|
2000
|
|
|
Unamunoren Arriagako gertakari ezagunarekin (euskara ohore guztiekin ehortzi behar zela esatean, oihuka erantzun ziotenekoa) abiatu duzu kronika. Azkeneko kronikan, mende amaierara helduta,
|
euskararen
egoeraren aurrean irakurleak «baikor agertu nahiko» lukela eta badagoela «pozerako arrazoirik» diozu, «Bilbo Unamunok ezagutu zuena baino hagitzez euskaldunagoa» dela. «Baina ehun kronikek markatu bidean zerbait ikasi badu hori da hain zuzen ere, Bilboko pozak ez duela inoren larria estaltzeko balio behar».
|
|
|
Euskara taldeak jende gehiagoren beharra nabari du,
|
euskararen
egoera zaila baita Enkarterrin. Batzuetan euskarak aurrera egiten ez duela iruditzen zaie, baina ez da hala, euskaldunak ugaritu egin dira-eta Balmasedan azken 25 urtetan.
|
|
|
|
Euskara
egoera diglosikotik atera dadin zure hainbat proposamen ez da ondoegi hartua izan.
|
|
|
Aurtengoan, Laudio Ikastola aritu da jai honen hogeigarren edizioa antolatzen, eta, hori aitzakiatzat hartuta, haren historiaz eta 1960an Errazti familiak ireki zuen Galmakako ikastolaz jardun dugu. Halaber, AEK ko Berbots Euskaltegia, Udal Euskaltegia eta Laudioko Euskaltzaleen Batzarrearekin izan gara, Laudion
|
euskararen
egoera zein den ezagutu aldera.
|
|
|
Zuberoak bizi duen kinkaren miraila edo ispilua
|
euskararen
egoera da. Euskara, zuberotar kulturaren agerle, bizi da oraindik ere.
|
|
|
erdaraz?". Alboan dugun grafikoan,
|
euskararen
egoera agertzen da. Euskararen galera da.
|
|
|
Bestenaz, Bizkaia partean gure hizkuntzak tokian tokiko euskararen galera eta erdararen nagusitzearekin tupust egin ez eze, aurre ere egin behar dio, etorkizunean gaur bezain bizi iraun gura badu bederen. Iñaki Gaminde ikerlariaren iritziz," Zamudioko eta beste hainbat herritako euskara
|
euskararen
egoera orokorragaz batera doa. Euskara aurrera badoa Zamudiokoak aurrera egingo du.
|
|
|
Orain arte hori izan da errealitatea". Bizkaiko
|
euskararen
egoera hori dela ezaguturik, edonori erazko irudituko zaio Zamudioko euskara elkarteak eta Iñaki Gaminde irakasleak elkarlanean gauzatu duten hasierako lana. Halaz guztiz, baten bat Zamudioko euskara aztertzen jarraitu guran badabil, badu oraindik zeri oratu.
|
|
|
Nazioarteaz harat,
|
euskararen
egoeraz arduratuta ageri zen Z. ARGIA. Mitxele naren esanari eta euskaldunek hizkuntzarekiko zuten jarrerari jartzen zien arreta.
|
|
|
EBPNak ahuleziak agerian utzi zituen. Bizkaian, Araban edo Gipuzkoan
|
euskararen
egoera desberdina denez, bakoitzak bere egoeraren arabera erantzun behar du.
|
|
|
Eta giza eskubideen arloan euskaldunak munduari egindako ekarpena oroitarazten du, Frantzisko Vitoriakoa, Martin Azpilikueta, Aita Manuel Larramendi, Peñafloridako kondea, Joannes Etxeberri, Jesus Galindez, eta 1968an Bake aren Nobel Saria jaso zuen Rene Cassin baionarra bezalako askok egindako ahaleginak gogoratuz, egungo egoeraz tristatzeko, ETA eta GALen hilketak gaitzetsiz eta kale borroka baztertuz. Baina hizkuntza oro ere bere hiztunen giza eskubide bat denez,
|
euskararen
egoerak kezkatzen du San Martin: euskarak epaitegietan dituen arazoak, Nafarroa hiru hizkuntz eskualdetan banatzeak dakartzan bidegabekeriak, Araban euskarari jarri zaizkion oztopoak, Treviño= Uda auzia, Frantziako Estatua bere Konstituzioa ez aldatuz hizkuntza gutxituen aldeko Eurogutunari jartzen dizkion trabak eta horrek Iparraldean sortzen dituen eragozpenak...
