|
2001
|
|
|
Ez nuke nahi
|
euskara
beste hizkuntza baten (Erdararen) errainu hits bihur dadin, eta" errainu" bitara har daitekeenez berehala argitzera noa zer esan nahi dudan. Guretzat," errainua" da guztiok itsatsirik daramaguna eta harako Peter Schlemihl hark galdu omen zuena.
|
|
2002
|
|
|
Datozen hamar urteotan Europan, hizkuntzen, hiztun talde nola baita gizarteetan aldaketa esanguratsuak gertatuko dira, testuinguru horretan euskarak ez dauka bere biziraupena ziurtaturik, beraz, arian arian ari gara haren etorkizuna jokatzen eta eraikitzen. Egun euskalduntzen ari diren zein jada euskaldundu diren belaunaldien hizkuntza jokabideak (familian, lagun artean, lan munduan, e.a) etorkizun hurbilean euskararen bilakaeraren nondik norakoak utziko dizkigute agerian, hots, euskarak etorkizunik izango ote duen edo
|
euskarak
beste hizkuntza batzuen antzera museoko pitxi eder izatera iristeko bidea hartuko ote duen.
|
|
|
|
Euskarak
beste hizkuntza ofizialen pareko estatusa izatea izan litzateke unibertsitate sistemaren helburua. Are gehiago, euskarazkoa da epe luzean bermatubeharko den ikasketen eskaintza zabala.
|
|
2003
|
|
|
Eta euskaraz ez idaztearren mintzaira hau kultur hizkuntzen kontzertutik kanpo geratzen ari zen(, causa honegatic guelditzen da abaturic eceyn reputacione vague eta berce nacione oroc uste dute ecin scriba dayteyela lengoage hartan nola berce oroc baitute scribatzen beryan?). Etxeparek
|
euskara
beste hizkuntzan mailan ikusi nahi zuen; euskaldunak euskaldun gisa munduaren aurrean harrotasunez ager zitezela(, heuscara ialgi adi mundura?,, heuscaldun den guiçon oroc alcha beça buruya/ Eci huyen lengoagia içanenda floria?,...). Finean, eta egungo hitzekin esanez, euskaldunentzako autoerreferentzialtasun bat sortzen ari zen, euskarazko narratiba bat hasten,, idazkerarik eta historiarik ga... Ez da euskarazko historiografiaren hasiera, baina bai euskarazko historiografia abiatzeko beharrezkoa den hizkuntza idatziaren sorburua eta norberetasun kontzientziaren abiapuntua.
|
|
|
Alderantzizko prozesuan, hau da,
|
euskaratik
beste hizkuntzetarako itzulpenaren alorrean, University of Nevada Renon kokaturik dagoen Basque Studies Center ek eta EHU UPVk sinatu berri duten akordioa dugu. Azaldu dutenaren arabera, urtero bi nobela gutxienez eta beste zenbait lan itzuliko dira euskaratik ingelesera, euskal literaturari mundu anglosaxoniarrerako leihoa zabalduz.
|
|
|
|
Euskaratik
beste hizkuntzetara itzultzean, ordea, alderantzizkoan ez bezala, zaila da asmatzea zein izan behar den tituluak aukeratzeko irizpidea. Munduko lanak gureraerakartzerakoan hainbat lehentasun egon daitezke, zein titulu edo egile itzuli lehenago edo beranduago, baina adostasun handia egon ohi da maisulanen zerrenda osatzean, euskaraz eduki beharreko tituluak zein diren alegia.
|
|
2005
|
|
|
|
Euskaratik
beste hizkuntzetarako literatur itzulpengintza sustatzeko asmoz, aurten itzulpen lantegia antolatu du Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkarteak (EIZIE) bigarrengoz. Urriaren 3tik 6ra Jokin Muñozen Hausturak narrazioa itzuliko dute alemanera (Gabi Schwab), italierara (Roberta Gozzi), katalanera (Daniel Lujan) eta polonierara (Adam Zawiszewski), elgetako Espaloia kafe antzokian.
|
|
|
d. Hiztun kopurua euskal sorkuntzak behar duen lurra abonatzeko gauza ez den bitartean, euskal idazleak erdal lurretara iritsi behar du. Orain
|
euskaratik
beste hizkuntzetara itzuliko duten itzultzaileak behar ditugula pentsatu behar dugu. Orain, atzerriko literatur sistemak ezagutzen dituzten pertsonak behar ditugu… baina ez erdal kultura euskaratzeko, euskal kultura munduratzeko baizik.
|
|
|
Hemen jasotako adibide hau ez da akatsez aurkitu dugun bakarra, liburu guztietan antzekoak topatu baititugu84 Arazoaren muina egileak darabilen analisi sisteman kokatzen da. Alonso-k iberieraz dauden testuen hitzen banaketa euskarazko hitzen arabera egiten du, euskara jakin gabe eta ohartu gabe
|
euskarak
beste hizkuntzen moduan, ez dituela soilik euskal hitz jatorrak, maileguak ere badituela, latinetik eta erromantzetik batez ere (ikus Mitxelenaren lanak adibidez). Hala 1998ko liburuan dagoen hiztegiaren orrialde bakoitzean, iberiarren garaian existitzen ez ziren hainbat euskal hitz daude, adib. abade, abere, bake, basea, bataioa, bortitz, boza, deitu, done, diru, garesti85.. baita latinaren eraginez, tu bukaera duten aditzak ere:
|
|
|
Teoriarik fantasiosoenak euskara, minoera, etruskoa, piktoera, sumeriera eta guantxearekin5 loturak ezartzen saiatzen dira6 Berrikiago Ruhlen en proposamenekin batez ere,
|
euskara
beste hizkuntza irlekin harremanetan jartzeko ekimenak egon dira, hizkuntza ezezagun asko biltzen dituzten superfamiliak osatuz. Ruhlen en euskal moldaketa Martinez Lizarduikoak (1998) egin du.
