|
2000
|
|
|
XV XVI. mendeetan euskarak hor aitzinerat jo zuela dirudi, eleaniztasunak ere bai. XV. mendeko eskutitz tekniko batean euskarazko testuak daude eta igorlea nahiz hartzailea, Iruñeko Matxin de Zalba merkataria eta Martin de San Martin, Korteko goi karguak eta aspaldiko familia aberatsekoak
|
euskaraz
aritu ziren bertan. Eleanitzak ziren, baita euskaldun peto petoak ere.
|
|
|
Asko luza daiteke gai honetaz hitz egiten, baina behin kontestualizatu ondoren zein zertan ari den ulertzea errazagoa delakoan nago. " Euskaraz Mintza" ikasleek
|
euskaraz
aritzeko duten oztopoaren aurrean gainditzeko tresna bat da, baina ez dago dudarik beste hutsune asko eta esanguratsuei erantzun behar zaiela, hala nola irakaslegoaren hizkuntza formakuntzari (Nafar Gobernuak aurten EGA gabeko eta dakizuenez EGA ez da panazea ehun eta piko irakasle kontratatu ditu ereduetarako eta ausartu egiten da" entre bambalinas" eredua porrota dela esaten.) dagokio...
|
|
|
EITBren barruan dauden emandegien nagusitasuna agerian uzten duen herrialdebakarra da Gipuzkoa. Gainera, bertan gehiago dira
|
euskaraz
aritzen direnen presentziaeta, oro har, baxuagoa, bere nagusitasunean, Madrildik emisioek lortzen duten jendearen arreta. Hona hemen audientzia datu nagusienak.
|
|
|
Hizkuntzari buruzkoetatik aparte,
|
euskaraz
aritzean, Deiak Euskal Herriari buruzhitz egiten du modu esklusiboan. Mundu zabalaren errepresentazio mediatikoa erdarahutsez egiten da Deian.
|
|
|
Baina euskal herritar sentitzen garenon eskubide politikoakaitortzeko eskubidea ukaezina da. Inori ez zaio
|
euskaraz
aritzeko eskubidea ukatzen, nahiz eta Erriberakoa izan eta gaur egun eskubide hori han legez ukatuta egon.Edonori ea pertsona horrek eskubide linguistiko batzuk dituen eta, beraz, euskarazaritzeko eskubidea daukan galdetzen badiogu, inork ez luke hori ukatuko. Bada, guk ulertzen ez duguna hauxe da:
|
|
|
Zeren eta, poesia zalea izanik eta euskararen aldekoa, baitzekien Bernat Etxepareren berri; eta ezagun zuen, halaber, Oihenart, zeinarekin bizpahiru aldiz mintzatu izan baitzen, jaun Marcelek berak aitortu zigunez; eta haien poema batzuk ere jakinarazi zizkigun... Eta Gaztelako autoreen lanak eta liburuak gaztelaniaz irakasten bazizkigun ere, eta frantsesenak frantsesez, bertzela, gure egunorozko bizitzan
|
euskaraz
aritzen zitzaigun... Baina, zer erran diezazuket nik jaun Marcelez zuk ez dakizunik, jaun André, zeren eta, lengoaien erabilpenaz denaz bezainbatean, zu bezalakoa baitzen, ongi dakizun bezala?
|
|
|
Etorkizunean, koordinatzaile bat izanen da iparraldeko 14 liburutegiez arduratzeko (bertan dago liburuzain euskaldunen kopuru handiena), eta beste bat Iruñerriko 21 liburutegietarako. Koordinatzaile horiek euskararen normalizazioa lehentasuntzat hartu dute, noski, eta hala izan dadin lortzeko haien esku egonen da proposamen zehatzak egitea (jendearekin
|
euskaraz
aritzeko gutxieneko euskara mailak ezartzea, prestakuntza planak, liburutegien seinalizazioa, euskarazko gai zerrendak sartzea, etab.) eta halaxe eginen dutela espero dugu. Erosketa zentralizaturako prozedura, hala Liburutegien Sareak nola Nafarroako Liburutegiak erabiltzeko pentsatua, tresna funtsezkoa da, eta liburutegiek titulu askoren artean (Nafarroako Liburutegi Nagusian urtero sartzen direnak, 10.000 inguru) beraien bilduBiblinleka metarako egokienak hautatu ahal izateko behar bezain malgua.
|
|
2001
|
|
|
Joana Albret Mintegias 1997ko urrian sortu zen. " Liburutegi eta dokumentazio zentroetan
|
euskaraz
aritzeko beharra eta eskubidea daukagulako, euskara normalizatzea nahi duen talde bat gara". Alor honetan euskarak dituen gabeziei irtenbidea bilatu nahian, hainbat tresna eta egitura behar zutela ondorioztatu zuten eta horien artean funtsezko irizten diote Liburutegi Nazionalari.
|
|
|
Euskalduna sortzen denean bat, barrenean eramaten du, odolean, eta hori ez da sekula galtzen. Han beti ingelesez hitz egiten dut, baina ardiekin eta zakurrekin beti
|
euskaraz
aritzen naiz.
|
|
|
Ez bihar, baina bai agian etzi edo etzidamu. Aldaketa honek
|
euskaraz
aritzen diren irrati txikientzat ondorio nabarmenak izango ditu.
