|
2000
|
|
|
EH, EA eta EAJ alderdiek 2000 urterako EAEko aurrekontuei buruzko akordioa lortu zuten abenduan. EHk 108 zuzenketa aurkeztu zituen, hala nola,
|
euskararen
erabilerari eta euskal prentsari buruzkoak. Baina AEK ez dago ados.
|
|
|
Bai, asko aurreratu da mendebaldeko
|
euskararen
erabilera eta prestijioari dagokionez. Dena den, uste dut hizkuntzari kolorea eman beharrak mugiarazi gaituela denok, baina beldur naiz ez ote garen jarrera inmobilista berri batean eroriko.
|
|
|
|
Euskararen
erabilera bultzatzearren egin beharreko jauzia duela bi urte egin zuten, euskara hutsean emititzea erabaki zutenean, lekeitiarrez batez ere. 8.000 inguru biztanle dituen Lekeition gutxi dira euskaraz ez dakitenak.
|
|
|
Lehendakaritza Departamentuak sindikatuei aurkeztu dien foru dekretuaren zirriborroak aurrera egiten badu, murrizketak egingo dira administrazioaren
|
euskararen
erabileran. Besteak beste, argitalpenetan euskara ere erabiltzeko dagoen araudia eta euskara erabiltzeko derrigortasuna kendu egingo lirateke.
|
|
|
arbitroek erdaraz egiten dute, partidetako aktak erdaraz idazten dira... Kirol federazioekin hitz egin eta
|
euskararen
erabilera saritu behar dugu.
|
|
|
Lehen artikuluaren zenbait zati begiratu besterik ez dugu: e)
|
Euskararen
erabilera aitzinatzea. f) Hizkuntzaren eskubideak zaintzea. g) Hizkuntza gizarte maila guztietan gai bihurtzeko, lan egitea.
|
|
|
87). Eta
|
Euskararen
Erabilera Normalizatzeari buruzko 10/ 1982 Legeak, azaroaren24koak, ere zehazten du, neurriak hartuko dituela Eusko Jaurlaritzak komunikabideetan euskararenerabilera areagotzeko, helmuga bi hizkuntzak parekatzea izango delarik. Hortik aurrera EITBren legeansartu diren eraldaketek gehiago eragin dute egituran misioan baino.
|
|
|
1995eko 17 zenbakiko hitzaurrean Hizkuntza Politikarako Sailordetzako JokinAzkue ren?
|
Euskararen
erabileraren normalkuntza prozesuaren ebaluazioa EuskalHerriko Administrazioan, artikuluari kontrapuntu kritikoak jarri beharrean aurkitzenda:
|
|
|
hartuta, beraz, operatzaile pragmatikoen multzoa arras nahasirik dugula esanbeharko dugu. Euskarazko formak baino gehiago erdarazkoak,
|
euskarazkoen
erabilera, puztua?, erdal jatorrikoen artean, aberastasuna?. Guk hemen forma bakoitzaren erabilera aztertu ez badugu ere, interesgarria litzateke azterketa sakon bat egitea etahainbat alderdi aztertzea:
|
|
|
Guk hemen forma bakoitzaren erabilera aztertu ez badugu ere, interesgarria litzateke azterketa sakon bat egitea etahainbat alderdi aztertzea:
|
euskarazko
erabilera jatorra gordetzen den, forma bakoitzarierabilera berriak erantsi edo kendu zaizkion, erdarazko mailegu eta kalkoek zein formaordezkatu dituzten...
|
|
|
|
Euskarazko
erabilera
|
|
|
Alde honetatik, aipagarriak dira euskararekiko eta euskaraz doktoregotesiak egiteko 1992 eta 1993 urteetan Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz PolitikarakoIdazkariak sorturiko bekak, horien laguntzaz zenbait tesi interesgarri egin direlakoeta egiten ari direlako; baina, zoritxarrez, bi urtetan zehar bakarrik iraun zueniniziatiba izan zen hori. Zentzu honetan, paradoxikoa dirudi, Euskal Herriandauden unibertsitate handietan gertatzen denarekin konparatuz gero, UEU barruanbultzatu eta/ edo bideratu direla gaur egunean dauden euskararekiko euskarazegindako zenbait ikerketa, hala nola, lehen aipatutako Txillardegik eta bestebatzuek
|
euskararen
erabilerari buruz eginiko ikerketak, edo baita horrenaipagarria den lau urtetik lau urtera euskararen kale erabileraren neurketarenikerketa aurrera eramatea ere (dagoeneko, hiru jasoketa aztertu edo aztertzen aridirelarik).
|
|
|
Azkenik, euskal administrazioaren erantzukizuna, Xabier Kintanaren hitzez, nabarmentzen da. Izan ere, Kontseiluaren eta gizabanakoen ekimena ezerezean gerta daitekeadministrazioak bermatzen eta arautzen ez badu
|
euskararen
erabilera merkataritzan.
|
|
|
Bezeroekin
|
euskararen
erabilera bultzatu
|
|
|
Nafarroan eta Araban, PP UPN alderdiak nagusi diren eremuetan, eskandaluzkoak diren erabakiak hartzen ari dira
|
euskararen
erabileraren aurka, berriz ere hizkuntza eta kultura politikagintzaren bidez kriminalizatuz. Hizkuntz Politikako Idazkaritza Nagusia desaktibatu, euskararen alorrean 0 mailako hizkuntz eskakizuna ezartzeko asmoa proposatu, eta euskarazko komunikabideei laguntzak ukatzea eta, oro har, Gasteizko Udalak, Nafarroako Gobernuak eta beste hainbat erakundek hartu dituzten neurrien asmoa hizkuntz komunitate elebakarra sortzea da, espainieraz moldatuko dena.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko liburutegietan
|
euskararen
erabilera maila guztietan normaltzea da bideratuta dagoen beste proiektu bat.
|
|
|
Nolanahi ere, planteamendu zeharo pragmatiko batetik, pentsa daiteke kudeaketaren deszentralizazioak (edo mailakako deszentralizazioak) lagunduko duela
|
euskararen
erabilera liburutegietan normalizatzen. Etorkizunean, koordinatzaile bat izanen da iparraldeko 14 liburutegiez arduratzeko (bertan dago liburuzain euskaldunen kopuru handiena), eta beste bat Iruñerriko 21 liburutegietarako.
