|
2000
|
|
|
Adibide polita da ikusteko nola jokatu izan den askotan boteretik
|
euskarari
dagokion afera honetan: alde batetik zaindu beharreko relikia dela iragartzen zaigu, baina eguneroko bizitzan eraztunaren zigorrak bere bertsio modernoetan segitzen du, erabilera praktiko eta zibila oztopatzen saiatzen da.
|
|
|
Agian egia da hori. Baina zaila da gaur egun,
|
euskara
dagoen bezala egonda, hitz joko gehiegi egitea. Azkenean jendea erotzen duzu.
|
|
|
HALA ERE, gure ustez Nafarroako gizartea, oro har,
|
euskararen alde
dago eta datuak ditugulako esaten dugu. Nabarmenenak matrikulazio datuak dira, baina ez bakarrak.
|
|
|
Irakasleak gara biok, eta gertutik ezagutzen ditugu irakasleen kezkak. Liburuan aurkituko dute
|
euskaraz
dagoen materiala, euskarara itzulitako literatura unibertsala oro har, baldin eta testuak euskara zuzenean aurkitu baditugu. Guretzat ohore bat izan da honetan parte hartzea, benetan profesionalak direnekin lan egin ahal izan dugulako.
|
|
|
Euskal Herriarekin zerikusia duen artikulu batek, hartara, Euskal Herri osoarekin zein haren parte batekin soilik izan dezake lotura. Geroxeagohelduko diogu Euskal Herria eta bere barneko eremu ezberdinen arteko alderaketari). Beraz, egunkariek gai hauen berri ematen digutenean, hurbileko kontuek garrantziairabazten dute (ezin bestela izan
|
euskarari
dagokionez, jakina; baina ez litzatekenahitaez horrela izan behar gainerako bietan).
|
|
|
Labur zurrean esateko, zeratsu diola esango genuke: euskaldunakizan garela,
|
euskarari
gagozkiola, eta gure izatea euskara dela. Gero, botere kontuaketa, Estatu auziak eta, hori gure egoerari omen dagokio.
|
|
|
Alfabetoaren letren izenak(
|
euskarari
dagozkionak):
|
|
|
Hizkuntzaren finkapena dela eta, eliteen zeregina guztiz funtsezkoa da. Euskal Herriko testuinguruan nabarmena da
|
euskarari
dagokionez, euskarari dagokionez eliteen jarrerak zein neurritaraino izan ziren determinatzaileak ikusiko dugu.
|
|
|
Hizkuntzaren finkapena dela eta, eliteen zeregina guztiz funtsezkoa da. Euskal Herriko testuinguruan nabarmena da euskarari dagokionez,
|
euskarari
dagokionez eliteen jarrerak zein neurritaraino izan ziren determinatzaileak ikusiko dugu.
|
|
|
|
Euskarari
dagokionez, eta hasteko, Nafarroak egoera administratibo korapilatsua duela gogoratu beharra dago, gure erkidegoa hiru eremutan banaturik baitago: euskalduna, mistoa eta ez euskalduna.
|
|
|
Ikusteko dago nahi edo asmo on horiek nola gauzatuko diren gero lege batean. Bestaldetik, zerbitzuen karteran egiten den aipamen hori ez da
|
euskararen inguruan
dagoen bakarra. Prozeduren Gidaliburuan, Nafarroako Liburutegi Publikoen Sistemaren zuzendariaren lotura eginkizunak aztertzean, hauxe esaten da:
|
|
2001
|
|
|
Zuentzat kalte!
|
Euskarari
zegokionean ere, lan franko egiten zuten, bada. " Nork kontatu, askok eta askok, gaur gure izkuntza ikasten, ari eta ari, sartzen dituzten orduak?
|
|
|
Pertsonaiek izan ohi duten sinesgarritasunari buruz hutsune batzuk egon daitezkeela aitortu du, baina ez ei da hainbesterako. Honen harian, bikoizketetan baino, hutsuneak
|
euskaran
daudela dio Asier Larrinagak. Izan ere, soziolekto edo argot batzuk garatu gabe daude, eta horrek buruhausteak sor ditzake bikoizketa egitean.
|
|
|
Garai hartan erabaki zen, antza,
|
euskarari
dagokionez Nafarroan zonifikazioaren planteamendua, gero 1982an onartutako Foru Hobekuntzaren Legearen 9 artikuluan zehaztuta geratuko zena: Nafarroako hizkuntz ofiziala gaztelania da; lurralde" vascoparlanteetan" euskara ere ofiziala izango da; eta eremu" vascoparlanteak" zehaztu eta euskararen erabilera arautzeko, aurrerago lege bat egingo da (artikuluaren aipamena ez da hitzez hitzekoa, baina edukia hori da).
|
|
|
Euren xederik behinena Deustualdeko euskaldun komunitatea trinkotzea da, eta helburu horri eutsiz, gizartearen esparru guztietan euskararen normalizazioa lortzeko tresna eraginkorra izan gura dute. Hori guztiori erdietsi nahirik, lehendabizi euskara elkarteak aurrerantzean jarraitu beharreko lan ildoak (Deustuko euskaldunon elkar ezagutza erraztu, euskaraz bizitzeari muzin egiten dioten euskaldunengan eragin,
|
euskarari
dagozkion funtzioak berreskuratu, besteak beste) zehaztu, eta aldi berera, lantaldeak eratu zituzten xede eta ildoen gauzatzeko. Bilgune lan taldeak taberna txokoa egitasmoa lantzen du.
