|
2000
|
|
|
XV XVI. mendeetan euskarak hor aitzinerat jo zuela dirudi, eleaniztasunak ere bai. XV. mendeko eskutitz tekniko batean
|
euskarazko
testuak daude eta igorlea nahiz hartzailea, Iruñeko Matxin de Zalba merkataria eta Martin de San Martin, Korteko goi karguak eta aspaldiko familia aberatsekoak euskaraz aritu ziren bertan. Eleanitzak ziren, baita euskaldun peto petoak ere.
|
|
|
|
Euskarazko
testu erotikoen eremu urri samar honetan, esparru bat nabarmen genezake besteen gainetik: aldizkariena.
|
|
|
Han eman zen
|
euskarazko
testua Nikolas Ormaetxea. Orixe, zenak itzulia zen.
|
|
|
f) Lehen orrialdeetan
|
euskarazko
testu gutxi agertzen da. Tratamendu tamalgarria etamingarria du euskarak gure hedabide ez erabat euskaldunetan.
|
|
|
Moduilustratzaile moduan, datu hau: lehen orrialdeetan
|
euskarazko
testu gutxi agertzen da.Oro har, hizkuntzaniztasunak leku txikia egin dio euskarari prentsa idatzian.
|
|
|
|
Euskararako
testu ahots bihurgailua
|
|
|
Artikulu honetan, AhoLab laborategian
|
euskararako
testu ahots bihurketaren inguruangaratu ditugun lan batzuk aurkezten dira. Lehenengo ataletan, sintesirako erabiltzen direnteknika nagusienak azaltzen dira, jarraian prozesaketa linguistikoen berezitasunetansakonago sartzeko.
|
|
|
Lan honetan
|
euskararako
testu ahots bihurgailu bat diseinatu eta garatzeko inplikatutadauden alderdi garrantzitsuenak deskribatzen ahalegindu naiz. Nire lan esperientzianhiru testu ahots bihurgailu desberdinetan lan egin dut:
|
|
2001
|
|
|
Edukia egituratu eta ibilbidea eskualdeka sailkatu nuen lehenbizi, gero maketazio eta diseinu lana burutu nuen eta ondoren, neuk egindako zirriborroetan oinarrituta mapak egiteko Bilboko enpresa batekin jarri nintzen harremanetan. Lagun itzultzaile baten bitartez
|
euskarazko
testua txukundu nuen eta azkenik, grafikagintzan aritzen den enpresa batek, fotokonposaketa eta diseinua egin zuen. Orain, liburua kalean da.
|
|
|
^dossoledades?? da, eta
|
euskarazko
testuari egokitzeko itzuli da (egilearen oharra).
|
|
|
2 Mitxelenak ezagutu ez zituen hainbat
|
euskarazko
testu berri agertu dira geroztik. Ikus P. Altunak eta J.A. Lakarrak prestaturiko Larramendiren euskal testuak (Andoain, 1990).
|
|
|
Historia honetan guztian adierazgarriena zera da, zein froga eta argudiaketa gutxi erabili diren.
|
Euskarazko
testu bat bakarra ere ez dute irakurri. Erdarazko bat edo bestez baliatu dira.
|
|
2002
|
|
|
Testu arrakastatsuenak 469 deskarga izan ditu eta hamabostgarrenak esaterako 182 Denak gaztelaniaz daude. «Artez»eko Borja Relañok esan duenez, tamalez, ez dute
|
euskarazko
testurik jaso oraino. Halaber, atariak albisteak sortzeko aukera ematen dio erabiltzaileari eta foro bat ere badago.
|
|
|
" Behin, Krutwigen obra bat tokatu zitzaigun eta hura lematizatzeko grekoko hiztegia erabili behar izan nuen, ez nuen ezer ere ulertzen, grekozko formei euskarazko bukaera ematen baitzien egileak. Tristea izan zen grekoko hiztegi batekin
|
euskarazko
testu bat ulertu behar izatea", kontatu digu Urkiak.
|
|
|
Baiona hiriaren izen zaharra izenburutzat daukan urtekari hau, euskara zein
|
euskarazko
testuak aztergai dituen Iker zentruak kaleratzen du, Baionako Unibertsitatearteko Euskal Ikerketen Saila lagun. Euskal eremuaz ardura diren unibertsitateko ikerleen lanak biltzen ditu aldizkariak, eta hamasei dira «Lapurdum»en azken zenbaki potolo honek jasotzen dituenak (horietarik zazpi euskaraz).
|
|
|
" Legendes du Pays Basque d" apres la tradition" frantsesez eginiko liburuak,
|
euskerazko
testua ere ba eukan.
|
|
|
–
|
Euskararako
testu/ ahots bihurketa eta ahots ezagutza.