|
|
|
L. Trask hizkuntzalariak Bongo Bongo izena jarri zion (1998: 82), hau da, zenbait euskal hitz Bongo Bongo hizkuntzako beste zenbait hitzen aski antzekoak badira, orduan antzekoa den hitz sorta hori bereziki esanguratsua omen da, hainbeste ze
|
euskara
beste hizkuntza horrekin ahaidetuz bukatzen baitute. Bongo Bongoa, metodoa baino, euskara ahaidetzeko ezjakinek/ aditu zaleek darabilten jokabide estereotipatua da, ez baititu baliozko emaitzak eskaintzen, diskriminadorerik ez du, eta ordu batzurekin eta hiztegi elebidun batekin beti aurki daitezke edozein bi hizkuntzen arteko halabeharrezko antzekotasunak.
|
|
|
Euskaldunak, hau da, euskara dakitenak hain zuzen ere, euskoiberismoarekin kritikoenak dira. Baina hori ez da arrazoi politiko ideologikoengatik, edozein euskal hizkuntzalari pozik bailegoke
|
euskara
beste hizkuntzaren baten ahaide dela baieztatuko balitz, euskal hizkuntzaren barne berreraiketa bidez lor daitekeen informazioa mugatua baita. Baina euskarak duen harreman genetiko onargarri bakarra duela 2.000 urteko akitaniera da, oraingoz euskararen arbaso argiena.
|
|
2006
|
|
|
Euskal liburuaren definizioan al dago okerra? Batentzat euskara hutsean argitara ematen dena izan daiteke euskal liburua; beste batentzat,
|
euskaraz gainera
beste hizkuntza batean ere badagoena; hirugarren batek EAEn argitaratzen den liburu oro du euskal liburutzat. Nik neuk euskal liburutzat dauzkat euskaraz idatzita argitaratzen direnak, elebikoak barne.
|
|
2007
|
|
|
Arrakasta gutxiago izan dute,
|
euskara
beste hizkuntza batzuekin lotu duten hipotesiek. Izan dira hizkuntzalariak, Mediterraneo inguruko lurralde osoak hizkuntza estrato bera zuela uste izan dutenak.
|
|
|
Eta gauza bera egin dezagun itzulpenekin.
|
Euskaratik
beste hizkuntzetara itzulitako testuak ere sarigarri bihur ditzagun... edo jadanik ez du inork gogoan Mitxelenaren" Gure arbaso zaharren baratza" artikulu haren irakurketa?
|
|
2008
|
|
|
Dena den, web a corpusaren definiziorik zorrotzenei lotzen ez bazaie ere, praktikan corpustzat hartzen dugunaren ezaugarriak betetzen ditu, eta orokorrean corpustzat edo corpus iturritzat erabil daitekeela onartuta dago (Kilgarriff & Grefenstette 2003), eta horretan ari dira beste hizkuntzak. Kontuan izanda corpusetan (eta baita corpusgintzarako baliabideetan, tresnetan nahiz giza baliabide edo ekonomikoetan ere)
|
euskara
beste hizkuntza askoren atzetik doala, beharrezkoa da Interneterako joera horretan sartzea, corpus ‘kontrolatuak’ (ohiko corpusak, erreferentziazkoa, corpus espezializatuak...) alde batera utzi gabe, noski.
|
|
|
Egin dudan lan batzuk gaztelaniari dagokion garrantzia bilatzen eginik dira, baina arazo honek badu bere alderantzi, hau da,
|
euskarak
beste hizkuntzetatik hartu dituen hitzak zein bidetatik, zein denboratan, zein modutan eta abar, hizkuntzaren bihotzeraino ailegatu diren. Besteak beste:
|
|
|
Arcocha Scarciak (2005) azpimarratu bezala, testuan berean aurkitzen dugun erreferentzia bakarrak lehenbizikoen ikuspegia bermatzen du, ezen Echeparek Kontrapas> kopletan
|
euskara
beste hizkuntzen lehian bezala aurkezten duelarik, frantsesa bereziki aipatzen du, erakustera emanez horrela hizkuntza hura dela harentzat letra hizkuntza gisa gehienik kontuan hartzeko dena:
|
|
|
Hala da,
|
euskarari
beste hizkuntzen parean jartzeko behar zuen tornua> eman nahirik, Garazi, bere herriko mintzamoldeaz baliatu zen Echepare eta Etcheberri batek ondoko mendean ez bezala, 44 euskararen barne antolamendua indarka gehiegi erabili gabe idatzi zituen bere koplak, Mitxelenak (1960,
|
|
|
Schuchardti orientazio eske idatzitako gutunean hizkuntzalaritza obra on batzuen erreferentziak nahi zituen, egunean jartzeko.
|
Euskara
beste hizkuntza batzuekin erlazionatzen zuten zenbait teorien inguruko iritzia ere eskatzen zion Schuchardti. Halaber eskuartean zituen proiektuen berri ematen zion:
|
|
|
Hau da, istorioak kontatzea jolas jarduera baino gehiago du normaltze jarduera:
|
euskarak
beste hizkuntzak aurkezten dituzten testu tipoak izatea, euskarazko adierazpen literarioak beste hizkuntzetakoak erakusten duten aniztasun berbera agertzea197.
|
|
|
Arratsaldean, euskal postuko inaugurazioan zer edo zer jan ondoren, abiatu ziren Miren Azkarate, Jorge Gimenez, Jokin Munoz, Anjel Lertxundi eta Aingeru Epaltza Translators Centrera (Itzultzaileen zentrura). Bertan, Bridge Languages as Language Bridges aurkeztu zuten, eta Jokinek bere liburuaren italierazko itzultzaile Roberta Gozzirekin batera publikoari azaldu zion
|
euskaratik
beste hizkuntzetara itzultzeak zer nolako zailtasunak eta xarmak dituen. Idazleak berak azpimarratu zuenez, bere azken obraren itzulpenerako bilerak egiterakoan ohartu zen zenbatekoa zen itzultzaileek egin behar zuten lan, kreatiboa edo sortzailearena?.
|
|
|
Ordea, euskaraz denean... Ez
|
euskara
beste hizkuntzak baino zailagoa delako. Ez dun hori kontua.
|
|
|
Bat. Euskal Herritik begiratuta estaturik gabeko unibertsitateak direnez gureak,
|
euskararekin batera
beste hizkuntza ofizial batzuk ere baditugunez eta gainera ofizialtasun hori ezberdina denez gure campusetan zehar, Bolognako prozesuan ezin gara agertu nortasun bateratu batekin, eta horrek bere ordainak ditu gure hizkuntza errotzeko eta besteekiko harremana mugatzeko beste edozein herrialdetako unibertsitateek egiten duten bezalaxe; baina orain arte ere halaxe izan da!...