|
|
|
etorkizunik ba ote? 24 zk. (1982), 89 Euskara eta Administrazioa. 28 zk. (1983), 157
|
Euskararen
erabilera, herritarren arteko harreman juridikoetan. 55 zk. (1989), 163 Hizkuntz ofizialkidetasuna. 65 zk. (1991), 39 Euskal kultura 1992. 73 zk. (1992), 60 Euskararen eta Katalanaren legeak. Hamarkada luze baten ondoren. 82 zk. (1994), 38 Euskal kultura 1994. 85 zk. (1994), 52 Euskal kultura 1996. 97 zk. (1996), 54 Euskara Deustuko Unibertsitatean. 100 zk. (1997), 47 Euskal kultura 1999. 115 zk. (1999), 54
|
|
|
TXILLARDEGI Euskararen erabilpenaren azterketaz. 36 zk. (1985), 69
|
Euskararen
erabilera, herritarren arteko harreman juridikoetan. 55 zk. (1989), 163
|
|
2001
|
|
|
Aurreikuspen zuhurrenen arabera, ez da neurri bakar bat izango, neurri multzo bat baizik: batzuk lege mailakoak esaterako,
|
euskararen
erabilera Unibertsitatean arautuko duen dekretua, beste batzuk propagandistikoak horretan aspaldi dabiltza eta abar. Neurrien artean, zenbaiten ustez, baliteke berrikuntzarik izatea, eta alde horretatik bada esaten duenik gaztelaniazko eskaintza indartzeko eta erakargarriago egiteko plan zehatzak ere badaudela.
|
|
|
Halaber, Herriko Etxeetan euskararen presentzia areagotzeko neurriak hartzea eskatuko dute. Izan ere, kalean
|
euskararen
erabilera apaldu izanak areagotu egin du bizi publikoan sustatzeko beharra.
|
|
|
|
EUSKARAREN
ERABILERA SUSTATZEKO PROGRAMAK
|
|
|
Hik Hasi euskal heziketarako aldizkariak koordinatu du" Gazte ak eta euskara", non jasotzen diren 12 urte bitarteko gazteen artean
|
euskararen
erabilera sustatzeko jada abian dauden programak. Gehientsuenak ikastetxeekin lotuta badaude ere, esparru hauek bereizi nahi izan dira liburuan:
|
|
|
Aipatu uztaileko dekretu hori, 1994an Administrazioan
|
euskararen
erabilera arautzen zuen bigarren dekretua zen. 1986an onartu zen Euskararen Legea, baina 1994ra arte ez zen egin administrazioan legea edukiz betetzeko dekreturik.
|
|
|
Miguel Sanz lehendakaria eta Rafael Gurrea lehendakariordea izan dira dekretu berria defendatu duten aurpegi publikoak.
|
Euskararen
erabilera Nafarroako egungo errealitate soziolinguistikora egokitzearena izan da dekretua defendatzeko argudiorik nagusiena, lehengo dekretuaren bidez diotenez euskaraz ez dakiten nafarrek administrazioko lanpostuetara iristeko eskubideak babestearren, euskaraz ez dakiten herritarrak ez diskriminatzeko alegia.
|
|
|
Garai hartan erabaki zen, antza, euskarari dagokionez Nafarroan zonifikazioaren planteamendua, gero 1982an onartutako Foru Hobekuntzaren Legearen 9 artikuluan zehaztuta geratuko zena: Nafarroako hizkuntz ofiziala gaztelania da; lurralde" vascoparlanteetan" euskara ere ofiziala izango da; eta eremu" vascoparlanteak" zehaztu eta
|
euskararen
erabilera arautzeko, aurrerago lege bat egingo da (artikuluaren aipamena ez da hitzez hitzekoa, baina edukia hori da).
|
|
|
Gizarteko eremu desberdinetatik gero eta oposizio handiagoa sortzen ari zaio administrazioan
|
euskararen
erabilera arautzen duen Foru Dekretu berriari eta erantzuna ere era desberdinetara ari da plazaratzen. Modu horietako bat da bide judiziala eta, gaurkoz bederen, gizarteko sektore desberdinetatik lau helegite desberdin aurkeztu nahi zaizkio Dekretuari.
|
|
|
Helegitean azpimarratzen denez, aipatutako artikuluak, besteak beste, Konstituzioaren aurkakoak lirateke, Funtzio Publikoaren Legearekin kontraesanean, karrera eta promozio eskubideak urratzen dituztelako.
|
Euskararen
erabilerari buruzko zenbait argudio ere ikus daiteke, batez ere, euskararen erabilerarako dekretua baino, ez erabilerarako dekretua dela. ELAko Bixente Arriola, LABeko Juantxo Barcos, ESK eta EILASeko Juan Antonio Cantero0 eta CGTko Jose Manuel Pitak bideratu dute helegitea.
|
|
|
Helegitean azpimarratzen denez, aipatutako artikuluak, besteak beste, Konstituzioaren aurkakoak lirateke, Funtzio Publikoaren Legearekin kontraesanean, karrera eta promozio eskubideak urratzen dituztelako. Euskararen erabilerari buruzko zenbait argudio ere ikus daiteke, batez ere,
|
euskararen
erabilerarako dekretua baino, ez erabilerarako dekretua dela. ELAko Bixente Arriola, LABeko Juantxo Barcos, ESK eta EILASeko Juan Antonio Cantero0 eta CGTko Jose Manuel Pitak bideratu dute helegitea.
|
|
|
Euskal Soziolinguistika Institutua Sortzen erakundeak plazaratzen duen aldizkari honen 36 zenbakian, besteak beste, honako lan hauek aurki ditzakezue: Xabier Isasiren" Hizkuntza gutxitua, bizi iraupena eta normalkuntza", David Anaut en" Nafarroako administrazio publikoetan
|
euskararen
erabilera arautzeko dekretua", Olatz Altunaren" Euskal Herri mailako erabileraren laugarren kale neurketa abian", Pablo Suberbiolaren" Itzultzaile baten ametsa... egunero", Jordi Bañeres en" Hizkuntza politikako legearen eragina araua oraindik hedatu gabeko eremuetan", Iñigo Urrutia Libaronaren" Kronika: Hizkuntz Zuzenbideari buruzko Nazioarteko Kongresua" eta" Enpresetako normalkuntza plangintzak gaur egun" gaia hizpide zutela, Elhuyar, EMUN, Artez eta LKS ko ordezkarien artean eginiko.
|
|
|
Argantzuneko agintari gorenaren esanetan," ikastaroak diruz lagundu behar dira herriak elkarrengandik oso bananduta daudelako. Gainera, Udala da
|
euskararen
erabilerarako aukerak errazteko egitasmoak antolatzeko laguntzak ematen dituen bakarra". Horrek zaildu egiten du egoera, kontuan hartzen badugu, orokorrean, eguneroko gizarteari begirako bizimodua asko murrizten dela aste egunetan Argantzunen.
|
|
|
Administrazio foralean UPNk
|
euskararen
erabilerarako ateratako dekretuaren ondoren, irakaskuntza mailan beste dekretu bat aterako duen susmoa zabaldua dago. PSNk beharrezkoa ikusten du halakorik?