|
|
|
Baina europar zinemaren beste sare hori ere, bere minoritarioan, hor dago, eta Irango zinemaren edo Emir Kusturicaren arrakastak zerbait erakusten du, hizkuntzen gainetik. Hollywooden filma espainieraz, serbokroazieraz edo
|
euskaraz
egon antzera epaituko dute eta».
|
|
|
1 Frantziskotarren alfabetakuntza ereduan, euskararen irakaskuntza ikasgaigisa agertzen zen ikasgai egitarauan.
|
Euskarari
zegokiona ikasten zen, Euskal Morfologian barneratzeraino. Areago, euskararen lanketa ez zensoilik mugatzen gramatika ezagutzara, idatzizko literatur saioak ere egitenziren euskarazko aldizkariak argitaratuz, hala nola Gure Izarra (1950), Piztu (1953) eta Gure Izartxo (1967).
|
|
|
Lehergailuei buruzko koadernoa irakurtzen hasi zen.
|
Euskaraz
zegoen, boligrafo urdinez idatzita, aztertzen zuen zer materia mota den lehergarria, adierazten zuen lehergailuak zelan egin, han hemenka marrazkiak agertzen ziren, halako zutabea edo edifizioa botatzeko zenbat lehergai eta zein lekutan jarri behar zen erakusteko, eraikinaren marrazkiaren azpian kuartela irakurtzen zen, eta erantsi batzuk ere bazeuden, gaztelaniaz edo frantsesez, tinta gorriz geh...
|
|
|
Imanolek idatzitako inpresio solteak dira, boligrafo tinta desberdinez, bakoitza bere datarekin.
|
Euskaraz
daude: gaur hau egin du, edo hau esan du, edo hau gogoratu du.
|
|
|
orain maiz aipatzen diren foruak [itzultzea]. Berak dioenez foruak nork bereak ditu eta tokian tokikoak dira, eta berak esaten du Bizkaiko foruak, gainerakoak hor konpon, behar lukeela
|
euskaraz
egon eta norbaitek saiatu behar lukeela euskaraz jartzen. Aita Zabalak  bazuen segur aski egiteko presakakoagorik eta aurrean bidaltzen du aski itxuratxarki erantzun batean Ulibarri eta Ulibarriren asmo hori; ez zuen ikusten zer arraiotarako behar zuen Bizkaiko foruak euskaraz jarria egon.
|
|
|
Beste kontua da zer bide har dezaketen politikan bigarren gizaldiko etorkinek. Euskal Herriko hizkuntzaz jabetzen ez diren bitartean, objektiboki don Karlosek ziokeenez, ez da bereizkuntzarik,
|
euskarari
dagokionez, han hemen jaiorikako erdaldun hutsen artean.
|
|
|
Nik âneronen burua hobeki ezagutzen dut besterena bainoâ zenbait gai ukitzen dituzten idazlanak, ezer balio baldin badute, irakurri  egiten ditut, nahiz
|
euskaraz
egon nahiz irispidean dudan edozein erdaratan; beste zenbait sailetakoak, berriz, ez ditut irakurtzen ez erdaraz ez euskaraz, ezin utzizko eginkizunen batek behartzen ez banau. Jende zentzu  dunak horixe berbera egiten zuelakoan nengoen:
|
|
|
Nolanahi ere den, utzi dezagun oraingoz erdaldunentzat aipatu dudan erdal kontua. Haatik, azpimarkatu behar genuke agian nabari dela erdaraz ugari bezain euskaraz urri mintzatu zen Larramendik ondorio ageria izan baldin bazuen, eta
|
euskarari
zegokionez izan ere, erdarazkoak ez direla nahitaez kaltegarri euskarazkoentzat. Probetxuzko ere gerta daitezke, agi danean.
|
|
|
Cours de linguistique générale delakoa 1916an, ni jaio berri nintzela, argitara zuten; Cantor, bai, dirudienez, 1918an hil zen. Bada aldea, nik esaten dudana gorabehera, Oihenarten Notitiaren lehen argitaralditik bigarrenera, eta
|
euskarari
dagozkion gaietan hain zuzen. " Pro domo" n zenbait lerro kendu ditut.
|
|
|
Urkixok erabili zuen puntua ere erabili dut azkenik, nahi eta nahi ez. Bestela esan, eusko ikaskuntzaren zati den euskal ikaskuntzaz mintzatu dut, agindutako mugetan, gramatika, hiztegi eta
|
euskarari
dagozkion gainerakoez: sail horretan sartzen zaizkigu, besteak beste, Urte, Larramendi, Astarloa eta Mogel eta geroagokoak gainera.
|
|
|
Beraz, gehien gehienentzat, gaztelania. Eta gainera,
|
euskarari
dagokionez, euskara batua ez da ama hizkuntza.