|
|
|
–
|
Euskarazko
testuen argitaratzea bultzatzen du, horretarako irizpideak finkatuz.
|
|
|
Hainbat neurri hartzea komeni da,
|
euskarazko
testu espezializatuen itzulpeneantxukun jokatu nahi bada. Honako hauek ditugu oinarrizkoenak:
|
|
|
Halaber, sarrera honetan aipatu beharra dago,
|
euskarazko
testuak eta artikuluak lehenetsi direla lan egiteko orduan, eta idatzizkoen artean, legeak, komunikatuak, emisoren aurkezpenak, eta abar?, euskaraz idatzitako testua erabili dela. Kasu horietan, jatorrian erabilitako euskara errespetatu da, Euskaltzaindiaren arauen arabera zuzendu gabe; horregatik, aipu moduan agertzen dira testuan zehar, hitzez hitz.
|
|
|
|
Euskarazko
testuaren maketazioa: Xabier Elizondo
|
|
2003
|
|
|
Eta linguistika mintegi bat ere bai, Rudolph de Rijk irakasleak zuzendurik, eta Mitxelenak ere irakasle gonbidatu gisa parte hartzen zuela. ri holandarra ere. Lagun handi egin ziren eta ordurik aurrera Oskillaso bihurtu zen haren
|
euskara
testuen zuzentzaile eta aholkulari, Iruñeko etxera bisita ugariak egiten zizkiola. Euskal Herrira zetorrenean, Bilbora ere sarri etorri izan da geroago, Mirentxu haren alabaren etxera.
|
|
|
· Hiruk,
|
euskerazko
testuak erderatu be egiten dabez (holan, Auñamendiren Literatura luze dotoreak) eta, gorago esan dodanez, batek erdal itzulpena baino ez dakar.
|
|
|
Hizkuntzaren hazurdura ornitzen daben osagaiak, zeozelan esateko. Berak, ostera,
|
euskerazko
testuen bidez bizitzako gorabeherak ikusiazo deuskuz: barregarrikeriak, gertaera latzak, antzerki kontuak, erlijino gaiak...
|
|
|
G. Díaz Plaja, Literatura Vasca, in Tesoro breve de las letras hispánicas, Aita Villasanteren zuzendaritzapean. (Euskal Herri osoko eta aldi guztietako hainbat euskal idazleren zatiak, erderatuak,
|
euskerazko
testu barik). c) Euskerearen aldetik: gehienak edozein euskalki ta alditako idazleak sartzen dabez.
|
|
|
Azken eskaria era desberdinetan irakur zitekeen aukeratuetako hizkuntzaren arabera. Izan ere,
|
euskarazko
testuak. Euskal Unibertsitatea eraiki, eskatzen zuen bitartean, gaztelaniaz idatzitakoak. Restablecimiento de la Universidad Nacional Popular?
|
|
|
Euskaldun fededun esapidea garai hartan arrunta zenik ez dut esan nahi, inondik ere. Aitzitik, aurreko mendeetako
|
euskarazko
testuetan murgilduta ibili diren hizkuntzalari eta lexikologoek ez dute âhorrela formulatuta, behintzatâ esapide hori aurkitu, harik eta XX. mendeko lehenengo hamarkadetan ugaltzen hasi zen arte. Horrela aitortzen du bai Diccionario Retana de Autoridades del Euskerak() eta baita  Koldo Mitxelenaren Orotariko Euskal Hiztegiak (1992) ere.
|
|
2004
|
|
|
Eta euriak irakurtezina bihurtu duen
|
euskarazko
testu bat, eskuz egina. Ez da izanen irakurgarri dauden erdarazkoak baino txarragoa.
|
|
|
|
Euskarazko
testuaren ezaugarriak
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailak, eta Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak egindako hitzarmenari esker, Prozedura Zibilaren Legearen testua euskaratu eta argitaraldi elebidun hau prestatu da. Institutu horretan, eta unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiaren laguntzaz baliatuta,
|
euskarazko
testuaren lehen bertsioa atondu zuen Arantza Líbano andreak, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakasleak. Lankide izan zituen Ana Otadui andrea, Euskal Gaien Institutuko ikertzailea, Javier Arrieta jauna, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakaslea, eta Aiora Aristondo andrea, Euskal Gaien Institutuko ikertzailea, guztiak ere Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko irakasle diren Alberto Atxabal eta Andres Urrutia jaunen zuzendaritzapean.
|
|
|
Jada eginak dira Erregistro Zibilari buruzko inprimakiak, Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailburuordetzako Agiri Judizialen Itzulpenerako Batzordearen iradokizunekin. Orain bestelakoak datoz, hau da, horien oinarri diren lege erregelamenduen gaztelaniazko eta
|
euskarazko
testuak. Beraz, bi aurrerapauso eragingarri eman dira xede horren betetzean.