|
|
|
Siadecok Lazkaon
|
euskararen
erabilera neurtzeko ikerketa egin du bertako udalarentzat. Horren arabera, lazkaotarren ia hiru laurdenak euskaraz daki eta kopurua handiagoa da gazteen artean:
|
|
|
Bigarren nobelan, nabarmenagoa da diskurtso9 mailaren zatikako izaera (nobelaren" historia" plano desberdinen txandaketaren bidez aurkezten zaigulako). Berdin generrake nobelaren izaera polifonikoari dagokionez, izan ere, bertan pertsonaia desberdinen jarduerarekin batera, nobela honi buruz egin diren azterketetan hainbeste aldiz azpimarratu den erdara/
|
euskararen
erabilera heterofonikoa baitaukagu.
|
|
|
Horretaz gain, 100 metro nobelan hainbat baliabide literario aurkituko ditugu. Gaztelania eta
|
euskararen
erabileraz bat, denboraaldaketak eta narratzailearen ikuspuntua izango dira,, nobelaren ekarpenik nagusienak. Estrategia guztiok XX. mendean nobelagintzak urratutako aurrerapausuen adibide ditugu.
|
|
|
Bat aipatzearren, oraintsu komunikabideetan agertu denaaipatu nahi dut, Lasarte Orian 1998tik martxan dagoen. Kuadrillategi, izenekoa, bertako AEK erakundeak, Ttakun kultur elkarteak eta UdalekoEuskara Zerbitzuak bultzatua. Lasarte Orian gazteen artean
|
euskararen
erabilera hutsune handia zegoela ikusirik, lanean hasi ziren ekintza programa batmartxan jarriz. Ekintza hauen helburua ondokoa da:
|
|
|
–Euskaltegiek eta erabilera planak. Euskaltegiek leku oso esanguratsua duteeuskararen normalizazioan,
|
euskararen
erabilera bermatzeko hizkuntza gaitasuna ezinbesteko baldintza delako. Hau guztia dela eta, euskaltegiek, euren planifikazioa egiten dutenean kontuan hartu dute lehenetsiegin behar dituztela hainbat ikasle edo ikasle talde, gehienbat lehentasunezkoesparruetakoak direnak eta hain zuzen ere erabilera planetan parte hartzendutenak:
|
|
|
Horrez gain, 100 metro nobelan hainbat baliabide literario aurkituko ditugu.Gaztelania eta
|
euskararen
erabileraz bat, denbora aldaketak eta narratzailearen ikuspuntua izango dira, segur aski, nobelaren ekarpenik nagusienak. Estrategia horiekguztiok XX. mendean nobelagintzak urratutako aurrerapausoen adibide ditugu.
|
|
|
Bi doktorego tesi horien izenburuek dioten bezala, batak euskararen ikaskuntza eta ezagutza eta besteak
|
euskararen
erabilera direlako gaiak aztertzen dituzte, bai prozesu eta baita portaera modura ere kontsideratuz; gaiak beren arteaninterdependenteak direlako, batez ere ukipen egoeran dauden hizkuntzekiko, etahorien artean menpeko hizkuntzekiko gehienbat, euskararekin gertatzen denbezala?, biak lotzea komeni da, euskararen normalizazioan eraginez, euskararennormalkuntza lortzeko. Hori da lan honen helburu orokorra.
|
|
|
3 Ukipen egoerako menpeko hizkuntzen erabilera (hirugarren atala, Garcia). Berriz ere sarrera baten ondoren, ondoko kapituluak bereiziko dira: aztergaia psikologia sozialaren tradizioan nola kokatzen den, identitate etnolinguistikoaren teoria, sare soziala,
|
euskararen
erabilera azaltzeko eredupsikosoziolinguistiko berezia, eta azken emaitza eta ondorio teorikoak.
|
|
|
1) lehenbizi aldagai soziologikoak eduki behar dira kontuan, horiek eszenatoki modura funtzionatuko dutelako, bertan beste edozein aldagai motak funtzionatu ahal izateko; hemen sartuko lirateke gizabanakoen aldagai soziodemografikoak; 2) bigarren, gizabanakoen sare sozialaren aldagai soziolinguistikoak, gizarteen eta gizabanakoen artean zubimodura funtzionatzen dutenak; 3) hirugarren, gizabanakoen aldagai psikosozialak, gizabanakoen portaera linguistikoak esplikatuko dituztenak izango direlako; 4) azkenik, prozesu psikosozial horien bitartez, gizabanakoenportaera linguistikoak aztertu. Kasu horretan, portaera linguistikoa, batezere, euskalduntze maila edo urratsa izango da; hala ere, euskararen barne erabilera (sare sozialetik kanpo egiten
|
den
euskararen erabilera) ere izandaiteke.
|
|
|
4) objetua, kasu horretan bezala, euskara bada, euskararekin interaktuatzeak
|
euskararekiko
erabilerak egitea dakar, beste hiztun batzuekinharremanetan jarriz; gauzak modu horretan ikusiz, kontsidera daiteke saresozialak objektuaren tokia beteko duela interakzionismoaren makroteoriahorretan; 5) egokitze edo indibidualizazio azpiprozesuan sar daitezke, batez ere, halako prozesuak: egozpenak, irudikapenak, usteak, jarrerak, motibazioak, nahiak, eta abar; gure eredu soziopsikologikorako aukeratuditugunak jarrerak eta motibazioak dira, literaturaren arabera gaiarekinondoen lotzen direnak kontsideratu ohi direlako; 6) asimilazio edo sozializazio azpiprozesuan, batez ere, honelakoak:
|
|
|
X7=
|
Euskararen
erabilera sare sozialean X19= Lortutako urratsa
|
|
|
Euskararenerabilera eta horrek dituen funtzioak aztertzeko, ondorengo mailak hartu dirakontuan sare sozialean (Espi, Azurmendi eta Arratibel, 1993; Arratibel, 1999): 1) Gertuko sarea: gizabanakoak normalki interakzionatzen duen taldea, familia, lagun eta ezagunekin egiten duen
|
euskararen
erabilera; maila honetan gurasoak, bikotekidea, seme alabak, lagunak, lehengusuak, bizilagunak, lankideak eta ikaskideak sartzen dira; 2) Urrutiko sarea: ezezagunekin egiten dituzten kanpo erabilerak, eguneroko interakzio zirkulutik kanpo daudenak eta erlazio urriagokoak; maila horretan sartzen dira:
|
|
|
3.5
|
EUSKARAREN
ERABILERAREN AZALTZEKO PROPOSATZEN DENEREDU PSIKOSOZIOLINGUISTIKOA
|
|
|
|
Euskararen
erabilera hizkuntza portaera dela kontsideratuz, aurreko kapitulu etaazpikapituluetan esandakoaren arabera ulertuko da ondoan proposatuko den eredupsikosoziolinguistikoa. Euskararen erabilera hiru aldagai motek baldintzatzendute:
|
|
|
Euskararen erabilera hizkuntza portaera dela kontsideratuz, aurreko kapitulu etaazpikapituluetan esandakoaren arabera ulertuko da ondoan proposatuko den eredupsikosoziolinguistikoa.
|
Euskararen
erabilera hiru aldagai motek baldintzatzendute: 1) Aldagai soziodemografikoak:
|
|
|
Hori guztia integratuz,?