|
|
2009
|
|
|
Hizkuntzaren prozesamenduan dauden joerez eta
|
euskarak
beste hizkuntzekin alderatuta dituen berezitasunez hitz egiteko elkartu ditugu aditu batzuk. EHUko IXA taldeko Kepa Sarasola, I aki Alegria eta Eneko Agirre informatikariekin izan gara.
|
|
|
Nola dago
|
euskara
beste hizkuntzekin konparatuta? (Ez dakit hizkuntza berezia den berez ahoskeraren ikuspuntutik).
|
|
|
Hau da, naturaltasunez erabili behar du bere hautuko hizkuntza, eta ez aukera ideologiko, identitatezko edo politiko hutsez. Euskararen erabiltzaileak oro elebidunak dira, eta hain zuzen ere horrexegatik du berebiziko garrantzia
|
euskaraz
beste hizkuntzaren pareko, ez behintzat gutxiago, adierazkortasuna eta hitz jarioa izateak; bestela, beste hizkuntzaren hautua egiten/ egingo baitu euskal hiztunak.
|
|
|
Harago, Espainia eta Frantziaren hizkuntzak euskara ordezkatzen duten eskualdeak daude. Lurraldeak bi estaturen artean zatitzean, eta
|
euskararekin batera
beste hizkuntza batzuk sartzean, zalantzan jarri zen adierazpen linguistiko baten eskualdeen eta probintzietako mugen arteko egokitzapen erlatiboa. Mugen berregituraketa horren lehen eragina Euskal Herriko lurralde eta hizkuntza koherentzia zalantzan jartzea izan da.
|
|
|
Ez eliztar batzuek bakarrik, Elizak berak, bere izatetik eta eginbeharretik, maite du euskara. Ez
|
euskara
besteen pareko hizkuntza delako, baizik eta maite du euskara, euskaldunak, euskaradunak, Jaungoikoaren semeak direlako. Horregatik eraman du euskara bere barne bizitzaren erpinera, hau da, bere liturgiara.
|
|
2010
|
|
|
Hiru posizio, hiru adiera eta zero anbiguotasun). Baina badirudi
|
euskaraz
beste hizkuntzetan baino herabeago garela soluzio erraz eta praktikoak hartzeko. Hainbat gaizto guretzat.
|
|
|
Paradigma berria eleaniztasunaren kudeaketa demokratiko eta iraunkorrarena da, nire iritzian bederen. gainditu beharra dago hizkuntza ordezpenaren ikuspegia, alegia, ez dugula euskararen etorkizuna eraikiko gaztelania ordezten —are gutxiago baztertzen— saiatuz, baizik eta
|
euskarari
beste hizkuntzen artean lekua eginez (gaztelaniaren ondoan Hego Euskal Herrian, frantsesaren ondoan ipar Euskal Herrian, ingelesaren ondoan han eta hemen). ko gaztelania ordezten —are gutxiago baztertzen— saiatuz, baizik eta euskarari beste hizkuntzen artean lekua eginez (gaztelaniaren ondoan hego euskal herrian, frantsesaren ondoan ipar euskal herrian, ingelesaren ondoan han eta hemen)... eta, gainera, onargarria al da bizikidetzaren ikuspegitik?
|
|
|
...kuntza ordezpenaren ikuspegia, alegia, ez dugula euskararen etorkizuna eraikiko gaztelania ordezten —are gutxiago baztertzen— saiatuz, baizik eta euskarari beste hizkuntzen artean lekua eginez (gaztelaniaren ondoan Hego Euskal Herrian, frantsesaren ondoan ipar Euskal Herrian, ingelesaren ondoan han eta hemen). ko gaztelania ordezten —are gutxiago baztertzen— saiatuz, baizik eta
|
euskarari
beste hizkuntzen artean lekua eginez (gaztelaniaren ondoan hego euskal herrian, frantsesaren ondoan ipar euskal herrian, ingelesaren ondoan han eta hemen), Mitxelenak esan zuen modura," iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia" eginez. bizikidetzaren interesekoa da euskara erdararekin" konpainia noblean" bizitzeko lekua eraikitzea, bai noski; baina lehenik eta b... eta, gainera, onargarria al da bizikidetzaren ikuspegitik?
|
|
|
Euskara doi bat dakiena, ia euskalduna da edo kasikeuskalduna. Erdalduna da euskara ez dakiena eta
|
euskaraz
beste hizkuntza bat darabilena, frantsesa. Elebakarra da hizkuntza bakar bat menperatzen duena.
|
|
|
Antzinakoak ziren denak. Otorduak prestatzen zizkidan Adela artzain andrearen sukaldean maiz aipatzen zen otsoa; bailarako lehen etxean, Beheko Errotan, artoa ehotzen zuten, eta haren kalaka entzun ahal zen arratsaldeetako bakean; osaba Juanen zaldiak ikustera hurbiltzen ziren askok ez zuten
|
euskara
beste hizkuntzarik ezagutzen, eta nirekin egokituz gero, eta ez espero bezala Lubisekin," caballo, caballo" adierazten zidaten hatz erakuslea begira eramanez: zaldiak ikusi nahi zituztela, alegia.
|
|
|
Hori ezin diteke inolaz ere, euskararen aurka joatea izan.
|
Euskara
beste hizkuntza guztiak bezala erabiltzeko da, eta gure iritziz zernahitan erabili behar da. A! baina zuek barkaezinezko pekatu bat egin duzute, gitarra joaz euskaraz abestu.".
|
|
|
Manuel Larramendik euskara hizkuntza" bizia" hebraiera, greziera edo latina ez bezalaeta aldi berean" eruditua" zela sostengatzen zuen.
|
Euskara
beste hizkuntzen mailakoa bazela eta euskaldunak ere pertsona duinak zirela: " sus vocablos y construccidn mucha enseñanza y doctrina, que a los que hablan y entienden hace eruditosy bien instruidos".
