|
2002
|
|
|
Erraztasunari dagokionez, hau erabakigarria da.
|
Euskara
lehen hizkuntzatzat dutenak eta euskaraz errazago moldatzen diren hiztunak hiltzen ari dira, eta datozen euskaldunak, euskaldun berriak dira, hots, erdara da haien lehen hizkuntza eta harreman sare ia guztiz erdalduna dute. Horrek ere ez dio mesederik egiten erabilerari.
|
|
2004
|
|
|
Batez besteko euskal hiztunaren baitan euskararen egitekoa bigarren hizkuntzaren bazter eginkizunetara zokoratu den neurrian, euskararen funtsezkotasuna kolokan jarri zaigu gure artean bertan. Sinetsi nahi genukeen baino euskaldun gutxiagorentzat da, damurik, gaur eta hemen,
|
euskara
lehen hizkuntza nagusia, eta gure sozializazio jardunean sortzen eta berritzen ditugun osagai kognitiboak eta afektiboak erdararen bidez taxutuak ditugu gehienbat. Hizkuntzak bizi eta egiten gaituela, gure nortasunaren oinarriak bere bidez finkatzen ditugula, esaten ari bagara, ez gara ari, jakina, hizkuntzaren zeregin sinboliko mitikoaz soil soilik; aitzitik, geure gizatasunaren zimentarriak ditugu gogoan.
|
|
|
Jose Felix Diaz de Tuesta ez dabil oker, inondik ere, begia jarri duen lekuan jarri duenean: . Alabaina, atentzioa ematekoa da, datu horien arabera, oso txikia dela kale erabilera eta
|
euskara
lehen hizkuntza dutenen arteko portzentajearen arteko aldea. Kale erabilera gehienbat euskara lehen hizkuntza dutenen baitan dagoela egiaztatuko balitz, ondorio hau aterako litzateke:
|
|
|
–Alabaina, atentzioa ematekoa da, datu horien arabera, oso txikia dela kale erabilera eta euskara lehen hizkuntza dutenen arteko portzentajearen arteko aldea. Kale erabilera gehienbat
|
euskara
lehen hizkuntza dutenen baitan dagoela egiaztatuko balitz, ondorio hau aterako litzateke: lehen hizkuntza euskara dutenen proportzioak gora egitea lortu beharra dugu, euskararen kale erabilerak ere gora egitea nahi badugu.
|
|
2007
|
|
|
Nahi nuke nire lana euskaraz burutu eskolan euskara ikasten duten nire haurrak lagundu nahi ditut
|
euskara
lehen hizkuntza bezala transmititu nahi diet nire haurrei esaldi sinple batzuk ulertu nahi ditut euskarari esker lan bat atzeman nahi dut
|
|
|
• Euskal elebidunak (euskaraz erdaraz baino errazago hitz egiten dutenak) eta elebidun orekatuak (bi hizkuntzetan erraztasun berarekin hitz egiten dutenak) izatera heltzen diren guztiak
|
euskara
lehen hizkuntza –euskara edo euskara eta gaztelania– dutenak direla, hau da, euskara familia bidez jaso dutenak.
|
|
|
Errealitatea konplexuagoa da. Izan ere, jakin badakigu
|
euskara
lehen hizkuntza duten guzti guztiek ez dutela hitz egiten euskaraz erdaraz baino errazago eta, aldiz, hainbat euskaldun berrik bai. Eskuartean dauzkagun datuekin, ordea, errazagoa da azterketa hipotesi horiekin egitea.