|
euskararen
erabilera azaltzeko eredu psikosoziolinguistikoa, proposatzen da ondoren:
|
|
|
Lortutako ereduan, hiru aldagai estari edo latente daude: lehena, aldagai soziodemografikoek osatzen dutena (soz); bigarrena, aldagai psikosozialek osatua (psik); eta, azkenik,
|
euskararen
erabilerari dagokiona (era).
|
|
|
2 Bigarren aldagai estaria (psik) aldagai psikosozialek osatzen dute, aldagaihorien artean subjektuen euskal identitatea (ide) eta subjektuen euskararenezagutza maila (eza) izanik esanguratsuak agertu direnak. Eredu teorikoan, aldagai horiez gain, bizitasun etnolinguistikoa (hautematea eta usteak), euskara eta euskaldunekiko jarrerak proposatzen ziren
|
euskararen
erabilera aurresateko. Hala ere, LISREL programak analisitik kanpo utzi ditu esanguratsuak ez direlako.
|
|
|
3 Hirugarren aldagai estaria eta menpeko bezala funtzionatzen duena, portaerari dagokiona da. Hori subjektuen
|
euskararen
erabilera da: bai sarean egiten dutena (sar) eta baita egoera soziolinguistiko ezberdinetan egitendutena (ego) ere.
|
|
|
Aipatzekoa da lortutako eredu horretan ez dela agertzen sare sozialari dagokion aldagai estaria, edo beste modu batean esanda, sarearen izaerak ez duelabaldintzatzen
|
euskararen
erabilera, emaitza hori kontraesankorra badirudi ere; baina kontuan hartzen bada aldagai soziodemografikoak bizilekuaren eta jaioterriaren euskaldun proportzioa neurtzen duela, logikoa dirudi, bi aldagai horiek (soziodemografikoa eta sarea) informazio berdintsua ematen dutenez, parsimoniarenprintzipioari jarraituz, horietako bat eredutik kanpo geratzea.
|
|
|
Konstruktu teoriko horien arteko erlazio kausalak aztertuaz, hau ikusten da:
|
euskararen
erabilera bi aldagaiek baldintzatzen dutela; alde batetik, aldagai soziodemografikoak, hau da, subjektuen testuingurua (jaoiterria eta bizilekuaren euskaldun proportzioa); eta, bestetik, aldagai psikosozialak, hau da, subjektuen euskararen ezagutza maila eta euskal identitatea. Bi aldagai horien artean, psikosozialakpisu handiagoa du euskararen erabilera azaltzeko.
|
|
|
Konstruktu teoriko horien arteko erlazio kausalak aztertuaz, hau ikusten da: euskararen erabilera bi aldagaiek baldintzatzen dutela; alde batetik, aldagai soziodemografikoak, hau da, subjektuen testuingurua (jaoiterria eta bizilekuaren euskaldun proportzioa); eta, bestetik, aldagai psikosozialak, hau da, subjektuen euskararen ezagutza maila eta euskal identitatea. Bi aldagai horien artean, psikosozialakpisu handiagoa du
|
euskararen
erabilera azaltzeko.
|
|
|
|
Euskararen
erabilera orokorrean eragina duten aldagai soziodemografiko etasoziolinguistikoak ondorengoak dira: subjektuen jaioterria (euskaldunen proportzioa eta lurraldea), subjektuen bizilekua (euskaldunen proportzioa eta lurraldea), subjektuen lehen hizkuntza, sexua, gurasoen lehen hizkuntza eta gurasoen jatorria.
|
|
|
|
Euskararen
erabilera orokorrean eragiten duten aldagai psikosozialak ondorengoak dira: euskararen ezagutza mailarekin zerikusia dutenak (subjektuaren zeinsarearen euskara ezagutzaren maila), jarrerak (euskararekikoa, euskaldunekikoa, euskaldunen eta erdaldunen irudi taldekoia), bizitasun etnolinguistikoaren hautemate subjektiboa (euskararen eta gaztelaniaren demografia, euskarri eta kontrolinstituzionala eta demografia), bi hizkuntzekiko uste egozentrikoak, euskararekikoeta bi hizkuntza taldeekiko uste exozentrikoak, identitate etnolinguistikoa (euskalduna zein espainiarra) eta euskalduna izateko baldintzak (linguistiko kulturala etaborondatezkoa).
|
|
|
|
Euskararen
erabilera orokorrean aldagai ezberdinek duten eragina ikusita, euskara erabilera altua dutenen perfil soziodemografikoa, soziolinguistikoazein psikosoziala egin da. Subjektu horiek Gipuzkoan eta euskaldunen proportzioa%40 baino gehiagokoa den herrietan jaio eta bizi dira; euskara dute lehen hizkuntza beren gurasoek ere, edo gutxienez horietako batek; gurasoak Euskal Herrian jaioak dituzte; euskararen erabilera altua dutenen artean, emakumezko gehiago daude gizonezkoak baino; subjektu horiek euskararen ezagutza maila altua dute, baita beren inguruko pertsonek ere (gertuko eta urrutiko sarea); euskararekikoeta euskaldunekiko jarrera positiboa erakusten dute; horrez gain, euskaldunei etaerdaldunei buruzko irudi ezberdina dute, euskaldunak oso taldekoiak ikusten dituzten bitartean, erdaldunak ez dituzte hain taldekoiak ikusten; euskararen bizitasun etnolinguistiko subjektiboari dagokionez, euskarri eta kontrol instituzionala etaestatusa baxutzat jotzen dituzte; demografia, berriz, altua ikusten dute; gaztelaniaren estatusa eta demografia baxua iruditzen zaizkie; gaztelaniaren euskarri etakontrol instituzionala, berriz, altua; euskaldunekiko uste exozentriko eta euskararekiko uste egozentriko altuak dauzkate; erdaldunekiko uste exozentriko altuakdituzte eta gaztelaniarekiko uste egozentriko baxuak; euskal identitate altua etaidentitate espainiar baxua dute; azkenik, euskalduna izateko baldintzarik beharrezkoena linguistiko kulturala dela pentsatzen dute.
