|
2002
|
|
|
Nafarroako Foruaren Hobekuntza, jakina denez, ez zen bozkatu. Gernikako Estatutuak bere 6 artikuluan, hizkuntza koofizialak jartzen ditu euskara eta gaztelania (Espainiako Konstituzioaren 3 artikuluarekin erkaturik espainiera jakitea derrigorrezkoa bada ere,
|
euskara
erabiltzea eskubidea besterik ez da eta ezin da inor baztertu ez jakiteagatik), 10 artikuluak kulturazdiha rdu eta azkenik, 16.ak irakaskuntzaren eskumenak garatzen ditu.
|
|
2005
|
|
|
Funtsean" gehiengoa ren nahiari men" egiten dion hizkuntza politika paternalista baterako zuhinak ezarri ziren. Lau urte geroago ez da harritzekoa izan hezkuntza ereduen ebaluazioak eman dituen emaitza murritzak izatea, lan munduan lehen pauso herabeak baizik ez agertzea, unibertsitatean oraindik hutsune nabariak izatea, Osakidetza eta Ertzaintzare ki koha rremanetan
|
euskara
erabiltzeko eskubidea murrizturikage rtzea. Hitz batean, instituzioen arteko koordinaziorikgabeko politika, behar besteko baliabideak ez dituena, helburu eta epe lausoak dituena gauzatu da.
|
|
|
BJKNk ez dio erreparatu nahi egun ezarrita dagoen ofizialtasun bikoitzari, eta zeharka bada ere, gaztelania jakiteko derrigortasuna
|
euskara
erabiltzeko eskubidearen gainetik jarri du berriz ere.
|
|
2006
|
|
|
Helegite mordoska pilatu izan zaie epaileei azken urteotan, haiek nahi baino gehiago zalantzarik gabe, eta euskarak behar baino gutxiago ziur asko. Helegite horiek, gehienetan,
|
euskara
erabiltzeko eskubidearekin lotuta joan dira, eta, zehazki, euskara erabiltzeko eskubidea aldarrikatu dute. Helegitegintza horrek, ordea, absurdo batzuk ere sortu ditu.
|
|
|
Helegite mordoska pilatu izan zaie epaileei azken urteotan, haiek nahi baino gehiago zalantzarik gabe, eta euskarak behar baino gutxiago ziur asko. Helegite horiek, gehienetan, euskara erabiltzeko eskubidearekin lotuta joan dira, eta, zehazki,
|
euskara
erabiltzeko eskubidea aldarrikatu dute. Helegitegintza horrek, ordea, absurdo batzuk ere sortu ditu.
|
|
2007
|
|
|
Bada XIII. mendeko auzi agiri bat," Don Morielen fazaña" deritzana, euskara auzigai duena. Han adierazten denetik, Ojacastroko biztanleak mende horretan euskaldunak ziren eta lege aurrean
|
euskara
erabiltzeko eskubidea bermatua zuten. Epaile aurrean euskara egiteko eskubidea aitortzen duen auzi izkribu hori mende horren 30eko hamarkadakoa da, jaun hori Gaztelako merino edo epaile nagusi zen aldikoa.
|
|
|
Oro har, euskal hiztunei
|
euskara
erabiltzeko eskubidea bermatzen ez dieten administrazio publikoetako atal asko daude oraindik, baita atentzio zuzena ematen dutenak ere. Horrek, euskara normaltasunez erabili ahal izatea nabarmen oztopatzeaz gainera, EAEko hiritarren zati handi baten diskriminazio onartezina eragiten du, beren hizkuntza eskubideak ukatzen direlako.
|
|
|
Horrexegatik Behatokia eskubideen urraketak Euskararen telefonoa zerbitzura helarazteko deia egin du.
|
Euskara
erabiltzeko eskubidea ez bazaie errespetatu edo euskara erabiltzeagatik kaltetua izanez gero, 0559 594 949 edo www.euskararentelefonoa.com webgunea balia ditzatela eskatu du.
|
|
2008
|
|
|
Foru lege honen 6 artikuluan" Aitortu egiten da herritar guztiek Administrazio Publikoekiko harremanetan gaztelera nahiz
|
euskara
erabiltzeko eskubidea dutela", hain zuzen, foru lege horrek ezarritako moduan. Horrela, eskubide hori mailakatu egiten da eremuaren arabera (eremu euskalduna, eremu mistoa eta eremu ez euskalduna). a. Erabilpena eremu euskaldunean
|
|
|
Bortzirietako Euskara Mankomunitatearen helburua gizarte bizitzako arlo guztietan euskararen normalkuntza lortzea da, eta herritarrek
|
euskara
erabiltzeko eskubidea babestea. Unibertsitatearen euskalduntzea hagitz gibeleratua dagoela bistan da.
