|
2000
|
|
|
Ez ziren laborariak.
|
Euskaraz
idatzi zioten elkarri. Dokumentazio osoan euskaraz agertu den gauza bakarra eta gainera tokiz kanpo zegoen.
|
|
|
Badirudi ordea, ekonomikoki ez duela esfortzurik eskatzen: " Fagor bezalako enpresa batentzat argibideak
|
euskaraz
idazteak bakarrik fotolito bat gehiago egitea esan nahiko luke. Besteetan, etiketa bat diseinatzeak, euskaraz edo gaztelaniaz, berdin balio du".
|
|
|
kanpotik idazten zuen. Nik New York en bizi,
|
euskaraz
idatzi eta hemengo historiari buruz idazteko aukera banu, jakinda gainera nire liburua mundu guztian argitaratuko zidatela, beste modu batera idatziko nuke.
|
|
|
|
Euskaraz
idazten hasten denak zenbateraino egiten du konpromiso baten baitan, militantziaz?
|
|
|
Baina hori, seguruenik, garai batean nabarmenagoa zen. Igorrek eta nik ez dugu egundoko operazio mentala egin behar izan gazteleraz edo
|
euskaraz
idaztea erabakitzeko orduan. Modu naturalean gertatu da.
|
|
|
Batasuna noski ez da Euskaltzaindiak egin dezakean gauza, eta are gutxiago bat batean egin dezakeana. Batasun hori,
|
euskara
idatziaren batasunaz mintzatu geranez gero, euskal idazle eta irakasleen eskuetan dago, Euskaltzaindia gidari eta laguntzaile dutelarik. Arantzazun izan diren eta ez diren euskaltzaleak argibide bat izan dezaten, Euskaltzaindiak geroago eta astiroago argitaratuko dituen erabaki eta lanen aurrerapena agertu nahi du orain.
|
|
|
Ikusi genuen literatura euskaraz egitea bazegoela, ordura arte ez dakit pentsatzen genuenik ere! Eredu horri begira sartu nintzen
|
euskaraz
idazte kontuetan. Euskal kultura gauza txikia da, baina zenbait jende ere harrapatzen du.
|
|
|
Komunikabideetan agertu nahi ez izatea estrategia komertzial bat dela leporatuko liokete Marias edo Salingerri, eta gainera, halaxe funtziona lezake haien kasuan. Ordea
|
euskaraz
idatzita, ez jarrera bat eta ez bestea izanen lirateke komertzialki oso aintzakotzat hartuak. Gure borondatearen kontra agian, baina herri honetako biztanleen %95arentzat beti izanen gara Salinger.
|
|
|
Komunikabideetan agertu nahi ez izatea estrategia komertzial bat dela leporatuko liokete Marias edo Salingerri, eta gainera, halaxe funtziona lezake haien kasuan. Ordea
|
euskaraz
idatzita, ez jarrera bat eta ez bestea izanen lirateke komertzialki oso aintzakotzat hartuak. Gure borondatearen kontra agian, baina herri honetako biztanleen %95arentzat beti izanen gara Salinger.
|
|
|
Geletan, jolasgaraian, jantokian, bulegoko partaide nahiz gurasoen artean. Ikasleek darabiltzaten
|
euskara
idatzia eta ahozkoa ezagutzea ere funtsezkoa zaigu eremu bakoitzean dauden beharren araberako plangintza bat abian jartzeko".
|
|
|
hizkuntza kultua, periodo luzeetakoa, mailegu anitz darabiltzana, zehaztasun lexikal eta sintaktikoaren onetan, euskara batuaren arauak betez nolanahi ere. Efektua bitxi samarra da, aitortu behar dut, baina gutxi gorabehera horrelatsu imajina liteke izango litekeela
|
euskara
idatzia Joanes Leizarragaren bideak aurrera egin balu.
|
|
|
Egile berak agertzen digunez, XV. mendearen azken aldera agertzen omen da notario protokoloren bat edo beste, epaiketako lekukoen hitzak
|
euskaraz
idatzirik; aldiz, herri askotan batzarrak euskaraz zein nafar erromantzez egiten omen ziren, baina agiriak idatziz jasotzea bigarren horretan egiten zuten. Hala dakar El esfuerzo bélico de Navarra en el siglo XVI (1981) liburuaren 218 orrialdeetan.
|
|
|
Baina bere herriaren alde gizontasunez begiak itzarririk adi egon nahi dutenei, Arturo Campionen Navarra en su vida histórica (1929) eta El Genio de Navarra (1936) deritzen liburuen berrirakurketa komeni zaie. Gainera, gogoan izan Campion zenak Lingua Navarrorum eredugarri hura har eta, ikasi ez ezik,
|
euskaraz
idazteari ere eman ziola.