|
|
|
Euskararen erabilera orokorrean aldagai ezberdinek duten eragina ikusita,
|
euskara
erabilera altua dutenen perfil soziodemografikoa, soziolinguistikoazein psikosoziala egin da. Subjektu horiek Gipuzkoan eta euskaldunen proportzioa%40 baino gehiagokoa den herrietan jaio eta bizi dira; euskara dute lehen hizkuntza beren gurasoek ere, edo gutxienez horietako batek; gurasoak Euskal Herrian jaioak dituzte; euskararen erabilera altua dutenen artean, emakumezko gehiago daude gizonezkoak baino; subjektu horiek euskararen ezagutza maila altua dute, baita beren inguruko pertsonek ere (gertuko eta urrutiko sarea); euskararekikoeta euskaldunekiko jarrera positiboa erakusten dute; horrez gain, euskaldunei etaerdaldunei buruzko irudi ezberdina dute, euskaldunak oso taldekoiak ikusten dituzten bitartean, erdaldunak ez dituzte hain taldekoiak ikusten; euskararen bizitasun etnolinguistiko subjektiboari dagokionez, euskarri eta kontrol instituzionala etaestatusa baxutzat jotzen dituzte; demografia, berriz, altua ikusten dute; gaztelaniaren estatusa eta demografia baxua iruditzen zaizkie; gaztelaniaren euskarri etakontrol instituzionala, berriz, altua; euskaldunekiko uste exozentriko eta euskararekiko uste egozentriko altuak dauzkate; erdaldunekiko uste exozentriko altuakdituzte eta gaztelaniarekiko uste egozentriko baxuak; euskal identitate altua etaidentitate espainiar baxua dute; azkenik, euskalduna izateko baldintzarik beharrezkoena linguistiko kulturala dela pentsatzen dute.
|
|
|
Euskararen erabilera orokorrean aldagai ezberdinek duten eragina ikusita, euskara erabilera altua dutenen perfil soziodemografikoa, soziolinguistikoazein psikosoziala egin da. Subjektu horiek Gipuzkoan eta euskaldunen proportzioa%40 baino gehiagokoa den herrietan jaio eta bizi dira; euskara dute lehen hizkuntza beren gurasoek ere, edo gutxienez horietako batek; gurasoak Euskal Herrian jaioak dituzte;
|
euskararen
erabilera altua dutenen artean, emakumezko gehiago daude gizonezkoak baino; subjektu horiek euskararen ezagutza maila altua dute, baita beren inguruko pertsonek ere (gertuko eta urrutiko sarea); euskararekikoeta euskaldunekiko jarrera positiboa erakusten dute; horrez gain, euskaldunei etaerdaldunei buruzko irudi ezberdina dute, euskaldunak oso taldekoiak ikusten dituzten bitartean, erdaldunak ez ...
|
|
|
|
Euskararen
erabilera az.all.zeko osatu den eredu psikosoziolinguistikoa.
|
|
|
|
Euskararen
erabilera azaltzeko proposatu den eredua kontuan harturik, zeraikusten da: euskararen erabilera bi aldagaik baldintzatzen dutela, batetik, subjektuaren testuinguruan euskaldunen presentziak (aldagai estari soziodemografikoa) eta, bestetik, subjektuek duten identitate etnolinguistikoak eta euskararen ezagutza mailak (aldagai estari psikosoziala).
|
|
|
Euskararen erabilera azaltzeko proposatu den eredua kontuan harturik, zeraikusten da:
|
euskararen
erabilera bi aldagaik baldintzatzen dutela, batetik, subjektuaren testuinguruan euskaldunen presentziak (aldagai estari soziodemografikoa) eta, bestetik, subjektuek duten identitate etnolinguistikoak eta euskararen ezagutza mailak (aldagai estari psikosoziala). Euskararen ezagutza altua denean, subjektueneuskararekiko jarrerak ere garrantzi handia du euskararen erabilera azaltzeko.
|
|
|
euskararen erabilera bi aldagaik baldintzatzen dutela, batetik, subjektuaren testuinguruan euskaldunen presentziak (aldagai estari soziodemografikoa) eta, bestetik, subjektuek duten identitate etnolinguistikoak eta euskararen ezagutza mailak (aldagai estari psikosoziala). Euskararen ezagutza altua denean, subjektueneuskararekiko jarrerak ere garrantzi handia du
|
euskararen
erabilera azaltzeko.
|
|
|
Lan honen emaitzetan ikusten den bezala, testuinguru objektiboak eta testuinguru horrekiko jarrerak, hautemateak, usteak eta gehienbat identitateak eragina duteeuskararen erabileran. Areago joanez, euskaraz egiteko gai direnen artean, aldagisoziodemografiko eta soziolinguistikoek, edo testuinguruak aldagai psikosozialekbaino eragin gehiago dute, pertsona horien
|
euskararen
erabilera azaltzeko lortu deneredu psikosoziolinguistikoak adierazten duen bezala. Azken emaitza hori bat dator orain arte euskarari buruz egin diren ikerketa gehienetan lortutako emaitzekin.
|
|
|
Lan honetan lortu den
|
euskararen
erabilera azaltzeko, eredu psikosoziolinguistikoa gehixeago zehaztea komeni da. Ikerketan proposatutako eredua biazpilagin hauetan aztertu da:
|
|
|
Bi azpilaginekiko emaitzetan oro har eredu bera lortzen da, esperozitekeen bezala. Hau da, alde batetik,
|
euskararen
erabilera testuinguruaren egoerarilotutako aldagai soziodemografikoek eta soziolinguistikoek baldintzatzen dute, baina baita subjektuen egoerari lotutako aldagai psikosozialek ere; bestalde, baldintzatze hori egoera soziolinguistiko edo eremu ezberdinetan gertatzen da, etabaita subjektuen sare sozialean egiten den euskararen erabileran ere, bi kasuhorietan erabilera soziala edo kanpokoa delarik, ... Bi aldagai moten artean, euskararen erabilera azaltzeko eraginzertxobait handiagokoak edo gehixeago baldintzatzen dutenak, euskararenpresentziarekin lotzen direnak dira:
|
|
|
Bi azpilaginekiko emaitzetan oro har eredu bera lortzen da, esperozitekeen bezala. Hau da, alde batetik, euskararen erabilera testuinguruaren egoerarilotutako aldagai soziodemografikoek eta soziolinguistikoek baldintzatzen dute, baina baita subjektuen egoerari lotutako aldagai psikosozialek ere; bestalde, baldintzatze hori egoera soziolinguistiko edo eremu ezberdinetan gertatzen da, etabaita subjektuen sare sozialean egiten den
|
euskararen
erabileran ere, bi kasuhorietan erabilera soziala edo kanpokoa delarik, eta ez subjektuen barne erabilerapertsonalean. Bi aldagai moten artean, euskararen erabilera azaltzeko eraginzertxobait handiagokoak edo gehixeago baldintzatzen dutenak, euskararenpresentziarekin lotzen direnak dira:
|
|
|
Hau da, alde batetik, euskararen erabilera testuinguruaren egoerarilotutako aldagai soziodemografikoek eta soziolinguistikoek baldintzatzen dute, baina baita subjektuen egoerari lotutako aldagai psikosozialek ere; bestalde, baldintzatze hori egoera soziolinguistiko edo eremu ezberdinetan gertatzen da, etabaita subjektuen sare sozialean egiten den euskararen erabileran ere, bi kasuhorietan erabilera soziala edo kanpokoa delarik, eta ez subjektuen barne erabilerapertsonalean. Bi aldagai moten artean,
|
euskararen
erabilera azaltzeko eraginzertxobait handiagokoak edo gehixeago baldintzatzen dutenak, euskararenpresentziarekin lotzen direnak dira: subjektuen jaioterrian eta bizilekuan gertatzenden euskaldunen proportzioa; hau da, aldagai soziodemografiko linguistiko erakoaldagaiak.