|
|
2009
|
|
|
Halaber, Kartari buruzko Adituen Batzordearen Txostenak, 2008ko abenduaren 11ean argitara emanikoa, Nafarroan Karta aplikatzeari dagokionez zehazki, zera aholkatzen die espainiar agintariei: " marko juridikoa aldatzea, argi gera dadin, arlo judizial penaleko, zibileko eta administratiboko Nafarroako agintariek, alderdi batek hala eskatuta, prozesu judizialak euskaraz burutuko dituztela; akusatuari
|
euskara
erabiltzeko eskubidea formalki bermatzea, gaztelera menperatu arren; behar adina neurri hartzea, Kartako 9 art.dela eta, espainiar Gobernuak hartutako konpromisoekin bat, zera bermatzeko: hala dagokionean, prozesuetako alderdiei informatuko zaiela Nafarroako agintariek prozesuak euskaraz burutzeko daukaten betebeharrari buruz, alderdietako batek hala eskatuz gero; behar adina neurri hartzea, Nafarroako auzitegietan euskara lan hizkuntza bezala erabil dezaketen Justizia Administrazioko langile kopurua maila guztietan areagotzeko, eta bereziki, epaile nahiz fiskal kopurua handitzeko; Nafarroako Justizia Administrazioko langileei zein abokatuei zuzendutako heziketa programak ezartzea18.
|
|
|
Espainiako Konstituzioak berak ere" gaztelania ezagutzeko obligazio" formala ezartzen du, ez ordea erabiltzekoa, nahiz eta konstituzio aurreko jarreretara itzuli eta bestelakorik esan ohi duen gaztelania ez beste hizkuntzak basamorturik lehorrenera kondenatu nahiko lituzkeen antipluralista ugarik. Euskararen Legeak ere zernahi jardueratan
|
euskara
erabiltzeko eskubidea aitortzen dio herritarrari, baina ez du eskubide horiei loturiko obligaziorik ezartzen eremu pribaturako. Horregatik dira ohikoak, indarberritze prozesuan diren gainerako hizkuntza gehienen kasuan bezalatsu euskarari dagokionez ere, esparru pribatuan erabilera bultzatzeko sustapen politikak, hain zuzen ere diru-laguntza, sari edo kalitate ziurtagiri bidez gauzatzen diren sustapen politikak.
|
|
|
Jadanik esan dugunez, euskararen ofizialtasunaren ondorioek esparru publikoarekin dute lotura nagusia, baina ez bakarra. Izan ere, Euskararen Legeak berak irekitzen baitu bidea eremu pribatuan ere euskararen sustapen politikak garatzeko, eta lege horrek berak aitortzen baitie herritarrei
|
euskara
erabiltzeko eskubidea lan munduan bezala aisialdian edo kiroletan, eta edonolako elkartetan bezala jarduera politiko, kultural, sindikal, erlijioso eta komertzialetan. Eskubide horiek bermatu beharrean dira herri aginteak, eta bistan da aipaturiko jarduerok eremu pribatuan gauzatzen direla.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan lau dira kontsumitzaileek eremu pribatuan dituzten hizkuntza eskubideen aitortza eta bermeari buruzko lege arauak [47]. Autonomia Estatutuak, euskara gaztelaniarekin batera Euskadiko hizkuntza ofizialtzat deklaratzeaz gain, herritarrei
|
euskara
erabiltzeko eskubidea aitortzen die, herri aginteen bizkar uzten duelarik eskubide hori bermatzeko neurriak hartzea. Gero Euskararen Legea dator, herritarren hizkuntza eskubideak finkatzearekin batera, herritarrei aitorturiko hizkuntza eskubideak bermatzeko nahiz euskararen erabilera normalizatzeko helburuarekin herri aginteek hartu behar dituzten neurriak jasotzen dituen legea.
|
|
2012
|
|
|
|
Euskara
erabiltzeko eskubidea onartzen zaie nafar batzuei, beraz, halanola hezkuntzan, komunikabideetan, osasun zerbitzuetan, garraio eta bidesegurtasunean, foru polizian, gizarte zerbitzuetan, eta abarretan. Baina, lantzekedaude, EAEn ez bezala, kontsumitzaileen edo erabiltzaileen hizkuntza eskubideaketa justizia administrazioaren esparruko eskubideak bermatuko dituzten araudiak (Bilbao eta Casares 2010:
|
|
2013
|
|
|
Euskarak ez du ofizialtasunik Nafarroako Erriberan, 1985ean, Euskararen Legeak Nafarroa hiru hizkuntza eremutan banatu zuenetik. Beraz, erriberatarrek ez dute aukerarik ikastetxe publikoetan euskara ikasteko, eta Administrazioan ere ez dute
|
euskara
erabiltzeko eskubiderik.
|
|
2014
|
|
|
Euskaraz mintzatzeko, administrazioari zuzendu eta administrazioak zerbitzuen errezibitzeko euskal hiztunek dituzten eskubideak babesten ditu, arlo publikoa nola pribatua besarkatuz. Herritarrei
|
euskara
erabiltzeko eskubidea ez zaielarik errespetatua izan, Euskararen Telefonoa ezarri dute plantan, kexen biltzeko: 05 59 59 49 48ra deituz ala www.behatokia.org helbidean klisk eginez.