|
|
|
|
Euskarazko
testuaren ezaugarriak
|
|
|
Orain arte azaldutakoaren arabera,
|
euskarazko
testuak gutxieneko baldintza batzuk bete behar zituen, testu itzuliaren edukia artez eta zuzen barneratzeko. Hizkuntzarena zein zuzenbidearena batera antolatu dira, sail honetako argitalpenek ohi duten bezalaxe:
|
|
|
Eta buruzagiren batek bere mezua era zabalean hedatu nahi zuenean, euskaraz eta gaztelaniaz hitzaldia egiten saiatzen zen. XIX.mendean zehar horren froga ugari dago eta bildu dira honezkero Bizkaiko Batzar Nagusietako
|
euskarazko
testuak A. Irigoien eta A. Urrutiaren lanetan. Euskarak hizkuntza bizia zen eta hainbat eremutan hizkuntza bakarra.
|
|
|
Kontua da, etxeko zein kanpoko euskaltzale batzuek Aranari bere garai an leporatu ziotela Bizkaitarra aldizkarian
|
euskarazko
testu gutxi agertzen zela. Aranak bere erantzunean dioenez, hasierako asmoa osorik euskaraz argi taratzearena zen, baina hainbat arrazoirengatik, funtsean jarraiko hiru hauen
|
|
|
Ondare dokumental hori araka tuz seigarren gutun bat aurkitu dugu, Martín Ugalderen edizioan argitaratu ez zena. Bestalde, sei gutun horien arteko baten iturria ez da Aranak Broussaini bidalitako gutuna bera, Broussainek Resurreccion Maria Azkueri (5) igorrita ko gutun batean interpolatuta agertzen zen
|
euskarazko
testu bat baizik, hain zuzen ere Aranak Broussaini berari igorritako gutun baten transkribaketa. Ba da, Aranaren gutunaren testua argitaratu bazen ere, ez zen garbi azaltzen ha
|
|
|
Nolanahi ere, euskal historian hizkuntzari lehentasuna eman diodala kontuan hartuz, komenigarria litzateke iruzkinak egitean
|
euskarazko
testu historikoak baliatzea (erdarazkoez gain, hauek ere ezinbestekoak baitira, baina hori orain arte inork ez du kuestionatu). Diot hau, sarriegi euskal historia landu izan denean euskarazko testu historikoak guztiz baztertu direlako.
|
|
|
Nolanahi ere, euskal historian hizkuntzari lehentasuna eman diodala kontuan hartuz, komenigarria litzateke iruzkinak egitean euskarazko testu historikoak baliatzea (erdarazkoez gain, hauek ere ezinbestekoak baitira, baina hori orain arte inork ez du kuestionatu). Diot hau, sarriegi euskal historia landu izan denean
|
euskarazko
testu historikoak guztiz baztertu direlako. Adibidez hainbat datu eskaintzen dituzte bertsoek eta kantuek (nekazarien bizimodua azaltzen dutenak, karlistadetakoak, Napoleonen gerretakoak...), euskal aldizkarietako artikuluek (Eskualdunakoak, Euskalzalekoak, Euzkadikoak, Argiakoak...), apaizen sermoiek (herritarren bekatuen inguruko salaketekin eguneroko bizitzaren inguruko albiste interesgarriak eskainiz), literatura lanetatik atera daitezkeen pasarte historikoek (Etxepare, Lazarraga, Axular, Mogel...), etab. Material oso heterogeneoa dago hor, hainbat zailtasunekin:
|
|
2005
|
|
|
3
|
Euskarazko
testuaren ezaugarri teknikoak
|
|
|
Edonondik begira dakiola,
|
euskarazko
testuak adierazpen ahalegin berezia ekarri du, batik bat, erabilitako terminologia, diskurtsoa eta morfosintaxia kontuan izanda. Kode Zibilaren euskarazko testuaren ildotik, jarraian atal horiek aztertuko ditugu zehatzago:
|
|
|
Edonondik begira dakiola, euskarazko testuak adierazpen ahalegin berezia ekarri du, batik bat, erabilitako terminologia, diskurtsoa eta morfosintaxia kontuan izanda. Kode Zibilaren
|
euskarazko
testuaren ildotik, jarraian atal horiek aztertuko ditugu zehatzago:
|
|
|
Mogelek Peru Abarkari gazteleraz egindako hitzaurrea atalka azaldu zen El Ateneo ko 5 eta 9 aleen artean. Baina
|
euskarazko
testua agertzen hasi behar zenean (eleberria bera) eten egin zen argitalpena. El Ateneo-k, ohar baten bidez, bere jatorrizko asmoa obra osorik ateratzea zela adierazi zuen; baina euskarazko narrazioari alboan jarri nahi zioten gaztelerazko itzulpena egiteko arazoek, eta Bilboko Beti Bat egunkariak obra hori arinago atera izateak, proiektua garatu gabe uztera eraman zituen.