|
|
|
Bai atal batean eta bai bestean ere, nahiz gizarte gaiak izan, nahiz iritzi gaiak izan, euskararen ingurukoak dira, batez ere, argia euskaraz ikustenduten horiek. Euskarak metahizkuntza funtziorik nabarmena du Diario Vascon.Bestalde, euskarari buruzkoak ez diren
|
euskaraz
idatzitako artikuluek Euskal Herriadute jomuga. Euskaratik eta Euskal Herritik at, euskaraz ez da deus ezer argitaratzenegunkari donostiarrean.
|
|
|
Euskaraz argitaratzen diren apurhoriek, bestalde, beti dute zerikusi zuzena Euskal Herriarekin. Gure laginean, behinere ez dugu
|
aurkitu
euskaraz idatzitako testurik, Euskal Herriaren mugaz haragokogaia edo pertsonaia duenik. Beraz, euskaraz idatzitako albisteek lotura zuzena duteEuskal Herriarekin.
|
|
|
Gure laginean, behinere ez dugu aurkitu euskaraz idatzitako testurik, Euskal Herriaren mugaz haragokogaia edo pertsonaia duenik. Beraz,
|
euskaraz
idatzitako albisteek lotura zuzena duteEuskal Herriarekin.
|
|
|
Pirinio Atlantikoak izenekoan. Gaieigagozkielarik,
|
euskaraz
idatzitako artikulu gehienak kulturari buruzkoak dira etaEuskal Herriarekin dute zerikusi zuzena, lotura eta eragina ia ia soilik berton dutelarik.Pertsonaiei gagozkiela, euskaraz kultura mundukoek dihardute, ia modu esklusiboan.Hona hemen gure laginean agertu diren hiru itemen deskribapena.
|
|
|
Gaur egun hauekkontraesan batean murgildurik daude: batetik ikasketa guztiak, edo ia guztiak, euskaraz burutzeko eskaintza dute, baina
|
euskaraz
idatzitako bibliografia osomurritza da. Honetan pentsatuta, psikoterapia arloaz eta bertan biltzen direnjarduera ezberdinei buruzko informazio sakon eta espezializatua eskaintzea izan dagure nahia.
|
|
|
Modulu honek interpretatu egin behar ditu testu batean ager daitezkeen karaktereguztiak, irakurgarri egin ahal izateko.
|
Euskara
idatziaren informazio iturri garrantzitsugisara, Euskaltzaindiaren arauez gain,. Euskaldunon Egunkaria, erabili da eta beronen. Estilo Liburua?, gidoiak, komatxoak eta hauen moduko ikur berezien erabileran segitzen diren irizpideak ezagutzeko.
|
|
|
XX. mendearen bukaeran euskarak urrats nabarmenak eman ditu; irakaskuntzanegindako lan eskergari komunikabideena ere lotu zaio; honela, badugu euskaraz ari denirrati telebista,
|
euskaraz
idatzia dagoen egunkaria (noizko astelehenetan ere bai?) etaaurki, agian, zinema aretoetan euskarara bikoizturiko filmak ikusi ditugu.Administrazioan ere lehen urratsak ematen hasiak gara, UEMA lekuko bikaina delarik.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion. Erakunde publikoek izan lukete zeresana arlo honetan, batez ere
|
euskaraz
idatzi eta egiten dela kontuan harturik.
|
|
|
Harrigarria litzateke ez nabarmentzea. Bestalde,
|
euskaraz
idaztea ez da traumatikoa. Ikastolakumeak dira 30 urtetik beherako gehienak.
|
|
|
Bestela esan, Unamunok ez zekien euskara behar bezain ongi. Baina haren akatsak eta hutsuneak ez ziren larriagoak, adibidez, Sabino Aranarenak baino, beronek
|
euskaraz
idatzi zituen lantxo urriak irakurri dituenak aitor dezakeenez.
|
|
|
Koldo Izagirrek bere liburu batean zioen legez, herri honetan hiltzen denaz gain, hiltzen duenaz aparte izan behar du beste zerbaitek. Igoal nazi uniformea jantzita
|
euskaraz
idazten zuen haren istorioa eta pistola eraman zuen neska erahila harena filmatuko dituena, bien argazkiak ameto egingo dituena. Igoal...
|
|
|
Gutuna jasotze hutsa harrigarria zen, Margaren berririk ez nuela 23 urte zirelako eta ez nuelako uste gehiago sekula izango nuenik ere. Biziki harritu ninduen gutuna
|
euskaraz
idatzia zegoela ikusteak ere, ezagutu nuenean Margak ez baitzekien euskaraz. Marga Lanestosakoa zen baina, nik bezala, oporrak Zeanurin ematen zituen, gurasoekin.
|
|
|
Gutuna jasotzea eta gutuna
|
euskaraz
idatzia izatea oso kontu harrigarriak baziren ere, Margak gutunean esaten zidana zen harrigarriena, horixe izan zen barrua indarrik handienez inarrosi zidana:
|
|
|
Nahaste hartan, besteak baino meheago zen egunkari bati erreparatu zion bat batean, harrituta:
|
euskaraz
idatziak zituen azaleko testu guztiak! Eta... bere argazkia ez zen ba azalaren goialde hartako eskuineko bazterrean zegoena!