|
|
|
|
Euskararen
egoera egunkarian:
|
|
|
|
Euskararen
egoera egunkarian:
|
|
|
|
Euskararen
egoera egunkarian:
|
|
|
|
Euskararen
egoera egunkarian:
|
|
|
|
Euskararen
egoera egunkarian:
|
|
|
|
Euskararen
egoera egunkarian:
|
|
|
|
Euskararen
egoera egunkarian:
|
|
|
|
Euskararen
egoera egunkarian:
|
|
|
|
Euskararen
egoera tamalgarria da eguneroko prentsa hizkuntzanitzean.
|
|
|
|
Euskararen
egoera egunkarian:
|
|
|
|
Euskararen
egoera egunkarian:
|
|
|
egia da, zalantzarik gabe: eta, urte gutxitan, harrigarrizko aurrerapenak egin ditugula, norbaiti agian gaitzi bazaio ere, zuzena.Ahaztu egin bide zaigu
|
euskararen
egoera orain dela hogei edo berrogei urte nolakoazen...? (20, 9).
|
|
|
ekarrizuela dio,, euskaltzaleon artean batez ere?. Mila bider salatu du Txillardegik
|
euskararen
egoera diglosikoa, eta hortik irten beharra, benetako normalkuntza lortuko badu.Einar Haugen en. Elebitasunaren estigmak, artikuluaren berri ematean, eta horrenideietako baten kontrapuntu gisa, honako hau jaulkitzen digu bat batean:
|
|
|
Hala ere, badaude etsenplu gutxibatzuk egoera honetatik ateratzen direnak, espreski modu anitzetan oinarritzendirelako: edo diziplinarteko bidea jarraitzen delako, edo prozesuak eta portaeraklotzen direlako, edo deskribatzeaz gain esplikatu ere egin nahi delako, edo
|
euskararen
egoera linguistikoa bere egoera soziologikoarekin lotzen delako (corpusaeta estatusa erlazionatuz), etab.; hauek, gehienak, doktorego tesiak dira.
|
|
|
Departamendua bera ere aipatu izan da hizkuntzaren berpizkunderako bide gisa, baina oraingoz politika eta hizkuntza nahasi dituzte departamenduaren aurkako jarrera dutenek eta bidea ez da arantzarik gabekoa izango. Eta Ipar Euskal Herrian
|
euskararen
egoera aztertzen duen Larrun aldizkariaren 36 alean Itxaro Bordak salatzen duen moduan, eta Hego Euskal Herrian bide beretik goazela ezin uka, gure hizkuntza abertzaleen artean sinesgarritasuna galtzen ari bada, konponbide zaila izango du galera horrek, eta gainera ezin izango zaio inori errurik leporatu.
|
|
|
ASTIGARRAGA, Joxe Antonio Aide zaharrean oroimenez. 1 zk. (1956), 85 Euria... 3 zk. (1957), 141 Argitan. 3 zk. (1957), 142
|
Euskararen
egoera Nafarroan. 56 zk. (1990), 73
|
|
|
ZUAZO, Koldo Diglosia dela eta. 47 zk. (1988), 105 Euskararen batasunaz gogoeta zenbait. 49 zk. (1988), 99 Euskalaritza Argibide bibliografikoak. 61 zk. (1990), 7 Luis Mari Mujikaren objektibotasuna. 63 zk. (1991), 63
|
Euskararen
egoera Bonaparte-ren garaian. 66 zk. (1991), 11 Euskalkiak, askatu gabeko korapiloa. 76 zk. (1993), 41
|
|
|
ALTZIBAR, Joan Nafarroaren eboluzioa (Orain eta Hemen). 19/ 20 zk. (1981), 142
|
Euskararen
egoera Nafarroan. 56 zk. (1990), 73
|
|
|
ZUAZO, Koldo
|
Euskararen
egoera Bonaparte-ren garaian. 66 zk. (1991), 11
|
|
2001
|
|
|
Unibertsitateko Euskal Irakasleen Elkarteak (EIRE) Euskal Herriko sei unibertsitateetan euskarak egun bizi duen egoera aztertu du. Txostenaren arabera, goi mailako irakaskuntzan
|
euskararen
egoerak 15 urteko atzerapena dauka. Euskal Herriko unibertsitatetako irakasleen %21ek irakasten du euskaraz eta euskarazko kredituen eskaintza %20koa da.