|
|
|
Legeak hegoak mozten dizkio euskarari. Euskarak normaltasuna behar du, eta normaltasuna ez da irakaskuntza bakarrik, bizitza osoan
|
euskaraz
aritzeko eskubideez ari gara. Gure neska mutiko hauek euskaldunak dira, bertakoak, Erriberakoak, eta euskaraz bizi nahi dute, baina legeak ez die aukerarik ematen, ez errotulazioan, ez administrazioarekin izan beharreko harremanetan,...
|
|
|
Hori ikusita, ia edozein testu erabili ahal izango dugu geure eskoletan. Dena dela, oso kontuan izan dugu, alde batetik, ikasleak hainbat komunikazio egoera berriren aurrean izango direla, eta bestetik, testuinguru askotan
|
euskaraz
aritzeak oraindik ahalegin handia eskatuko diela.Hori dela eta, hala testuak jasotzean nola sortzean, kontu handiz ibili beharkodugu, eskoletako jarduerek ikasleengan gehiegizko presiorik sor ez dezaten.
|
|
|
Horiek ere modu anitzean ulertu lirateke: 1) Norbanakoaren euskararen gaitasun maila erlatiboa,
|
euskaraz
aritzeko erdarazaritzeko baino erraztasun handiagoa, edo gutxienez parekoa, behar delako; 2) Mintzakidearen euskararen gaitasun maila erlatiboa, komunikazio ekintzabakoitzean euskara aukeratu eta/ edo mantendu ahal izateko gutxienekoa.
|
|
|
Kritiken artean,
|
euskaraz
aritzea ez dadila izan aitzakia hutsa dirulaguntzak jasotzeko eta amaiera eman dakiola talde askok antzezlan bat prestatzerakoan izaten duten irizpideari: antzezlana espainieraz muntatu (hiru bat hilabete) eta gero, hilabete eskasean haren euskarazko ordaina egitea (maiz samar estreinatu dira euskarazko bertsioak pase oso bakar bat egin ondoren).
|
|
2002
|
|
|
Ikas Biko ordezkari honen ustez, azken urteotan azpimarratzeko fenomeno sozial gisako bat garatu da lehen «eskualdean»: eskolatik kanpo garatzen diren kirol, musika edota antzerki aktibitatetan elkarrekin eta
|
euskaraz
aritu ohi dira hiru eskoletako ikasleak. Hendaia eta Donibane Lohizune herrietan, kasu, ikasle aktiboen herenak euskaraz ikasten baitu.
|
|
|
12 HERRIKO ETXE
|
EUSKARAZ
ARITUKO DIRA
|
|
|
eskola, administrazioa... baina esparru ez formaletan gutxiago igotzen da, motelduta dago eta kasuren batzuetan behera egiten du. Esparru formaletan
|
euskaraz
aritzeko unean uneko konpromisoa behar duzu urtean behin errenta aitorpena egitean, esate baterako, baina harreman pertsonaletan eguneroko konpromisoa behar da, eta errazagoa da unean unekoa eguneroko hori baino.
|
|
|
Hor badago aukeratzerik, eta hor pixka bat ezkorragoa naiz. Halakoetan, unean uneko erabilera ikusten dut, baina hortik gure bizitzan 24 orduetan
|
euskaraz
aritzera desberdintasun handia dago. Toki horietan badirudi ez dela gertatzen ari espero zitekeen erabileraren igoera.
|
|
|
Gaur egun lan munduan nagusi den belauna, agintean dagoen belauna, guk noiz ezagutu dugun erdaldunena da. Hori ere pixkanaka aldatzen ari da, eta lan munduan
|
euskaraz
aritzeko belaunaldi gazteak ere orain ari dira hezkuntzatik lan mundurako jauzia egiten.
|
|
|
Hau da, erabilera ezagutzarekin alderatuz gero %25 inguru, %14ko erabilera altua da. Beraz, euskal komunitatearen aldetik badago
|
euskaraz
aritzeko gogoa eta hori oso posi
|
|
|
Biltoki elkartea sortu da Iruñeako Txantrea auzoan. Bertan 2.000 euskaldun daude eta
|
euskaraz
aritzeko eta berau bultzatzeko ekimenen beharra ikusita, ekin dio bideari Biltokik. Ezkaba plazan dute egoitza eta dagoeneko egin dute lehen ekimena, asteartean euskara elkarteen eginkizunari buruzko mahai ingurua egin zuten.
|
|
|
|
Euskaraz
arituko den unibertsitate baten aldarrikapenak garrantzi eta oihartzun desberdina izan du denboran zehar. Bi proposamen egon dira hori gauzatzeko orduan:
|
|
|
Teknika eta teknologia zientzien alorrean
|
euskaraz
aritzeko tradizio handirik ezdugunez, gehien gehiena egin gabe dago.
|
|
|
Euskararen arloan batik bat, unibertsitateetara hurbiltzen diren ikasleetatik ikasketak euskaraz egiteko prestatuta daudenikasleen portzentajea gero eta handiagoa da. Teknika eta teknologia zientzienalorrean,
|
euskaraz
aritzeko tradizio handirik ez dugunez eta gehien gehiena egingabe dagoenez, unibertsitateak eta irakaskuntza behar den neurrian moldatu beharditugu gizartearen egoera berri horri erantzuteko.