|
|
|
Koldo Mitxelena, eta berarekin euskal linguistika modernoa, nahiko sinesgogorra da
|
euskarak
beste hizkuntza batzuekin izan dezakeen erlazioaz:
|
|
|
Bizkaierarekin ohitu ginenean Lazkaora joan behar izan genuen, eta
|
euskara
beste hizkuntza bat zela iruditzen zitzaidan, dio pozik. Ordutik hamaika ikastaro egin ditu Entiznek, eta 1995ean EGA atera zuen.
|
|
2012
|
|
|
Koalizioaren helburua Euskal Herriko ikasle guztiek euskara jakitea dela gaineratu zuen lehendakarigaiak. Horretarako,
|
euskara
beste hizkuntzen aldean «baztertzen» duten hezkuntza ereduak «alboratuko» dituela jakinarazi zuen. «Gure xedea euskararen erabilera bermatzea da, ez soilik horren berri izatea».
|
|
|
Itzulpenok Idazlea itzultzaileen lantegian egitasmoaren emaitza dira, EIZIE Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkarteak 2012ko urrian, Etxepare Euskal Institutuaren babesarekin eta Paueko UPPA unibertsitatearekin lankidetzan antolatua.
|
Euskaratik
beste hizkuntzetarako literatur itzulpengintza sustatzeko asmoz antolatu ohi dute urtero Idazlea itzultzaileen lantegian egitasmoa. Ipuinaren jatorrizko bertsioa, euskarazkoa, izenburu bereko liburutik hartua da (Elkar, 2010).
|
|
|
Itzulpen mota hori defendatzen du garai honetako euskal apologisten artean ezagunena den Aita Manuel Larramendi andoaindarrak. Bere lanetan,
|
euskara
beste hizkuntzen maila berean zegoela erakutsi nahi izan zuen, eta areago, euskarak beste hizkuntzek baino aukera gehiago eskaintzen zituela edozertaz hitz egin eta idazteko. Itzultzaile gisa ezagutzen ez bada ere, bere Diccionario trilingüe del castellano, bascuence y latín (1745) ezagunean badu itzulpengintzaren inguruko hausnarketa egiten duen pasarte bat:
|
|
|
Itzulpen mota hori defendatzen du garai honetako euskal apologisten artean ezagunena den Aita Manuel Larramendi andoaindarrak. Bere lanetan, euskara beste hizkuntzen maila berean zegoela erakutsi nahi izan zuen, eta areago,
|
euskarak
beste hizkuntzek baino aukera gehiago eskaintzen zituela edozertaz hitz egin eta idazteko. Itzultzaile gisa ezagutzen ez bada ere, bere Diccionario trilingüe del castellano, bascuence y latín (1745) ezagunean badu itzulpengintzaren inguruko hausnarketa egiten duen pasarte bat:
|
|
|
klasikotzat jotzen diren obrak, Europa osoan kanoniko bihurtu direnak, Europako hizkuntza gehienetara itzuliak izan direnak, eta batez ere literatura, hizkuntza eta kultura horiek berpiztu, indartu edota garatzeko eragin nabarmena izan dutenak. Obra horiek euskarara itzulita,
|
euskara
beste hizkuntza nagusien mailara jaso nahi zuen Onaindiak, eta obra horiek euskal idazleek jarraitu beharreko eredu bezala aurkeztu, haietan inspiratuta euskaraz ere euskal hizkuntza, literatura eta kultura berpiztuko zuten lanak sor zitezen.
|
|
|
Ikusitakoak ikusita, ezin dugu ukatu Mirandek euskal itzulpengintzari egindako ekarpen handia. Lehenik eta behin, euskaraz oraindik ezagutzen ezziren hainbat autoreren lanak euskaratu zituelako, eta aldi berean
|
euskaratik
beste hizkuntzetara ere itzulpen ugari egin zuelako. Bestetik, itzulpenaren bidez bere garaiko euskal literatura itxi, ikol, garbi eta jatorra kanpoko literatura korronte eta poesia formez kutsatu zuelako.
|
|
|
Kontaktu eta elkarreragin horiek arrisku gisa ikusi izan dira askotan euskarazkoa bezalako literatura txikietan, hizkuntzaren biziraupenaren kalterako izango direlakoan. Arestik, ordea,
|
euskarak
beste hizkuntza eta literaturekin dauzkan harremanak euskara eta euskal literatura indartu eta biziberritzeko tresna gisa ikusten ditu: –Euskaldunak beti ibilli garaz erdal usañetik igeska, iduridu jaku itsusitu egiten dituala gure obrak?.
|
|
|
|
Euskaratik
beste hizkuntzetara itzultzea ere beharrezkoa iruditzen zaio Sarrionandiari, baina puntu horretan arrisku batez ohartarazten du:
|
|
|
izendatzen ditu soilik, nahiz eta batzuetan nahiko agerikoa den liburu horien gaztelaniazko itzulpena erabili duela. Jarrera horrek, lehenago aipatu bezala, gaztelaniak euskal irakurleengan izan duen eragin nabarmenegia leuntzeko saiakera batek azalduko luke agian, gaztelaniaren pisua gainetik kendu eta
|
euskara
beste hizkuntza batzuekin zuzeneko harremanean jartzeko desirak, nahiz eta, askotan beste erremediorik ez duelako, gaztelania erabiltzen duen berak itzulpenetako zubi hizkuntza nagusi gisa.
|
|
|
–Beraz, kontua ez dela balizko arauak betetzea, edo
|
euskara
beste hizkuntzak ez bezalakoa dela erakustea?; komunikatzea baizik. Mila aldiz entzundako hitzak, baina norberak bereganatu behar dituenak.
|
|
2013
|
|
|
Adierazpen instituzionala Abenduaren 3a Euskararen Nazioarteko Eguna da. Euskararen balio unibertsala aldarrikatzeko eguna da, eta
|
euskararentzat
beste hizkuntzen artean dagokion tokia aldarrikatzen eguna. Ospatzeko eguna eta konpromisoak berresteko eguna da.
|
|
|
Orain arte kontatu izan digutenaren kontrakoa.
|
Euskarak
beste hizkuntzetatik mailegu asko hartu ditu, ezta. I.I. Bai.
|
|
|
Lau edo bost hizkuntza dakizkiten ikasle trebe gutxi batzuk ezagutzeko aukera izan dugu, eta oso ikasteko modu desberdinekin egin dugu topo.