|
|
|
Hori oso positiboa bada ere, zaila da euskaldun berri horiek euskararen kale erabileran nola eta zenbateraino eragiten duten jakitea. Eragin eragiten dutela badakigu eta, batez ere,
|
euskara
lehen hizkuntza dutenek euskaraz egitea
|
|
|
Orain ere horrela da, baina orduan gehiago. Geroztik asko hazi da
|
euskara
lehen hizkuntza duten haurren ehunekoa (aldian %40tik %49ra pasatu zen) eta are gehiago euskara bigarren hizkuntza duten haurrena (aldian %48tik %76ra pasatu zen), bai eta haurren kale erabilera ere (2001ean %44 zen). Hortaz, bada, 1989tik 2001era bitartean gehiago hazi zen haurren hizkuntza gaitasuna kale erabilera baino; haurren gaitasun erlatiboa, berriz, gutxiago hazi zen haurren kale erabilera baino.
|
|
2008
|
|
|
Ingelesen Hilerria da zure bloga. Deliberatuta zaude
|
euskara
lehen hizkuntza bilakatzera Interneten?
|
|
|
Ñoñostiako bazter erromantikoa da hilerri hori, Urgull mendian.
|
Euskara
lehen hizkuntza da Interneten. Niretzat, alegia, halaxe da.
|
|
|
Azkenik, biek euskaraz ondo hitz egiten dutenean, baina bietako inork ez duenean
|
euskara
lehen hizkuntza esan dezakegu euskarazko hizkuntza gaitasun egoki batek ez duela besterik gabe hizkuntza transmisioa bermatzen. Alegia, bi gurasoak euskaldun berriak direnean (B), ehunekoak askoz txikiagoak dira, lehen hizkuntza gisa euskara jasotzen duten seme alaben ehuneko osoak (bakarrik nahiz gaztelaniarekin batera) ez baitu %50 gainditzen (%32, 2k euskara eta %18, 9k euskara eta gaztelania).
|
|
|
Bikote mistoetatik datozen seme alaben %27 dira.
|
Euskara
lehen hizkuntza gisa transmititzen zaien semealaben portzentajea nahiko handia da: %74, 4 euskaraz ondo hitz egiten duena aita bada eta %81, 6 ondo hitz egiten duena ama bada.
|
|
|
Bikote mistoetatik datozen seme alaben %27 dira9 (30.788).
|
Euskara
lehen hizkuntza gisa transmititzen zaien seme alaben portzentajea nahiko handia da: %74, 4 euskaraz ondo hitz egiten duena aita bada eta %81, 6 ondo hitz egiten duena ama bada.
|
|
|
Bigarren taldean, kide batek euskaraz ondo hitz egiten du eta besteak ez du batere hitz egiten. 31.654 lagunek osatzen dute, aztertzen ari garen seme alaben %27, 7
|
Euskarak
lehen hizkuntza gisa duen transmisioa asko gutxitzen da, eta gainera talde honetan dago alderik handiena transmisioaren ehunekoetan, euskara hitz egiten duena aita ala ama den kontuan hartuta. Alde hori 10 puntukoa baino handiagoa da (11,6 puntu).
|
|
|
4 Hau da,
|
euskara
lehen hizkuntza dutenak, bakarrik nahiz gaztelaniarekin batera.
|
|
|
8 Gurasoen tipologia lantzean" euskara" eta" euskara eta gaztelania" lehen hizkuntzak elkartu dira eta, beraz, gurasoak aipatzean,
|
euskara
lehen hizkuntza izan ala ez izateaz bakarrik hitz egingo dugu.
|
|
|
Ikus dezakegunez, adin talde bakoitzean
|
euskara
lehen hizkuntza izatea, bakarka nahiz gaztelaniarekin batera, arruntagoa da adinean behera egin ahala. Portzentajeak nabarmen aldatzen dira banaketa adintaldeen arabera aztertzen badugu.
|
|
|
Lehen hizkuntza ere kontuan hartzen dugunean, biek ondo hitz egiteaz gain lehen hizkuntza euskara badute8 (D motako bikoteak), lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentajea %98, 6ra igotzen da (%93, 9k bakarrik eta %4, 7k gaztelaniarekin batera). Baina, bikotekideetako batek lehen hizkuntza euskara ez badu (B+), biek euskaraz ondo hitz egin arren,
|
euskara
lehen hizkuntza duten seme alaben ehunekoa %92, 4ra jaisten da.