|
|
|
Harritu eta hunkitu egin zen berriro, Gernikan Egunkaria ko azalean bere argazkia ikustean bezala. Liburu dendako erakusleihoetan erdarazko liburuak ziren nagusi, baina
|
euskaraz
idatzitako batzuk ere ageri ziren bazter batean. Ez zen haatik barrura sartzen ausartu, ezagutuko ote zuten beldur.
|
|
2001
|
|
|
Eleberriak: " Zergatik panpox" (1979 Emakume batek
|
euskaraz
idatzi duen lehen nobela, Xabier Elorriagak zinera eramana);" Aspaldian espero zaitudalako ez nago sekula bakarrik" (1983);" Saturno" (1987);" Aurten aldatuko da nire bizitza" (1992);" Koaderno gorria" (1998).
|
|
|
Eta hain zuzen
|
euskaraz
idazten dugun gehien gehientsuenok dauzkagun zalantza horiei erremedio ematera datoz Xabier Alberdi EHUko Euskal Filologia Saileko irakasleak eta Ibon Sarasolak, unibertsitate bereko katedradun eta euskaltzainak, egun erabili ohi den euskara estandar idatziaren gainean egin dituzten gogoeta, kritika eta zuzenketa proposamenak.
|
|
|
Berdin zitzaigun biltzen ginen gazteak EAEkoak, Nafarroakoak, Venezuelakoak edota Afganistangoak ginen.
|
Euskaraz
idaztea zen baldintza bakarra.
|
|
|
Guztiarekin ere, konpromisoak, lehen esan bezala, ez zuen garaian irakurterraz eta euskararen onerako gerta zitezkeen nobelen argitalpena ekarri. Konpromisoa
|
euskaraz
idaztearekin soilik lotuta egonik, ordura artean indarrean zeuden modaz pasatako eredu literario zaharkituak baztertu zituzten. Hurrengo etenaldia Pott() bandakoek egin zuten.
|
|
|
Arazoa itxuraz sinplea zen: erabilera horren atzean egileak" egiazkotasun" efektua bilatzen zuen ala ez, hori onartzeak ekar zitzakeen ondorio guztiekin (hau da," egiaren" eta" errealitatearen" izenean zilegi zen ala ez
|
euskaraz
idatzitako nobela moderno eta urbanoa).
|
|
|
Hori dela-eta, garaiko egoera eta gabeziek bultzatuta ekingo dio Saizarbitoriak idazteari. Egileak berak behin eta berriro adierazi duenez," akzidentez" hasi zen
|
euskaraz
idazten, bere garaiko euskal literaturaren pobreziak eta beharrak gaurkotzeko asmoz.
|
|
|
1 Lehendabiko iturria
|
euskara
idatziko tradizioarena izan nuen, jakina. Biubide baliatu nituen batez ere:
|
|
|
Egileak berak behin eta berriro adierazi duenez,, akzidentez? hasi zen
|
euskaraz
idazten, bere garaiko euskal literaturaren pobreziaketa beharrak gaurkotzeko asmoz.
|
|
|
bat izan da, kazetaritza, ikerketa edo irakaskuntzaren alorrean finkatuartean (askorentzat diot, ez guztientzat). Gero,
|
euskaraz
idazten duen emaztearenlekuaz xehetasunak eskatzen hastean, norberak sendi dezake literaturaren baitakoemaztearekiko eraikuntza osoaren zulo beltz handiaren aurkitzeko edo harekinbekoz bekoz suertatzeko arriskua dagoela. Eta Euskal Herrian, besteetan bezala, gai horietan zalantzak ez dira erraz argitzen, dirudienez.
|
|
|
Emazte idazleen obrak literatur munduan berma daitezke halatan irakurleriafinkatzen baldin bada, edo duten ber. Une honetan, Lafitteren testuaren etsenpluanbezala, merkatu, maskulinizatuak? manatzen baitu,
|
euskaraz
idazten duten emazteek nahikoa hertsirik daukate bidea. Noski, Parisen Noblecourt edo Darrieusecq enmanerako marketing operazio arrakastatsuak kausitzen dira hemen ere, duelagutxi, Elkarren eskutik Iturbe eta Osororentzat egin zen bezala; hauen kasuan, ordea, nehoiz ezin jakin arrakastaren zioa argitaletxearen bultzadaren edo idazkiaren kalitatearen ondoriozkoa den!
|
|
|
Dirudienez, self made womanik ez da euskal literaturaren eremuan. Agian, filologia ikasten zuten gazteen artean sorturiko aldizkariek, behialako anaiek edoosabek plantatzen zuten
|
euskaraz
idazterako zurkaizgo morala osatu zutenlarrogeiko urteetan. Kandela (Gazteiz), Ttuttua (Bilbo), Susa (Donostia), Korrok (Iruñea) eta Maiatz (Baiona) aldizkarietan biltzen ziren, ahantzi gabe hurbilagoadugun Lubaki banda?
