|
2009
|
|
|
Ikaragarria eta guztiz erabakigarria da
|
euskararen
bizi indarra trinkotzeko ahaleginean aurreratu daitekeena, etxetik euskal hiztun direnek euskara esparru guztietan, eta bereziki ez formaletan, ohikotasunez erabiltzen badute euskara, gero eta gehiago horrela bakarrik izango baitira euskara adierazkortasun biziz eta naturaltasunez erabiltzen duten hiztunak. Erabakigarria da euskaldun berriek hizkuntzari eman diezaioketen bizi indarra, eskolan nahiz unibertsitatean, zerbitzu publikoetan ez ezik familian eta lagunartean euskara erabiliz.
|
|
|
Orekaranzko bidean barna, hazi egin nahi dugu, eta hazi egin behar dugu, herritar elebidunik gabe ez baitago gizarte elebidunik. Baina alferrikakoa dugu, guztiz alferrikakoa
|
euskararen
bizi indarra areagotzearen ikuspegitik, euskara ezagutzen dutenen kopurua haztea, aldi berean, eta indar bereziz, benetan hiztun direnen erkidegoa sendotzen eta trinkotzen ez badugu.
|
|
|
Labirinto moduko pasadizo batean gaudela dirudi, irteera ezin bilaturik. Izan ere,
|
euskararen
bizi indar soziala ahula da, besteak beste hedabideetan oso ahula delako euskararen presentzia; baina, aldi berean, euskararen presentzia hedabideetan ahula baldin bada, batez ere da euskara gizartean ahula delako. Oker dabil desoreka eta ahulezia hori bere kasa konponduko dela uste duena; baina oker dabil, baita ere, egoera hori hedabide guztiak honetara edo hartara behartuta konpon litekeela pentsatu eta aginduak eta dekretuak diktatzeari ekin nahi diona.
|
|
|
Gogoko izango dute hori herritar askok, informazio" globala eta globalizatua", ez, ordea, bertakoa? handik eta hemendik, antena, uhin eta satelite guztietatik erruz jasoko dutenek, eta gogoko duten hori euskaraz egitea onuragarri izango da, zalantzarik gabe,
|
euskararen
bizi indarra areagotzeko.
|
|
|
Euskara erabiltzeko aukera berri bat izango da. Aukera horretaz baliatzea da egiteke geratzen dena,
|
euskararen
bizi indarra hobetzeko egiteko garrantzitsu eta erabakigarria erabakigarrien artean. Hori, ordea, ezin da arautu, zorionez.
|
|
|
Beste modu batez esanda: kontua ez da esparru bataren eta bestearen artean aukera baztertzaile bat egitea; kontua da jakitea bi eremuen artean erronka nagusia zein den, kontua da, batez ere, jakitea
|
euskararen
bizi indarraren partida zein zelaitan jokatzen den; kontua da, halaber, ohartzea eremu pribatu eta ez formalaren pisua hain handia eta erabakigarria izatean, denboran belaunaldiz belaunaldi asko luzatzen diren prozesuak direla hizkuntza biziberritzeko prozesuak, eta euskararena, jakina, ez dela salbuespen bat. Horrexegatik, ezbairik gabe, pazientzia, patxada, jarraikitasuna eta zuhurtasuna bidelagun baliosoak dira honelako prozesu batean.
|
|
|
Ezin bukatu, ordea, honakoa esan gabe: deskribaturiko bilakaera positiboa izateak eta ilunen gainetik argiak nabarmen nagusitu izanak ez du esan nahi euskararen etorkizuna behin betiko bideratuta dagoenik; ez du esan nahi, ezta ere,
|
euskararen
bizi indarra puntakoa denik. Ezta hurrik eman ere.