|
|
|
Kontseiluko idazkari nagusi Xabier Mendiguren Genevan izan zen joan den astean, Nazio Batuen Erakundeko Giza Eskubideen Batzordeko gutxiengoei buruzko lan taldearen bilera batean. Mendigurenek
|
euskararen
egoera juridikoaren berri eman zien. Orobat, Giza Batzordeari eskaera bat egin zion:
|
|
|
Baina bai kontzientzia hori esnatu behar luketen zenbait. Beraz horiek dira, hain zuzen, Eskoriatzako
|
euskeraren
egoera zuzper dezaketen pertsonak".
|
|
|
|
Euskararen
egoerari buruz Imanol Laspiurrek idatzitako gogoeta argitaratu zen ale hartan. Zenbaiti euskara guztien ahotara ekartzeko ahalegina eskatzen zien.
|
|
|
|
Euskararen
egoerari buruz Imanol Laspiurrek idatzitako gogoeta argitaratu zen ale hartan. Zenbaiti euskara guztien ahotara ekartzeko ahalegina eskatzen zien.
|
|
|
Sakanan,
|
euskararen
egoera hobetzeko Bierrik izeneko elkartea sortu zenetik urte luzeak pasa dira, eta ez alferrik, horrez geroztik hamaika harpidetzari, publizitateri nahiz udal, mankomunitate edota nafar gobernuaren laguntzei esker inguru hartako euskal komunikabideak ugaldu baitira. Izan ere, aspaldi" Guaixe" hilabetekari euskalduna martxan jarri eta, hilero, milaka ale sakanar etxeetan dohainik banatu ohi da.
|
|
|
|
Euskararen
egoera ere herri batetik bertzerat aldatzen dela kontuan harturik (batzuk UEMAn eta bertze batzuk guziz erdaldunak)," Bierrik" elkarteak Sakanako egituraketaren beharra islatzen du, euskal kulturaren aldetik eginiko saiakera sendoa, alegia. Etorkizun handiko elkarte eta komunikabideak direla erraiten ahal da, agerian utzi ditugun ezberdintasunak azken urteotako haur eta gazteen euskal matrikulazio masiboa leuntzen ari baita
|
|
|
" Euskararen Unibertsoak diskurtsoaren berrikuntza suposatu zuen eta orain kongresu hau erreferentzia izatea espero dugu", adierazi digu Iñaki Zabaleta talde antolatzailearen ordezkariak. Orain arte
|
euskararen
egoeraren inguruan bildu dituzten datuak gaindituta geldituko direla erantsi digu. Kalitatezko kongresua espero dute antolatzaileek.
|
|
|
epe erdia (5 urte) eta epe luzea (2021). Epe horietan
|
euskararen
egoera zein izan daitekeen aztertzen ahaleginduko dira kongresuan. Gaur egun, zenbait alorretan (Giza eta Gizarte Zientziak) euskarak garapen franko ezagutu badu ere, beste zenbait alorren egoera ez da hain positiboa, Teknika, Teknologia eta Osasun zientzietan adibidez.
|
|
|
Zergatik ez lehenago? Indarrean dagoen legeak baldintzatu du eskualdeko
|
euskararen
egoera?
|
|
|
Hala ere, ez gara hemen kopuru hauek aditzera eman lezaketen oasisa erabat sinesteko bezain inozoak izango. Tamalez, gaur egun ezagutzen dugun literaturak, sorkuntzarako eta banakuntzarako azpiegitura hobe honek, morrontza handiegia du, oraindik,
|
euskararen
egoerarekin.
|
|
|
Egilearen kontaketa objektiboa eteten duten egunkari, gida turistiko, kanta edo kaleko iruzkinek, nobelaren ahots aberastasunaz haratago, garaiko giro politiko bortitza gogorarazten digute. Ezin dugu ahaztu,
|
euskararen
egoera diglosikoa salatzen duten pasarteez gain, garaiko errepresio politikoa eta euskal izaera kultural oro ukatzen duen erregimena daudela oinarrian, eta horregatik, ezin da ukatu, nobela honetan ere garaiko egoeraren oihartzun ugari kausi dezakegula. Horrela ulertu nahi genituzke, ikastolen hastapenak gogorarazten dizkigun Xabiertxo (1925) liburuari egindako erreferentziak, edo nobelaren zenbait kapitulutan errepikatzen den kantak:
|
|
|
Egun,
|
euskararen
egoerak, inoiz ibili gabeko alorretan ari da, samurtu egin duerrealismoa egitea.
|
|
|
Euskal literaturesparruaren birkapitalizazio sinboliko baten aurrean geunden. Euskararen egoerasoziolinguistikoa ez da ikaragarri aldatu 1980 eta 1989 urteen artean; baina bai, ordea,
|
euskararen
egoera sinbolikoa. Euskara, Atxagari esker, literarizatu egin da; beste hitzetan esanda, hizkuntza literario bilakatu da munduaren aurrean.