|
|
|
Gizarteko maila ezberdin etan (norbere lanbide, denda edo zerbitzuan, enpresa, fabrika eta bulegoetan, administrazio irakaskuntzan, politika munduan...) ideologiaren arabera aitortzen dugunarekinkontsekuente izateko konpromisoa lortu behar dugu, hizkuntz politika aktiboagoa bultzatuz (aski inkesta egin dira orain arte ere; garaia dugu kanpaina eraginkor eta zabala antolatzen hasteko, behingoz!). Ene ustez, emakumeen eskubide eta berdintasunaren alde Emakundek hartu duen bidea egiaz imitagarria dukegu
|
euskarari
dagokionez.
|
|
|
Begi bistan dago egoera larri honetan batzuk, nahiz eta
|
euskararen alde
egon, euskalgintzatik urruntzeko prest ager daitezkeela euskal nortasunaren izenean oinarrizko eskubideak zapaltzen diren bitartean; aldiz, beste batzuek euskara eta euskaldunen eskubideak zapaltzea onartukolukete bake sozialaren izenean.
|
|
|
A rrazonamendua faltsua dela konturatzeko ez dago urrutira joan beharrik. Eskuindarrak ere badira euskararen aldekoak —lehen orain baino gehiago, egia esan— eta
|
euskararen kontra
daudela egia izanik ere, onartezina da gaur egun jarrera hori. Bai ikuspuntu politikotik, pertsonaren eskubideak urratzen direlako, bai kulturaletik, ondare kulturalaren kontrako erasorik onartu ez daitekeelako, eta baita soziologikotik ere, euskararen kontrako diskurtso tinkoari ezin zaiolako jendaurrean eutsi.
|
|
2002
|
|
|
HELBURUA. Webean ahalik eta informazio gehien
|
euskaraz
egotea.
|
|
|
Azken buruan, euskararen ukitua duen edozerk zein edonork UPNko agintarien susmoa du eta hortaz, berriro diogu, Nafarroan aspaldi honetan ez dago girorik.
|
Euskarari
dagokionean, bederen.
|
|
|
Orduz geroztik, esperantoarekiko duten zaletasuna medio oso lagunak egin dira eta elkar ondo ezagutzen dute. " Jansen oso pozik dago euskarari eta euskal kulturari dagokionez, eta azken 20 urteetan egoera nola aldatu den ikusita izugarri eskasa iruditzen zaio lehen
|
euskararen inguruan
zegoen materiala", azaldu digu Aranak.
|
|
|
Gerrako gertakizunen kontaketak ideologia abertzalea uzten du agerian, baita gerra galdu zuen belaunaldiaren ilusioak ere. Aitaren diskurtsoa, hau ere bigarren pertsonan kontatua, ahozko
|
euskarari
dagozkion lagunarteko esaldiz josita dago, protagonista narratzailea den" etxeko seme estudiantearen" diskurtso jasoagoarekin kontrastea eginez. Eleberria, era horretan planteatua, sendi horren irudi fidagarria marrazten duten oroipen eta bizipenen joan etorri etengabea da.
|
|
|
Unibertsitatearen eta gizarte zibilaren arteko harremanetan,
|
euskarari
dagokionez, ez da jarduera eta datu asko ezagutzen. UPV EHUren kasuan, jardueraakademikoak eta kulturalak daude batez ere.
|
|
|
Unibertsitaten portzentaje zatia(%), NaturZientzietan
|
euskaraz
dagoen eskaintzarenaurrean (Unitatea: kreditua).
|
|
|
Baionako Pau Aturri Unibertsitateko Fakultate Polidiziplinarioan «EuskalIkasketak» izeneko doktoretza programa ere egiten ahal da.
|
Euskaraz
dagoela esanliteke, euskararen ingurukoa baita gaia, eta hainbat ikastaro funtsezko euskarazematen baitira.
|
|
|
Izan ere, graduondoko ikasketak unibertsitateen jardun garrantzitsuak dira.
|
Euskarari
dagokionez, hirugarren ziklo horretan ez da ia ezer aurreratu. Doktoretza ikastaro solteren bateuskaraz ematen da, baina ia ez da ezer gaztelaniaz ematen direnen aldean.Badaude zenbait arazo doktoretza ikastaroak euskaraz eskaintzeko.
|
|
|
|
Euskarari
dagokionez, 1989 urtean UPV/EHUn hasitako lehenengo euskalduntze planak aurreikusten zuenez, bost urteren buruan medikuntza ikasketetakolehenengo zikloa, preklinikoa deitzen dena edo, beste hitzetan esanda, lehenengohiru urteak, guztiz euskaratua egongo zen.
|
|
|
zegozkion funtzio batzuk bete ditu, baina beste batzukoraindik landu gabe dauzka. Aurten indar berria, baliabide berriak, eginkizunberriak emango zaizkio institutuari,
|
euskarari
dagokionez Euskal HerrikoUnibertsitatean kalitate bilatzearen eta bermatzearen ardatz bihur dadin.
|
|
|
Xede taldea merkatariek osatzen dute; merkatari hauek,
|
euskarari
dagokionez, ez dute euren lana euskaraz egin ahal izateko hizkuntza mailarik (euskalduntze hasierako maila).
|
|
|
67). Gogor salatu zuen estrategia aldaketa Argia aldizkariak, batez ere
|
euskarari
zegokionez, gaztelaniazko emisorekiko audientziaren lehian, kanpoko profesionalak kontratatu baitzituen euskal emisorak10 Bikoizketa horren ondorioz, oso nabaria izan da bi kateen arteko bereizketa, erabilitako hizkuntzan ez ezik, edukietan11 ere bai: Euskadi Irratia euskalduna eta gipuzkoarra da; Radio Euskadi, ordea, erdalduna eta bilbotarra.