|
Euskara
beste hizkuntzen oso desberdina da denen ustez, eta zaila omen da beste hizkuntzekiko antzekotasunak topatzea. Hala ere, bakar batzuk saiatzen dira eduki gramatikalak alderatzen, eta jada menderatzen dituzten gramatiketan oinarrituz hobeto ulertzen.
|
|
|
Beste hizkuntzek euskarak baino askoz gehiago ematen didatenez... zer ematen dit
|
euskarak
beste hizkuntzek ematen ez didatena. Zer biziarazten dit euskarak beste hizkuntzek biziarazten ez didatena?
|
|
|
Beste hizkuntzek euskarak baino askoz gehiago ematen didatenez... zer ematen dit euskarak beste hizkuntzek ematen ez didatena? Zer biziarazten dit
|
euskarak
beste hizkuntzek biziarazten ez didatena?
|
|
2014
|
|
|
Euskara ere hizkuntza ukipenean bizi da, eta euskaraz dakiten guztiek
|
euskaraz gain
beste hizkuntza bat, behintzat, badakite, hau da, esateko ia ez dago euskaldun elebakarrik.
|
|
|
Kontuak horrela, euskara ere hizkuntza ukipenean bizi da, eta euskaraz dakiten guztiek
|
euskaraz gain
beste hizkuntza bat, behintzat, badakite, hau da, esateko ia ez dago euskaldun elebakarrik. Gauzak honela," bi hizkuntza jakin eta erabiltzeak gure hitz egiteko moduan eragina izaten du.
|
|
|
Eleaniztasuna normala den herrietan, normala da hizkuntza batetik bestera ibiltzea, nahastea.
|
Euskara
beste hizkuntza batzuekin beti erabili dugu, eta erabili dugu; euskara beti egon da hizkuntza ukipen egoeran, eta, gaur egun, ez da errealista elebakartasunari buruz pentsatzea. Hizkuntzak ezin ditugu kaxatan sartu.
|
|
|
Konparaziobaterako, ez dugu espero gipuzkoar gazteok (grafiak grafia) alabaina, ezpabere, konparazione... bezalakorik erabiltzea. Kontrara, baina ildo berean kokatzen dugu,
|
euskarazkoen ondoan
beste hizkuntza batzuetako elementuak ere badarabiltzate guretxatgileek: bueno, es que, por cierto, asi que, ok...
|
|
|
Gixonena batetik, eta Emerena bestetik. Izenak itzultzeko egin zuen bezala, gizonenak eta emakumeenak bereizteko irizpide berria erabili zuen,
|
euskara
beste hizkuntzen eraginetik libratu, eta ustez euskararen berezkotasunean oinarritutako sistema indarrean jartzeko. Hala, Pablo Pedro Astarloa XIX. mende hasierako euskararen apologistak Discursos filoscficos sobre la lengua primitiva o gramatica y analisis razonada de la euskara o bascuence liburuan plazaratu zuen teoriari jarraitu zion, eta erabaki emakume izenek e amaitu behar zutela, eta mutilenek, ahal dela arekin, eta, halakorik ezin denean, e ez den beste edozein letrarekin.
|
|
|
Danele Sarriugartek euskarara ekarriak eta
|
euskaratik
beste hizkuntzetara emanak nabarmendu ditu, eta horien artean Igela argitaletxearen lan eskergarria 25 urte bete dituen honetan. Aurten aise ugaldu diren tankera guztietako kultur guneez ere gogoeta egin du.
|
|
2015
|
|
|
Azken hamarraldian loratu da, bai behintzat modu antolatuan. 2003an eman zuen
|
euskaratik
beste hizkuntzetara itzultzeko lehen diru-laguntza Eusko Jaurlaritzak. 2004an jarri zuen martxan EIZIE itzultzaileen elkarteak helburu bereko lehen programa:
|
|
|
Azkueren hiztegia osatzen eta zuzentzen ziharduen aspaldi luzean, euskararen fonetika historikoaz egina zuen bere doktoretza tesi bikaina, aditua zen onomastikan, Euskal Herri osoko hainbat izkribu zahar argitaratuak eta aztertuak zituen, Erronkari eta Zaraitzuko euskalkiak bertatik bertara bilduak eta landuak zituen, eta gainerakoez ere. Bizkaikoaz eta Gipuzkoakoaz, gehienbat? bazuen ezagutza zabala, euskararen eta Euskal Herriaren bilakaera ikertuak zituen,
|
euskarak
beste hizkuntza batzuekin izan ditzakeen ahaidetasunak aztertuak zituen, euskal literatura gertutik ezagutzen zuen, mundu zabaleko hizkuntzalaritzan egindako aurrerapenen berri bazuen, eta berak ere bere ekarriak eginak zituen... Hitz bitan esateko, premia ordu hartan behar zen laguna suertatu zen Euskal Herrian.
|
|
|
2.3
|
Euskara
beste hizkuntzekin lotzeko saiakerak okerrak dira; ez dute gutxieneko sendotasun metodologikorik
|
|
|
Egia da, bai, Euskal Literatura ez dela planeta isolatu bat eta bere eremuan beste zenbait literaturaren presentzia nabari dela, nahiz kanpoko ukipen soilez, nahiz barne testuartekotasun sakonez txertatua. Egia da, orobat, Euskal Herrian, garai historikoetan bederen, ez dela soilik euskaraz hitz egin, eta
|
euskara
beste hizkuntza edo mintzamolde batzuekin (latina, gaztelania, frantsesa, gaskoia, nafar aragoiera?), areago gaur egunean, elkarrekin bizi izan dela. Koldo Mitxelenaren hitzez:
|
|
|
Alde batetik, abertzaletasunaren kontzeptu politikoaren alde egin zutenentzat, euskara ezinbestekoa zen, hizkuntzak egiten gaituelako euskaldun. Beste batzuek, ideologia politikoak eraginda edo hizkuntzaren ikuspegi bestelakoa zeukatelako, ez zuten ikusten
|
euskara
beste hizkuntzen parean jartzeko modukoa zenik?.. Sabino Aranaren lanera etorrita, helburu politikoa linguistikoari gailentzen zaiola esan daiteke. Haren esaldia Euskotarren Aberria Euzkadi da zuztar guztiak eragin zituen XX. mendearen hasierako gizartean.