|
|
|
Horregatik, gutxi izango dira erabiliko diren datuenpirikoak: azalpen teoriko batzuk adierazteko beharrezkoak kontsideratu direnakbakarrik; adibidez, bi tesietan baieztatzen diren eredu psikosoziolinguistikoakazaltzean, horien bitartez orain arteko tradizioan berrikuntzak proposatu ahalizateko; edo
|
euskararen
egoeraren deskribapen orokorra adierazteko beste datuenpiriko batzuk. Lan honekin, hain zuzen, euskararen ikaskuntza eta erabilera gaieiburuzko gaur egungo ezagutza teorikoaren egoera nolakoa den adierazi nahi da, neurri handi batean behintzat; horixe da lan honen helburu berezia.
|
|
|
1
|
Euskararen
egoeran oinarrituz hasiko da lehen atala. Bertan euskararenegoerari buruzko datu batzuk emango dira, halako eszenatoki objektiboorokor moduko bat adieraziz.
|
|
|
6 Soziologiaren arabera: bai
|
euskararen
egoerarekin lotzen diren aspektuak (adibidez, ukipen egoerarekin lotzen direnak), bai gizarte testuingurupartikularrekin lotzen direnak (adibidez, euskararen beharrarekin lotzendirenak) eta baita gizabanakoarekin lotzen direnak ere, adina, eskolatze maila, eta horrelakoak (soziodemografikoak deitzen direnak); azkenik, baita elebitasunaren, diglosiaren eta kulturbitasunaren arteko erlazioak ere....
|
|
|
Planteatu eta baieztatu den ereduak erakusten duen bezala, euskararen erabilera bultzatzeko, euskararen presentzia edo euskaldunen trinkotasuna ziurtatzeada oro har funtsezkoena subjektuen testuinguruan. Horrekin ez dugu ezer berririkesaten, euskal testuinguruan eta
|
euskararen
egoerari buruzko ikerketek eten gabehori bera esan dutelako, batez ere azkeneko epealdian burutu direnek.
|
|
|
|
Euskararen
egoerari buruz (Hegoaldean eta 14 urtetik gorako populazioa kontuan izanik) egindako lehenengo ikerketa demolinguistiko enpiriko garrantzitsuaSIADECOk 1975ean egindakoa da. Lan honetako datuen arabera, 500.508euskaldun daude EAE osatzen duten lurraldeetan, 53.340 NAEn, 78.453 Ipar Euskal Herrian eta 90.000 emigratu herrialde ezberdinetan; guztira 632.301 euskaldundaude Euskal Herrian (populazioaren laurdena baino gutxixeago).
|
|
|
1
|
Euskararen
egoeran oinarrituz
|
|
|
|
Euskararen
egoera soziala XX. mendean
|
|
|
XX. mende hasieran
|
euskarak
egoera sozial zaila bizi zuen Euskal Herrian.Desartikulazio politiko, sozial, ekonomiko eta kulturala zegoen. Batetik, euskallurraldeak ez zeuden beren artean elkarturik eta, bestetik, instituzio espainiar etafrantsesekiko menpekotasun egoeran zeuden.
|
|
|
Zinez, ez dut uste gaurko
|
euskararen
egoera sozial mugatu eta ahula zuzen uler daitekeenik kontuan hartu gabe urte luzeetako elebakartasun ofiziala, hizkuntz zapalkuntza gutxi edo gehiago ezkutua, eta euskararen aurkako irudikapen sozial negatiboen ezarpena (euskara, baserri giroaren eta atzerapenaren ikur). Hori dena ahantzi gabe, ez dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa erabili nahi badugu.
|
|
|
Argi ilunak ikusten ditugu, zer duda,
|
euskararen
egoerari buruz egungo gizartean. Labur beharrez, argien artean:
|
|
|
Otxandiarra izan zitekeen, bere ustez, hil aginean zegoen euskarak behar zuen sostenguetarik bat, poesiaren arnasaz biziberrituko zuena. Campionek, eta ez genuke hau sekula ahaztu behar, Nafarroako zenbait eskualdetako hizkuntza erian ikusten du
|
euskararen
egoera, ahaleginean eta epetan ibili gabe sendotu behar den hilzorikoa. Eta berak ezin euskaraz adieraz zezakeen deitorea besteren ahotik, santugile baten ahotik, entzuten zuen bizkaieraz.