|
|
|
Zeren, jendakirik ez badu, eta horrenbeste urte baldin badarama gure artean, ez da harritzekoa pentsatzea hizkuntzak berak altxatu dituela bere barnean gure kulturaren arrastoak, gure historiaren zatiak eta aztarnak. Eta alde horretatik ni behintzat beti
|
euskaren alde
egongo naiz, kulturaren alde egoten bainaiz beti. Kultura mota honek badu, ordea, beste kultura mota batzuek ez duten ezaugarri funtsezko bat:
|
|
|
Zoritxarrez, unibertsitateko ikasle anitzen maila, eta irakasle batzuena ere, apala da
|
euskarari
dagokionez, lehen aipatu dut. Maila hau urtez urte ibili gara neurtzen gobernuko Euskara Zerbitzuarekin batera, eta ondorioak ez dira batere pozik egoteko modukoak.
|
|
|
Denak gaude, antza, euskararen alde, horretaz aspaldixko konturatuko zinen. Eta
|
euskararen alde
daude, bereziki, euskaratik bizi ahal izateko diru publikoak eskuratzen dituztenak. Bistan da euskaraz argitaratzeak eta euskal argitaletxeek laguntzak behar dituztela, hori ez dut nik ukatuko, baina zirkuluek beti behar lukete irtenbidetxoren bat kontuak normalizatu nahi baditugu, eta ezin dira hain itxiak izan:
|
|
|
Baina oihuek nor ukitzen zituen ikusirik, eta nork eskuratu txalo beroak, nik ere nire ondorioak atera behar izan nituen berehalaxe. Zeren euskararen aldeko lasterketa batean, Euskaltzaindiaren izenean zihoan Euskal Herriko Unibertsitateak bere historian izan duen lehenbiziko errektore guztiz euskaldunak ziztuak hartu zituen bezala, Athletic en izenean zihoanak txaloak bereganatzeko aukera izan bazuen, ez da zalantzarik nor den, lasterketa hartan parte hartzen zuten batzuen ustez bederen, nor den, diot,
|
euskararen alde
dagoena. Ni lasterka nindoan, beste batzuk, ostera, korrika, hori da desberdintasun honen moldea.
|
|
|
Esango nuke batzuek beren kontzientziari astindu lasai bat ematera joaten direla: sinboloa baita han biltzea, hara joatea baita, definizioz,
|
euskararen alde
egotea. Jakina, zu bezalako gazteak erdi panparrotuak ikusten ditugunean orain, lehen ez bezala, gazteek gehiago edaten dute nagusiek baino, eta milaka botila hustu dituztenean, galdetu genioke gure buruari hori den egin daitekeen gauzarik egokiena euskararentzat.
|
|
|
" Euskara gustatzen zait eta uste dut jakin nukeela mintzatzen hemengoa naizelako, baina ez zait erraza egiten. Euskara halabeharrez ikasi behar dut, nire ikasgaien erdiak
|
euskaraz
daude. Gero galiziera ere hor daukat, nire aita hangoa delako.
|
|
2003
|
|
|
Azken batean, zinemagintzan eta arlo guztietan, oro har, gure arazoa da neurri txiki honetatik zabalkunde sare handietara nola iritsi. (...)
|
Euskarari
dagokionez, niri arriskutsua iruditzen zait koto itxi bat sortzea, negutegi bat non ez dagoen ez hotzik, ez kazkabarrik eta ez ezer. Euskaraz egiten duguna, hemendik kanporako ere balioko duela pentsatuz egin behar dugula iruditzen zait(...)».
|
|
|
Eta egoera kontrakoa bada, desprestigioa eta sinesgarritasun falta. Horregatik guztiagatik, Legazpiko ia udal langile guztiek aitortzen dute,
|
euskarari
dagokionez, Udalak eredu izan behar duela herritarren aurrean, eta bereziki, datozen belaunaldi berrien aurrean. Legazpiko udal langile guztiak gainera bat datoz:
|
|
|
|
Euskarari
dagokionean, Euskal Autonomia Erkidegoko egoera, Nafarroakoa eta Iparraldekoa bereizi dituzu. Nola ikusten duzu gure hizkuntza bakoitzean?
|
|
|
Udako Euskal Unibertsitateak euskarazko software katalogoaren web gunea berritu du (http://softkat.ueu.org). Guneak
|
euskaraz
dauden software programa guztiak biltzen ditu, baita haien ezaugarri eta datu ugari eman ere. Horietako asko, web gune bertatik jaitsi daitezke gainera.
|
|
|
Literaturaren eta testuaren arteko nahasketa; testua literaturaren historian; espazio eta denboraren forma tipologikoen desoreka; elementu folkloriko, etnografiko eta mitikoen garrantzia; filologizaziorako joera; hizkerarekiko ardura neurotikoa; igurikimen ortze mugaren falta; idazleen traiektoria falta; eta zentzu ludikoa eta zentzu epikoa aurrez aurre izatearena. Jon Kortazarrek, puntu horiek euskal literaturari benetan egokitzen zaizkion ala ez aztertzeaz gainera, beste gai asko ditu hizpide, hala nola, euskal literatura zer den,
|
euskaraz
dagoena soilik ala beste hizkuntza batean dagoena ere euskal literaturatzat jo daitekeen eta zein kasutan.