|
|
|
Tere Iraztortza, MirenAgur Meabe, Ana Urkiza, Lurdes Unzueta, Laura Mintegi, Maribi Unamuno, Itxaro Borda, Maddi Pelot, Aurelia Arkotxa, Maripi Solbes, Gema Lasarte, ArantxaHirigoien, erantsiz kazetaritzara edo irakaskuntzara bideratu diren beste hainbat.Literatur sorkuntzarako taldeak ziren aldizkarietan, emazte idazleek autoestimualantzen zuten literaturarekin batera edo literaturaren bidez, gainera, fenomenoarenaipatzeko mahai inguruak, eztabaidak eta erakusketak antolatzen zirela. Orduan,
|
euskaraz
idatzi zuten emazteen historiaren errekuperatzen hasi ginen, azpimarratuzezen euskaraz ezagutzen dugun lehen kobla idatziak Milia Lasturren auhenenlekukotasunez eskainiak izan zirela. Halatan, asko mintzatu zen denbora haietanemazte literaturaz, baina ez genuen aldizkarietan zein mahai inguruetan agerturikotestuen bilduma finkorik egin.
|
|
|
‘Ezkutatzeko ditudan paperak hire logela horretan gordetzen ditiat. Behin, lagun batek
|
euskaraz
idatzitako orri bat harrapatu zidaan ustekabean. Galdetu zidaan, Ze hizkuntza da ba hau?
|
|
|
‘Ostia,
|
euskaraz
idazten dakien neska bat ibili da gizonezkoen komunean! ’ esan nuen besaulkira itzultzean.
|
|
|
Aurren aurrenik, ez da egia horrelako anarkiarik zegoenik Gipuzkoako literaturan: literaturan diot,
|
euskara
idatziaz ari garenez gero. Berrizaleak ezeri begiratu gabe aldaketan hasi arte, ez zen hemen bi forma baizik irakurtzen:
|
|
|
Hizkuntzaren legeak eta ereduak, bide zuzenetik ibiliko bagara, ez du egon gure baitan, nahierara alda dezagun, gugandik kanpo eta gure gainetik baizik. Izkribu euskararen,
|
euskara
idatziaren ohiturak eta usadioak ongi finkatuak eta mugatuak zeuden punturik gehienetan, euskalki bakoitzaren barrenean behintzat, eta aski jokabide argia dugu haiei amore ematea, haiei lotzea eta obeditzea. Aho hizkuntzan ez dugu batasunerako biderik idoroko, bereizkuntzarako baino, bestearen aldean askozaz ere aldakorragoa eta desberdinagoa dugunez gero.
|
|
|
Nik azaldua dut dagoeneko neure iritzia: hangoa edo hemengoa izan,
|
euskaraz
idatzi  behar du, eta euskaraz idazten ez badu, berdin da alde honetatik hangoa nahiz hemengoa izatea.
|
|
|
Nik azaldua dut dagoeneko neure iritzia: hangoa edo hemengoa izan, euskaraz idatzi  behar du, eta
|
euskaraz
idazten ez badu, berdin da alde honetatik hangoa nahiz hemengoa izatea.
|
|
|
Ez dut uste alde horretatik behintzat inolako eztabaidarik izango denik; guztiok ontzat hartuko dugu, agian, euskal idazle
|
euskaraz
idazten duen idazlea dela eta euskal literatura euskaraz agertu eta mintzatu den literatura; nolanahi ere norbaitek kontrako arrazoirik baldin balu, ni gertu nago arrazoi horiek entzuteko, bai hitzalditxo honen bukaeran bai, nahiago badu, hitzaldi honen tartean bertan, gerorako utzi gabe.
|
|
|
Nik baietz esango nuke, uste dut horrelako liburuak egiten dituzten gehienek sartzen dutela, nahiz bere leku berezia literaturaren historiatik kanpora izan, eta antzeko liburuak edozein literaturatan eta edozein hiz  kuntzatan aurki daitezke. Momentuan momentuko eta beste mugaketatan sartu gabe oraingoz (etorriko baita garaia hori egiteko) hemen hartuko dugu euskal literatura bezala, arrazoi berezirik ez baldin bada,
|
euskaraz
idatzirik agertzen den guztia edo gehiena behintzat, eta nahiz idatzirik ez egon, euskaraz esan diren gauza franko. Honetaz uste dut beste momentu batean mintzatu behar genukeela, baina badakizue badela literatura idatziaren aldamenean edozein hizkuntzatan aho literatura deritzana, ahotik belarrira dabilena, eta aho literatura horrek zenbait literaturatan, direnak direlako, garrantzi eta pisu gehiago duela bestetan baino.
|
|
|
|
Euskaraz
idazteak baditu alde gaitz nabarmenak, hala nola maizegi txinoz mintzatzea (txinorik gabe) dirudiela, eta zirika ari arren ez dela inor asko konturatzen, batez ere ez dela konturatzen konturatu behar lukeena bera. Bada lerro hauetan nahikoa ziri aspaldiko adiskide dudan Pepe  Berruezori, garai hartan El Diario Vascon idazten zuenari, zuzenduak.