|
|
|
Puntubat azpimarratu nahi dugu honetan: talde batek zenbat eta ikerketa hobea egin, gero eta zailtasun handiagoak sortzen zaizkio oso osorik
|
euskaraz
aritzeko. Esatebaterako, ikertzaile onenak nazioarteko taldeetan aritzen dira lanean, eta ikasle edoikertzaile atzerritar ugari erakartzen dituzte beren laborategietara.
|
|
|
Adibidez, guk dakigula, ez da tesirik irakurri euskaraz, eta soilikikasketa amaierako hiru proiektu idatzi dira euskaraz. Izan ere, irakasle euskaldungutxi daude, gehienak talde desberdinetan sakabanatuta, eta ohitura gutxi dute gaizientifikoez
|
euskaraz
aritzeko, gehienetan gaztelaniaz ikasi baitute terminologiaguztia.
|
|
|
eta. Educacidn Especial? erdarazko espezialitateen eskaintza, ikasle erdaldun horiei Magisteritzako hiruikasturteetan zehar euskalduntzeko plangintza osatzen ez bazaie, alegia, maisu maistren ikasketak bukatutakoan
|
euskaraz
aritzeko gaitasuna beregana dezaten modukoa. Dagoeneko, ikasle erdaldun horiekin zailtasunakizaten dira bigarren eta hirugarren ikasmailetako praktikak egiteko garaian, inguruko ikastetxeetan erdaraz aritzeko gelarik ez dago eta.
|
|
|
Printzipioz ez dago gaizki unibertsitateak bere kalitate kontrolak ezartzea; hori ez legoke gaizki egoera normalizatu batean. Baina hala gertatzen ez denez, guztiz larria da, euskal irakasleei
|
euskaraz
aritzeko trabak jartzen baitzaizkie. Irakaslebatek NUPek ezarri dituen azterketak gainditzen ez baditu, teorian behintzat, bereklaseak bertan behera utzi lituzke eta, jakina, eskola horiek emateko unibertsitateak ez luke beste irakasle, gaitu?
|
|
|
bat deituko. Finean, lan finkorik ez dutenirakasleek behartuta daude azterketa hori egitera,
|
euskaraz
aritu nahi badute; bainairakasle finkoen artean azterketa ez da kasu guztietan onartu eta, hori dela eta, nahiz eta 1999/ 2000 ikasturtean NUPeko 41 irakaslek euskaraz irakatsi, eta 41horiek EGAdunak izan, 34k bakarrik zuten euskaraz irakasteko baimena.
|
|
|
Atal honetako galderak egoera ideal batibegira egindakoak dira, saileko normalizazio linguistikoa lortzeko hartubeharko litzatekeen jokabidea zehazteko asmoz. Horien bidez, sailkideeigogorarazten zaie, unibertsitateko edozein kidek eskubidea duela baigaztelaniaz bai
|
euskaraz
aritzeko edozein arlotan. Hona hemen galderenadibide batzuk:
|
|
|
Bi mota bereizlitezke: Berariazkoak:
|
Euskaraz
aritzeko berariaz sortuak, alegia. Taldekideakelkartzen dituena euskaraz aritzeko gogoa da.
|
|
|
Euskaraz aritzeko berariaz sortuak, alegia. Taldekideakelkartzen dituena
|
euskaraz
aritzeko gogoa da. Lagungarri suerta daitekegai jakin eta erakargarri baten inguruan osatzea taldeok, esate baterako, zinea, gastronomia, literatura, kirola,...
|
|
|
Biren arteko tratua da. . Gure artean euskaraz egingo dugu?,, gutako bat erdaraz aritu arren, besteak euskaraz erantzungo dio?,, orduerditxo bat
|
euskaraz
arituko gara?, horrelako formulazio sinpleetan oinarritulitezke tratuok. Hau ere, noski, borondatezkoa da, eta tratuan nahi adinañabardura, salbuespen eta xehetasun jar litezke.
|
|
|
Dagoenekoerakutsi diogu geure buruari gai garela euskaraz edozertaz aritzeko. Oraingoerronka, beraz, geure herri hizkuntza nagusitzat euskara jotzen dugunontzako,
|
euskaraz
aritzea eta herri aurreratua izatea bilbatzea da. Unibertsitategintzan aridiren euskaldunek hizkuntzez askotarikoak izan dute, herriarekiko dutenzorra euskaraz behar den moduan bete dezaten.
|
|
|
Eta zergatik bosturtekoak ordaintzen ez dizkidaten galdetzen baldin badut, erantzuna oso antzekoa da; hala ere,
|
euskaraz
aritu behar dugu euskal testugintzan, geure borondatez.
|
|
|
a) Udako Euskal Unibertsitatearen bidez Euskal Posta Unibertsitatea sortzea, herritartasunak herritartasun,
|
euskaraz
arituko litzatekeen edonor ikasletzatontzat joko lukeena.
|
|
|
a) Udako Euskal Unibertsitatearen bidez Euskal Posta Unibertsitatea sortzea, herritartasunak herritartasun,
|
euskaraz
arituko litzatekeen edonor ikasletzatontzat joko lukeena.