|
|
|
Nafar aldizkariaren kasuan, euskara, langai zein ikergai zen, eta bertako erredaktoreek hizkuntza nahiko ondo zekiten. Hola, Gasteizko RPEan euskarak zuen presentzia testimonialaren aldean (%2), Iruñeko buletinean, 1878 urteetan,
|
euskarazko
testuek %18 bete zuten. Nafar aldizkarian, euskarazko artikulu gehienek alboan itzulpena eduki arren, gaztelaniazko bertsio gabekoak ere baziren.
|
|
|
–, (2004): Egokitasuna eta kalitatea
|
euskarazko
testuetan, Euskarazko Hobekuntza Ikastaroak, EHU, Leioa.
|
|
|
" Arcachoneko akordioa bertan behera uzteko eskatzen dugu, arrantza baliabideak ordainik gabe desjabetu baititu gurearekin lehian ari den flota baten mesedetan, gaur egun baliabideak neurriz gainetik esplotatzen ari dena hain zuzen", adierazi zuen agiria gazteleraz irakurri zuen Borja Jauregi Hondarribiako alkateak. Juan Carlos Goienetxea Bermeoko alkateak, aldiz,
|
euskarazko
testua aurkeztu zuen. (Argazkian, Armintzako portua.
|
|
|
Kultura nahasketa horrek oraino indar gehiago ematen dio ikusgarria ren problematikari. Halaber, euskaldunak ez diren jokalari gehienek
|
euskarazko
testua ikasi behar ukan dute, eta hori bera ere miragarria da.
|
|
|
:
|
euskarazko
testuen bilduma eta azterketa. ASKOREN ARTEAN/ Urrutia, Andres**.
|
|
2006
|
|
|
|
Euskarazko
testuaren ezaugarriak
|
|
|
Konkurtso Legea nahiz Konkurtsoa Eraldatzeko Legea edota bilduma honetako beste edozein testu elebidun prestatu eta argitaratzeko, hainbat betekizun gauzatu behar dira aldez aurretik. Arean ere, argitaratze unea arte izan diren azken lege eraldaketak jaso ez ezik,
|
euskarazko
testuan arreta bereziaz aztertu behar dira Euskaltzaindiaren gomendio eta erabakiak, Justizia Administrazioan gertatu beharreko euskararen normalizazioa eta hizkuntza arauei zor zaien begirunea bide beretik joan daitezen.
|
|
|
Konkurtso Legearen eta Konkurtsoa Eraldatzeko Legearen
|
euskarazko
testua eta argitaraldi elebiduna Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailaren eta Deustuko Unibertsitatearen Euskal Gaien Institutuaren arteko hitzarmenaren fruitua da. Azken horrek ondu du, unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, lehen idatzaldia, Aiora Aristondo ikertzailearen eskutik, Zuzenbide Fakultatean irakasle diren Eba Gaminde eta Andres Urrutiaren gidaritzapean.
|
|
|
d) Ahal dela, eta erregela orokor gisa, gaztelaniazko testuan isildutako informazioa euskarazkoan ere esan gabe doa. Edozein kasutan ere, ulergarritasunaren mesederako, batzuetan
|
euskarazko
testuak gaztelaniazkoak baino informazio gehiago ematen du. Esate baterako, zenbait kasutan, gaztelaniaz competencia hitza erabiltzen denean, adierazi nahi da epaileak auzi baten gaineko erabakia hartzeko duen aginpidea; kasu horietan, euskaraz ere eskumenaz hitz egiten da.
|
|
|
Prozedura Kriminalaren Legearen
|
euskarazko
testua eta argitaraldi elebiduna Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailaren eta Deustuko Unibertsitatearen Euskal Gaien Institutuaren arteko hitzarmenaren fruitua da. Azken horrek ondu du, unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, lehen idatzaldia, Aiora Aristondo ikertzailearen eskutik, Zuzenbide Fakultatean irakasle diren Esther Urrutia eta Andres Urrutiaren gidaritzapean.
|
|
|
Giro berri baten atarian, beraz, euskara, auzitegi kriminaletako kontuetan. Horren lagungarri, zer esanik ez, auzitegi horien jarduera arautzen duen legearen
|
euskarazko
testua. Argitalpen honen helburua, beraz, horretara dator:
|
|
|
|
Euskarazko
testuaren ezaugarriak
|
|
|
Eta ongi gordea dut gogoan diputatu horrek berak behin ETBren kameraren aurrean egindako agerraldi hura. Euskaldunekin ongi gelditzea izanen zuen helburu, akaso, baina autoparodiatik oso hurbil ibili zen
|
euskarazko
testua paperari begiratuz eta disimulatu ezinean irakurri zueneko hartan. Patetikoa batetik, eta absurdoa bestetik.