|
|
|
subjektuen jaioterrian eta bizilekuan gertatzenden euskaldunen proportzioa; hau da, aldagai soziodemografiko linguistiko erakoaldagaiak. Aldagai psikosozialen artean, identitate etnolinguistikoarena da garrantzitsuena, hori delako
|
euskararen
erabilera gehien baldintzatzen duena. Aldagaipsikosozial ezberdinak batera gutxitan erabili badira ere hizkuntz portaerak, edozuzenean erabilerak, aztertzeko, dauden aurrekariekin konparatuz esan daiteke, horietan lortutako identitatearen nagusitasunaren emaitza baieztatzen duela, bailiteratura psikosozialaren tradizioan agertzen dena (Clement eta Noels, 1996; Azurmendi, Romay eta Valencia, 1996), baita euskararen ikerketen tradizioan (Ros, Azurmendi, Bourhis eta Garcia, 1999) agertzen dena.
|
|
|
Baina bi laginen ereduen artean badaude ezberdintasun batzuk ere, batez ereeuskararen ezagutza mailaren aldagaiak eraginda: aldagai hori boteretsuena balitzbezala agertzen delako
|
euskararen
erabileran, lagin osoko kasuan (1 irudia); errazada hori ulertzea, nekez erabili daitekeelako nahiko ezagutzen ez den hizkuntza.Horrez gain, ezberdintasun nagusia jarreren aldagaiekin gertatzen dena da: laginosoko ereduan agertzen ez delako, baina bai euskaraz egiteko gai diren subjektuekin lortutako azpilagineko ereduan; beraz, identitatearen aldagaiekin batera, aldagai estari psikosoziala osatzen duelako, euskararen erabilera horrela baldintzatuz.Identitatearen eta jarreren arteko konparazioa eginez, identitatea da eragin handienez aldagai estari psikosoziala baldintzatzen duena, espero zen bezala.
|
|
|
aldagai hori boteretsuena balitzbezala agertzen delako euskararen erabileran, lagin osoko kasuan (1 irudia); errazada hori ulertzea, nekez erabili daitekeelako nahiko ezagutzen ez den hizkuntza.Horrez gain, ezberdintasun nagusia jarreren aldagaiekin gertatzen dena da: laginosoko ereduan agertzen ez delako, baina bai euskaraz egiteko gai diren subjektuekin lortutako azpilagineko ereduan; beraz, identitatearen aldagaiekin batera, aldagai estari psikosoziala osatzen duelako,
|
euskararen
erabilera horrela baldintzatuz.Identitatearen eta jarreren arteko konparazioa eginez, identitatea da eragin handienez aldagai estari psikosoziala baldintzatzen duena, espero zen bezala.
|
|
|
Planteatu eta baieztatu den ereduak erakusten duen bezala,
|
euskararen
erabilera bultzatzeko, euskararen presentzia edo euskaldunen trinkotasuna ziurtatzeada oro har funtsezkoena subjektuen testuinguruan. Horrekin ez dugu ezer berririkesaten, euskal testuinguruan eta euskararen egoerari buruzko ikerketek eten gabehori bera esan dutelako, batez ere azkeneko epealdian burutu direnek.
|
|
|
Berriz ere kontuan hartu behar da, ordea, azpilagin edo azpipopulazio ezberdinek eredu horren egokitzea behar dutela. Adibide moduan, euskararen ezagutza maila aldagai ezinbestekoa da euskara erabiltzeko; horregatik, aldagai nagusia daeuskara ez dakitenentzako,
|
euskararen
erabilera baldintzatzeko. Baina behin ezagutza lortuta, aldagai estari psikosoziala konplexuago egiten da euskararen erabilera baldintzatzeko, identitate etnolinguistikoaren ondoan, kasu horretan jarrerekere eragina dutelako aldagai estari psikosoziala osatzeko, indar gutxiagorekin badaere.
|
|
|
Adibide moduan, euskararen ezagutza maila aldagai ezinbestekoa da euskara erabiltzeko; horregatik, aldagai nagusia daeuskara ez dakitenentzako, euskararen erabilera baldintzatzeko. Baina behin ezagutza lortuta, aldagai estari psikosoziala konplexuago egiten da
|
euskararen
erabilera baldintzatzeko, identitate etnolinguistikoaren ondoan, kasu horretan jarrerekere eragina dutelako aldagai estari psikosoziala osatzeko, indar gutxiagorekin badaere. Horregatik, euskararen erabilera ziurtatu eta areagotzeko beti euskal identitatea indartu behar da, eta kasu batzuetan, ia euskaldunak direnen artean, adibidez?, euskararen eta euskaldunen aldeko jarrerak ere indartu dira.
|
|
|
Baina behin ezagutza lortuta, aldagai estari psikosoziala konplexuago egiten da euskararen erabilera baldintzatzeko, identitate etnolinguistikoaren ondoan, kasu horretan jarrerekere eragina dutelako aldagai estari psikosoziala osatzeko, indar gutxiagorekin badaere. Horregatik,
|
euskararen
erabilera ziurtatu eta areagotzeko beti euskal identitatea indartu behar da, eta kasu batzuetan, ia euskaldunak direnen artean, adibidez?, euskararen eta euskaldunen aldeko jarrerak ere indartu dira. Kontuan hartzen bada testuingurua, egoera ezberdinei ematen zaien garrantzia, etagizarteko biztanle guztiak ez direla ikasle unibertsitariak, suposatu behar da bestezenbait azpipopulazio ere bereizi liratekeela euskararen erabilera gehienzerk baldintzatzen duen jakiteko; edo, bestela esanda, berriz ere testuinguru etaegoera ezberdinak bereiztea garrantzitsua dela ziurta daiteke.
|
|
|
Horregatik, euskararen erabilera ziurtatu eta areagotzeko beti euskal identitatea indartu behar da, eta kasu batzuetan, ia euskaldunak direnen artean, adibidez?, euskararen eta euskaldunen aldeko jarrerak ere indartu dira. Kontuan hartzen bada testuingurua, egoera ezberdinei ematen zaien garrantzia, etagizarteko biztanle guztiak ez direla ikasle unibertsitariak, suposatu behar da bestezenbait azpipopulazio ere bereizi liratekeela
|
euskararen
erabilera gehienzerk baldintzatzen duen jakiteko; edo, bestela esanda, berriz ere testuinguru etaegoera ezberdinak bereiztea garrantzitsua dela ziurta daiteke.
|
|
|
|
Euskararen
erabilera errazteko egin daitezkeen hizkuntz plangintzei begira, lehen aipatu diren aldagaiak indartu eta zaindu lirateke: alde batetik, badirudi euskararen ezagutza maila ona ziurtatu behar dela; badirudi datozenbelaunaldietan ziurtatuko dela hori, gaur egun hezkuntza prozesuan gertatzen denmoduan, euskal ereduetan matrikulatzen diren haurrek gehienak izaten segitzenbadute, Euskal Herri osoan.