|
|
|
Ez dirudi, beraz, inolako arazorik dagoenik, Euskal denominazioaren barnean funtsean eta nagusiki euskaraz funtzionatuko duen unibertsitatea aldarrikatzen dugula esateko; horretan, duela hogeita bost bat urte Karlos Santamariakeginiko definizioa onartu dugula dirudi, hots,?
|
euskaraz
arituz euskal kulturaren, alma mater?, izango den unibertsitatea bilatzen ari garela, kultura unibertsala etaikerkuntza ere bultzatuko duena.
|
|
|
Bizkaia Irratia ere 1990ean hasi zen emititzen Bilbotik. Zalantzarik gabe, Bizkaia Irratiak eskaini zuen proiekturik berriena herrialde horretan, ez hainbeste edukiei dagokienez, musika eta hitza batzen dituen programazio orokorra eskaintzen baitu?, hizkuntzari dagokionez baizik,
|
euskaraz
aritzea erabakitzeaz gain, bizkaieraz egitea hautatu baitzuten emisoraren arduradunek. Gipuzkoan euskarazko irratigintza nahiko finkatuta zegoen arren, Bizkaian zailtasun gehiago zituzten emisorek euskarazko programazioak aurrera bultzatzeko, oso errentagarria ez zelakoan.
|
|
|
Gipuzkoan euskarazko irratigintza nahiko finkatuta zegoen arren, Bizkaian zailtasun gehiago zituzten emisorek euskarazko programazioak aurrera bultzatzeko, oso errentagarria ez zelakoan. Bilboko Herri Irratiak FMn
|
euskaraz
aritu zen arren, emanaldi horiek bertan behera geratu ziren komertzialagoak ziren taxueren nesedetan.
|
|
|
Askok hitzetik ekintzetarako urratsa ematea lortu ez duten arren, irrati gehienek euskararen aldeko apustua aldarrikatzen zuten. Egon ziren hasieratik
|
euskaraz
aritu zirenak, oso eremu erdaldun batean kokatuta bazeuden ere, Getxoko Bost Axola, adibidez. Beste batzuk, berriz, elebidun hasi ziren arren, euskara hutsez aritzea lortu dute, Hernaniko Molotoff Irratiak bezala.
|
|
|
Dena dela, errekonozimendua lortu artean euskal irratiek egindako ibilbidea ez zen erraza izan, ezta ondorengoa ere. Alde batetik, frantsesa nagusi den eremu batean
|
euskaraz
aritzeko erabakia hartu zuten, eta, beste aldetik, eredu propio bat aurkitu behar izan zuten; hala ere, hogei urteren balantzea positiboa da eta emisora euskaldunek oso entzuleria fidela lortu dute, herritarren sostengu kanpainek agerian uzten duten legez.
|
|
|
irauten zuten, eta musika emanaldiak eskaintzen zituzten bereziki; nazioarteko zein euskal musikak osatzen zuten programazioa. Poliki poliki emanaldiak aste osora eta asteburuetara zabaldu ziren eta, musikaz gain, albisteak eskaintzen zituen, helburua euskarazko programazio orokorra eskaintzea baitzen; izan ere, hasieratik oso argi izan baitzuten
|
euskaraz
arituko zirela.
|
|
|
Hori dela eta, atal honetan aipatzen diren emisorak tokiko administrazio publikoarekiko lotura zuzena dutenak dira, bai udalarenak direlako, bai tokiko administrazioak babes instituzionala ematen dietelako, baita udal aurrekontuetan diru sorta finkoa eskaintzen zaielako. Egileak jakin badaki ere, tokiko irrati batzuek udalen babes ekonomikoa izaten dutela subentzio moduan;
|
euskaraz
aritzeagatik ematen den laguntza da batzuetan, edota herriko kultur taldeei ematen zaiena besteetan. Hala ere, irrati horiek askotan herriko bizitzan duten eragina onartu arren, emisora horiek ez dira atal honetan sartzen, irrati askeen edo gizarte emisoren atalean baizik, helburu komertzialik ez dutenean?, edota tokiko irrati pribatuen sailean, xede komertziala dutenean?.
|
|
|
Arrasateko informazioa eskaintzea izan dute beti helburu nagusi, hala ere, emisora inguruko beste herrietara heltzen zenez. Aretxabaletan, Eskoriatzan eta Leintz Gatzagan ere entzuten zen?, korrespontsalak izan zituzten, herri horietan gertatzen zenaren berri eman ahal izateko.
|
Euskaraz
aritzea erabaki zuten hasieratik, eta bertan ekoitziriko irratsaioez gain, Euskadi Irratiarekiko konexioek betetzen zuten gainerako denbora; hala ere, oso argi zuten bertako irratilariek herrian zerbait gertatuz gero, kanpoko emankizuna moztu eta bertako informazioa eskainiko zutela:
|
|
|
Hasieratik
|
euskaraz
aritzeko erabakia hartu zuten arduradunek, hala eta guztiz ere, gaiak eskatuz gero, gaztelania erabili behar bazuten, ez zutela baztertuko azaldu zuen Setoainek Argiari egindako elkarrizketa batean:
|
|
|
Hori oso argi izan zuten hasieratik: bai barruko lan harremanetan, baita emanaldietan ere,
|
euskaraz
arituko zirela. Era berean, egitasmo irekia izateko asmoa zutenez, herritarren zein erakundeen parte hartzea bultzatu zuten, eta horretarako baldintzak euskaraz egitea eta hartutako konpromisoa mantentzea ziren.