|
|
|
Oro har aldea handia ez bada ere, handia da
|
euskara
lehen hizkuntza bakar gisa hartzen dutenak %76, 2 direla kontuan hartzen badugu eta, aldiz, euskara gaztelaniarekin batera hartzen dutenak %16, 2 direla. Beraz, transmisioaren portzentajea %90etik gorakoa izan dadin, bi bikotekideek euskaraz ondo hitz egin behar dute, eta gutxienez bietako batek lehen hizkuntza euskara izan behar du.
|
|
|
oro har, akats larriagoak eta ugariagoak egin dituzte (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1). Gaztelaniaz egindako ariketetan alderantzizkoa daukagu,
|
euskara
lehen hizkuntza dutenek zer hobetu gehiago dute (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1, MINTZA 2).
|
|
2009
|
|
|
Halere euskararen ondorengoratzean bi akats nagusi agertzen dira. Alde batetik adin multzo gazteenean,
|
euskara
lehen hizkuntza dutenen ehunekoa biziki apala dela %14, beren gurasoek haurrean ukan dutenaren erdia.
|
|
2011
|
|
|
Emaitzetako baten arabera, amaren lehen hizkuntza aldagaiak eragin zuzena du seme alaben hiztegiaren ulermenean, eta hori horrela izan daiteke ama delako, gehienetan behintzat, haurraren lehen hilabeteetan denbora gehiago berarekin dagoena (kontuan izan hiztegiaren ulermena 15 hilabetera arteko haurrei baino ez zaiela begiratu, KGNZ Iean). Horri eransten bazaio lagineko amen% 75ek duela
|
euskara
lehen hizkuntzatzat, ulergarriagoa egiten da euskararen inputak era esanguratsuan eragitea zortzitik hamabortz hilabete bitarteko haurren hiztegiaren ulermenean.
|
|
2012
|
|
|
Iruritako landa ikerketak garbi agertzen du hizkuntzaren jarraipena baldintza soziohistorikoei lotuta badago ere, jokabide eredu finkorik ez dakarrela. ez da prozesu mekanikoa ez eta oharkabea ere, subjektuen hautuek baldintzatua baizik. Iruritan egun hamabi urte bitarteko haurrak dituzten gurasoen artean hiztun batzuk izan dira
|
euskara
lehen hizkuntza izan ez baina beren seme alabak mintzaira horretan haztea deliberatu dutenak. haiek euskarazko sozializazio berant eta jakinaren gainekoa izan dute eta hortik etorri zaie, umeak izan dituztelarik seme alabak euskaraz hazteko erabakia. euskararen galera bizi izan dute beren familietan, herrietan eta mintzairari eutsi nahi izan diote. Gurasoek beren lehen edo jatorrizko hizkuntzaren arabera baino areago, jokoan dauden mintzairei lotu dizkieten balioen arabera jokatu dute haurren hizkuntza sozializazioaren gaineko hauEuskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik – Paula Kasares
|
|
|
Lehen hizkuntza euskara dutenak nagusi dira Nafarroa Beherean eta Zuberoan (%51, 2). Gipuzkoan 16 urtetik gorako biztanleek %33, 9k dute
|
euskara
lehen hizkuntza. Gainerako lurraldeetan askoz gutxiagok dute euskara lehen hizkuntza.
|
|
|
Gipuzkoan 16 urtetik gorako biztanleek %33, 9k dute euskara lehen hizkuntza. Gainerako lurraldeetan askoz gutxiagok dute
|
euskara
lehen hizkuntza. Lapurdin %14, 5ek dute euskara lehen hizkuntza eta %11, 5ek Bizkaian.