|
|
|
Horrela, subjektuen testuinguruan euskaldunen proportzio egokia egongo dela ere (edo gaur egungoa baino handiagoa izango dela) ziurtatzen da eta, ondorioz, baita euskal identitatea eta euskararen aldeko jarrerakere sortzeko, hezkuntza sistema izan daiteke prozedurarik erabilgarriena. Ildohorretatik jarraituz, eta
|
euskararen
erabilera bultzatzeko asmoz, euskal identitateaindartu litzateke zuzenean, eta ez orain arte instituzioetatik bultzatu denidentitate integratzailea, edo euskal espainiarra (elebiduna, kulturbiduna, edo antzekoa, beste ikerkeketa batzuetan), identitate kulturbiduna ez baita euskararenerabilerarekin lotzen, lan honen emaitzetan ikusten den bezala.
|
|
|
Aurreko atalean ere, teoria hauek erabiliz, euskal testuinguruan ikerketaezberdinetan lortutako emaitzak aipatu dira. Hori dena egin ondoren, lan honenikerketa enpirikora hurbilduko gara, bertan
|
euskararen
erabilera azaltzeko kontuanhartzen diren bi teoria aipatuz (identitate etnolinguistikoa eta sare sozialak) etateoria horien alderdi batzuk azpimarratuz.
|
|
|
...entitate etniko eta etnien arteko komunikazioarenfuntsezko kategoria denean (Giles, 1977; Bourhis, 1979; Giles eta Johnson, 1981,1987; Sachdev eta Bourhis, 1990; Clement eta Noels, 1996; Liebkind 1999; Azurmendi, 1999), garrantzitsua da portaera linguistiko kulturalak azaltzeko.Euskal testuinguruan, bai euskararen jabekuntza esplikatzeko (Espi, Azurmendieta Arratibel, 1993; Arratibel, 1999), baita
|
euskararen
erabilera esplikatzeko ere (Azurmendi, Garcia eta Gonzalez, 1998). Horiexek dira lan honen aurrekariak.
|
|
|
Gaur egungo psikologia soziala kontuan hartzea nahikoa da, bai psikologiasozialaren bilakaeran gaur egungo egoera aukeratze eta akumulatze prozesuen ondorioa delako, baita lan hau psikologia sozialaren gaur egungo egoeran txertatzendelako ere. Argi dago aurrekari ugari topa daitezkeela hizkuntza erabilera gaiariburuz ere, baina hemen ez da kontuan hartuko aurrekarien historia; lan honetan interesa duena da, gaur egungo
|
euskararen
erabilera azaltzeko baliagarri gerta daitezkeen gaur egungo funtsezko teoriak kontuan hartzea. Hala ulertu behar dira oinarriteorikoari eskainitako atal honetan aukeratu diren eta bereizten diren azpiatalak.
|
|
|
Lan honetan
|
Euskararen
erabilera aztertzen da, gehienbat ikuspegi psikosozialarijarraituz. Euskararen erabilera delako aztergaia, literatura psikosozialean kokatzenden hizkuntza erabileraren aztergai barruan sartzen da, eta aztergai hau, berriz, psikologia soziala eta hizkuntza, edo psikosoziolinguistika izeneko testuinguruanlantzen da.
|
|
|
Lan honetan Euskararen erabilera aztertzen da, gehienbat ikuspegi psikosozialarijarraituz.
|
Euskararen
erabilera delako aztergaia, literatura psikosozialean kokatzenden hizkuntza erabileraren aztergai barruan sartzen da, eta aztergai hau, berriz, psikologia soziala eta hizkuntza, edo psikosoziolinguistika izeneko testuinguruanlantzen da. Hizkuntza erabilera nola ulertzen den ikusteko, egungo, psikologiasoziala eta hizkuntza?
|
|
|
Hala ere, hizkuntzaren erabilerak ez du berak bakarrik gaiespezifikoa osatzen, ezta hizkuntzen erabilerak taldearteko testuinguruan edoukipen egoeretan ere; gehienetan, gai horiek ez dira zuzenki lantzen, zeharkabaizik, bigarren hizkuntzen jabekuntza, elebitasuna, hizkuntza eta etnizitatea, identitate etnolinguistikoa, etnien edo kulturen arteko komunikazioa bezalakogaietan txertatzen direlarik. 4) Komunikazioaren ikuspegi teorikoak garrantzi berezia dauka, ez soilik psikosoziolinguistikan daukan presentziagatik, edo psikologiasozialaren eta psikosoziolinguistikaren arteko batasun puntua delako, baizik etahizkuntzaren erabileran interesa daukaten aspektu ezberdinak integratzen dituelako, hau da, oso interesgarria da euskal testuinguruan
|
euskararen
erabilera aztertzeko. Hizkuntzaren erabilera aztertzeko kontuan hartu beharreko alderdi batzukondokoak dira:
|
|
|
Aipatutako eztabaidak modu eta indar ezberdinez dirau Euskal Herriko hirueremu administratiboetan. Lege aldetik ere, Hego Euskal Herrian, Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) 1982an onartutako?
|
Euskararen
Erabileraren Normalizaziorako Oinarrizko Legean?, zuzenean erabilerari buruz mintzatzen den bitartean, Nafarroako Autonomi Erkidegoan (NAE) 1984an onartutako. Euskararen ForuLegean?, gehienbat euskararen ezagutzari buruz mintzatzen da; Ipar Euskal Herrian, ez dago euskararen aldeko legerik. EAEn, normalizazio prozesua aurreratutabadago ere, eztabaida soziala oraindik ere bizirik dago; plangintzak egiterakoan, ezagutza maila azpimarratzen da gehienetan, hizkuntz eskakizun batzuk lortzeajartzen da helburu, euskararen erabilerak behar duen garrantzia kontuan hartugabe.
|
|
|
Lege aldetik ere, Hego Euskal Herrian, Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) 1982an onartutako. Euskararen Erabileraren Normalizaziorako Oinarrizko Legean?, zuzenean erabilerari buruz mintzatzen den bitartean, Nafarroako Autonomi Erkidegoan (NAE) 1984an onartutako. Euskararen ForuLegean?, gehienbat euskararen ezagutzari buruz mintzatzen da; Ipar Euskal Herrian, ez dago euskararen aldeko legerik. EAEn, normalizazio prozesua aurreratutabadago ere, eztabaida soziala oraindik ere bizirik dago; plangintzak egiterakoan, ezagutza maila azpimarratzen da gehienetan, hizkuntz eskakizun batzuk lortzeajartzen da helburu,
|
euskararen
erabilerak behar duen garrantzia kontuan hartugabe. Azken helburua euskararen ezagutza izango balitz bezala jokatzen da; zeresanik ez beste lurraldeetan, egoera are larriagoa baita.