|
|
|
Zergatik? Ba… EUS laburdurak euskararen eta euskal kulturaren komunitateko kide sentiarazten gaituelako; kohesiorako gune delako; muga geografikorik gabeko sarean gu geu izateko aukera eta tokia onartzen dizkigulako; nazioartean ikusgarri egiten gaituelako;
|
euskara
beste hizkuntzen pare jartzen duelako… Bada dEUS, ezta?
|
|
|
Azken buruan, Identitate bat eraiki nahi izan zion euskal anomaliari. Gaur, kutxa automatiko batzuetan hizkuntza aukeratu behar dudanean, Ikurrina agertzen zait, berak erakusten dit
|
euskara
beste hizkuntzen parean. Baina askotan euskal Zerak hor lortu duen parekotasuna hutsaren hurrengoa da begirada altxatzen dudanean.
|
|
2016
|
|
|
2.3
|
Euskara
beste hizkuntzekin lotzeko saiakerak okerrak dira; ez dute gutxieneko sendotasun metodologikorik
|
|
|
Domeinu berria,. eus, euskara eta euskal kulturaren komunitatearen Interneteko lehen mailako domeinua da. Era berean, tresna bat da,
|
euskara
beste hizkuntzen mailan kokatzeko, euskara normalizatzen laguntzeko eta euskararen herriari nazioarteko aitortza eskaintzeko. Gaur egun, 6.000 enpresak, pertsonak eta erakundek dute. eus domeinua.
|
|
2017
|
|
|
Egungo Testuen Corpus ean arakatzea aski da, ordea, Sarasolak berak liburuan esaten duenez, egiaztatzeko zeinismoaren erabilera ez dagoela oso zabaldua. «Maiztasun ez txikiz» darabilten idazle eredugarrien zerrenda bat ematen du liburuan, eta ez da zerrenda labur laburra ere, baina argi dago maiztasun txikiz darabiltenena egin balu askoz ere leku handiagoa hartuko ziokeela.Zergatik ezin izan du egin
|
euskarak
beste hizkuntza batzuek naturaltasun osoz egin duten bidea. Hizkuntza gutxitua delako, seguru asko.
|
|
2018
|
|
|
|
Euskara
beste hizkuntza baten konpainian bizi da; gaztelaniaren ondoan, gure kasuan. Hemengoa ere baden hizkuntza, gaztelania, eta hemen bizi diren gehien gehienen lehen hizkuntza.
|
|
|
zergatik egiten dut nik euskaraz? Zer ematen dit
|
euskarak
beste hizkuntzek ematen ez didatena? 2017an, 20 Korrika zela eta, harrera egiteko bilera deitu zuten Zumaiako AEK ko
|
|
|
Beti ibili behar dut gauzak bi aldiz frogatzen: emakumea naizelako, gaztea naizelako,
|
euskaraz gain
beste hizkuntza batzuetan kantatzen dudalako, musika nire ofizioa izatea nahi dudalako...
|
|
|
|
Euskaratik
beste hizkuntza batzuetara itzulitako lanei dagokienez, 3 lan baino ez dira ageri Nor da Nor datu basean7 aztergai dugun garairako: Buenos Airesko Ekin argitaletxean Jorge Riezuren Flor de canciones populares vascas, batetik, eta Rene Lafonek frantsesez emandako La jeunesse d’Oihenart en vers basques (Arnaud Oihenart) eta Les premices de la langue des basques (Bernard Etxepare), biak ere Euskalerriaren Adiskideen Elkarteak argitaratuak.
|
|
2019
|
|
|
...n daiteke wikipedia proiektuaren kasuan bezala, euskararen bizitasun digital onaren arrazoi nagusia bere komunitate aktiboa dela. euskarak komunitate digital aktiboa du bere inguruan, etengabe edukiak sortu eta teknologiak euskarara egokitzen dituzten pertsona, entitate eta erakundeak ditugu. komunitate honi esker bideratu zen. euS domeinuaren sorrera, eta Interneten lehen mailako domeinua izateak
|
euskarari
beste hizkuntza askok ez duten babes berezia ematen dio sarean. Ildo hori sustatzeko politika aktiboak eta diru-laguntzak ere bideratu dira administraziotik, eta horrek guztiak euskarak duen bizitasun digital ona (waliño, 2016b) izan du emaitza, beste hizkuntza batzuekin gertatzen ez den moduan. egoera hau azaltzeko, andras kornaik" goraldi digital" kontzeptuaz hitz egiten du Berriako elkarrizketan, heriotza digitalaren kontrako prozesu moduan:
|
|
|
Euskal identitatea erakustea, euskararen normalizazioan eragitea,
|
euskara
beste hizkuntzen mailan jartzearen bidez, eta euskal komunitatea trinkotzea. hortaz, ondorioa da zenbait alorretan euskararen pareko hizkuntza gutxituek enpresa handiekiko dependentzia dutela, software irekian zenbait aukera interesgarri aurkitu daitezkeen arren. domeinuak interneteko helbideak dira. web batean sartzeko, web horren helbidea idazten dugu nabigatzailean, adibidez:... www.google.com. karaktere multzo horiek webgunean interneten sailkatzeko erabiltzen dira, eta haien ezaugarri nagusia bakarrak direla da interneten domeinu batek web orri bakar bat du beti. dena den, hori guk ikusten duguna da, interneten web gune bakoitza zerbitzari batean dagoelako eta Ip kode bat duelako, adibidez:
|
|
|
— euskararen normalizazioan eragitea,
|
euskara
beste hizkuntzen mailan jartzearen bidez.
|
|
|
Programa hau, besteak beste,, eske txisteek euskaraz ez dute graziarik? esaldi topikoa faltsua zela, txisteak euskaraz sor zitezkeela eta umorea
|
euskaraz
beste hizkuntzetan bezala egin zitekeela frogatzeko sortu zen. Garai hartan, gure pentsatzeko modua ez zen izan. Ikus dezagun zer daukagun?
|
|
|
Beharrik, oraingo honetan
|
euskara
beste hizkuntzekin batera iritsi da iraultza teknologikoaren trena hartzera. Hemendik aurrera, ingurune digitalean areagotuko den garapen abiadura jarraitu ahal izatea izango da erronka.