|
|
|
Gainerako lurraldeetan askoz gutxiagok dute euskara lehen hizkuntza. Lapurdin %14, 5ek dute
|
euskara
lehen hizkuntza eta %11, 5ek Bizkaian. Ehunekorik txikiena Nafarroak (%6, 1) eta Arabak dute (%3, 4).
|
|
2013
|
|
|
ez zenbat jaisten den gelatik jolastokira, baizik zein den batez bestekoa gizartean eta zer plus sortzen duen eskolaren eraginak.
|
Euskara
lehen hizkuntza ez duen ikasleak nola egunero euskaraz egiten duen ikaskideekin eta irakasleekin".
|
|
|
Halere, emaitza orokorrek hori agertzen badute ere, etorkizunari begira interesgarriagoak iruditzen zaizkigu Arrue ikerketan aztertutako aldagaien arteko loturak.
|
Euskara
lehen hizkuntza gisa jaso dituztenen ohiturak, ikasleen hizkuntza gaitasunaren eragina, eskolaz kanpoko jardueren garrantzia, komunikabideedota kultura kontsumoa, ingurune soziolinguistikoa... Datu horiek dira arreta handiz kontuan hartu beharrekoak, horiek lagunduko digutelako bide egokiari jarraitzen.
|
|
2015
|
|
|
Zer hartzen du kontuan indizeak? Udalerriko biztanle kopurua, euskaldun portzentajea, etxean euskaraz egiten duten pertsonen portzentajea,
|
euskara
lehen hizkuntza duten pertsonen portzentajea, UEMAko udalerriak eta EBPN (Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia) daukatenak. Indizearen arabera, udalerririk hauskorrenak euskaldunenak dira, eta gehienetan biztanle gutxien dutenak.
|
|
|
Hortaz," ez dirudi bigarren hizkuntzan jasotako sozializazioak lehenaren adinako indarra duenik haurraren jokaera eta nortasuna bideratzeko". Izan ere, ikerketaren emaitzaren arabera, gazte aroari dagokionean, modu batean edo bestean ikasi dutenek oso desberdin erantzuten dute" egun oso ongi mintzatzen dira euskaraz"," lagun euskaldunekin beti edo ia beti egiten dute euskaraz", edo" euskara dute hizkuntza kutuna erabat" proposamenetan,
|
euskara
lehen hizkuntza dutenen mesedetan tarte handiaz. Antzeko emaitzak lortu dira gurasoen ezaugarri linguistikoak kontuan hartzen baditugu, guraso euskaldunen seme alabek bikote mistoak osatzen dutenen edo guraso erdaldunen seme alabenak baino.
|
|
|
Horrela, euskaraz hitz egiteko gai diren herritarrak %72, 3 dira udalerri euskaldunetan, eta %30, 9 gainerakoetan. Lehen hizkuntzari erreparatuz,
|
euskara
lehen hizkuntza izan zuten herritarrak %58, 4 dira udalerri euskaldunetan eta %11, 6 gainerakoetan. Etxeko hizkuntzari jaramon eginda, azkenik, %47, 5 dira udalerri euskaldunetan etxeko hizkuntza nagusi euskara dutenak eta %7, 5 besterik ez gainerako udalerrietan.
|
|
|
Euskaraz hitz egiteko gai diren herritarrak %72, 3 dira udalerri euskaldunetan, eta %30, 9 gainerakoetan.
|
Euskara
lehen hizkuntza izan zuten herritarrak %58, 4 dira udalerri euskaldunetan eta %11, 6 gainerakoetan. %47, 5 dira udalerri euskaldunetan etxeko hizkuntza nagusi euskara dutenak eta %7, 5 besterik ez gainerako udalerrietan.
|
|
|
Udalerri euskaldunetan dezente egin du atzera
|
euskara
lehen hizkuntza zutenen kopuruak azken mende laurden honetan: %68, 7koa zen 1986an eta %58, 4koa 2011n.