|
|
|
1) Alde batetik, euskararen ezagutzarekiko plangintzak onartzendituztenak, baina erabilerarako proposamenak onartzen ez dituztenak?. Neurrihandi batean, oraindik erdaldun direnek eusten diote joera honi; 2) Bestalde,
|
euskararen
erabilera normaldua nahi dutenak eta, horregatik, erabilerarako plangintzak indartu nahi dituztenak. Arlo horretan kokatuko genituzke jadanik euskaldundirenak baina euskara erabiltzerik ez dutenak edo euskaraz ezin bizi daitezkeenak.Gabezia hori indar handiz sentitzen dutelako uler daiteke askotan entzuten den, euskara ez da galduko ez dakitenek ikasten ez dutelako, baizik dakitenek erabiltzen ez dutelako?
|
|
|
|
Euskararen
erabilera indartzeko asmoak eta plangintzak
|
|
|
Euskararen normalkuntza
|
euskararen
erabilera osoa lortzen denean lortukoda. Horretarako, gaur egungo normalizazio prozesuan zenbait asmo eta plangintzadaude:
|
|
|
euskararen transmisioa, erabileraeta kalitatea indartzea; euskararen funtzionaltasuna eta lurraldetasunalortzea; «euskaraz bizi nahi duten herritarrei horretarako aukerak bermatzea... maila pertsonalean, sozialean eta ofizialean» (16 or.); euskararekiko, diskriminazio positiboa? egitea, euskaldunen eskubide linguistikoakorekatu arte,
|
euskararen
erabilera ziurtatu ahal izatea; botere publikoen etaekimen sozialen arteko kolaborazioa indartzea.
|
|
|
«Euskara bere betetasunera etaosotasun betera iritsi dadin eragina izango duten helburuak eta jardunbideak definitu eta abiarazi»; «Euskal Herriko erakunde eta gizarte eragileguztiak partaide egitea»; «hizkuntzaren normalizazioak mailaz mailakoprozesua izan behar du,... borondate onean oinarritu beharrak berak dakar, nolabait, komunikazio lan handi bat egin beharra, herritar guztiak jakitunegin eta sentsibilizatzeko, baina, batez ere, gizarteko eragile guztiek, enpresa alorrekoek, hezkuntzakoek, kulturakoek, erakundeetakoek, etaabar? Euskal Herrian
|
Euskararen
erabilera Normalizazioko lanetan ardurahar dezaten eta eginkizun horretan konpromiso zehatzak har ditzaten bultzatu, gogoberotu eta animatzeko»; «diagnosi zehatz bat egin behar delaeuskarak gaur egun duen egoeraz, alde batetik normalizazioak bere aldedituen eragileak, eta bestetik euskararen normalizazio prozesuak dituenoztopo eta ezintasunak azpimarratuz. Hortik abiatuta, Euskal Herriko gizarte, ekonomia eta kultura bizitzak dituen alor desberdinetarako egokien direnhelburu estrategikoak eta jardunbideak zeintzuk diren zehaztea...».
|
|
|
Egungo
|
euskararen
erabilera, ikerketa soziodemografikoen arabera
|
|
|
Euskarari buruzko ikerketak, baita erabilerari buruzkoak ere, soziologoekburutu izan dituzte gehienbat; hori dela eta, ikuspegi soziologikoa erabili izan dabereziki. Zehazkiago, ikuspegi mikrosoziala izan dute
|
euskararen
erabilera (etajabekuntza) aztertzean; horregatik, Euskal Herriko biztanleen zenbait ezaugarrihartu dituzte aztergai, aldagai soziodemografiko gisa kontsideratuz. Aldagai hauenartean:
|
|
|
adina, sexua, jaioterria, bizilekua, eta abar; 2) Beste batzuk berezikieuskarari dagozkionak dira; adibidez: lehen hizkuntza, euskarazko gaitasun maila, jaioterriaren euskararen dentsitatea, bizilekuaren euskararen dentsitatea, gurasoekiko antzeko ezaugarriak, eta abar; 3) Azkenik,
|
euskararen
erabilerari dagozkionaldagai bereziak daude, hala nola erabilerarako bereizi ohi diren eremu sozialak: familia, lagunartea, lan mundua, hezkuntza mundua, administrazio guneak, etaabar. Horrela, euskararen arloan, batez ere ezaugarri edo aldagai soziodemografikoen egoerari buruzko informazioa dago, bai egungo egoera ezagutzerakoan, etabaita euskararen historia edo egoera historikoa ezagutzerakoan ere.
|
|
|
1 Ikerketa gehienetan, ez da isolatuki aztertu
|
euskararen
erabilera, euskararenjabekuntza eta gaitasun mailari dagozkion prozesuekin batera baizik. Prozesu hauek azaltzeko gehien aztertu diren ezaugarriak soziodemografikoakdira, agian soziologoak izan direlako gehienbat ikerketa hauek bideratudituztenak.
|
|
|
2
|
Euskararen
erabileran gehien eragiten duten aldagaiak soziodemografikoakedo sozioestrukturalak dira (EJ, 1995; Siadeco, 1991), euskararen presentziaren dentsitatearekin, edo trinkotasunarekin, zerikusia dutenak: 1) Lurraldearekin erlazionatuak, euskaldun proportzioa kasu; 2) Eremu sozialarekin lotuak, euskaldun proporziorik handiena eta euskararen erabilerahandiena eremurik gertukoenetan (familian, batik bat) gertatzen delako; 3) Norbanakoarekin zerikusia dutenak, bakoitzaren sare sozialaren euskaldun proportzioa (kantitatea) eta harremanen maiztasuna (intentsitatea) kasu; 4) Mintzakide moten araberakoak.
|
|
|
3 Soziodemografikoak ez diren aldagaiek ere eragina dute
|
euskararen
erabileran, indar gutxiagorekin bada ere. Horien artean, eragin handienekoakaldagai psikolinguistikoak lirateke, euskararen gaitasun maila erlatiboarenaraberakoak.
|
|
|
1 Prozesu psikosozialak gehiago aztertu dira euskararen jabekuntza etagaitasun maila prozesuak esplikatzeko,
|
euskararen
erabilera esplikatzekobaino.
|
|
|
2 Gehienbat ezaugarri psikosozialak aztertu diren ikerketetan ere, badirudiezaugarri mota hauek eragin txikiagoa dutela
|
euskararen
erabileran, ezaugarri soziodemografiko eta psikolinguistikoek baino. Baina emaitza hau, oso modu ezberdinetan interpreta daiteke; adibidez, sozialki ahal izatearenedo, beharraren?
|
|
|
Baina emaitza hau, oso modu ezberdinetan interpreta daiteke; adibidez, sozialki ahal izatearenedo, beharraren? baitan dagoela
|
euskararen
erabilera, eta ez norbanakoarenedo taldeen, aukeraren, baitan, oraingoz behintzat.
|