|
|
|
Ez  bailuke inork euskaraz ikasiko bere lanak irakurtzearren. Zer erakutsiko luke, gainera,
|
euskaraz
idatziaz. Gauza dela euskara, alegia, horrelako gaiak adierazteko?
|
|
|
Badirudi, halaz guztiz, ez gabiltzala zubigintzan. Pentsatzeko da, frankorenak irakurri ondoan, ez dela
|
euskara
idatzian (gehi orain zenbait hizketa bide) etendurarik izan egungo eguneraino. Ez da horrela, beharbada, baina badirudi lehenagokorik ez dugula usnatu ere gogo:
|
|
|
Nekerik gabe ager daiteke zer nahi izan zuen Larramendik euskarari,
|
euskara
idatziari, buruz. Euskarak burua jasoko bazuen, bere lagunak idatzi zuen bezala, premiazko iruditzen zitzaion, gure alde honetan batez ere, artean ez bezalako euskal prosa erabiltzea:
|
|
|
9 Ohar bedi irakurlea, liburu honetan zehar, gaur egungo euskara batuan ezarria dagoelako, euskara hitza agertzen bada ere, jatorrizko testuan (1970ekoan) artean
|
euskera
idatzi zuela Mitxelenak. Kasu honetan bakarrik, eta intentzio garbiz idatzi zuen euskaraz eta letra etzanez.
|
|
|
Hauxe esango dut aurrenik, niretzat argi eta garbi dagoenez gero: biziro alaitzen nau, besteri besterik iruditzen bazaio ere2, liburu hori
|
euskaraz
idatzia ikusteak, bizi bizirik dugulako seinalea baita. Bizirik badago, gaurkoa bada, egungo eguneko arazoak, gogoetak, kezkak eta nahigabeak behar ditu adierazi; gaurko edertasunez jantzi nahi badu, gaurko lokatzetan du zikindu.
|
|
|
" Berez behar Billabonakoa", esan ohi den bezala, eta" nor bere zoroak darabil". Sail horretan eta bestetan, gorengo mailan ala behekoan, badugu zeregin aski
|
euskaraz
idatzi nahi dugunok. Gaia, bada, aukera beza nork bere gogara eta oldera, dena den bere lana probetxugarri izan daitekeelakoan.
|
|
|
Nahiz eta
|
euskaraz
idatzi den guztia (eta esan edo kantatu den franko) euskal literaturan sartzen dugun, hemen sartzera goazen gisa, ezin uka lezake gauzen berri dakien edozein guretarrek maizago topatzen dugula behealdeetan narraska gaindegietan hegaka baino. Urria dugu, arras berankorra izateaz gainera; exkax xamarra ere bai, hitz lotsagarri honetaz balia banaiteke.
|
|
|
Eta, hau dela eta, darabilgun hariari zeharka baizik ez dagokion oharren bat bitartekatu nahi nuke, urrutirago baino lehen. Ez digute, erabat esa  nik,
|
euskaraz
idaztea debekatu, are gutxiago irakurtzea: badakit ez dutela esana ontzat hartuko euskaltzale askok, beharbada gehienok.
|
|
|
Eta zer esan Euskal Erriaz eta horren gisakoez ia mende erdi batez
|
euskara
idatziaren bidean gidari izan zirenez. Zer, iturburu garbi duten Larramendiz?
|
|
|
Arrazoibidea honela ikusten dut: a) zenbait (gazte edo) ari dira gure artean inon sor daitezkeen barrabaskeriak idazten; b) zenbait horiek
|
euskaraz
idazten dituzte barrabaskeriak; c) munduaren azken fina hurbil ez badago, izango dira gazteagoren batzuk oraingoen ondorengo; d) gazteago horiek, beharbada eta Jaunak nahi badu, hobeak izango dira, hots, ez gurasoak bezain aldrebeskerietara emanak; e) gazteago horiek euskaraz jakingo dute, gurasoenak irakurtzeko lain, behintzat. Ergo, f) gazteago horiek gorroto izango dituzte gurasoak (hori gaitz erdi litzateke) eta, bidenabar, gorroto izango dute gurasoek erabili duten hizkuntza.
|
|
|
Eztabaida horren nondik norakoak laburbilduz hasiko naiz. Lehenengo artikuluan Pruden Gartziak (Euskaltzaindiko Azkue Bibliotekako zuzendariak) Lur Entziklopedia Tematikoan argitaratutako Euskal Herria ren Historiaribu ruzko liburukia kritikatzen zuen, besteak beste, bere atalak gaztelaniaz idatzi eta itzuli izan zirelako, zuzenean
|
euskaraz
idatzi ordez. Nagusiki unibertsitateko irakasleez osatutako egileen artean (40 bat), ordea, bazegoen euskaldunik, baina horiek ere lana erdaraz egin zuten, eta gero argitaletxeak itzuli; bestalde, ez dirudi euskaraz zekien historialaririk izan zenik atal horiek berrikusteko, itzulpenean akats nabarmengarri batzuk aurki baitaitezke.