|
|
|
%68, 7koa zen 1986an eta %58, 4koa 2011n. Gainerako udalerrietan ere apur bat jaitsi da
|
euskara
lehen hizkuntza duten herritarren kopurua: 1986ko %12, 4tik 2011ko %11, 6ra, hain zuzen ere.
|
|
|
Udalerri euskaldunetan dezente egin du atzera
|
euskara
lehen hizkuntza zutenen kopuruak azken mende laurden honetan: %68, 7koa zen 1986an eta %58, 4koa 2011n.
|
|
|
Udalerri euskaldunetan, beraz, euskaldunen pisua jaitsi egin da azken 10 urteotan, eta indartsu jaitsi dira, halaber,
|
euskara
lehen hizkuntza zuten herritarren kopurua eta etxeetan euskara erabiltzen dutenena. Joera hori ez dator bat, oro har, gainerako udalerrietan ageri denarekin.
|
|
|
Indizea aldagai hauez osatuta dago: biztanle kopurua, euskaldun portzentajea, etxean euskaraz egiten duten pertsonen portzentajea,
|
euskara
lehen hizkuntza duten pertsonen portzentajea, UEMAko udalerriak eta EBPN daukatenak. Aldagai bakoitzaren eskala egin da, eta tarte bakoitzari puntuazio bat eman zaio, taula honetan zehazten den bezala:
|
|
|
Portzentajea zenbat eta txikiagoa izan, arriskua orduan eta handiagoa. –
|
Euskara
lehen hizkuntza duten pertsonen portzentajea. Arrisku handiagoa, portzentaje txikiagoa.
|
|
|
Ikerketa honek Ipar Euskal Herriko hezkuntza elebidunari buruzko proiektu zientifikoenpiriko eta kualitatibo bat izan nahi du. Helburua orokorra da lehen hezkuntzaren luzeranikasle elebidunek barneratu hizkuntza gaitasunen errepresentazio bat ukaitea, ikerketatransbersala baten bidez, ikustea zer dakarren eskolatze elebidun batek, izan etxetikeuskaldunentzat,
|
euskara
lehen hizkuntza (H1) dutenentzat ala etxetik erdaldunentzat, euskarabigarren hizkuntza (H2) dutenentzat. Lehen denbora batean ereduko datuak aztertu dira, ondoko helburu berezi eta hipotesia hauekin.
|
|
|
Kontrakoa jazo da, ordea: Euskal Herrian, 16 urtetik gorako biztanleen %15, 4k baino ez dute
|
euskara
lehen hizkuntza jaso, eta %4, 9k euskara zein erdara.68 Eta herrialde guztietan jaso dute erdara lehen hizkuntza 16 urtetik gorako biztanle gehienek. Izan ere, Gipuzkoan, %33, 9k bakarrik jaso dute euskara lehen hizkuntza, eta %7, 6k euskara eta gaztelania; Bizkaian, 11,5ek eta 4,8k; Araban, 3,4k eta 4,7k; 69 Nafarroan, 6,1ek eta 2,8k; 70 eta Iparraldean, %19, 5ek jaso dute euskara lehen hizkuntza, eta %5, 4k euskara eta frantsesa.71 Beraz, euskarak lege markorik zein hizkuntza politikarik etsaienak nozitzen dituen herrialdeetan ere ez da eten euskararen belaunaldiz belaunaldiko transmisioa.