|
|
|
Eta, hona garrantzitsuena: euskararen hazkundearen kronika deitu dugun bilakaera arrakastatsua ez ezik, galdera hauei emandako erantzunak eta galdera horien inguruabarrak ere kontuan hartzea ezinbestekoa da
|
euskararen
bizi indarraz edo osasun neurriaz egiazki jabetzeko. Argi eta garbi esanda:
|
|
|
Beste hitz batzuekin esateko, bistan da, gure irudiko, nolakoa da
|
euskararen
bizi indarra, galderak ez duela erantzun bakarra, eta horrexegatik dabiltza bata bestearen antzera oker, bai azaldu dugun bilakaera arrakastatsua ukatu nahian dabilena, baita lozorroan geratzeko tentaldiaren aurrean amore ematen duena ere, euskararen osasunaren azterketa huts hutsik faktore positibo ugarietara eta datu estatistiko oparoetara mugatu nahirik, bilakaera arrakastatsuaren aitzakian.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoa da, hiru lurraldeen artean, pisu demografikorik handiena duena, bertan bizi baitira Euskal Herriko biztanleen ia %75; eta
|
euskararen
bizi indarrari dagokionez ere, Euskal Autonomia Erkidegoa da pisu handiena duena, bertan kokatzen dira-eta euskal hiztunen %80tik gora. Horrexegatik, euskararen urteotako gizarte bilakaeraz edo hizkuntza politikaren lege oinarriez dihardugunean, Euskal Autonomia Erkidegoko errealitatea izango dugu abiapuntu nagusi.
|
|
|
aipatu dugun hizkuntzen osasun neurriaren 0tik 10erako eskala horretan, euskara 9 puntu eskuratzera sekula iritsiko ez den eskala horretan, euskara, oro har, nahiko altu dago, ez dago beheko partean, zenbait lantu entzunda gezurra dirudien arren. Jakina da ez dela homogeneoa
|
euskararen
bizi indarra bere lurralde guztietan, eta horregatik diogu oro har lortzen duela nahiko nota altua, ez baikinateke ausartuko nota altua lurralde guztietara zabaltzera. Bistakoa ikusten dugu guk nota altu antzekoa argi eta garbi Euskal Autonomia Erkidegoko egoeraren eta bilakaeraren argitan baino ezin daitekeela jarri; nekez, ordea, asko kostata, Nafarroari begira; eta inondik inora ez, Iparraldeari bagagozkio.
|
|
|
Nolanahi ere, eta berriro ere Euskal Autonomia Erkidegoko perspektibatik begiratuta,
|
euskararen
bizi indarraren berri ematen diguten adierazleen argitan esan dezagun azken hamarraldiotan erabilerak ere goranzko bidea egin duela, hilzorian diren hizkuntzek ez bezala. Badakigu gauza bat dela euskaraz jakitea eta bestea euskaraz hitz egitea, eta horretan, geroago ikusiko dugunez, bada arduraz zeri erreparaturik; baina erabili ere lehen baino gehiago erabiltzen da, eta zenbait gune geografiko eta funtzionaletan asko erabiltzen da.
|
|
|
Konbentzimendu osoz diogu ez dugula uste, gaur egungo errealitatearen argitan, nekez justifika litekeen euskararekiko agoniazko harreman hau eta
|
euskararen
bizi indarraren interpretazio apokaliptiko hori mesedegarriak direnik hiztunak gehitzeko; eta, izan, horiexek dira euskarak zinez behar dituenak, hiztunak, ez salbatzaileak, are gutxiago lantu jotzaileak. Izan ere, litzaiguke gogoan hartzea, normalean, desagertzeko bidean omen dagoenak, edozer delarik, ez duela erakarmen indarrik izaten, gehienez ere gupida sentimenduak eragin ohi dituela.