|
|
2007
|
|
|
Udaletxera iritsi eta alarmak, alarmarako tokirik baldin badago administrazioa bezalako tokietan, piztu egin ziren. Obretarako udal zerbitzu eta enpresaren arteko harremanak hasi ziren eta kartelaren gainean
|
euskarazko
testua edukiko zuen xafla bat itsastea erabaki zen.
|
|
|
Lege politikoen
|
euskarazko
testua eta argitaraldi elebiduna, bilduma honen beste titulu batzuekin gertatzen den bezala, Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundearen eta Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuaren arteko elkarlan hitzarmenaren ondorio dira. Azken horrek ondu ditu, unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, lehen idatzaldia eta horren gaineko berrikuspenak, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultatean irakasle den Javier Arrieta Idiakezen eskutik, eta fakultate berean irakasle diren Gotzon Lobera eta Andres Urrutiaren gidaritzapean.
|
|
|
Bada, Euskal Gaien Institutuak, Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, egin duen lan honek Espainiako antolamendu juridikoaren oinarrizko eskubide eta askatasunen babesari buruzko lege politikoak euskaraz eta gaztelaniaz jaso ditu. Gainera, lege horien buru 1978ko Konstituzioa jaso da,
|
euskarazko
testua berrikusi eta gero. Jakina denez, konstituzio sistema demokratikoetan oinarrizko eskubideek funtsezko garrantzia dute.
|
|
|
|
Euskarazko
testuaren ezaugarriak
|
|
|
Orobat, bilduma elebidun honetan aurretiaz finkatutako irizpideei eutsi zaie, eta, horren eretzean, oinarrizko norabide izan dira, oraingo honetan ere, segurtasun juridikoa, bi testuen arteko baliokidetasun funtzionala eta irakurgarritasuna. Horrenbestez, irakurlearentzat lagungarri izango direlakoan, hona hemen terminologiaren eta diskurtsoaren inguruan
|
euskarazko
testuak dituen ezaugarri garrantzitsuenak.
|
|
|
b) Gaztelaniazko persona, individuo, ser humano eta particular ere bereizi dira
|
euskarazko
testuan. Horrenbestez, euskaraz modu honetara eman dira kontzeptu horiek, hurrenez hurren:
|
|
|
Horren ageriko dira, berbarako, testuan jaso diren promoción profesional y promoción económica kontzeptuak. Kasu horietan
|
euskarazko
testuan lanbide aurrerakuntza eta ekonomia aurrerakuntza kontzeptuen alde egin da. Itxuraz, promoción profesional esateko maila igoera kontzeptua aproposa izan daiteke, baina lege bilduma honetan kontzeptu hori erabili da gaztelaniazko ascenso emateko.
|
|
|
|
Euskarazko
testuan maileguaren alde egin da. Ondorenez, jubilazioa kontzeptua erabili da:
|
|
|
Gaztelaniazko testuan erraz atzeman daiteke nahaste hori hainbatetan. Horregatik,
|
euskarazko
testuan, kontzeptu horien hitzez hitzezkotasunari eutsi zaio. Beraz, riesgo eta contingencia kontzeptuak adierazteko arriskua eta gertakizuna hitzak erabili dira, eta, horren erakusgarri, testu elebidunetik hartutako aipamen hauek:
|
|
|
Gaztelaniaz apartado, párrafo, número eta antzekoak nahierara erabiltzeko joera dago. Hala ere,
|
euskarazko
testuan honetara egituratu dira artikulu batek izan ditzakeen zati desberdinak: artikulu bakoitzak idatz zati (apartado) bat edo batzuk ditu.
|
|
|
Lan legeriaren
|
euskarazko
testua eta argitaraldi elebiduna, bilduma honen beste titulu batzuekin gertatzen den bezala, Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundearen eta Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuaren arteko elkarlan hitzarmenaren ondorio dira. Azken horrek ondu ditu, unibertsitate bereko Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiarekin batera, lehen idatzaldia eta horren gaineko berrikuspenak, Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultatean lan zuzenbideko irakasle den Javier Arrieta Idiakezen eskutik, eta fakultate berean irakasle diren Gotzon Lobera eta Andres Urrutiaren gidaritzapean.