|
|
|
Euskal Herrian, 16 urtetik gorako biztanleen %15, 4k baino ez dute euskara lehen hizkuntza jaso, eta %4, 9k euskara zein erdara.68 Eta herrialde guztietan jaso dute erdara lehen hizkuntza 16 urtetik gorako biztanle gehienek. Izan ere, Gipuzkoan, %33, 9k bakarrik jaso dute
|
euskara
lehen hizkuntza, eta %7, 6k euskara eta gaztelania; Bizkaian, 11,5ek eta 4,8k; Araban, 3,4k eta 4,7k; 69 Nafarroan, 6,1ek eta 2,8k; 70 eta Iparraldean, %19, 5ek jaso dute euskara lehen hizkuntza, eta %5, 4k euskara eta frantsesa.71 Beraz, euskarak lege markorik zein hizkuntza politikarik etsaienak nozitzen dituen herrialdeetan ere ez da eten euskararen belaunaldiz belaunaldiko transmisioa.... Aitzitik, aipatu datuek, euren txikian, zera erakusten digute:
|
|
|
Euskal Herrian, 16 urtetik gorako biztanleen %15, 4k baino ez dute euskara lehen hizkuntza jaso, eta %4, 9k euskara zein erdara.68 Eta herrialde guztietan jaso dute erdara lehen hizkuntza 16 urtetik gorako biztanle gehienek. Izan ere, Gipuzkoan, %33, 9k bakarrik jaso dute euskara lehen hizkuntza, eta %7, 6k euskara eta gaztelania; Bizkaian, 11,5ek eta 4,8k; Araban, 3,4k eta 4,7k; 69 Nafarroan, 6,1ek eta 2,8k; 70 eta Iparraldean, %19, 5ek jaso dute
|
euskara
lehen hizkuntza, eta %5, 4k euskara eta frantsesa.71 Beraz, euskarak lege markorik zein hizkuntza politikarik etsaienak nozitzen dituen herrialdeetan ere ez da eten euskararen belaunaldiz belaunaldiko transmisioa. Aitzitik, aipatu datuek, euren txikian, zera erakusten digute:
|
|
2016
|
|
|
Jaioterriaren arabera nabarmenagoak dira aldeak: EAEtik kanpo jaiotakoen artean, soilik %14k du
|
euskara
lehen hizkuntza, %65ek gaztelera, eta %20k beste hizkuntzaren bat.
|
|
|
Jomuga hori buruan, euskara bigarren hizkuntza gisa hazten doan neurri berean, pixkanaka, euskara bere egiten dutenen leialtasun praktikoa sendotzen eta
|
euskara
lehen hizkuntza gisa higadurarik gabe indartzen asmatzen badugu, eta egun euskararengandik oso urrun, urrun edo alboan daudenen bihotz buruetara iristeko lanean aurreratzen badugu, datozen urteetan jauzi ikusgarria emateko moduan izango gara. •
|
|
|
zenbat eta errazago euskaraz egiteko gai izan, orduan eta maizago egiten da euskaraz4 Hitz egiteko erraztasun honen kontuarekin lotura zuzena du amahizkuntzak edo lehen hizkuntzak:
|
euskara
lehen hizkuntza dutenek errazago hitz egiten dute euskaraz. Beste ikerketa batzuek argi berresten dute hori:
|
|
|
Hala ere, euskaldun gehienen lehen hizkuntza gaztelania izango da: %31k izango dute
|
euskara
lehen hizkuntza. Erraztasunean eragiten du horrek, eta, beraz, erabileran ere bai.
|
|
|
Kopuru hauek ere nabarmen igotzen dira geroztik, eta oso bereziki 1992tik aurrera. Hala, bitartean jaiotakoen artean, 2017an 6 eta 10 urte artean dituztenean, euskara (ere behintzat) ama/ lehen hizkuntza dutenen proportzioa% 44,50 ingurukoa bide da jada(
|
euskara
lehen hizkuntza bakar jaso duen% 30,34a barne), orain 40 urtekoaren bikoitza berriro.
|
|
|
Hau da, beren gaztetan euskara familiako hizkuntza gisa jaso duten bezainbeste guraso edo gehiago, beren gaztetan erdara jaso dutenak familiako hizkuntza gisa? ari dira EAEn beren seme alabei
|
euskara
lehen hizkuntza gisa transmititzen. Eta datu serieari begira pentsatzekoa da proportzioak hazten jarraituko duela ondorengo urteetan ere behintzat.
