|
2000
|
|
|
Ezagutzen dudan adibide bat, pediatra batena da. Euskalkia erabiltzen den leku batera, lehen eta behin
|
euskaraz
dakien pertsona bat bidaltzen ahalegindu zaitez, eta kontuan izan ezazu euskalkia ezagutzen duen edo ez. Komunikabideetan ere berdin, askoz garrantzitsuagoa da euskalkia irrati baten erabiltzea prentsa idatzian erabiltzea baino.
|
|
|
Egia da eskuara ikasi dudala eta honek menturaz Juan Jose Ibarretxe bezalako bat baino gehiago erroztatzen nauela herri honetan, baina nahiz ingelesa ere dakidan, Shakespeare-ren obrak gogoko ditudan eta tea izugarri gustatzen zaidan, ez naiz nazionalitate ingelesekoa. Gainerat berriz, basko izaiteak deus ez dakarkit; aitzitik,
|
eskuararen
jakiteak nire bizitza osoa du inarrosi. Onerako, prefosta.
|
|
|
Hango euskaldunak, lehen belaunaldiko emigranteak direnean, euskarari eusten diote. Zenbat eta beranduago joan Ameriketara, orduan eta aukera gehiago
|
euskaraz
jakiteko. Euskal Etxean euskara entzuten da tarteka; gazteen artean, ordea, salbuespena izan ohi da euskara entzutea.
|
|
|
Orain arteko pausoa euskalduntzea izan da, baina orain gogorrena trebatze lana da. Gauza bat
|
euskaraz
jakitea da eta beste bat txosten juridiko bat euskaraz egiteko gai izatea, jasotako prestakuntza guztia erdarazkoa izan baldin bada. Euskara lan hizkuntza ere bihurtzea, poliki poliki irabazi beharreko esparrua da.
|
|
|
(...) Euskararen izena zikindu ere bai, ez dakitenendako bereiztale gertatzen dela erranez. Kanpoko hizkuntz eta jendeekin parekatu nahi gaituzte,
|
euskara
jakiteari frantsesa edo ingelesa jakiteari hainbertzeko meritua ezagutu. (...) Kontziente izatea, hor dago koxka.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko alderdi abertzaleei ere aditzera eman behar diegu, administrazio postuetarako
|
euskara
jakitearen puntuazioa ezinezkoa dela, lehenik abertzaleek beraiek euskara goi mailako karguetarako kontuan hartu gabe. Euskarari eta euskaldunei begira, guretzat ulertezina baita Jaurlaritzako zein Diputazioetako goi karguetan elebidunak ez jartzea.
|
|
|
Tituluan hauxe irakurri dugu: BJKN,
|
Euskara
jakitearen meritua onartu dio magistratu bati. Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiak euskara jakitearen meritua onartu dio magistratu bati, Bilboko 7 zenbakidun Auzitegikomagistratuari, horixe da itemak narratzen duena.
|
|
|
BJKN, Euskara jakitearen meritua onartu dio magistratu bati. Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiak
|
euskara
jakitearen meritua onartu dio magistratu bati, Bilboko 7 zenbakidun Auzitegikomagistratuari, horixe da itemak narratzen duena.
|
|
|
Ez zen soilikeuskalkiak bildu eta inbentariatzeko lana izan; benetako erronka guztioi zuzendutakohizkuntza eraberritua sortzea izan zen. Euskarak guztioi zuzendua izan behar zuen, etaez soilik jadanik
|
euskara
zekitenen patrimonioa.
|
|
|
ardura hauetan labur daiteke,: ea
|
euskara
dakizun, ea bilerak euskaraz egiten dituzun, ea eguneko 24orduak euskaraz egiten dituzun, prentsa euskalduna, literatura euskalduna... kontsumitzen dituzun. Eta eta abar.
|
|
|
Gainerakoak bezala, ahalik eta lekurik bakartienean esertzera joan zen, baina Lauaxetarengandik aski gertu hala ere. Agian
|
euskaraz
jakingo zuelakoan eta beltz bat euskaraz mintzatzen entzuteko irrikitan, harekin hizketan hastekotan egon zen une batez Lauaxeta, baina azkenean ez zen ausartu.