|
|
|
Alabaina, desioak eta aginduak gorabehera, aurrerapausoak gertatu arren, egungo errealitatea ez da legeak jasotzen duenera iristen. Urteak daramatzagu elebitasunari buruzko ikerketak burutzen eta emaitzak,
|
euskarari
dagokionez bederen, nahikoa argigarriak dira. Izan ere, eredu bakoitzaren azpian den errealitatea askotarikoa dela kontuan hartu behar bada ere, ereduko emaitzak eredukoak baino hobeak dira, eta eredukoak A eredukoak baino hobeak.
|
|
|
|
Euskarari
dagokionez, berriz, ez dago haren batere beharrik bizimodu normala izateko, bizitzaren inongo arlotan (eta beharrezkoa ez dena desagertu egiten da). Horixe da gure hizkuntza komunitatearen egoera, eta egoera horren emaitzak iraultzeko ardura eskolari ematea gehixexko da, ezta hala?
|
|
|
Pierre Lafitteren Eskualdunen Loretegia, Lehen Zathia(). Antologia labur bitxi hau be
|
euskeraz
dago dana. Zoritxarrez, XVIII. mendera arteko idazleak baino ez ditu sartzen, eta ia dan danak iparraldekoak.
|
|
|
Zure bigarren antologia hori, Euskal Idazleen Lorategia itz lauz: II. Gipuzkeraz (1967), dana
|
euskeraz
dago, eta ganera aurrekoa baino txukunago eta dotoreago.
|
|
|
Bueno, Benito izango da,
|
euskaraz
dago eta gainera berau aurkitu dot lehenengo.
|
|
|
Aldiz Iparraldean, Aro Berriaren hasieran, frantsesa ez zen hain indartsua: jakintzaren hizkuntza latina zen,
|
euskaraz
bazegoen idatzizko tradiziotxo bat (Etxepare eta Leizarraga) eta zuzenbidean okzitaniera (Lapurdin eta Zuberoan) edo are gaztelania (Nafarroa Beherean) erabili izan ziren. Frantsesa zuzenbidearen eta administrazioaren hizkuntza berri gisa ari zen sartzen, baina oraindik oso jende gutxik zekien eta denbora zuen nagusitzeko.
|
|
|
Bigarren atalak irakaskuntza materialen prestaketa zuen aztergai. Euskal Unibertsitatea lortzeko ezinbestekoa da oinarrizko materiala
|
euskaraz
egotea, nahiz eta beste hizkuntza zientifikoak ezagutu eta erabili behar diren. Liburuez gain, bideoak ere landu behar ziren.
|
|
|
Atalak bazuen alde ahula, ordea: programaren gainerako puntuek errektore gaiaren taldearen babesa baldin bazuten ere,
|
euskarari
zegokionak errektore gaiaren beraren iniziatiba soila ematen zuen. Klaustroko zenbait partaidek zalantzan jarri zuten Monrealen ahal mena euskararen atala aurrera ateratzeko.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak izendatutako 17 lagunen artean Euskaltzaindiko, Deustu ko Unibertsitateko eta EHUko eta beste zenbait taldetako ordezkariak zeuden, baina ez euskararen susperraldian toki garrantzitsua betetzen ari ziren erakundeetakoak (UZEI, Elhuyar edo UEU, kasurako). Jaurlaritzaren asmo nagusia
|
euskararen inguruan
zeuden joera desberdinen arteko oreka lortzea zen, bereziki euskara batuaren alde eta euskalkien alde ari zirenen artekoa (EAJren barruan bizi bizi zegoen eztabaida), nahiz eta garbi eduki hizkuntzaren batasunak ez zuela atzera egiterik31 Aipatutako taldeak baztertzeak haserre handia sortu zuen euskalgintzako sektore askotan32, eta emandako erantzun batzuek kritika arrazoitua gainditu zuten33 Gir... Bestalde, UEUn bildutakoen kopuruak behera egin zuen berriro ere.
|
|
|
Unibertsitate publikoa, demokratikoa, deszentralizatua eta kulturalki askotarikoa izan behar zuen.
|
Euskarari
dagokionez, euskal gizarteak elebitasunera joko zuenez, unibertsitateak ere elebitasuna bereganatu behar zuen, gutxika gutxika, era errealista eta zientifikoan. Horretarako, legebiltzarrak euskararen irakaskuntza bultzatuko zuen eta, baldintzak betetzen zirenean irakaskuntza euskaraz, «sin caer en maximalismos».
|
|
|
jaierazko bi liburuxka, gero Añibarrok euskarara ale bakar batean itzuli zituenak, eta dantzen kontrako liburu bat, Zarauzko misiolarien apologia ere badena (1791). Argitaratu gabeko lanen artean, sermoi sorta ugari daude, guztiak gaztelaniaz,
|
euskaraz
dagoen bat izan ezik (nahiko irakurgaitzak denak ere). Izan ere, Palacios ez zen izan euskara landu zuen horietakoa, bere misio gehienak euskaraz baziren ere.