|
|
|
Bernardo Atxaga bere eskarmentutik mintzatu da eta ondorio argi bat azaldu du: Zaila da itzulpena beste hizkuntzetatik gure asteroidera, baina konparazioan erraza; askoz zailagoa da
|
euskaratik
beste hizkuntzetara. Haren ustez, zein unibertsotan gauden kontuan hartzen ez bada, eta zailtasun horri ez bazaio bere neurrian heltzen, benetan ez dugu etorkizunik.
|
|
|
Itzulpenaren ukaziora heldu gabe, egun, sistemen apartekotasunari heltzen dio, hain zuzen, Bernardo Atxagak, Asun Garikanorekin batera urte luzetan izandako esperientzia kontuan: , itzulpena?
|
euskaratik
beste hizkuntzetarako norabidean bereziki, oso zaila da, eginkizun latza.
|
|
|
Behin emaitza orokorrak ikusita, azal dezagun oro har nolakoak diren multzo bakoitzean sailkatutako hautagaiak, eta ikus dezagun zer berezitasun dituen
|
euskarak
beste hizkuntzen aldean.
|
|
|
Galde, azalpen, aginteeta harridura esaldi motak aztertu ondoren eta emaitzak eskuan, pentsamendua libreki joan zaigu, ikerketa hasi aitzin idatzi genuenera. Azkar baino azkarrago burutik pasatu zaizkigu Leizarragaren URTHEN CONTUA; Larramendi eta Astarloaren" Babel Dorrea" eta" La Lengua Primitiva"; Meilleten sententzia"
|
Euskara
beste hizkuntzaren batekin parekatzeko modurik aurkituko ez balitz, ez legoke haren historia sekula egiteko inolako itxaropenik"; eta Darwinena" La construccion complejay regular degran numero de lenguas bdrbaras no constituye en ningun modo una prueba de que sea debido su origen a un acto especial de creacion". dena batera, eta jarraian, nola ez, ba. euskararen enigma......
|
|
|
XVI. mendeko euskara eta gaur egungoaren artean ezberdintasunak egon badaude; baina aldaketak ez dira oinarrizkoak; funtsean, hizkuntza oraindik bat bera da. Hortaz,
|
euskara
beste hizkuntzaren batekin parekatzeko modurik aurkituko ez balitz, ez legoke haren historia sekula egiteko inolako itxaropenik. Berriz, euskara Mediterraneoaren inguruneko hizkuntza talde handi batekin, eta bereziki hizkuntza kaukasikoekin, parekatzeko egindako saioak Marr eta Ostir ek, batetik, eta bestetik Trombetti k eginakarrakastarekin burutuko balira, euskara, bere bakardadetik atereaz, historian sartuko litzateke".
|
|
|
Bertze behin, Meilleten iritzia burura etorri zaigu: "
|
Euskara
beste hizkuntzaren batekin parekatzeko modurik aurkituko ez balitz, ez legoke haren historia sekula egiteko inolako itxaropenik" eta hausnarrean geratu gara:
|
|
2020
|
|
|
bozgorailu adimendunak, hizketatik hizketarako aldibereko itzulpena (nahi izanez gero jatorrizko ahotsak imitatuz)... Etorkizuna ilusioz ikusten dugu,
|
euskara
beste hizkuntzen pare egon dadin teknologietan eta zerbitzuetan. Elhuyarren, behintzat, horretan saiatzen jarraituko dugu buru belarri.
|
|
|
Eta joera eta galdera berriak ere bai: sare sozialen gailentasuna musikaren irismenerako, talde berean
|
euskara
beste hizkuntzekin nahas mahas erabiltzea naturalizatu (arazi?) izana edo letretan kolektibotasunetik indibidualismora pasa izana. Zinemak ere 2005ean aro berri bati ekin ziola iritzi dio Maialen Goñi Balentziagak, eta azken urte honetan ere joera finkatu egin dela, bai film kopuruan eta baita ikusle kopuruan ere.
|
|
|
VI. Inkesta Soziolinguistikoaren arabera (Eusko Jaurlaritza 2019), 2016an EAEko 16 urte bitarteko gazteen% 71,4k euskara bereganatua zuten. Horietatik% 29,5ek dio
|
euskara
beste hizkuntzak baino gehiago erabiltzen duela. Bestalde, eremu publikoan egiten den Kale Neurketa ikerketak2 utzitako datuak ere adierazgarriak dira.
|
|
2021
|
|
|
aurretik, esaterako, laguntzek ez zuten biltzen nazioarteko jaialdi eta azoketan aurkezpenak egiteko aukera zein literatur itzulpenerako prestakuntzan eta zabalkundean ari diren erakunde sareetan parte hartzeko aukera. Dirulaguntzak ugaltzearekin bat, gero eta handiagoa da
|
euskaratik
beste hizkuntza batzuetara itzulitako lanen pilatze sistemiko selektiboa ere; besteak beste, honako ekimen hauek aipa daitezke: Atenea argitaletxe madrildarraren" Biblioteca vasca bilingüe" 66, Nevadako Unibertsitateko William Douglass Center for Basque Studies (Reno) zentroak bideratutako" Basque Literature Series" bilduma (2004) 67 edota" collane m30" bildumak68 euskal literaturari eskaintzen dion lekua, esaterako.
|
|
|
Azkenik,
|
euskaratik
beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenez adierazi behar genuke euskal autore garaikideek" sari" tzat edo" aintzatespen" tzat jotzen dutela euren lana beste hizkuntza batzuetara itzultzea. Zabalkundea itzultzailearen bidezkoa denean, gainera, prosezua askoz ere humanoagoa dela azpimarratzen du Uribek (2013), sare komertzialen bidez eta egiten den zabalkundearen aldean:
|
|
|
Itzulpenak literatur historiako garai jakinetako literatur joeren adierazletzat ere jotzen dira, bai eta molde tradizionalei aurre egiteko literatur tresnatzat ere; eta, literatur eragin orokorrak ez eze, itzulpen jakinek autoreengan utzitako arrastoak nabarmentzeko saiakerak egiten ere hasten dira akademikoak. Orduan hasi dira
|
euskaratik
beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenak euskal literatur historiografietan modu sistematikoan txertatzen eta kanpoko sistemek egindako harrerari buruzko oharrak egiten.