|
|
|
|
Euskarazko
testuaren ezaugarriak
|
|
|
segurtasun juridikoa, bi testuen arteko baliokidetasun funtzionala eta erabilgarritasuna. Horrenbestez, irakurlearentzat lagungarri izango direlakoan, hona hemen terminologiaren eta diskurtsoaren inguruan
|
euskarazko
testuak dituen ezaugarri garrantzitsuenak.
|
|
|
Hortaz, euskaraz erabili beharreko terminologia finkatzeko unean, ezin ahatz daitezke bilduma honetan aurretiaz argitaratutako tituluak, ezta UZEIren moduko erakundeen eskarmentua edota EUSKALTERM terminologia banku publikoaren antzeko tresnak ere. Alabaina, horien guztien proposamenak ñabartu eta egokitu egin behar izan dira,
|
euskarazko
testu propioa eratzeko, eta testu hori irakurlearentzat ulerterraza eta erabilgarria izan dadin. Arean ere, hizkera arruntean kontzeptu batzuek antzeko esanahia badute ere, segurtasun juridikoaren mesederako, badira argiro bereizi beharrekoak.
|
|
|
b) Gaztelaniazko equivalencia, equiparación eta asimilación ere bereizi dira
|
euskarazko
testuan. Horrenbestez, euskaraz modu honetara eman dira kontzeptu horiek hurrenez hurren:
|
|
|
|
Euskarazko
testu berri honen egiteak ekarri du, elebitasunaz kanpo ere, halako jokaera orekatua, edukiaren aldetik hurbilen dituen beste lege zibilen eremuan bera ere kokatzekoa. Horretan datza, bestalde, edozein antolamendu juridikok behar duen osotasuna.
|
|
|
Bestalde ere, bada alor honetan zer esan euskararen aldetik. Lurra sustatzen jakin dute euskaldunek, eta haren fruituak sortzeko kontratuak ere artez izendatu (erdirikue, gasaila...) Horiek ere, bazterrean ezin utzizkoak eta lagungarriak izan dira zeregin honetan,
|
euskarari
testu eguneratua eman nahian.
|
|
|
|
Euskarazko
testuak Euskaltzaindiaren arauak eta gomendioak gorde eta oinarrian ditu, bilduma honetako bestelako liburuek bezalaxe, Deustuko Unibertsitatearen argitalpen juridikoekin osaturiko datu basea zein osterantzeko erakunde eta ekimenak, adibidez, Euskalterm ek landutako terminologia.
|
|
|
|
Euskarazko
testua:
|
|
|
Eskuliburu honen lehen liburukia gaztelaniaz eta euskaraz sortu da aldi berean, eta ni egilea naizen arren, bi pertsonarekin elkarlanean aritu naiz, eta egindako lanarengatik modu berezian eskerrak eman nahi dizkiet: batetik, Arantza Etxebarria Iturrate gure terminologoa, testuaren euskarazko lehen bertsioan, elkarrekin zuzendu dugun horretan, modu zoragarrian lan egin duena, eta bestetik, Andrés M.ª Urrutia Badiola Deustuko Unibertsitatearen barruan eta kanpoan euskara juridikoarekin zerikusia duen guztiaren benetako suspertzailea,
|
euskarazko
testua gainbegiratu duena. Eskerrak eman nahi dizkiet era berean Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultateko eta Euskal Gaien Institutuko lankide eta lagunei, iruzkinak, iradokizunak eta, une zailetan, bultzada ere eman baitidate eta, nola ez, Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundeari, euskarazko terminologia juridikoaren inguruko lanaren babesaren barruan liburu hau egiteko diru-laguntza eman baitu.
|
|
|
Zoritxarrez, euskaraz gehien erabiltzen diren hitzak (eta, da, ez, ere) motzak dira, beste hizkuntza batzuetan maiz erabiltzen dira, eta, zenbaitetan, laburdura eta akronimoak izan daitezke. Beraz, ez dago hitz magikorik, alegia,
|
euskarazko
testuetan soilik agertuko den eta iragazki gisa erabil daitekeen hitzik. Euskarazko hitz erabiliena eta da.
|
|
|
Euskara estandarraren, nkatze prozedurarekin jarraituz, Jean Etcheparek proposatu zuen sortu berri zegoen
|
euskara
testuetan erabiltzen hastea, hala nola, Gure> Herria> aldizkarian eta erlijio liburuetan; hau da, irakurleria intelektualari zuzenduriko testuetan erabili, herritarrei eskaini baino lehen481 Ados agertu zen La, tte Etcheparerekin erlijiozko testuez baliatzeari zegokionez, azpimarratuz erlijio liburuek eginkizun handia zutela euskal hizkuntza iraunaraztearen alorrean482....