|
|
|
Barkatuko didazu, aurrera joan aurretik beste gauza bat esan behar dizut, sentitzen dudan moduan esan ere. Asko ei dira gure artean
|
euskararen alde
daudenak. Erdarari hortzak erakustearren.
|
|
|
Erdarari hortzak erakustearren. Gutxiago
|
euskararen alde
daudenak, Euskal Herria bera indartzearren. Azal dezadan hobeto hori.
|
|
|
Jakina, jarrera mekanizistarik gabe. Ez da aski, administrazioa
|
euskararen alde
dagoela adierazteko, noizbehinka telebistan euskaraz jardutea. Uste izan ohi den baino" usaimen" handiagoa izan ohi du jendeak jarrera jatorra eta jarrera artifiziala bereizteko.
|
|
|
Uste dut Fisman edo Zalbidek ez dutela txartzat hartuko" muga hesi soziokultural" hori eraikitzea, hemen eta
|
euskarari
dagokionez, euskal" hiztunen komunitatea eratzearekin" parekatuko bagenu. Horrela ulertuta, ondokoa esan dezakegu:
|
|
|
Orain arteko hizkuntza politika gehiegi izan da eta Na fa rroako gehiengoa diskriminatzen duerraten hasi zen Nafarroako Gobernuburua. Hortik
|
euskara
dagokion lekura berriz eramateko saioak etorri ziren euskaldunak gut xiengoa baitira Nafarroan eta ez dagokie gaztelaniadunen es kubide berberak izatea. Izan ere, euskara ez da nafar guztien eskubidea, soilik ama hizkuntza dutenena, mendialdeko nafa rrena.
|
|
2004
|
|
|
Euskararen erabilpena sustatzeko akordioa sinatu dute Euskal Kultur Erakundeak eta Baionako Erietxeak. Horren arabera, seinaleak eta informazio orriak
|
euskaraz
egongo dira eta bestalde, euskarazko kultur eskaintza izango da bertan. Hasteko Euskal Herriko Aurpegiak erakusketa eskainiko dute.
|
|
|
Oraingoz, ez. Azpeitia adibidez oso herri berezia da
|
euskarari
dagokionez, hemen egonik ez dirudi euskara galduko denik. Errenterian eta beste hainbat herritan egoera bestelakoa da.
|
|
|
|
Euskarari
dagokionez, EBPN egin eta onartu zen Kultura Sailburu zinen garaian...
|
|
|
enpresa horiek emakumeen eta gizonen arteko berdintasunari buruzko prestakuntza jasotzea, eta ohiko aholkularitza lanetan genero ikuspegia barneratzea. Sexismorik gabeko hizkuntza normalizatzeko eta hedatzeko programa horretan ikasitakoak jende gehiagoren eskuetara iristea interesgarri delakoan plazaratua da Generoen ikuspegia komunikazioan eta irudi korporatiboan, gazteleraz eta
|
euskaraz
dagoen liburua. Gaien artean, hizkuntza sexista eta androzentrikoa, publizitate mezuak eta emakumea, emakumezkoek eta gizonezkoek sozializatzerakoan besteekin komunikatzeko ikasitako estrategia bereiziak...
|
|
|
Testuinguru horretan, A eredua bazterrean laga eta, horren ordez, eredua indartzeko eskaria edo eredu hori mantendu eta moldatzeko ahaleginak dirateke muturrean egon ohi diren jarrerak. Orain arteko eztabaida horri, gainera, euskarazko irakaskuntzan ganoraz aztertu gabeko hutsuneak kontuan,
|
euskarari
dagokionez, curriculumean txertatu beharrekoak zehazteko nola baita prozesuaren emaitza titulu batekin balioesteko asmoz, ikasleei azterketa bat egiteko hartutako erabakia gehitu genioke »erabaki honek euskarari eta euskarazko irakaskuntzari mesede egiten diola ez dut uste»... baina, jarrerok zein titular bat eskuratzearen truke presaka eta, behar beste sakondu gabe, hedabideetara barreiatutako...
|
|
|
Euskaraz gauza sinpleagoak edo konplexuagoak egiteko lortutako gaitasunen esplikazioa hizkuntzarekin izandako harremana »ordu kopurua» baino haratago doa, familia giroan nagusi den hizkuntzak, gelaz kanpo hizkuntza horretan jarduteko dauden egiazko aukerak, ingurune soziolinguistikoak, hizkuntzen arteko interferentziak, gela barruan hizkuntzak eskuratzeko baliatutako estrategiak, gizartean nagusi diren jarrerak zein joerak eta abarrak, maila berean ikasten aritu arren, hizkuntza maila desberdinak izatea eragiten du. Inguruabar horretan,
|
euskarari
dagokionez, ereduko emaitzak A eredukoak baino hobeak eta ereduan erdietsitakoak are hobeak direla bistan da, alabaina, B zein ereduan ikasten ibilitakoen artean badira euskaraz hitz egiteko zein idazteko zailtasun ugari izaten dituztenak. Bada, B edo ereduan ikasten ibiltze hori ere ez da pagotxa, bere baitarik, ez datorke, batzuek hala uste izan arren, salbazioa, zerurako bidea!
|
|
|
Bertako
|
euskarari
dagokionez, i eta u bokalen ondoren mugatzailea ez da e bihurtzen, hau da, inguruko herrietan lagune, ogie esaten da baina ez hemen. Gurean ogiya egiten da.