|
|
|
kasu gehienetan baserritarren zonaldeetan kokatu ziren eta, beren mezu ebanjelikoa herritar guztiei helarazteko helburuz, euskara erabiltzen zuten, eliztar euskaldunek uler zezaten. Ikusiko denez,
|
euskaraz
aritzeak buruhauste bat baino gehiago ekarri zizkien irratietako arduradunei. Halaber, apaiz euskaltzale eta kulturazale batzuk izan ziren irrati gehienen bultzatzaile, eta, ondorioz, eduki erlijiosoez gain, euskal kultura eta ohiturak bultzatzen saiatu ziren.
|
|
|
66). Bereziki asko ziren Loiolako Herri Irratiaren aurkako salaketak
|
euskaraz
aritzeagatik, «segurtasun publikoaren» aurka jotzen omen zuelako, nazio espainiarraren batasunaren aurkako aldarrikapena baitzen euskaraz aritzea18.
|
|
|
Beste aldetik, 1960ko urtarrilaren 14ko dekretuak ezarri zuenez, estatu espainiarreko emisora guztiek zuzenean eman behar zituzten RNEren eguneroko mintzatuak, eta debekaturik zegoen beste albistegi buletinik egitea, informazio ofiziala besterik eskaini ezin zelako. Gobernuak, ordea,
|
euskaraz
aritzeko baimena eman zien euskal irrati parrokialei, baina beti ere baldintza batzuen pean.
|
|
|
Santo Tomas egunean entzun zitekeen euskara, tomate eta sagarren artean, pues, eguberrietako oiloa erostera joaten ginenean. Bertsoetan ere, bertsoak kantatzeko orduan erabil zitekeen euskara, eta hortaz, bertsolari guztiak, Otaño, Xenpelar eta Txirrita bera ere,
|
euskaraz
aritzen ziren, zerbaitengatik izango da hori. Eta Aitorren hizkuntza zaharrean kantatzen zieten etxetik atera eta, euskara bizkarrean, lan eskeak bultzaturik urrunxko joaten ziren baserritarrei:
|
|
|
Apaizak bakarrik, ez apezpikuak (alta, ez da apezpikurik lehenik apaiz egin gabekorik!). Apaizak, erlijioak ongi zedarritutako tradizioan oinarriturik,
|
euskaraz
aritzen zitzaizkigun aldaretik haien euskara batu halamoduko hartan, batez ere Elizak bere berrikuntzak egin zituenean eta jendearekiko harremanak pixka bat eztitu zituenean, liburuetan irakurri duzun Kontzilio famatu haren ondoren. Juan Pablo II.ak atzera bota duen iraultza hura gure garaian gertatu baitzen.
|
|
|
Horrek txundituta uzten du nornahi: han zaude zu mahaian zure komunikazio hizkuntza euskara aukeratu duzulako, harro harro ikusirik aurrean duzun edertasun hori, gazte guztiak
|
euskaraz
aritzeko gai direnak, han daude zure aurrean gazte euskaldun horiek, hauena bai zoriona pentsatzen duzu, zuk ez baitzenuen holako aukerarik izan, denak dira euskararen aldekoak itxuraz, baina... elkarren artean erdara aukeratzen dute. Gure ikasketak euskaraz egiteko aukera izan ez dugunok erdaraz ikasi dugu kontatzen edo oinarrizko eragiketak egiten.
|
|
|
1. Momentu hauetan gai gara
|
euskaraz
arituko litzatekeen unibertsitatea eraikitzeko, baina arazo larriekin. Gainditu beharreko lehena politikoa da, eta lurraldetasunaren zatiketa politiko administratiboarekin zerikusirik dauka.
|
|
|
Nolanahi ere, sasoi batean Goirienak, orduko UPV EHUko errektoreak," zenbait asignatura jakinetarako ez dugu aurkitzen kualifikazio handikoa izateaz batera euskara menperatuko duen irakaslerik" zioen bezala, Manu Montero egungo errektoreak beste horrenbeste diotzu hainbeste urteren bueltan. Eta ezin da bestela izan,
|
euskaraz
arituko diren irakasleak prestatzeko ganorazko plangintzarik inon egon ez denean. Ereiten ez denean nekez biltzen da uzta oparoa, eta ikuspegi horretatik Paleolitotik irten eta Neolitora igaro ezinik gabiltza.
|
|
|
1.
|
Euskaraz
arituko litzatekeen unibertsitatea eraikitzeko gai bagara. Esparru akademikoan, arlo ugari dira beharrezkoa den irakaslegoa prestaturik dutenak, gaur bertan.
|
|
|
|
Euskaraz
arituko litzatekeen unibertsitatea eraikitzeko gai bagara, izan; dudarik ez dago. Ikasleria badago.
|
|
|
2.
|
Euskaraz
arituko litzatekeen unibertsitatea onuragarria litzateke, erabat. Ze kalte dakarkioke gizarte eleaniztuna izan nahi duen bati hizkuntza komunitate bateko kideek hezkuntza sistema bere osotasunean euren hizkuntzan izateak?