|
|
|
Eskola euskaldundu den eskualdeetan ere, dirudienez, belaunaldi elebidunenhautua ez da euskal prentsaren aldekoa izan. Aleka aleka baizik ez dira sortzeneuskal irakurleak,
|
euskarazko
testu informatibo eta kulturalen aldeko hautua bakanbatzuek besterik ez omen dute egiten. Eta, jakina, itxura batean eskolari eskererdietsitako euskarazko alfabetatze gaitasuna aski eta gehiegi izan lukekultura idatzian aise jarduteko.
|
|
|
Akitanian, Vardulian, Karistian eta, agian, Autrigonian, ordea, euskaldunik bazen. Halaxe adierazten dute, antza, Veleian, hots, karistiarren hiri nagusian, berriki atzeman dituzten
|
euskarazko
testuek.
|
|
|
Bitartean, ordea, Antonio Albizurengana jo zuen Intxaustik, Celestino Solagurenen bidez, aldizkariaren baimenarekikoa Ministerioan bizkortu nahiz. Madrilen bizi zen orduan Solaguren fraide frantziskotarra eta Verdad y Vida aldizkariaren zuzendaria zen; Antonio Albizu, berriz —frantziskotarra izana hori ere—, Direccion General de Prensan egiten zuen lana, eta zentsurarako
|
euskarazko
testuak irakurtzeaz arduratuta zegoen. Solagurenek Intxaustiri idatzitako gutunetako batean() zera dio:
|
|
2008
|
|
|
Lehenbizikoa kalitatearena: lege testuak legeak eta dekretuak batez ere sortzeko prozeduran bertan aintzat hartu behar da testu horrek euskaraz ere egon behar duela eta
|
euskarazko
testuak gutxienez gaztelaniazko kalitate bera izan behar duela.
|
|
|
|
Euskarazko
testuetan hitz osoak bilatzea ez da bide oso zehatza, sarritan hitzetan atzizkiak azaltzen baitira; eta hitzhasierak bakarrik bilatzen baditugu, horrelaxe hasten diren beste hitz luzeagoei dagozkien emaitzak ere azalduko zaizkigu, emaitzen kalitatea zapuztuz. tses euskara. Laster Elhuyarren ingeles euskara ere erabili ahal izango da.
|
|
|
|
Euskarazko
testuetan hitz osoak bilatzea ez da bide oso zehatza, sarritan hitzetan atzizkiak azaltzen baitira; eta hitz hasierak bakarrik bilatzen baditugu, horrelaxe hasten diren beste hitz luzeagoei dagozkien emaitzak ere azalduko zaizkigu, emaitzen kalitatea zapuztuz. Adibidez, ero hitza duten dokumentuak bilatu nahi baditugu, eroari, eroekin, eroengana hitzak dituzten dokumentuak ere detektatu nahi ditugu; konponketa bat litzateke" ero" letrekin hasten diren hitz guztiak detektatzea (ero* bilatzea), baina horrelakoetan erosotasun, erosi, erosten, eroale... hitzen aipamenak dituzten dokumentuak ere jasoko ditugu, eta horrelakorik ez dugu nahi, azken horien erreferentziak agertzen badira, benetan bilatzen ditugunekin nahastatuta agertuko direlako.
|
|
|
Armiarma; Bonaparte Ondarea; Deba Ibarreko Ahotsak; EHU
|
Euskarazko
Testu Biltegia; Eibar.org Materixala; Eibartarren ahotan Eibarko Fonoteka; Euskal Herriko hizkuntz atlasa: ohiko euskal mintzamoldeen antologia; Euskal testuen gordailua; HABE Ikasbil; IVAP Itzulpen Memoriak; Teatro testuak; Zientzia.net.
|
|
|
Interneterako joera horretan sartzea, corpus' kontrolatuak' alde batera utzi gabe, noski. pide batzuen arabera kalitatekotzat jotzen diren
|
euskarazko
testuak aztertzeko, eta horietako euskara ereduzkotzat proposatzeko?
|
|
|
|
Euskarazko
testuaren ezaugarriak
|
|
|
Betiko sistematikari helduta, argitaratze unea arte izan diren azken lege eraldaketak jaso ez ezik,
|
euskarazko
testuan arreta bereziaz aztertu dira Euskaltzaindiaren gomendio eta erabakiak, Justizia Administrazioan gertatu beharreko euskararen normalizazioa eta hizkuntza arauei zor zaien begirunea bide beretik joan daitezen.
|
|
|
Merkataritzako legeria bereziaren
|
euskarazko
testua eta argitaraldi elebiduna Eusko Jaurlaritzaren Justizia Sailaren eta Deustuko Unibertsitatearen Euskal Gaien Institutuaren arteko hitzarmenaren fruitua da. Itzulpena Zuzenbide Fakultatean merkataritzako zuzenbidearen irakasle den Eba Gamindek egin du, Fakultate bereko irakasle diren Andres Urrutia eta Gotzon Loberaren laguntzarekin.