|
|
2001
|
|
|
Queenslandera duela hamarkada batzuk azukre kanaberetan lan egitera etorri ziren haietako batzuk eta gerora iritsitakoak Sidney eta Melbourneko Gure Txoko elkarteetan biltzen dira. Lehendik ere bagenekien, euskaldunez gain, Sidneyen
|
euskaraz
dakien australiar bat bizi zela, Jon D. Patrick, eta Gure Txokon topatu genuen. Euskal Herrian jaiotako bertako bazkide batzuek ez dute euskaraz jakingo, baina psikologo informatikari honek bai ordea.
|
|
|
Lehendik ere bagenekien, euskaldunez gain, Sidneyen euskaraz dakien australiar bat bizi zela, Jon D. Patrick, eta Gure Txokon topatu genuen. Euskal Herrian jaiotako bertako bazkide batzuek ez dute
|
euskaraz
jakingo, baina psikologo informatikari honek bai ordea.
|
|
|
Ezta ere aski andereñoek ikastolan euskeraz egitea, gero kalean adiskideekin edo ta beren etxetan erderaz ari izaten baldin badira. Eta, lantokietan toki bat betetzeko pertsona bila ari garenean, edo ta egunkarietan egiten ditugun dei horien bidez
|
euskeraz
jakin behar denik esaten ez badugu, eta telefono hotsari euskeraz" nor da" edo" esan" edo" bai" edo horrela erantzuten ez badiogu, lantegi barrutan, etxean, kalean, kafeterietan eta non nahi eta beti euskeraz egiten ez badugu... UTIKAN automobiletan eta jartzen ditugun" Euskeraz" letrerotxoak.
|
|
|
Bertako herri eta hirietako denda eta komertzioak euskaldundu aldera, bertako AEK k" Euskaldun Komertsanteen gida" berrargitaratu du. Duela bi urte, hamaikagarren Korrikaren karietara, AEK k"
|
Euskara
badakigu" lemarekin 5.000 eranskailu edo pegatina zabaldu zituen dendetan itsasteko. Gida horretan, 450 saltegietako izen eta helbideak agertzen dira, eta orain, beste 5.000 pegatina zabalduko dituzte
|
|
|
(...) Ikus dezagun, hasteko, zertan oinarritzen diren zorioneko bigarren iritzi horren aldekoak direnak. Bada, euskal gizartean badela
|
euskaraz
jakitea baino garrantzitsuago denik, Euskadi maitatzea eta horren alde borrokatzea, alegia. Euskal nortasuna, gainera, ez bide da euskaratik eratortzen.
|
|
|
Zazpi autonomia erkidegoek eta Justizia Ministerioak Justiziaren erreformarako akordioa onartu zuten duela bi aste. Horren arabera,
|
euskara
jakitea beharrezko izango da oraindik izendatu ez diren justizia esparruko hainbat lanpostu eskuratzeko. Justizia administrazioko beste zenbait lanpostutarako, ordea, euskara meritu gisa hartuko da.
|
|
|
Siadecok Lazkaon euskararen erabilera neurtzeko ikerketa egin du bertako udalarentzat. Horren arabera, lazkaotarren ia hiru laurdenak
|
euskaraz
daki eta kopurua handiagoa da gazteen artean: %90a euskalduna da.
|
|
|
Gogoratu behar da ikerketako lagineko subjektu gehienek gaztelaniadutela lehen hizkuntza; beraz, subjektu askok familiako girotik kanpo ikasi duteeuskara. Horrela,
|
euskara
jakitea, neurri handi batean, subjektu berak aukeratu du, eta, horregatik, logikoa da aldagai psikosozialen artean agertzea.