|
|
|
multzo hutsarena. Alegia, EHU ez litzateke euskal irakaslez nahiz ikaslez hustuko, baldin eta
|
euskaraz
arituko litzatekeen unibertsitatea —campus berezitu eta autonomo hori— bere baitan sortuko balitz. Indar dozentea hobeto antolatu ahal izatea lekarke horrek, gainera.
|
|
|
Jauzi kualitatiboa eman beharrean gaudela uste du LABek. Badago bai gizarte mailan eta baita Unibertsitate esparruan ere aski jende, nahikoa masa kritiko
|
euskaraz
arituko den Euskal Unibertsitatea antolatzeko. Alde batetik, bitarteko bideak badirela konturatzen gara; baina, bestetik, baita ere badakigu oraindik amesten dugun Euskal Unibertsitate euskaldun eta integratzaile hori eraikitzea kosta egingo dela.
|
|
|
Guk hemen, elkar ulertze aldera, definiziorik oinarrizkoena edo arruntena hartuko dugu abiapuntu gisa:
|
euskaraz
arituko den unibertsitatea da Euskal Unibertsitatea.
|
|
|
1. E gingarritasuna.
|
Euskaraz
arituko litzatekeen unibertsitateaeraikitzeko gai al gara. Era guztietako baldintzak kontuanha rtuz:
|
|
|
1. Egingarritasunari dagokionez,
|
euskaraz
arituko litzatekeen unibertsitatea gizartearen beharrei begira hartutako" erabaki politikoaren" ondorioa izango da. Batetik, euskal ikasleen eskaria daukagu, gure unibertsitateko testuinguru ez aproposean dauden hogeita bost mila euskal ikaslek islatzen duten moduan; eta horrek, ahal dezakeena askoz gehiago dela erakusten digu.
|
|
|
|
Euskaraz
arituko den unibertsitatea dela Euskal unibertsitatea onartuz, eta euskarak izan dituen eta oraindik dituen gabeziak eta ajeak kontuan hartuz, bi eremutanbanatu genituzke euskal unibertsitatearen aldeko ahaleginak.
|
|
|
Zein puntutan dira euskal unibertsitatea eraikitze bidean talde eta ekimen hauen guztien ahalegin eta aurrerapenak?
|
Euskaraz
arituko den unibertsitate bezala definituz gero euskal unibertsitatea, euskarak berak pairatzen dituen ezintasun eta trabekin gehi euskal unibertsitateaeraikitzeak dituen oztopo eta zailtasun guztiekin egiten dute topo aipatutako ekimen hauek. Bizpahiru besterik ez ditugu aipatuko.
|
|
|
1. Dudarik gabe,
|
euskaraz
arituko den gune unibertsitarioa osatzeko giza baliabideak egon badaude: gero eta ikasle euskaldun gehiago ailegatzen da unibertsitatera, UPV/EHUn soilik 1.000 irakasle elebidun daude, AZPn ere euskalduntze prozesua aurrera doa...
|
|
|
|
Euskaraz
arituko litzatekeen unibertsitatea eraikitzeko gai al gara. Horra hor Jakin ek proposatzen digun lehenengo galdera.
|
|
|
Egingarritasunaren auzi hutsari lotuko natzaio. Litekeena da
|
euskaraz
arituko litzatekeen unibertsitatea. Ezetz ez nuke esango nik.
|
|
2003
|
|
|
Saran parada ezin hobea izan genuen irakaskuntza garatzeko, herrian euskara erabiltzen zelako. Egun, euskararen transmisioa gero eta ahulagoa den arren, haurrak eta gazteak
|
euskaraz
aritzen dira. Eskola pribatua nahiz Ikastola ere badaude, bakoitzak badu bere tokia eta euskarak ere bai.
|
|
|
Edorta Aranak urteak daramatza esparru hau ikertzen eta dioenez, neurri eta formarik gabe garatu da. Kate berri asko sortu dira azken urteetan, baina
|
euskaraz
aritzen direnak oso gutxi dira. Guztira 57 telebista kate lokal dira Euskal Herrian eta horietatik 6 baino ez dira euskara hutsezkoak.
|
|
|
Prestaketa hori hiru era desberdinetan ulertzen zen. UEUn bertan, ahalik eta irakasle euskaldun gehien hurbiltzea lortu behar zen,
|
euskaraz
aritzeko ohitura eta gaitasuna garatzeko. Horretarako, UEUren sailek irekitasun handia erakutsi behar zuten unibertsitari euskaldun orok tokia izan zezan bertan.
|
|
|
Barrutia lortu ondoren, UEUren lana, beste kultura erakunde batzuekin batera, Euskal Unibertsitatea bideratzea izango zen. Azken hori ez zuen definitzen, nahiz eta pentsa genezakeen
|
euskaraz
arituko zen unibertsitateari buruz ari zela. Edozein modutan, nire ustez, bi dira Orberen adierazpenetan nabarmendu beharreko puntuak.
|
|
|
" Momentu hauetan gai gara
|
euskaraz
arituko litzatekeen unibertsitatea eraikitzeko, baina arazo larriekin85". Eta bidea urratsez urrats egiten denez, badirudi euskaraz biziko den campus bat sortzea dela bidean irabazi beharreko beste koska bat.