|
|
|
Are gehiago: jakin badakit egileren batek ea zegokion zatia
|
euskaraz
idatzi ahal zuen galdetzean, gaztelaniaz egin behar zuela erantzun zitzaiola. Eta, bai, aukera galdu bat da, euskara eta historialaritza uztartzen saiatu diren profesionalek ez dutelako ikasi eta landu duten guztia Lur Entziklopediaren eta, horren bitartez, gizartearen esku uzteko aukera izan, terminologia zientifikoaren arloari dagokionez, batez ere.
|
|
|
Gure beste administrazio batean gertatzen ari denak askoz ere gehiago kezkatzen nau, eta hasiera batean Jesus Laguna kontseilaria gizon irekia zela ziotenak inolako esperantzarik gabe gelditu direla argi dago. Eskola liburuak itzultzeari ekin dio Nafarroako Gobernuak,
|
euskaraz
idatzitakoek ez omen dituzte eta Sanzen mutilek eskatzen dituzten baldintzak betetzen. Merke atera zaizkie gainera itzulpenak Laguna eta Pegenauteri (hain gutxi kobratzen al dute itzultzaileek?), eta zaila da, benetan, ankerkeria honetatik ondorio itxaropentsu txikiena ere aurkitzea.
|
|
|
, hitzekin ez, obrekin erakusten du euskaraintegrazio fa ktore dela. Ulertezina gertatzen zaie batzueierdal jatorrizko deituradunek
|
euskaraz
idazten ikustea. Nola liteke hauek euskara ikasi izana?
|
|
|
Euskarak atzera egin duen bakoitzean, gizartearen mugimendu natural edo hautu kulturalak ez baino erabaki politikoak izan dira benetako eragileak, eta kasu honetan ere tresnarik eraginkorrenetakoa erabiltzen jakin dute" Del Burgo’s boys" hauek. Ez dago jada
|
euskaraz
idatzitako kartelikUnibertsitate eta Hizkuntza Politikarako zuzendaritzan; hainbat eta hainbat inprimaki gaztelania hutsez eginak daude dagoeneko; euskararen presentziak galdu du dagoeneko hainbeste kostatako eremuaren zati bat behintzat.
|
|
|
–Inteligentzia artifiziala hain hedatua den Mars planetara eroan nazazu. Dagoeneko Marseko
|
euskaraz
idazten dudala badakizu. Hemen ezin dut gehiago.
|
|
|
Bai?
|
Euskaraz
idazten ari zaren nobelari, menturaz? –ironizatu zuen– Oso ona, oso ona Ministroari abisua ematearen kontura antolatu duzun engainu hori...
|
|
2002
|
|
|
«(...) Oso egoera absurdoan gaude. Ez badago nahiko irakurle, zein da
|
euskaraz
idazteko arrazoia? (...) Konturatzen zarenean idazteko hautatu duzun hizkuntza horren eznahikotasunaz, benetan sentitzen da absurdoa, haserre pixka bat, beldur pixka bat eta' merezi al du' galdera sortzen da.
|
|
|
Alde musikalari garrantzi gehiago ematen badiozu, beharbada bai. Baina hori ez da nire kasua, hortaz,
|
euskaraz
idazten hasi nintzen. Abesti multzo nahiko dezentea bildu nuen eta grabatzera sartu nintzen.
|
|
|
|
EUSKARAZ
IDATZITAKO ZIGILU ESKE
|
|
|
Wim Jansen hizkuntzalari nederlandarra da euskara ikasteko liburu berriaren egilea, eta Aitor Arana idazle euskaldunak egin dizkio azken zuzenketak. Ez da lehenengo aldia biak elkarlanean aritu direna, eta ez da Jansenek
|
euskarari buruz
idatzi duen lehenengo liburua ere. Izan ere, nederlandarrak 1998an «Basque English Phrasebook» liburua argitaratu baitzuen Hipprocren Books etxearekin, eta orduan ere Aranaren laguntza izan zuen.
|
|
|
J.L. ZABALA: Bai literaturak bai kazetaritzak,
|
euskaraz
idatziak, esparru asko zabaldu dituzte azken urteetan. Duela hamabost edo hogei urtera arte, literaturak oso modu konkretu batzuk zituen, oso joera jakin batzuk, haietatik aparte oso gutxi zegoen.
|
|
|
Eleberri historikoari dagokion atal hau osatzeko, Patxi Zabaletaren (1947) eleberrigintza izango dugu hizpide. Idazle, politikari, abokatu eta Euskaltzaina da Zabaleta, Aingeru Epaltzarekin batera,
|
euskaraz
idazten duten idazle nafarren belaunaldi berriaren kideetako bat. 1970eko hamarkadan egin zen ezaguna poesia liburuak argitaratuz, hala nola Zorion baten zainak (Etor, 1972) eta Ezten gorriak (autore editore, 1975).