|
|
|
Besteak beste, hizkuntzarengatik. Kaixo proiektu elebiduna da eta zerbitzuek gutxienez
|
euskaraz
egon behar dute. Mundu mailako merkatuan euskaraz eskaintzeak ez du zentzurik.
|
|
|
Ez dezagun ahantzi Xamarrek esana eta berresana, arrazoi oso osoa du eta: . Ondorioz,
|
euskararen alde
gauden galdetzeak ez du zentzurik, euskara gu garelako; hizkuntzaren garapena gure garapena bera da. Beraz, euskarari eraso egiten diotenean guri egiten digute eraso, euskara baztertzen dutenean gu baztertzen gaituzte; jendeak horretaz ohartu behar du?. 153
|
|
|
Bere muina honela laburbil daiteke:
|
euskara
dagoen egoeran baldin badago, gutxi ezagutu eta erabiltzen den hizkuntza baldin bada, euskaldunen beraien errua eta interes faltagatik izan da azken finean. Egoera soziolinguistikoaren konstatazioa egiten da, egoera horren zergatiak aztertu gabe.
|
|
|
Non ezarri euskarak behar duen hizkuntza politika eta alderdi politika hutsaren arteko marra iluna? Zein irizpideren arabera finkatuko ditugu
|
euskarari
dagozkion politika jardunak noiz diren zilegi eta mesedegarri. Zeren arabera adostu genituzke irizpide horiek?
|
|
|
Ez dakit zer ematen didan, baina, beste behin, Xamarren harako hitz esanguratsu haiek hona iraultzeko gogoa ematen dit. Alegia,. Zer da
|
euskararen alde
egotea. Euskara gugandik kanpo zer da?
|
|
|
Hori eman digu aditzera behintzat euskaltzain nafarrak. Jakina, gauza bat da
|
euskararen alde
dagoen gizarte zibilaren eragin ahalmena era batera edo bestera kalifikatzea, eta hor geure diferentziak nabarmendu ditugu; eta beste gauza bat, hizkuntza minorizatu baten etorkizuna gizarte zibilaren esku utzi behar dela pentsatzea. Hau ez da lekua, bistan denez, gizarte zibilaren egungo krisiaz hitz erdirik ere egiteko, baina, nolanahi ere, jadanik aho bateko iritzia da adieraztera goazena.
|
|
|
Euskal Herriaren pluraltasuna hitzetik hortzera darabilenarentzat ikasgai ederra, ederrik bada: halakorik zinez nahi baduzu, zaindu ezazu euskara, eta
|
euskarari
dagokion Euskal Herria, hala munduko hizkuntza ekologiaren lorategian euskararen koloreak dirdira egingo baitigu. Bitasunaren, hirutasunaren, aniztasunaren eta era guztietako tasunen alde:
|
|
|
kostu ekonomikorik edo arriskurik ez duen bitartean onartzen da euskararen aldeko jarrera. Horrenbestez, oso txikia da
|
euskararen inguruan
dagoen inbertsio pribatua. Horrek zerbait adierazten du gizarte honetan euskarak duen egiazko balioaz...?. 367
|
|
|
Erdal komunitatea bere eskuko da erabat eta osoki. Ez, haatik,
|
euskara
dagoen dagoenean ez balego, euskaldungoa nor balitz, eta nor izate horrek bere herrian zor zaion lekua eskuratzeko aginte ahalmen askirik balu. Orduan gauzak iraultzen hasiko lirateke inondik ere, eta hizkuntzen atzean dauden nazio taldeen arteko lehia gori gori jarriko litzateke, behinola Belgikan eta Quebecen jarri ziren legez.
|
|
|
Maila indibidualean, hizkuntza normalizazioaren helburua pertsonen hizkuntza egoera hobetzea da. Hau da,
|
euskararen aurka
dauden pertsonak euskararen alde egongo diren pertsona bilakatzea, euskara ez dakiten pertsonak euskaldun izatea, euskara trakesdunak osatzea eta abar. Oso kontuan izan behar dugu, hizkuntza hiztunez (pertsonez) osatua dagoen hizkuntza komunitatea dela, eta hizkuntzaren normalkuntzak hiztunen normalkuntza eskatzen duela.
|
|
|
Maila indibidualean, hizkuntza normalizazioaren helburua pertsonen hizkuntza egoera hobetzea da. Hau da, euskararen aurka dauden pertsonak
|
euskararen alde
egongo diren pertsona bilakatzea, euskara ez dakiten pertsonak euskaldun izatea, euskara trakesdunak osatzea eta abar. Oso kontuan izan behar dugu, hizkuntza hiztunez (pertsonez) osatua dagoen hizkuntza komunitatea dela, eta hizkuntzaren normalkuntzak hiztunen normalkuntza eskatzen duela.
|
|
|
Pentsamenduaren erakustaldietan harria jasotzen bezain zolia den Iñaki Perurenak zera dio: . Gaur euskararen kontra ez dagoela askok esaten du, baina ez al da kontra egotea alde ez egotea??. 608 Zer da, izan ere, gaur eta hemen, hizkuntzen eta hizkuntza herrien arteko harremanak eratuak dauden bezala eratuta egonda,
|
euskararen alde
egotea. Lurraldez, erabilera esparruz eta gizarte estatuz hondoa jota dagoen hiztun herri batean zer nolako engaiamendu neurria galdegiten dio euskal hiztunari?