|
|
|
Eredu hori frogatzeko, lagin osoa(
|
euskaraz
dakitenak eta ez dakitenak) erabili da; eta, 1 irudian ikusten den bezala, aldagai garrantzitsuena subjektuen euskararen ezagutza maila dela agertu da. Aldagaien arteko harremanetan gehiago sakontzeko, hurrengo ereduan (2 irudia) euskaraz egiteko gai diren subjektuak bakarrik erabiliko dira.
|
|
|
Bietan bi azpilaginaztertu dira, neurri batean behar hori enpirikoki neurtu eta azaltzeko: 1) Arratibelen (1999) tesian, Hego Euskal Herriko euskaltegi mota guztietako ikasleen lagin errepresentatibo orokor bat, eta transmisio kanpainakoikasleen (guraso gazteak gehienbat) azpilagin berezia. 2) Garciaren (2000) tesian, berriz, Hego Euskal Herriko unibertsitate guztietako titulazio ezberdinen lehen eta azkeneko ikasmailetako ikasleak, lagin errepresentatiboorokorrean, eta horietatik
|
euskaraz
zekitenekin bakarrik osatutako azpilaginberezia. Bi kasuetan, aldaketa txiki batzuk sumatu dira lortutako eredupsikosoziolinguistiko kausaletan, horrela aurretik literaturak esaten duenaberriz ere euskal testuinguruan baieztatuz, gainera geroz eta indar handiagorekin.
|
|
|
Bistan da hemen Karmelo Etxegarairentzat eta hitz hori orduan erabili zuten guztientzat
|
euskaraz
dakiena dela euskaldun. Hemen dugun kontua da nola deitu behar ditugun euskaraz ez dakiten, baina Euskal Herriko seme alde batetik edo bestetik diren erdaldunak.
|
|
|
Frankotan ezinbestean, erdaldunekin ari ginelako eta erdaldun horiek euskara ez zekitelako eta gu txikiak ginelako;
|
euskara
jakiteaz gainera, erdararen bat ikasia genuenez gero, gu izaten ginen, eta gu izaten gara orain ere, besterekin erdaraz mintzatzen garenak. Zenbait gauza, eta ez dira nolanahiko gauzak, beti gure artean erdaraz agertu izan dira.
|
|
|
Orain egiten diren soziologia kontuetan sartuz gero, gure arteko bereizkuntza honetan, hots euskaldun huts eta erdaldun hutsen arteko bereiz  kuntza honetan, baziren noski elkarren artean bai euskaraz eta bai erdaraz zekitenak; beraz, euskaldun eta erdaldun zirenak aldi berean. (Gure artean erdaldun euskaraz ez dakienari esaten zaio, oker ez banago; esan dezagun, beraz, erdaldun ordez euskaldun berri, lehen erdaraz zekiena eta erdaldun berri lehen
|
euskaraz
zekiena). Beraz hiru talde baziren.
|
|
|
Mitxelenak zioen: "
|
Euskara
jakiteaz gainera, erdararen bat ikasia genuenez gero, gu izaten ginen, eta gu izaten gara orain ere, besterekin erdaraz mintzatzen garenak". Eta aurrerago, Euskal Herriak azken bi mila urtetan izandako balizko euskalduntasunaz ari delarik:
|
|
|
Munduak bizi duen aro berri honetan euskarari leku bat aurkitu nahi badiogu, Mitxelenak eskatzen zuen benetako leku nahikoa, abiapuntua izan da euskararen kultur eta hizkuntz esparru osoan (guk zentzu kultural argi batez Euskal Herria deitzen dugun horretan, alegia) euskara herritar guztion kultur ondaretzat hartua izatea; herritar guztiona esan nahi dut:
|
euskaraz
jakin eta egiten dugunona, baina baita ere euskararik ez dakitenena ere. Hori ezinbestekoa dela iruditzen zait, alde batetik.
|
|
|
barkaezina da erdaldunek gure berri gehiago eta maizago ez izatea. Alferrik ariko gara" euskararen alde" lanean, erdaldunei ez badiegu erakusten
|
euskararik
jakin gabe mundu oso bat ari direla galtzen. Horretarako gai izan behar dugu, hortxe dago koska.