|
|
|
Euskal eleberrigintzaren aurrekarien artean, Joan Antonio Mogelen Peru Abarka aipatzen da (1820an idatzia, baina 1880 arte argitaratu gabea). Mitxelenarentzat hura izan zen
|
euskaraz
idatzitako lehen eleberri saioa (ik. K. Mitxelena, 1968:
|
|
|
Jose Antonio Loidik ere (1916) Amabost egun Urgain" en eleberriarekin (1955) zenbait berritasun ekarri zizkion gaiari dagokionez garai hartako eleberrigintzari. Garbizalekeria orotik urrundua eta herri
|
euskaran
idatzia da
|
|
|
Amabost egun Urgain" en,
|
euskaraz
idatzitako lehen polizi eleberria. Egia esateko, Loidiren teknika E. A. Poe generoaren maisu handiak erabilitakotik urrun dago, zeren eta elkarrizketen ahultasunari metairuzkinak gaineratu behar zaizkio, eta horiek suspensea deuseztatu eta erritmoa mantsotu egiten dute.
|
|
|
Orixe da, ba bide bakarra geure elia berpiztuteko: euzkeraz mintzatu,
|
euskeraz
idatzi... eta euskeraz iragarri. Udala" ri geure zorijon agurra pozez damotsagu.
|
|
|
Euzkotar askorentzat euzkerea ezta bape onuragarri. Euzkeldun batek beste bati
|
euzkeraz
idatzi gura, eta bestionen erantzuna: " Ez egin niri euzkel idazkirik eztot ulertuten eta...!
|
|
|
Orain urte bete ta geyago, Txina" ra juan zanaz? Ba, berberak idatzi dausku, ta jakiña,
|
euskeraz
idatzi be.
|
|
|
Dinoskuenez, Aita Larramendi be, ameslari izan zan, arean be, hiztegi kontuan egin zituan bere amesaldi sakonak eta luzeak, eta ondoren luze ta ugaria laga euskun; ez jakin sakona. Baiña Larramendik
|
euskeraz
idatzi zituan lanak jasekoak, onak, gartsuak, bikaiñak dirala adierazo deuskue. Besta ameslari haundia Astarloa J.P. izan zan.
|
|
|
Bilbon bizi izateko ez da euskeraren preminarik.
|
Euskeraz
idazten dakian idazle askorik, ez da hemen. Eta eurotarik batzuek, gaztelaniaz gustorago egiten dabe.
|
|
|
Liburu honen egilea,
|
euskeraz
idazten sekula aspertu ez dan ondarrutarra, Augustin.
|
|
|
Ondo da elitearentzat nobela sikologitsu eta teknikaz edo teknikakeriaz horniduak idaztea. Eta
|
euskeraz
idaztea, ta ez poliglot. Bada, horrelako lanak zeinek irakurtzeko, hil zan amamak, Txiritxuk, ala idazleak berak bakarrik?
|
|
|
" Egia aitor dezagun: euskal elaberrien meriturik HAUNDIENA
|
euskaraz
idatziak izatea da. (...) Guk ez dugu Faulkner, Dovstoeviski, Flaubert, Musil, Tolstoi edo Balzac-ik".
|
|
|
Erderaz eta
|
euzkeraz
idatzita agertu da. Asko poztu gauz.
|
|
|
desberdinak sortzen dira, eta horrek asko zailtzendu euskara zientifikoaren normalizazioa. Horregatik uste dugu funtsezkoa dela unibertsitateko oinarrizko testuliburuak?
|
euskaraz
idatzitakoak zein beste hizkuntzetatik itzulitakoak, euskaraz edukitzea.
|
|
|
EHUko Zientzia Fakultateko irakasleen aburuz, unibertsitate mailako irakaskuntza materiala euskaraz, jakintza arloka (Eusk. =
|
euskaraz
idatzitakoa. Itz.= euskararaitzulia).
|
|
|
Eraiki nahi dugun Euskal Unibertsitatean,
|
euskaraz
idatzitako testuliburuak, artikuluak, hitzaldiak eta abar behar beharrezkoak izango dira; beraz, arlo horretandauden hutsuneak hain nabarmenak baldin badira, zergatik ez dira testuliburugehiago euskaraz idazten?
|
|
|
Eraiki nahi dugun Euskal Unibertsitatean, euskaraz idatzitako testuliburuak, artikuluak, hitzaldiak eta abar behar beharrezkoak izango dira; beraz, arlo horretandauden hutsuneak hain nabarmenak baldin badira, zergatik ez dira testuliburugehiago
|
euskaraz
idazten?
|
|
|
Betidanik euskararen alde borrokatu eta lerrotu naiz, maizmusutruk, baina ondo ordainduta. Baina
|
euskaraz
idatzitako zientzia unibertsitarioak ba ote dauka lekurik UPV/EHUn?
|
|
|
|
Euskaraz
idatzitako historia produkziora gerturatzean, maiz sentitzen dugu erdarazbaino eskaintza apalagoa daukagula. Eta ez soilik kopuruz; sarri askotan baitakalitatez ere.