|
|
|
Zizelak eta irudiak ahotan hartuak ditugunez, eskultore baten hizkuntza bizipenak aipatuz has gaitezke nahi baldin bada. Hala, Oteizak, joan berri zaigun Oteizak, testigantza garratz hau utzi digu
|
euskarari
dagokionez: –Euskara ez da nire ama hizkuntza izan, nire haurtzaroa ez da euskalduna izan eta desgrazia konponezin horren errudun egiten ditut nire familia eta gure herri hau.
|
|
|
–Hori dela eta, hizkuntzaren apropiazio banderizoa oso kaltegarria dela uste dut. Euskaltzale karneta izateko
|
euskararen alde
egoteaz gain, abertzalea izan behar dela esatea izugarrizko disparatea da. Hor daukagu belaunaldi oso batek heroikoki egin duen ahalegina ideologia desberdinetatik beren komunikazio tresna ukatu eta seme alabak ikastolara eramanez?. 212
|
|
|
Zinez axola zaigun gauza bakarra besterik baita hemen. Alegia, indarrean dagoen ofizialkidetasun mota horren efektuak, zinez eta benetan, horrelakoak al dira
|
euskarari
dagokionez. Bai ala ez?
|
|
|
Bigarrengoaz, berriz, zer esango dugu bada? Kasu horietan (hedabideak...) bere biluztasun guztian, erabatekoan, ageri zaigu ofizialtasunaren izaera subjektiboa
|
euskarari
bagagozkio; ezarpen saio apalenik ere ez baita ikusten horrelakoetan.
|
|
|
Alegia, hizkuntza politika espliziturik ez baldin badaukagu harako edo honako erabilera eremuetan zehazturik, ez ote zaio euskaltzale askori burutik zera pasatu: aizu, baina, erabilera eremu formal edo informal hartarako edo horretarako hizkuntza politika jakinik ez baldin badago araututa, zergatik ez dugu euskara erabiltzen
|
euskararen alde
gaudenok?
|
|
|
282 Henrike Knörr:
|
Euskarari
dagokionez, gurea errealismo falta ikaragarria da, Argia, 1993/4/25.
|
|
|
–Unibertsitatean euskararen aldekoak eta kontrakoak daude gizarteko beste arlo batzuetan bezala, ez gaude kristalezko kutxa batean sartuta. Hala eta guztiz ere,
|
euskararen alde
daudenek uste dute hau jauja dela, nahi izanez gero unibertsitate euskaldun bat izango genukeela bihar bertan. Hori diotenek ez dute gehienetan unibertsitatea ezagutzen, ez dute oina hemen jarri?. 434
|
|
|
Gipuzkoako Batzar Nagusiak 1830ean Diputazioari laguntzeko, batzorde berezia antolatu zuen, industria, merkataritza eta euskararen egoera aztertu eta alde berean berriztapenak burutzeko.
|
Euskarari
dagokion txostena A. Pascualek idatzi zuen:
|
|
|
Ez baitugu gaurkorik, 1986ko datuen arabera,% 69,91 ziren erdaldun elebakarrak, eta hauetatik% 40 etorkinak ziren eta% 39, be rriz, bertakoak. Nahiz eta erdaldun multzo horretako% 52k beren burua eus kalduntzat hartu,
|
euskarari
dagokionez, ordea, ageri da gehienek ez dutela ino lako interesik, beste% 25ek aurkakoa duela, eta aldekoa, berriz,% 24k bakarrik (272). Hau zen orduko erradiografia.
|
|
|
Sabino Aranaren garaian bezala, gaur egun ere estatu nazioek beren in migratuekin betetzen ez dituzten eskakizunak betetzea eskatzen zaio Eus kal Herriari, dakigunean, praktikan eta objektiboki datu estatistikoak leku ko, euskal kulturari eta
|
euskarari
dagokienez bederen, inmigrazioarena gurean fenomeno asimilatzailea izan dela, eta egun ere, beste testuinguru batean bada ere, arazoak erabakitzeke segitzen duela. Ederra da integrazio aren aldeko predikua, gizarte berdintasunaren izenean eraikia, Euskal He rrian ezkerrekoek bezain indartsu eskuinekoek errebindikatzen dutena.
|
|
|
Beraz, egoki iruditu zaigu zazpi gutun horiek biltzea eta batera argitarat zea, orain arteko sakabanaketa gainditzeko. Bat
|
euskaraz
dago, sei gaztelaniaz. Egilea beti Sabino Arana da, eta jasotzaileak euskal kulturan toki nabarmena duten bi lagun:
|
|
|
normal berba egin ala txarto berba egin. Zoritxarrez, Uribe Kostan oso zabalduta dago bigarrena,
|
euskarari
dagokionez beti ere. Gaztelaniaz txarto egiten dutenak ere badaude noski, baina gero eta gutxiago.
|
|
|
Euskaltzaindiak izango du azkeneko hitza. Baiña nik,
|
euskeraren alde
egoteko, ondorengo hauek egin arte ez dut Euskaltzaindiaren barrenean jarraitu nahi.
|