|
|
|
Ez nau asetzen, are gutxiago asebetetzen, egunotako
|
euskararen
egoerak: eta hizkuntzaz, zenbait egituraren jabe den sistema den aldetik ari naiz hemen, eta ez (axola gehiago duen) jendeak egiten dion harreraren aldetik.
|
|
|
EAEn hizkuntz politikaren aurka erabili diren arg umentuak indarrez kargaturik ageri dira Nafarroan: euskaranazionalismoarekin eta biolentziarekin lotzen da;
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa eskasagoa da, eta irrealismoa gehiago nabarmentzen dute.
|
|
|
Komunikabide nagusietan irakurtzen den literatura irakurrita, badirudi
|
euskararen
egoera gaiztoa abertzaleen jokabide maltzurrari zor zaiola. Ematen du abertzaleak direla euskararen lurperatzaileak.
|
|
|
Faktore horien artean ez da txikiena euskaldunen borondatea, hau da, euskaldunok hobetsi egin ditugula frantsesa eta espainiera. Kausa objektiboen eta borondate sozial metatuen ondorioa da
|
euskararen
egoera eta ez agintearen eragina. Aginte politikoak, gobernuak, eraginik ez duela izan esan nahi da.
|
|
|
ezin dugu hori erremediatu diskriminazioa sortu gabe, eta hori antidemokratikoa da. Hizkuntz politikak legitimitaterik ez badu,
|
euskararen
egoerak ez du erremediorik. Hortaz, etorkizunik ez.
|
|
|
Kontseiluak zeregin garrantzitsua du horretan. Kontseiluaren helburuetan hasieratik egon da
|
euskararen
egoerari buruzko gogoeta estrategikoa, eta bideratzen saiatu denik ezin da ukatu. Ez dugu orain arte asmatu eta Kontseiluko zuzendaritzakide naizen partetik erruaren zati bat dagokit.
|
|
|
Euskara ren aurkako estrategia ulertzeko giltzarriak, nire aburuz, bi dira; alde batetik,
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa oso desorekatua izatea, eta, beste aldetik, abagune politikoaren aldaketak. Hirurogeiko hamarkadaz geroztik euskaltzaleen dinamismo eta kemenak indar handiko bultzada eman dio euskara eta euskararen hizkuntz komunitateari, harik eta aldaketa kualitatibo ia egonkorrakso rtzeraino.
|
|
|
Erasoekiko erantzun erreakzioak alboratu gabe baina halaber defentsa dinamika hori gaindituz, epe ertain luzera sektore bakoitzean euskara sendotzeko eta garatzeko oinarriak edota neurri estrategikoak zehaztu eta indarrean jarri behar ditu euskalgintzak. Ezinbestekoa da bost, hamar, hamabost urte barru sektorez sektore
|
euskararen
egoerak zein izan behar duen, zein espazio bete lukeen zehazteko ariketa egitea. Behin helburuak definituta bitarteko eta tresnez baliatzea ezinbestekoa izango da.
|
|
2002
|
|
|
normaltasunaren muga zeharkatzea. Gipuzkoan (beraz" munduan"),
|
euskararen
egoera anormala da normala, eta errutina bihurtu zaigu negar egitea. Eta kontuak zer diren; plan eta estrategiatan diseinatu dugun euskararen herri horixe, non eta Eskiulan topatu dugu:
|
|
|
Frantziako lehendakaritza hauteskundeak direla-eta, Euskal Konfederazioak
|
euskararen
egoerari buruzko testa igorriko die hautagaiei. Lau izango dira galderak eta bai edo ez erantzun dute hautagaiek.
|
|
|
Azken zenbaki honetan, besteak beste, honako hauek aurki daitezke bertan: «Iker» sailean, Herri Literaturako VI. Jardunaldiak, Euskal fraseologia, Linguistika, Gramatika, Onomastika, Mendeurrenak eta Batzar Agiriak jasotzen dituzten lanak «Jagon» sailean, berriz,
|
Euskararen
egoera Nafarroan eta hori dela-eta Euskaltzaindiak eginiko aldarrikapena, hala nola Jean Haritschelhar lehendakariak Nafarroako gobernuburuari bidalitako gutuna eta Miguel Sanzen eskutik jaso zuen erantzuna. Eta berriak jasotzen dituen atalean, Euskal Herriko Unibertsitatearen eta Euskaltzaindiaren arteko hitzarmena eta, halaber, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorrarekin Euskaltzaindiak lortutakoa.
|
|
|
|
Euskararen
egoera kaskarra da lanbide heziketan. Hori dela eta Hetelek (EAEko Lanbide Heziketako itundutako 20 ikastetxeren elkartea) eta Ikaslanek (56 ikastetxe publikoren elkartea) «Lanbide ekimena» hitzarmena sinatu dute Jaurlaritza, BBK eta EAEko hiru diputazioekin.
