal eta aberatsean gertatzen denaren berri zabala eskaintzen digutelako; Benito Fiz zoriondu nahi dut, bizitasunez eta eraginkortasunez kudeatzen duen Karrajua gatik, Helduen Euskalduntze Alfabetatzean dihardugunon familia osoari bizia eta martxa eskainiz; Hemen aldizkaria zoriondu nahi dut, erlijioaren gaia horren modu txukun eta irekian euskaraz lantzeagatik; Pello Urzelai, Imanol Murua... Eta beste asko ere zoriondu nahiko nuke, baina ezin denak hemen aipatu.
|
|
|
|
Euskara
munduko biztanleen %0, 05ek hitz egiten du, eta, beraz, munduarekiko hizkuntza «mikroskopikoa» izanagatik, adituek Internetek eta teknologia berriek eskaintzen dituzten «baliabideez baliatzea» aholkatu dute.
|
|
|
Nafarroako Euskararen Kontseiluak begi onez ikusi zuen, eta
|
euskararen
mundua nahiko ondo ordezkatzen du erakunde horrek. Dekretuaren zirriborroari aurkeztutako bi zuzenketa orokor atzera bota zituzten.
|
|
|
Marketin operazio hutsa, euskaltzale inozo edo gaizki informatuak engainatzeko. Zer erranik ez,
|
euskararen
mundutik urrun dabiltzanak.
|