|
|
|
©
|
Euskarazko
testua eta aurkibide analitikoak/ Texto en euskera e índices analíticos: Deustuko Unibertsitatea.
|
|
|
©
|
Euskarazko
testua eta aurkibide analitikoak/ Texto en euskera e índices analíticos: Euskal Autonomia Erkidegoaren Administrazioa.
|
|
|
4 EBBS (Egungo Euskararen Bilketa Sistematikoa), UZEI etengabe aberastuz doan corpusaren izena da, eta XX. men dearen erditik hasita gaurdaino agertu diren
|
euskarazko
testuen bilketa sistematikoa egitea du helburu. (Urkia & Sagarna, 1991).
|
|
|
nalak, ahal duen neurrian, hizkuntzalaritza orokorretik edan eta gero hori guztia kon putazionalki tratagarri izango den modu batean jartzen du. Ahal duen neurrian diogu, izan ere, hizkuntzalaritza konputazionalak corpus> errealen> gainean> (hau da, gure eguneroko jardunean topatzen ditugun
|
euskarazko
testuen gainean) egiten du lan, eta corpus erreal hauek ezagutu eta analizatu ahal izateko beharrezkoa den sistematiza zioaren bila jotzen duenean, behin baino gehiagotan topatzen du agor hizkuntzalari tza orokorraren iturria, askotan baliabide automatikoen eskaerei erantzuteko nahikoa suertatzen ez delarik. Puntu honetan, automatizazio prozesua, hizkuntzalaritza oro korraren lagungarri bihurtzen da, eta fenomeno linguistiko jakin bat definitzerakoan beharrezko diren ezaugarri eta prozedurak, gizakiok gure kabuz beharbada errepara tuko ez genizkienak, argitan jartzen dizkigu.
|
|
|
Eta berdin, osasuna, hirigintza, kirola, turismoa, irakaskuntza, EITB. Esparru horiek guztiak kudeatzeko paper mordoa sortzen du Administrazioak, egungo egunean
|
euskarazko
testu gehienak, dudarik gabe, eta idazki horietako asko eta asko ez dira, teknikoak?, oso, arruntak, baizik:
|
|
|
Hitzaldiaren hasieran esan dugu Euskal Administrazioa dela, gaur egun,
|
euskaraz
testu gehien plazaratzen duena, eta, hortaz, erreferentzia bihurtu zaigu hizkuntz korpusa normalizatzeko prozesuan. Bide horretan, adi egon behar dugu geroak zer ekarriko, eta zuzen eta beldurrik gabe begiratu iraultza digitalari.
|
|
|
Adibidez ere guk Iparraldetik bidali
|
euskarazko
testuak, bakarrik gaztelaniaz agertu ziren, Ritos> rarios> liburu lujosoan. Hau da euskararen ehorzketa.
|
|
|
Hirugarrenik, Euskaltzaindiaren Kongresu honen abagunea aprobetxatuz, orain arte ezezaguna izan den
|
euskarazko
testu bat lehenengoz plazaratu nahi genuke. Testu horren berri Gotzon Iparragirreri esker izan genuen (mila esker hemendik).
|
|
|
Interfazeetako euskara: Interneteko
|
euskarazko
testuen izaeraz
|
|
|
Webgune eleanitz baten kasuan, elementu horien zatikatze eta ordenatzea erdaraz pentsatu bada, eta zatikatze ordenatzea ezin bada berregin,
|
euskaraz
testu zuzen bat ematea oso zaila izango da. Gerta daiteke, gainera, itzultzaileari testu unitate minimoak ematea, testuingururik gabeak:
|
|
|
2 Hiztegi Baturako maileguen zerrenda osotzea. Lan horretarako, Unibertsitate alorrean euskaraz irakasten eta
|
euskarako
testuak prestatzen ari direnekin (UEU, batez ere) harreman estuagoa izatea.
|
|
|
euskara lexikoaren alorreko tresnez hornitzea (baturanzko grafiak, hitz berriak, adiera berriak, termino berriak, ondare lexikaleko hitz galduxeak berreskuratzea eta abar proposatuz). Zorionez, mende honetako euskal testuen corpus estatistikoa ere egin da (EEBS), eta, horri esker, mende honetako testuetan eta, bereziki, euskara batuaren sorreraz gero hainbeste ugaritu diren
|
euskarazko
testuetan erabilitako lexikoaren datuak eskura ditugu. Horiek guztiak horrela eta, esan liteke euskal lexikoa, historikoa zein gaur egungoa, orain dela hogeita bost urte baino askoz hobeto ezagutzen dugula.
|