|
|
|
Unescok enkargatutako txosten hark dioenez, euskararen biziraupena ez dago bermaturik. Ni ziur nago belaun honetan
|
euskararen
egoera aurreko belaunean baino askoz hobea dela, horretan ez dut zalantza izpirik. Ez dut inolako zalantzarik belaun honetan ere ez dela galduko.
|
|
|
Azken urteetan
|
euskararen
egoerak Urretxu eta Zumarragan hobera egin duen arren, oraindik badira hutsuneak. Ondorengo lerroetan elkarrizketatu ditugun lagunek instituzioek lan gehiago egin luketela esan digute, baina herritarren esku omen dago gauzak aldatzea.
|
|
|
Nola ikusten duzu
|
euskararen
egoera herrian?
|
|
|
Saio hura hizkera erregistro eta maila desberdinak agertzen zituzten testu labur sorta batean mamitu zen. Heteroglosia horren bidez, Izagirrek
|
euskararen
egoera diglosikoa islatu zuen, baita irakurlea seduzitu ere estilo iradokitzaile eta plastizidade handikoa erabiliz. Aipagarriak dira benetan testuetan agertzen diren modalizazio joko guztiak eta obran agertzen diren pertsonaia talde desberdinen (umeak, gazteak, jubilatuak...) ezaugarriak transkribatzean erabilitako ironia.
|
|
|
Etxeberria, P. (1990): ?
|
Euskararen
egoera eskasa eta larria. Euskal HerrikoUnibertsitatean, n?, Batl'. 107
|
|
|
Jose Mari Aizpurua,. Gaurko
|
euskararen
egoera Nafarroako Unibertsitate Publikoan?, Egunkaria,.
|
|
|
Ikerketa euskaraz bideragarria ote da? Galdera horiei eta beste galdera batzuei erantzun egokia bilatu arte, azter dezagun gaur egungo
|
euskararen
egoera gure unibertsitateetan eta baita eginbeharrekoak ere.
|
|
|
Egokitze prozesu hori mota berezikoa izango da unibertsitate bakoitzean,
|
euskararen
egoera eta baita euskararekiko eskaera maila desberdinak direlako.Horri dagokionez, mutur batean, Mondragon Unibertsitatea dago, lehenengoikasmailan inskribatzen diren ikasleetatik %75 baino gehiago euskaldunak baitira, jatorriz herrialde euskaldunetakoak; beste muturrean Nafarroako Unibertsitatea, horiek zailtasun gehiago baitituzte ikasle euskaldunak erakartzeko.
|
|
|
Eireka (1999): ?
|
Euskararen
egoera unibertsitateetan 1999 (Hurbilketa bat).. Eireka, 1, 8
|
|
|
Beraz, 2000 ikasturtean, Euskal Autonomia Erkidegoan, Nafarroan etaIpar Euskal Herrian kokatuta dauden unibertsitateetan
|
euskararen
egoera aztertukodugu txosten honetan.
|
|
|
Foro honetan Euskal Herriko unibertsitate desberdineko partaideak ari garaparte hartzen, etorrera anitzekoak baina guztiok
|
euskararen
egoeraz eta etorkizunazarduratuta gaudenok. Hori dela eta, euskaraz eskaintzen den irakaskuntzari eraguztietako ateak zabaltzearen alde gaudela zalantzarik ez daukagu, eta horren atalbat urruneko irakaskuntza edo Intemet bitarteko formazioa da.
|
|
|
martxan jarri baino lehenago, jadanik EHUko fakultate zeineskoletako Euskara Batzordeak hainbat urtez aritu ziren euskararen aldeko ekintzak burutzen. Aipatzekoa da, orain dela hogeita bat urte EHUko unibertsitate zentro bakoitzeko euskara batzorde eta euskararako gobernu organoak (EuskaraZerbitzua eta Euskara Errektoreordetza) euskarazko ikas irakaskuntzaren aldekodinamika propio batean murgildurik zeudela,
|
euskararen
egoera aldapatsuan lorpenak egiten. Besteak beste, Donostiako Irakasle Eskolan euskarazko ikastaroakegiteko honako aukera hauek eskaini ziren AZPko langileentzat eta irakasleentzat:
|
|
|
kontratatuak baitira. Honako egitatea
|
euskararen
egoeraren adierazle dugu. Irakasle euskaldun gehienek lan finkorikez dutenez, zenbakiak aldatzen dira urte batetik bestera. lazko ikasturtearekin konparatuta, 10 irakasle euskaldun galdu ditugu aurten; alegia, 10 irakasle euskalduniez zaie kontratua berretsi.