|
|
2010
|
|
|
Arazoak arazo, hilzorian dauden hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu behar handia duen arren. kontuak bestelakoak izan dira, ordea, azken ia hogeita hamar urteotan. zorionez, gaur egun,
|
euskararen
bizi indarraren adierazleak ez datoz bat hilzorian dauden hizkuntzenekin, ezta gutxiagorik ere. esate baterako, munduan ezagutzen diren lege babes gorenetakoa du euskarak euskal autonomia erkidegoan —biztanleria gehien duen euskararen lurraldean—, nahiz eta arrunt apalagoa duen nafarroan, eta hutsala gaurdaino iparraldean. halaber, euskararen ezagutzaren adierazleak arrunt hazi dira urt... arazoak arazo, hilzorian dauden hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu behar handia duen arren.
|
|
|
euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran: ...borondatearen neurrian baina konplexurik eta aitzakiarik gabe), euskara erakargarritasunarekin uztartuz eta aberastasun pertsonala, kulturala eta soziala darizkion komunikabidea eta ondarea dela azpimarratuz. ildo horretan sakonduz, giltzarria da euskarentzako arnasguneak zabaltzen jarraitzea eta euskal hiztunon erkidegoa sendotzen eta trinkotzen jarraitzea. izan ere, erabakigarria da, esaterako,
|
euskararen
bizi indarra trinkotzeko ahaleginean aurreratu daitekeena, etxetik euskal hiztun direnek euskara esparru guztietan, eta bereziki ez formaletan, ohikotasunez gero eta gehiago erabiltzen badute, horrela bakarrik izango baitira euskara adierazkortasunez, bizitasunez eta naturaltasunez erabiltzen duten hiztunak. orobat, guztiz erabakigarria da euskaldun berriek hizkuntzari eman diezaioketen bizi inda... beraiek bezala euskaraz bizi nahi duten herritarrek.
|
|
|
euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran: ...xeko hizkuntza izatea lortzea, 15 urte barru euskara era natural, bizi eta adierazkorragoan erabil dezaketen hiztunen masa kritikoa eta erkidegoa arrunt biderkatuko bailitzateke. hizkuntzen elkarbizitzarantz eta orekarantz urratzen ari garen bidea zabaltzeko eta sendotzeko, hazi beharra dugu ezagutzan. gizarte elebiduna eraikitzeko herritar elebidunak behar ditugu, jakina. baina alferrikakoa dugu,
|
euskararen
bizi indarra areagotzearen ikuspegitik, euskaraz dakitenen kopurua haztea, benetan hiztun direnen erkidegoa sendotzen eta trinkotzen ez badugu, hiztunen euskararekiko lotura naturala sendotzen ez badugu. eta horren ondoan, aipamen bat behar beharrezkoa dugun elebitasun pasiboaren gainean. eaeko 30 adin tarteko herritarren %42 erdaldun elebakarra da. ameskeria hutsa da uste izatea horiek, edo hori... beraiek bezala euskaraz bizi nahi duten herritarrek.
|
|
2012
|
|
|
Hiru aldagai horiek kontuan hartuta eta korrelazioa eginez, garbi samar ateratzen zaigu arnasguneen norabidea eta bilakaera nondik norakoa den. Arrazoiak arrazoi eta zergatiak zergati, begi bistakoa da arnasguneetan gertatzen ari den galera, atzerakada,
|
euskararen
bizi indarrari lotzen bagatzaizkio.
|
|
2013
|
|
|
Euskarari gaur egun duen baino irismen sozial zabalagoa ahalbidetu diezaiokeen bizi giro epelaren bila atzematen dut Mart� nez de Lunaren proposamena: epela baina irmoa, barea baina eraginkorra,
|
euskararen
bizi indar eta hedapen sozialerako aurreragarria, ezbairik gabe.
|
|
|
Framing berriaren beharrean gara, besteak beste, euskararen aldeko giroa gizartean areagotzeko, framing uzkurraren euskararekiko distantziak murrizteko, euskararekiko aurreiritziak gainditu eta mamuak uxatzeko, euskal hiztunen auto-estimua sendotu eta euskaldunek nozitzen dugun bortizkeria sinbolikoa (Mart� nez de Lunak horrela izendatzen du erdararekiko mendekotasun barneratua) gainditzeko, belaunaldi gazteak euskara erabiltzera motibatzeko eta abarretarako.