|
|
|
Bukatzeko, premiazkoa da euskarazko historiografia gehiago lantzea. Esanbehar dut,
|
euskaraz
idazteak plus berezi bat ematen duela, eta euskarazko historiografia lantzeko ahaleginak hurrengo hogei urteetan erronka handia izan beharkolukeela, bestelako hizkuntzak baztertu gabe, ariketa hori premiazkoa duelakoedozein ikertzailek, hizkuntza erregistro desberdinak erabiltzeak aberastu egitenbaitu geure diskurritzeko ahalegina.
|
|
|
Arturo Campion, KarmeloEtxegarai, Fidel Sagarminaga edo Jaurgainen ikerlanak beste tankera batekoakdira; historiari estatus zientifikoa ematen saiatu ziren, hau da, historia disziplinazientifikoaren estatusaren baitan sartzen. Karmelo Etxegaraik argitaratu zuen lehenlana legenda bat zen,
|
euskaraz
idatzia. Autore hori euskarazko historiografiarenaitzindaria dugu zalantza barik, lan ugari euskaraz eman zituelako.
|
|
|
Izan ere, euskara existitzen dela justu justu dakite askok; ez dutehizkuntza beren ikerketan erabiltzen, are gutxiago beren gaiaren inguruan egondaitezkeen lan apurrak. Lanen kalitatea kideek finkatzen duten neurrian, eta zenbateta aipu gehiago jaso hainbat eta hobea denez, euskarak atzera egin du; baita berenhasieran lanak
|
euskaraz
idatzi zituztenen (genituenen) artean ere. Hiru irtenbidedaude arazo hori konpontzeko.
|
|
|
Bigarren konponbidea, irakurle euskaldunen kopurua handitzea izango da. Pixkanaka pixkanakaaukera ematen ari da (eta emango da),
|
euskaraz
idatzi arren oihartzuna jasotzeko.Azken irtenbidea erakundeen bultzada izan daiteke. Hots, ikertzaile euskaldunakedota euskaraz idatzitako lanak eskatzen diren neurrian, horien kopuruak gora egingodu.
|
|
|
Pixkanaka pixkanakaaukera ematen ari da (eta emango da), euskaraz idatzi arren oihartzuna jasotzeko.Azken irtenbidea erakundeen bultzada izan daiteke. Hots, ikertzaile euskaldunakedota
|
euskaraz
idatzitako lanak eskatzen diren neurrian, horien kopuruak gora egingodu. Ez dirudi, dena den, hau denik erakunde publikoen jarrera azken urteotan.
|
|
|
Euskarazko bibliografia produkzioak izan dezakeen bigarren arazoa autoerreferentzialtasuna da. Hau da,
|
euskaraz
idatzitakoak corpus itxia osatzea, bere erreferentziak beste euskaldun batzuek idatzitakoan aurkituz. Ez da horrelakorikgertatu; izan ere, euskarazko idatziak gure diziplinak garatu duen metodologia, oinarri, hipotesi eta paradigmen barruan kokatzen dira, onerako eta txarrerako.
|
|
|
Hau da, euskaraz idatzitakoak corpus itxia osatzea, bere erreferentziak beste euskaldun batzuek idatzitakoan aurkituz. Ez da horrelakorikgertatu; izan ere,
|
euskarazko
idatziak gure diziplinak garatu duen metodologia, oinarri, hipotesi eta paradigmen barruan kokatzen dira, onerako eta txarrerako.
|
|
|
Halaber, sarrera honetan aipatu beharra dago, euskarazko testuak eta artikuluak lehenetsi direla lan egiteko orduan, eta idatzizkoen artean, legeak, komunikatuak, emisoren aurkezpenak, eta abar?,
|
euskaraz
idatzitako testua erabili dela. Kasu horietan, jatorrian erabilitako euskara errespetatu da, Euskaltzaindiaren arauen arabera zuzendu gabe; horregatik, aipu moduan agertzen dira testuan zehar, hitzez hitz.
|
|
|
Baina egia da ere orain jendea aukerak egiteko orduan zuhurragoa dela, eta zorrotzagoa. Zeren orain dela hogeita hamar bat urte, denak adorez beteak ginen garai haietaz ari naiz, orduan euskaraz argitaratu ahala liburu gehienak erosten genituen, eta ia ia manu militari irakurri behar izaten genituen,
|
euskaraz
idatzia zen oro, euskaraz idatzia izanagatik ere gaizki idatzia egon zitekeela onartu nahi gabe. Gurpilari lotuak ginen:
|
|
|
Baina egia da ere orain jendea aukerak egiteko orduan zuhurragoa dela, eta zorrotzagoa. Zeren orain dela hogeita hamar bat urte, denak adorez beteak ginen garai haietaz ari naiz, orduan euskaraz argitaratu ahala liburu gehienak erosten genituen, eta ia ia manu militari irakurri behar izaten genituen, euskaraz idatzia zen oro,
|
euskaraz
idatzia izanagatik ere gaizki idatzia egon zitekeela onartu nahi gabe. Gurpilari lotuak ginen:
|