|
|
|
Azkenik, Bilboko IITUEn aurkitu dugun
|
euskararen
egoera ikerketa hasiaurretik espero genuena baino hobea izateaz gain, baikorrak izan behar dugula esannahi dugu. Bildutako datuen arabera, euskarazko ikasketen joerak etorkizun onaikusarazten digu.
|
|
|
A. Gunder Frank-ek azpigaratutako herrialdeen bilakaeraz esan zuena errepika daiteke hemen:
|
euskararen
egoera gurefakultatean ez da denbora atzerapenaren ondorio, sistemaren egituraren emari zuzena baizik. Jrakas eskaintza osoaeuskaraz eman ezin izatea estrukturalki gainditu ezinezko errealitatea da, ez denbora kontua.
|
|
|
ibilbide luzea egin du bere historia laburrean. Hogeiren baturteren bueltan, salbuespenak salbuespen,
|
euskararen
egoera hobetuz joan da, nolakantitateari hala kalitateari begiratuta. Ez gaude egoerarik amestuenean, bainamotzak ziren larreko bejarrak hazten hasita daude.
|
|
|
J. M. Lekuona (1982).
|
Euskararen
egoeraren azterketa historikorako, honako lan hau ikus daiteke: J. Intxausti (1990).
|
|
|
Baina, guztiaren gainetik,
|
euskararen
egoera izan behar dugu gogoan, estandarizazioa/
|
|
|
Horiek horrela, euskararen tratamendu automatikorako arkitektura orokorra ikusiko dugu, hiru urrats inkrementaletan gauzatzen dena eta, orain arte, lehenengoa besterik ez dugu ikusi. Ondoren, horiek banaka aurkeztuko ditugu, alegia, tratamendu estandarretik abiatu eta,
|
euskararen
egoera kontuan hartuta, aldaeren tratamendua egiten saiatuko gara, aldaera dialektalak edo/ eta ezagutza faltak eragindako akatsak detektatu ahal izateko. Hala ere, izango dira lexikoan bildu gabeko hitzak ere, sistemak ezagutzen ez dituenak:
|
|
|
Ondorio hori aldarrikatu nahi dut hemen, oroz gain, egoera kontuez ari bainaiz. Gaur egungo egoera,
|
euskararen
egoera, egoera historikoarekin erkatzen baldin badugu, eta batez ere aro modernoan gertatzen ari zenarekin erkatzen baldin badugu, egoera ona da, nahiko ona, etor zitekeen galbario zaharra kontuan hartuta, euskara, denen artean, beste maila batzuetara eramateko gai izan garelako. Garai hartan euskara gain behera zihoan, eta zure adin ginenean izan genuen horri buelta ematen hasteko aukera eta gogoa.
|
|
|
Eta egia da gauza hauetan, hizkuntza erabileraren kontuetan esan nahi dut, ozenki eskatzen ez bada eta presio zuzenik egiten ez bada, euskara ez dela inon ere aintzakotzat hartzen. Hori da, zoritxarrez,
|
euskararen
egoera. Baina gure buruari galdetu genioke presaka ibiltzeak, eta batez ere garantia eskasekin ibiltzeak garantia eskasekin ibiltzea baita, esaterako, behar denean ikaslibururik ez izatea, bide zuzenetik eramaten gaituen.
|
|
|
Ez ditut nik, jakina, Luterok zituen asmo berak, baina tesien ideia argia eta erabilgarria iduritzen zait, haiek ere bazuten gaztetasunaren haize freskoaren gozamena. Horregatik, hona hemen, isilune tapitutik atereak, nire tesi pertsonalak
|
euskararen
egoeraren zenbait punturi buruzkoak, ele zuritzera bezala emanak. Nireak, euskararen bizigai izan daitezen, harenak baino pixka bat luzeagoak izango dira, zuzenean emanak sigi sagan eta andarka ibili gabe, baina murritzagoak ere kopuru aldetik, hola zu bezalako irakurle gaztea asperrak eraman ez dezan.
|
|
|
Baina gero guztia aldatu zen, eta
|
euskararen
egoeraz arduraturik, denak jarri ginen hemen lanean euskararen inguruan, zein baino zein kezkatuago, batzuk ikasten eta beste bakar batzuk irakasten, hogeita bost urteko epean hizkuntza kontua irauliko genuelakoan, gazte, gauzen iraultzeko gogoa ez baita orain sortu berri den zerbait. Ile luzea uzten genuen guk, bizarra ere zenbaitek, eta gona laburrak neskek.