|
Euskararen
bizi indarra sendotu eta erabilera indartzeko beharrezkoa den hizkuntza politikari ateak luze zabal irekiko lizkiokeen framingaz ari naiz, baina baliozkoa eta eraginkorra izango bada nahitaezkoa da gizartearen gehiengo nagusiak bere egitea. Euskara biziberritzeko proiektua gizarte anizkoitz honen proiektu bateratu eta bateragile izatea da behar duguna, inork bere identitate sentipenei, ideologiari eta lehen hizkuntzari uko egin beharrik gabe.
|
|
|
Euskararen historia ere ezagutu beharra dugu, bere ibilbide luze, nahasia eta nekeza ulertu beharra, gora-behera egoera honetan hobeto erabakitzeko zer den onena
|
Euskararen
bizi indarra bultzatzeko eta normalizazioa lortzeko, eta honetan ere gu bakoitzaren zeregina ikusteko.
|
|
2014
|
|
|
Ñabardurak ñabardura, joera nagusia euskaldunen hiritartzearena izanik, artikulu honen helburua da, batetik, identifikatzea zeintzuk izan diren euskararen indar gidariak euskal hirietan, eta, bestetik, iraganean
|
euskarari
bizi indarra transmititu zioten bulkada horiek moteldu antzean sumatzen ditugun honetan, deskribatzea Euskal Herriko mendebaldeko hiru hiritan (Bilbo, Getxo eta Gasteiz) ernaturiko dinamika interesgarri batzuk. Behin hori eginda, iraganeko esperientziak eta hiru hiri horietan antzemandako mugimenduak gogoan, euskarari ekosistema hiritar berrian leku erosoa bermatzeko norako posible batzuk aipatuko dira erremate modura.
|
|
2015
|
|
|
Baina ez gara horretaz ari,
|
euskararen
bizi indarraren galeraz ari gara. Nire ustez hori da kezkatzen gaituena.
|
|
|
Nire ustez hori da kezkatzen gaituena. Ez hainbeste euskaldun elebakarrak egongo ote diren edo ez, hori badakigu ez delakontua, baizik
|
euskararen
bizi indarraren galera. Eta berriro diot, euskara normal herri hauetan bizida bereziki, besteetan normaltasunera iristeko ahalegina egiten ari gara.
|
|
|
Anton Abbadia sariak esparru zabalagoa hartzen du:
|
euskararen
bizi indarra areagotu, gizarteratu eta hedatzeko pertsonei edo egitasmoei egindako aitorpena izan nahi du. Hain zuzen, euskaltzaleen artean nabarmentzeko moduko pertsona eta ekimen asko dagoela iritzita, orain arte bi urtez behin ematen zen saria aurtengo ediziotik aurrera urtero emango da.
|
|
|
HERRI URRATS igande honetan Senperen:
|
euskararen
bizi indarra agerian
|
|
2016
|
|
|
Hasieran esan bezala,
|
euskararen
bizi indarra dugu jokoan orain, ez biziraupena. Euskarak zenbaterainoko bizi indarra izan dezakeen, nolakoa...
|
|
|
Inkesta bidezko eta kale neurketazko analisi globalak, dituzten abantaila zabal eta ukaezinen ondoan, uzkur agertzen ari dira euskararen etorkizuna non nola bermatzen saiatu behar genukeen argitzeko orduan. Lan zabal horien eta honelako analisi xehatuon sintesia ezinbesteka da, hortaz,
|
euskarak
bizi indar handiena duen lekuetan gure begien aurrean zer gertatzen ari den ulertzeko.
|
|
|
Merezi du, horregatik, aurrera jo baino lehen puntu honetan zentratzea. Zazpi Probintzia eta hiru Lurralde eremu nagusi ditu Euskal Herriak azken mendeotan, baina
|
euskararen
bizi indarra EAEn kontzentraturik dago nabarmen. Euskararen erabilera ez dago Euskal Autonomia Elkartera mugatua, baina euskal hiztun gehienak, askogatik gehienak, EAEn bizi dira.