|
|
|
Iruditu, irudi  tzen zait ezen, gizarte eragile desberdinen artean ideia kon  tsentsuagarria dela Campus hori, bidean aurrera egiteko. Proposamen horri oinak lurrean ikusten dizkiot, zeren Â" dudarik gabe,
|
euskaraz
arituko den gune unibertsitarioa osatzeko giza baliabideak egon badaude86". Campus euskaldunaren aldeko testu garrantzitsu bat UEUk bere II. Kongresuan onartutako txostenetan aurkitzen dugu, Euskal Unibertsitatearen sortze bidean egin beharreko urrats estrategikoen artean, unibertsitate gune berriak sortzea proposatzen da:
|
|
|
Adibide bat emanez hasiko naiz aurreko baieztapenaargitzen. Datuen arabera, euskara etxean jaso duten gazte gehien gehienak euskara txukunaren jabe izatera iristen dira, bai eta kalean ahal dutenean
|
euskaraz
aritzeko joeraere erakusten dute. Baina giza-multzo hori oso txikia da, tamalez, Euskal Herria osoki hartuz.
|
|
|
Baina giza-multzo hori oso txikia da, tamalez, Euskal Herria osoki hartuz. Giza-multzo handia, ordea, eta gero eta handiago izango dena gainera,
|
euskaraz
aritzeko guztizko gaitasunik ez eta kalean erdaraz jokatzeko joera dutenena da. Honelakoak, oro har, eskolan elebidundu dira, etxean erdara jaso duten bitartean.
|
|
2004
|
|
|
63tik hamar inguru Hegoaldekoak ziren eta epaiketan euskaraz mintzatu ahal izan zuten, epaileak haientzat itzultzailea onartua zuelako. Demoek
|
euskaraz
aritzea eskatu zuten, baina epaileak ez zuen baimenik eman. Hala ere, euskaraz aritu ziren demoak eta itzuliak izan zitezen eskatu.
|
|
|
Demoek euskaraz aritzea eskatu zuten, baina epaileak ez zuen baimenik eman. Hala ere,
|
euskaraz
aritu ziren demoak eta itzuliak izan zitezen eskatu. Jarlekuetan zirenak ere kexuka hasi ziren eta epaileek gela husteko eskatu zuten azkenean eta poliziak indarra erabili zuen horretarako.
|
|
|
Liburuaren egunean, apirilaren 23an, egingo dute Donostian Euskal PEN Klubaren sortze batzarra.
|
Euskaraz
aritzen diren idazleak, gidoigileak, kazetariak eta kantautoreak deitu dituzte sortze batzarrera. Nazioarteko PEN Kluba 1921ean sortu zen Ingalaterran, eta ordutik, adierazpen askatasuna, prentsa askea eta ordena politiko eta ekonomiko justua aldarrikatu ditu.
|
|
|
Eta tresna egokiak dira tresna propioak, beregainak. Euskaldunon kasuan, bizirauteko tresnak dira nagusiki gutaz eta bereziki
|
euskaraz
arituko direnak, elkar hartuta egitura bateratuan. Egitura honen diseinuak eta harantz eramango duen bideak dute, ezer baino gehiago, sektorearen adostasuna.
|
|
|
Imanol Murua Uria kazetariak galdera hau egin zion behinolako elkarrizketa batean Oliveri jaunari: . Kontuan izanda legearen arabera derrigorrezko hezkuntza bukatzen duen ikasleak
|
euskaraz
aritzeko gauza izan behar duela, A ereduak, erreformatuta ere, lor al lezake helburu hori??. Erantzunean harribitxi hau jaurti zigun Gipuzkoako Ikastolen Elkarteko lehendakari ohiak:
|
|
|
I rrati bakarra zegoen bere osotasunean garatua, logikaz irratigintzak garatu beharra zeukan. Komertzialki erebideraga rria ikusten zen egun osoz
|
euskaraz
arituko zenirrati bat garatzea, euskaraz zernahi gai erabiliz. Apaizek baimenak lortzen zituzten...
|
|
|
Pluralismoa euskararik gabe zer da? Garai batean, gure ekintza guztiak bitartekoak izan dira beti
|
euskaraz
aritzeko eta aurrera ateratzeko.
|
|
|
Batetik, salbuespenak salbuespen, Donostia bertakogiro oso erdalduna bizi zuten batzuek, eta bestetik, inguruko herrietatik etorritako jendearekin izaten genuen giro euskalduna.
|
Euskaraz
aritzeko modu eta era bakarra zen, Donostia inguruko herrietatik etorritakoekin errazagoa zen harremanak edukitzea.
|
|
2005
|
|
|
Axularko ikasleak ez dira bereziak eta hauek ere gaztelaniaz egiten dute kalean, etxean eta baita eskolan ere. Guraso batzuek gehiegi pentsatu gabe matrikulatzen dituzte ereduan haurrak eta motibazio gutxi izaten omen dute ikasle horiek
|
euskaraz
aritzeko. Motibaziorik ez eta inguruak ere, motibatzeko laguntza handirik ez die ematen.
|
|
|
Adinik txarrena da, beraz; gazteak baino haurrak motibatzea errazagoa omen da eta 17 urtekoak euskararen balioaz kontzienteago omen dira. Baina kontzientzia behar da
|
euskaraz
aritzeko, gozatzeko. Altunak dio beste hizkuntzekin ez dela hori gertatzen, bera ez da hizkuntza eta kontzientzia lotzearen aldekoa, gazteari euskarak ligatzeko balio behar dio, haserretzeko eta kito.