|
|
|
Mari Jose Olaziregiren Basque Litearary Historyn (2012) ikusiko dugunez, sistematikoki ematen dira
|
euskaratik
beste hizkuntza batzuetara itzulitako lanen berri, besteak beste, kanpora begira idatzitako literatur historiografia delako eta euskal literatura atzerrian ezagutzera emateko saiakera bat delako. Olaziregi EHUko literatur irakaslea gurean zein atzerrian ibili izan da literaturaren alorra lantzen eta sustatzen, eta, nolabait, ildo horretan bideak jorratzeko zuzendutako lana da harena, euskal literaturari buruz ingelesez argitaratutako lehenbiziko historiografia.
|
|
|
Olaziregik zuzendutako historiografiatik erauzitako itzulpenen aipamenei buruzkoak laburbilduta, ondorio gisa esan genezake kanpora begira egindako lan kolektibo hau berritzailea dela, baita itzulpengintzaren tratamenduari dagokionez ere: aurreko historiografietan ez bezala, euskarara itzulitako literaturari eskainitako kapitulu bereizi bat du, eta modu sistematiko samarrean ematen da
|
euskaratik
beste hizkuntza batzuetara itzulitako lanen berri. Nagusiki, itzulpena euskal literaturaren sistemaren barruko barne sistematzat jotzeko saioa egiten da, eta historiografiako kapitulugileei euren ataletan itzulpenak ere kontuan hartzeko oharra egin zitzaien.
|
|
|
Horrez gain, autoreen biobibliografiak osatzeko datu gisa aipatzen ditu itzulpenak Olaziregik, eta, lantzean, autore batek itzulitako obrak autore horren eragin eta inspiraziorako autore ereduen erakusgarri ere badirela zehazten du. Gainerako autoreengandik bereizten da Olaziregi itzulpenaren tratamenduan,
|
euskaratik
beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenak aipatzean: modu sistematikoan ematen du horien berri (gainerako autoreek ez bezala); gainera, beren beregi aipatzen du euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenen kopurua, eta oraindik ere kopuru hori txikia dela salatzen du, kanporako itzulpenak sustatu behar direla aldarrikatuz:
|
|
|
Gainerako autoreengandik bereizten da Olaziregi itzulpenaren tratamenduan, euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenak aipatzean: modu sistematikoan ematen du horien berri (gainerako autoreek ez bezala); gainera, beren beregi aipatzen du
|
euskaratik
beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenen kopurua, eta oraindik ere kopuru hori txikia dela salatzen du, kanporako itzulpenak sustatu behar direla aldarrikatuz: arestian esan bezala, Olaziregiren ustez, kopurua handitzeak ez dakar euskal autoreen ikusgaitasuna soilik, euskal idazleen profesionalizaziorako bidea ere bada.
|
|
|
Azken paragrafo horretan irakur daitekeenez, ikasten ari diren euskaltzaleak dira orduko itzultzaile; garaiko egoerari erantzuteko egiten dituzte itzulpenak,
|
euskaraz
beste hizkuntzetan bezalaxe gai oroz idatz daitekeela erakusteko. Hortaz, Arrietak eleberriaren narrazio mailan itzulpen prozesuaren antzeratzea egiten du oro har, eta kontakizun mailan aurreko etapan deskribatu dugun itzulpen eremuko egoera eta eragileen antzeratzea, ekarri dugun pasarte horretan ikusi bezalaxe:
|
|
|
Beste historiagile batzuek eta Urkizuk berak bezala, Olaziregik ere hainbat generoren testu fundazionaltzat jotzen ditu hainbat itzulpen, eta literatur aldiekin lotzen ditu.43
|
Euskaratik
beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenen berri ere ematen du modu sistematikoan, eta iruzkin positiboa egiten die beti, autorearen lana eta legitimazioa goresteko. Horrez gain, euskal sistemaz kanpoko kritikak euren sistemetara iritsitako euskal obra itzuliez nabarmendutakoa ere badakar Olaziregik bere saiora.
|
|
|
Bere blo47 Ikusi Atxagaren blogeko" Bihotz oneko bi astotxo" izeneko sarrera: http://www.atxaga. eus/ blog/ 1241601275 gean ere egin izan ditu itzulpenari buruzko gogoetak, eta sarri plazaratu izan du
|
euskaratik
beste hizkuntza batzuetara itzultzeko zailtasun gehigarria: " Oso hizkuntza ezberdina da alde askotatik, ez bakarrik linguistikoki edo gramatikalki, bere historia sozialagatik eta abar.
|
|
|
" Oso hizkuntza ezberdina da alde askotatik, ez bakarrik linguistikoki edo gramatikalki, bere historia sozialagatik eta abar. Koska handia da, izugarria
|
euskaratik
beste hizkuntza batzuetara" (idem). Fikziora ere ekarri du itzultzailea Atxagak, eta" Itzultzaile bat Parisen" 48 izeneko ipuinean pertsonaia" eraginkorra" da (Atxagak 2013ko galdetegian darabilen terminoa baliatuta).
|
|
|
Nolabait, barne eremuaren berezko erreferentzien pilaketa handitzen eta pluralago bihurtzen hasi da, bai eta itzulpenari loturiko argitaletxe eta bilduma espezifikoak sortzen ere. Itzulpen sariak ere sistematizatu eta erakundetu direla esan dezakegu, eta
|
euskaratik
beste hizkuntza batzuetarako itzulpen politika ere hasi da egituratzen, bai sustapenaren aldetik, bai bildumen sistematizazioari dagokionez. Eremuaren indarra eta eragina, baina, ez da bera euskal literatura itzuliak ukitzen dituen eremu geografiko guztietan:
|
|
|
|
Euskaratik
beste hizkuntza batzuetara egindako literatur itzulpenei dagokienez, norabide horretako itzulpenak sustatzeko itzulpen politikak ere sortu dira: Eusko Jaurlaritzak 2000 urteaz geroztik hainbat laguntza eta poltsa bideratu ditu euskaratik beste hizkuntza batzuetara itzulpenak egiteko.
|