|
|
|
Guraso biak euskaldunak direnean:? Batek bakarrik duenean
|
euskara
lehen hizkuntza:? % 95ek transmititzen dute euskara?
|
|
2017
|
|
|
Datu hauek garrantzitsuak dira, ereduan ikasten duten ikasle batzuk etxetik erdaldunak baitira, eta murgiltze eredu honen bidez euskara ikasten baitute.
|
Euskara
lehen hizkuntza dutenentzat, gainera, hezkuntza eredu honek euskararen ikasketa eta mantentzea bermatzen du.
|
|
2018
|
|
|
Beste zenbait erronka ere baditu euskarak, beste plano batean: euskal hiztunen kopurua gehitzea, erabilera areagotzea, eta klabea dena da
|
euskara
lehen hizkuntza dutenak eguneroko mintza jardunean horri eustea gaztelaniarekiko subordinaziorik gabe, esan nahi dut, eta halakoak pixkanaka gehitzea, euskaldun berriak ez euskaldun herrentzat hartzea hau da, dakiten euskara konplexurik eta izurik gabe erabil dezaten, guraso euskaldun berriek etxean euskaraz transmititzea klabea baita belaunaldien arteko euskararen iraunkortasuna ziurtatzeko, esk... Gaztelaniaren eraginik gabeko euskara ez da posible.
|
|
|
|
Euskara
lehen hizkuntza dutenen tasa %19, 5etik %15, 9rat pasa da 5 urtez. 65 urte gorakoen %80, 9ak euskara zuen lehen hizkuntza eta 16 urte
|
|
|
Lehenengo adin tartearen kasuan (biztanleria osoaren %15), %90 zen euskaldun kopurua 2011 urtean, 1986an baino %11 gehiago, urteen buruan, beraz, goranzko joera nabari da. Hauen artean %59 da
|
euskara
lehen hizkuntza duen biztanle kopurua.
|
|
|
Gainera, beheranzko joera kezkagarri bat erakusten du hainbat arnasgunetan. Esate baterako, euskararentzat Azpeitia bezalako erreferentziazko arnasgunean, gaur egun,
|
euskara
lehen hizkuntza duten euskaldunak orain 25 urte baino% 8 gutxiago dira.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan, adin talde guztietako euskaldunen artean, gehienak
|
euskara
lehen hizkuntza izatetik, 40 urtetik beherako euskaldunik gehienak(% 54,8) lehen hizkuntza gaztelania dutenak izatera pasa dira. Alegia, euskara ez dute etxetik jaso.
|
|
|
Jakina, hori guztia baldin eta betetzen bada" euskaldun legitimotzat" sentitzea lagungarri izango dela
|
euskara
lehen hizkuntza bezala transmititzeko orduan. Horra hor, beste hainbat ikerketek erakutsi eta erakutsi dutena alboratu gabe, azpimarra daitekeena:
|
|
2019
|
|
|
Lagineko ikasleen %72k dute bakarrik
|
euskara
lehen hizkuntzatzat, eta, hala eta guztiz ere, etxeko hizkuntza euskara dute %80k. horrek esan nahi du kaleko arau sozialak baduela indarra eta erakargarritasuna etxera ere sartzeko. euskal herriko bestelako errealitate soziolinguistikoetan gaztelaniaren eta frantsesaren kaleko nagusitasun eta erreferentzialtasun biziak tokian tokiko etxeetako hizkuntza ohituretan atea jotzen duen bezala, Ondarro...
|
|
2021
|
|
|
Ikerketa berri batek adierazten duen bezala (Soziolinguistika Klusterra 2020), familia euskaldunetan hezitako gazteek aitortzen zuten euskara ikasgelan eta familian erabiltzen zutela13, lagunen arteko harremanetan kanpoan utziz, adibidez. Hala,
|
euskara
lehen hizkuntzatzat duen gazte profila eta hiztun berrien profila gero eta hurbilago kokatzen dira, erabilera informalari dagokionez behinik behin.