|
|
2015
|
|
|
Zeberioko Udalak hitzarmen bat sinatu dau Hizkuntza Eskubideen Behatokiagaz zeberioztarren hizkuntza eskubideak bermatze aldera. Aurretik irakurteko aukera izan dozuen lez, herritarrok udalagaz, Aldundiagaz, autobusean, medikuarenean, finantza erakundeetan... leku guztietan
|
euskerea
erabilteko eskubidea aitortua izan arren, gaur dala eguna hori beteten ez dana. [...] Hitzarmen horren bidez udalak herritarrak animau gura gaitu euskerea erabili ezin dogunean herriko udal lokal desbardinaten egongo diran buzoietan kejak sartzera.
|
|
2016
|
|
|
Euskara mespretxatzen duen pasarte batean, Auzitegia oinarritzen da LABek euskarari toki inportantea emateko borondatean eta bere webgune elebidunean sindikatuaren" izaera erregionalista" ondorioztatzeko eta beraz ondoko hauteskundeetan ezin dela aurkeztu deliberatzeko. Maila orokorrago batean, pasarte hori lan munduan
|
euskara
erabiltzeko eskubidearen kontrako eraso zuzena da, eraso hori azken urtetan lortu aitzinamenduen kontra doalarik: nola da posible hau Euskararen Erakunde Publikoak euskararen erabilera eragile sozialetan 2006tik bultzatzen duelarik eta lurralde hizkuntzak 2008tik frantses Konstituzioan sartuak direlarik Frantziako ondare gisa?
|
|
2018
|
|
|
Osasun arretaren hartzaileek
|
euskara
erabiltzeko eskubidea dute administrazioarekin EAEn ofizialak diren bi hizkuntzetako edozeinekin komunikatzeko eskubidea dutelako baina, batez ere, osasun sistema publikoan tratu berdintasunerako eskubidea dutelako. Ildo horretatik, lehentasunezko mailak ezar daitezke mota desberdinetako pazienteen artean.
|
|
|
Hori dela eta, administrazioak behar besteko neurriak hartu behar ditu euskara funtsezko eta lehentasunezko hizkuntza bihurtzeko, eta hori agertu behar da estatus berrian. EAEko biztanle guztiek
|
euskara
erabiltzeko eskubidea eta ezagutzeko betebeharra izan behar dute (Espainiako Estatuan gaztelaniari ematen zaion tratamendu bera) eta administrazioak hori bermatzeko jarri beharreko baliabide guztiak jarri ditu. Gaur egungo sasi elebitasunetik harago joateko tresna izan behar du estatus berriak.4 Euskal estatus berriaren erakundeak:
|
|
2021
|
|
|
Bertan, Letoniako historia eta kultura ezagutzea ezinbesteko baldintza da herriarekiko lotura juridikoa eskuratzeko. Euskaldunok espainola edo frantsesa jakiteko behartuta gaude, eta egoera onenean,
|
euskara
erabiltzeko eskubidea daukagu (botere kolonialen nahien arabera). Katalunian, estaturik ez izan arren, hizkuntz kuotak arlo ezberdinetan ezarri dituzte katalanera normaltze aldera.
|
|
2022
|
|
|
Emakumeok* erasoak jasaten ditugunean, horri lotutako zerbitzu publikoetan ez dugu
|
euskara
erabiltzeko eskubidea behar bezala bermatua, horrek gure integritatean ere izan dezakeen kaltea kontuan hartzen ez delarik.
|
|
2023
|
|
|
Aranburu: «Gazte mugimendua ez da
|
euskara
erabiltzeko eskubidearen aldeko borrokan ardaztua egon, beti izan da zehar lerro bat; hor eremu gehiago falta zaizkigu». Ibarburu bat dator:
|
|
|
Elkartea irailaren 14an aurkeztekoak ziren, baina, Konstituzionaleko epaiak bultzatuta, elkartearen lehen protesta agerraldira deitu zuten atzo arratsean, udaletxe aurreko plazan. Erabakia oso larritzat jo dute,
|
euskara
erabiltzeko eskubidea ez ezik, ofizialtasuna ere auzitan jartzen duelako. Euskara egoera oso zaurgarrian dagoela iritzi diote Zirika kultur elkarteko kideek, eta, egoera zaurgarrian daudenak babestu behar direnez, euskara ere babestu beharra aldarrikatu zuten, aitzitik, «badirudielako hemen babestuta dagoen hizkuntza bakarra gaztelania dela», agerraldian salatu zutenez.
|
|
|
«Ezin da esan herritarrek Orkoiengo Udalarekin
|
euskara
erabiltzeko eskubidea dutela, gero hori bermatzeko neurri eraginkorrik ezartzen ez bada».
|
|
|
Testu berrian jasotakoa gaitzetsi du: «Ezin da esan herritarrek Orkoiengo Udalarekin
|
euskara
erabiltzeko eskubidea dutela, gero hori bermatzeko neurri eraginkorrik ezartzen ez bada».
|