|
|
|
Lehenago, ikasle zela eta Arturo Campion euskaltegiaren inguruan zebilela Radio Requete n aritu zen lanean. Bertako Jabier Pagolak
|
euskaraz
arituko ziren esatariak nahi zituen eta besteren artean Bujanda ibili zen.
|
|
|
Zu zure haurrekin ttipitatik
|
euskaraz
aritu zara?
|
|
|
Bigarrena, urrikoa, Erronkarin aurkeztu berri dute. Ia ia dena euskara hutsean da eta
|
euskaraz
aritzeko hain aukera gutxi duten eskualdeotan bultzadatxoa izan nahi du aldizkariak.
|
|
|
Erronkari, Zaraitzu, Irunberri, Agoitz, Zangoza, Aezkoa eta Zuberoa. Biztanle gutxi biltzen dituzte zazpiek eta
|
euskaraz
aritzeko gai direnak gutxiago. Jone Usozek argitu digunez, eskolako umeak ari dira euskaraz eta 25 urtetik gorakoak euskaldun berriak dira.
|
|
|
liburuan ageri zaigunez, 1890 urtean Joxemiel Barandiarani, eskolakoeraztuna? deritzon zigorra jartzen zion maisuak
|
euskaraz
aritzeagatik.
|
|
|
1 Gure unibertsitateetan
|
euskaraz
aritzeko, hain ugari ez dugun materialaeskura jarriz.
|
|
|
Joxe Ramon Zubimendiren eskutik (1993: 157) definituko ditugu ezaugarriok. Kontuan izan prentsarako edo irrati zein telebistarako
|
euskararen gainean
aritzen direla Zubimendi eta Esnal; kazetaritza osorik hartuta, alegia. Dena dela, aipatzen diren lege eta arauak ondo baino hobeto datozkigu ikus entzunezko idazkerarako.
|
|
|
• Neurri hau (hots, egonkortasunaren galera hau) defendatzen duten askoren inkoherentzia askotan aipatzen da. Izan ere, hainbat politikari eta sindikalista ez dira
|
euskaraz
aritzeko gai eta askoz gehiagok ez lukete inolaz ere egiaztatuko beren lanpostuen antzeko batean eskatzen den Hizkuntz Eskakizuna.
|
|
2006
|
|
|
Euskara ulertzeko eta bezeroari zerbitzu on bat emateko moduko maila duten langileak egotea ala ez. Eta, ezezkoaren kasuetan, behintzat,
|
euskaraz
aritzen direnak deseroso senti ez daitezen ahaleginak egitea. Ez da, bakarrik, nagikeri kontua iragarki eta erakusleihoetako karteletan inon ere euskararik ez agertzea.
|
|
|
ereduan ikasi arren, euskara hutsean alegia, Nafarroako hainbat zonaldetan (gehienbat zonalde mixtoan eta ez euskaldunean) ikasleek nahikoa lan badute euskararekin. Euskara formala ikasten dute eskolan, baina gero komeriak dituzte alor informalean
|
euskaraz
aritzeko. Ikasgelatik kanpo jolasteko, haserretzeko, barre egiteko euskara erregistroak falta dituzte.
|
|
|
Hamaika ekintza dituzte aukeran: ipuinak, jolasak, pilota, futbola, eskulanak, birziklaia, euskal dantzak, zokobetailu (magia, mahai jolasak, esperimentuak)... helburua, aisialdian ere
|
euskaraz
aritzea. Horretarako begiraleen lana da oso garrantzitsua.
|
|
|
Nafarroa osoko gaztetxoek ematen dute izena begirale izateko; batzuk begirale tituludunak dira eta beste batzuk, besterik gabe, haurrekin lan egiteko gogoz diren euskaldunak. Dindaia Fundazioko kideek esan digutenez, euskaldun zaharrak lehenesten dituzte, haiek alor informalean
|
euskaraz
aritzeko erregistro gehiago dutelako, baina hainbat zonaldetan euskaldun zahar gazteak aurkitzea ez da batere erraza. Dena den, begirale horiek formatzeko ikastaroak ere antolatzen dituzte, azken finean, beraiek ari baitira haur gazteekin zuzeneko lanean.
|
|
|
Biak daramatzate hiru urte Iruñeko AEKren Iruñazar euskaltegian euskara ikasten. Hirugarren urratsean ari dira eta oraindik hedabideekin
|
euskaraz
aritzen ausartzen ez direla esan zioten Berriari joan den astean, igandeko pilota finalaren aitzakian egindako erreportajean. Gaur txapela, bihar EGA jartzen duen pankarta ez zuen ikusi telebistaz hau idazten ari denak, baina euskaltegiko ikaskideek askotan eramaten dute pankarta hori bi pilotarien partidetara.
|
|
|
Irujori gaztelaniaz egin zion elkarrizketa eta bukaeran galdetu ea noizko euskaraz; «datorren astean» erantzun zion Iberokoak, ez dakigu txantxetan ala serio. Eulateren txandan bestela izan zen,
|
euskaraz
aritu zen. Ez dakigu EGA gaindituko duten inoiz, baina Eulatek ez du pauso makala eman, Fernando Goñik duela ez hainbeste egin zuen bezala.
|