|
|
|
Agertoki berri horrek ekimen berriak asmatzera eta sortzera behartzen gaitu. Gure kasuan irakasleen prestakuntzan jarri nahi izan dugu indarra, irakaslea delako ikasleak aurrez aurre duen euskararen erabilerarako eredu garrantzizkoenetakoa, bai
|
euskara
lehen hizkuntza denean, baita bigarren hizkuntza denean ere, are gehiago bigarren kasu horretan; eredu horren bidez lagunduko dio ikasleari erabilera egokiak bereganatzen, eta ezagutzak eta askotariko mundu kontzeptualak eskuratzen.
|
|
|
elkarrizketen erdiak baino gehiago izan ziren euskaraz. Baztanen, berriz, ezagutza mantentzen ari dira azken urteetan, baina
|
euskara
lehen hizkuntza dutenen kopurua apaltzen ari da, baita etxean hura erabiltzen dutenen kopurua ere; aldiz, kale erabileran goranzko joera dute. Gabiriaren kasuan, euskara oso presente dutela nabarmendu du alkateak:
|
|
|
Elkartea ez baita kultur sustatzaile bat soilik; pisu handia du herrialdeko hizkuntzaren sustapenean, bertsoa euskaraz baino ez baitugu ulertzen. Pandemiak atzerapauso handia eragin du hizkuntzaren erabileran; oztopo nabarmena izan da, batez ere,
|
euskara
lehen hizkuntza ez den etxeetan. Uste dut, batez ere Araban, bertsogintza badela gune hori urratzeko bidea ere.
|
|
2022
|
|
|
|
Euskara
lehen hizkuntza duten herritarren ehunekoa jaisten ari da urtez urte. Erkidegoko datu orokorretan jaitsiera leuna izan da 30 urtean, bi puntukoa, baina udalerri euskaldunetan oso nabarmena da, ia hamahiru puntukoa; arnasguneak soilik hartuta, handiagoa, hamabost puntukoa.
|
|
|
Bestalde, ETB1en kontsumoa estuki lotuta dago
|
euskara
lehen hizkuntza dutenekin. Horien artean du irismenik handiena.
|
|
|
Aldeak daude ikus entzulearen lehen hizkuntzaren arabera, bai plataformaren aukeraketan, baita kontsumoan ere. Gaztelania eta
|
euskara
lehen hizkuntza ez dituztenen kontsumoa apalagoa da, eta euskara eta gaztelania biak batera jaso dituztenek erabiltzen dituzte gehien. Netflix eta Amazon Prime ere bi hizkuntzak edo gaztelania soilik jaso dituztenek ikusten dituzte gehien.
|
|
|
Ez da nobedade esatea euskararen transmisioan eta belaunaldi berrien euskalduntzean ikastetxeek aparteko garrantzia hartu dutela, gero eta etxe gutxiagotan baita
|
euskara
lehen hizkuntza. Datuek hori erakusten dute:
|
|
2023
|
|
|
Beraz, puntuz puntu honaino idatzitako guztia elkar lotua dago, eta, hain zuzen ere, azkeneko atal hau lehen lerroan jarrita,
|
euskara
lehen hizkuntza ez duten ikasleentzako harrera eta murgiltze planaren oinarriak idatzi dira: euskarazko murgiltze eredua izango da harrera linguistikoa eta ondorengo hezkuntza prozesuaren ardatz, hau da, iritsi berriak diren haurrak euskaratik eta euskara maitatuz murgiltzeko eredua; ikuspegi ekosistemikoa eta hezkuntza emozionala izango dira zutabe; eta kulturartekotasunaren begiradatik abiatuta, espazio inklusibo batean murgiltzeko tresnak izango dituen gida eta hezkuntza programa izango da.
|