|
|
|
351 Seme alabak ereduko eskolara bidaltzeak ez du segurtatzen etxean, auzoan eta beren lagunekin (erabat edo batez ere) euskaraz egingo dutenik haurrek, neska mutikoek eta gaztetxoek. Are gutxiago haztean, euskal bikotea aukeratuz eta bizi izateko
|
euskarak
bizi indar nabaria duen auzo herriren batean kokatuz (nagusiki) euskaraz egingo dutenik familian, etxean eta kalean. Hori gabe ezin garantiza liteke, luze zabalean, belaunez belauneko jarraipen beterik.
|
|
2018
|
|
|
Topikoa da esatea ohore handia izan nuela, baina egia da, ohorea izan nuen, eta suertea, ez dut-eta nire burua euskara gabe ulertzen. Bi legealdi haietan,
|
euskararen
bizi indarraren alde nire onena emateko aukera izan nuen, berealdiko suertea, eta erantzukizun handia bezainbat. Bigarren legealdikoak urte gogorrak izan ziren, hala ere, ekonomiaren egoeragatik.
|
|
|
Darwinek ere hala frogatuta utzi zigun hautespen naturalaren teoriarekin.
|
Euskararen
bizi indarra hiztunek euskara erabiltzeko duten behar sozio funtzionalaren neurri berekoa da. Artikuluak hizkuntza biziberritzeko paradigma berria proposatzen du:
|
|
|
Elkarri euskara eskainiz.
|
Euskara
bizi indarrez sendoagotuz. Bizi.
|
|
|
Hizkuntzaren prestigioa ere ekarri du, nonahi eta zernahitarako baliagarri baita. Bestalde, ez dugu atzendu behar
|
euskarari
bizi indarra eman nahi badiogu, euskal hiztunen kopurua handitzea ezinbestekoa dela, eta, hori erdiesteko, indarra irakaskuntzan eta helduen euskalduntzean jarri behar dugu; hortaz, batua nahitaezkoa dugu.
|
|
2019
|
|
|
Harridura handiz jaso nuen jarrera hura, non eta Arrasaten, nahiz eta bertako irakasleentzat harrigarria izan ni harritu izana. Jarrera horiek eta berorietan kokatzen ziren gazteen kopurua bat zetozen Arrasateko
|
euskararen
bizi indar linguistikoa neurtzerakoan jaso ziren emaitzekin. Inpresio bera izan nuen, hurrengo hilabeteetan, Urnieta edo Elorrio bezalako herrietan, non adin jakin bateko gazte guztiekin jarduteko aukera izan nuen:
|
|
2021
|
|
|
Azken zikloan, bertsolariaren irudikapen esentzializatua haustearekin, ikur gisa eman izan zitzaion garrantzia zerbait lausotuko da (sorkuntzaren beraren balioari arreta gehiago jarri zaio ikur gisa izan dezakeen funtzioari baino), baina, edozein kasutan, bertsolariak ikur gisa indarra izaten jarraituko du, nagusiki,
|
euskararen
bizi indarrari eta erakargarritasunari lotua. Bertso politikoak ez dira desagertu, noski.
|
|
|
|
Euskararen
bizi indarra dugu jokoan, eremu formalez gainera, eremu ez formal horiek euskararentzat irabaztearen erronkan. Izan ere, alor horretan euskararen erabilerak jauzi bat egiteak errotik eta norabide zeharo positiboan aldatuko luke hiztun asko eta askorengan, oso bereziki gazteengan, euskararekiko bizipena.
|
|
2023
|
|
|
euskara hegemonikoa izango den esparruak defendatzea da iraupenerako gakoetako bat, eta, horregatik, berebiziko garrantzia du UEMAk.
|
Euskararen
bizi indarra horietatik bultzatuko baita, bultzatzekotan.
|