|
|
|
Eta zuek daramazkizuen elefante hanken itxurako galtza horiek ez dira batere berriak, jakizu, orain dela hogeita hamar bat urteko kontuak direlako. Jendeak pentsatu zuen orduan,
|
euskararen
egoeraz arduratzen hasi ginen hartan euskarari ere gaztelaniaz" euskara" deitzen hasi ginen hartan ordura arte" vascuence" edo" vasco", apaingarririk gabe, deitzen baikenion, baserritarrak hizkuntza honetan, eta holako erraztasunarekin gainera, batere nekatu gabe, mintzatzeko gai baziren, gainerako gazteak ere, orain unibertsitatean uholdeka sartuak, horrenbesterako ... Hiztegi modernoak ere jarri genituen mahai gainean.
|
|
|
hori da niri nire esperientziak adierazten didana, agian besterena ez bezalakoa delako. Menturaz nire esperientzia partikularregia da, bereziegia, eta ez da hori
|
euskararen
egoera nagusia. Hala izango ahal da!
|
|
|
Euskaltzaindiak ongi bete du orain arte zeregin hori, historian zehar eta askotan garairik ilunenetan, erakunde honek hartu baitu bere gain euskararen kandelari pizturik eusteko ardura zail eta neketsua. Eta, gainera, anitzetan bere barnean bildu ditu urteen joan etorrietan
|
euskararen
egoerarekin kezkarik handiena erakutsi izan duten idazle, ikertzaile eta euskaltzaleak. Oso hizkuntza akademia gutxik egin du Euskaltzaindiak egin duen lan adina hain denbora laburrean.
|
|
|
|
Euskararen
egoera hau izanik, zein da irtenbidea. Zein, euskarak behar duen sendabelarra?
|
|
|
•
|
Euskararen
egoera ezberdina da lurraldeka eta honek zaildu egiten du normalizazioa.
|
|
|
Laburbilduz esan nezake euskara aktualitatearen erdian kokatu dela urte honetan, besteak beste, bere inguruan sortu diren iniziatibak direla eta. Izan ere, gertakari batzuek agerian utzi dute, nahiz eta
|
euskararen
egoera soziolinguistikoa kezkagarria izan, euskara gizarteratzen zein instituzionalizatzen ari dela. Hor dira adierazle gisa inkesta soziolinguistikoen emaitzak, hizkuntza politikaren eraikuntza, euskarazko irakaskuntzaren garapena ala herriko etxeen konpromisoa.
|
|
|
Horrela, erre fe rentzia, eredu bat izango genuke, bere helburuak elebitasunean jartzen dituztenek nora begiratu izango lukete, ez baita elebitasun hitz ponpoxoarekin euskalduntasuna bermatzen, areago oraindik euskara hutsaren hurrengoa den Deustun, UPNAn, Opusen, MCCn... Aldiz, erdarak badu, oro har, erabateko ofizialtasuna, euskararen kaltetan; eta bestela begira
|
euskararen
egoera eta tratamendua Unibertsitate edo lurralde desberdinetan. Euskara normalizatua, naturaltasunez onartua eta ezarria genuke.
|
|
|
Ikuspuntu honetatik abiatzen da hemen azaltzen zaizuen iritzia; beraz, irakurle hori, ez ezazu pentsa aditu baten iritzia aurkituko duzunik lerro hauetan; ez ezazu inolako ikerketaren emaitzik edo hausnarketa mamituren ondoriorik espero;
|
euskararen
egoeraz, hezkuntzaz eta euskal ikas/ irakaskuntzaz arduratuta eta kezkatuta dagoen kaleko euskal herritar batzuen iritzia baino ez baituzu aurkituko.
|
|
|
|
Euskararen
egoeraren diagnosia burutzean, askotan itxura eskizofrenikoa duen ikuspuntua izan daiteke egokiena, jarraian azalduko dugun bezala:
|
|
|
(...)" uste dut euskara arriskuan ote den galderari ere bi ikuspegi horiexetatik, bi erantzunekin, ihardetsi dakiokeela; bata, euskara desagertzeko arrisku bizian dagoela, eta bestea, euskara bizi bizirik dagoela, ia ia inoiz baino hobeto. Eta biak hartu behar dira aldi berean egiatzat edo gezurtzat, zorionez edo zoritxarrez, gaur egungo
|
euskararen
egoera oso kontraesankor, polikromiko, askotarikoa delako".
|