|
|
|
Ez beza inork, mesedez, harrokeriatzat har erabili dudan hitza.
|
Euskaraz
dakienak ongi daki zerbaiti eragiten ari dena zerbait nahasten ari dela. Eragilek, beraz, bazter nahastaile edo esan nahi du hemen.
|
|
|
Obras completas de Arana Goiri, tarr Sabin, Buenos Aires 1964, 1296 or.: " Dana da aberrtzaletasuna,
|
euzkerea
jakin ezik be. Aberrija eztau gaizkatuko euzkereak; bai ta bakarrik aberrtzaletasunak.
|
|
|
Euskaraz ere mintzatzen ziren, ongi zegokien orduan.
|
Euskaraz
jakin, berriz, ongi baino hobeki zekiten, Azkoitia edo Bergara aldekoek batik bat. Izen ona du jauntxo buruzagiak euskal literaturan eta ez, nik uste, merezi duen adinakoa.
|
|
|
Arrazoibidea honela ikusten dut: a) zenbait (gazte edo) ari dira gure artean inon sor daitezkeen barrabaskeriak idazten; b) zenbait horiek euskaraz idazten dituzte barrabaskeriak; c) munduaren azken fina hurbil ez badago, izango dira gazteagoren batzuk oraingoen ondorengo; d) gazteago horiek, beharbada eta Jaunak nahi badu, hobeak izango dira, hots, ez gurasoak bezain aldrebeskerietara emanak; e) gazteago horiek
|
euskaraz
jakingo dute, gurasoenak irakurtzeko lain, behintzat. Ergo, f) gazteago horiek gorroto izango dituzte gurasoak (hori gaitz erdi litzateke) eta, bidenabar, gorroto izango dute gurasoek erabili duten hizkuntza.
|
|
|
Zuberoan, euskaltasuna, folklore edo tradizio kontu bat bezala hartzen duten jende hauek Xiberoko Zohardia elkartearen ingu ruan biltzen dira. Lagun hauetatik gehienei —ez guztiei, haatik— dantza, maskarada edo pastorala egileetan
|
euskara
dakitenak oso gutxiengoan izatea bost axola zaie. Arrazonamendua bazterreraino eramanda, seguru nago euskara desagertuko balitz, baina nola edo hala —testuak edo esaerak gogotik ikasita edo— dantza agerraldi, maskarada edo pastoralek iraungo balute, askietsiko luketela.
|
|
|
Lehenengo artikuluan Pruden Gartziak (Euskaltzaindiko Azkue Bibliotekako zuzendariak) Lur Entziklopedia Tematikoan argitaratutako Euskal Herria ren Historiaribu ruzko liburukia kritikatzen zuen, besteak beste, bere atalak gaztelaniaz idatzi eta itzuli izan zirelako, zuzenean euskaraz idatzi ordez. Nagusiki unibertsitateko irakasleez osatutako egileen artean (40 bat), ordea, bazegoen euskaldunik, baina horiek ere lana erdaraz egin zuten, eta gero argitaletxeak itzuli; bestalde, ez dirudi
|
euskaraz
zekien historialaririk izan zenik atal horiek berrikusteko, itzulpenean akats nabarmengarri batzuk aurki baitaitezke. PrudenGa rtziaren kezka Lur Argitaletxeak euskarazko sortzelanari muzin egitean zetzan, eta proposatzen zuen irtenbidea, argia:
|
|
|
Hiruzpalau pasartetan irakurri dut Krutwigek edo Txillardegik diotena, abertzale batek, koherentea bada,
|
euskara
jakin behar duela. Eta hortik atera nahi dute euskara eta abertzaletasuna banaezinezko lokarriz elkartutadaudela.
|
|
|
Euskara" ofizialkide" den lurraldeetan bizi garen euskaldunok konstituzionalki behartuta gaude espainiera jakin eta erabiltzera, eta eskubidea dugu
|
euskaraz
jakiteko. Ez da berria beraz, egoera.
|
|
|
" Indigena" solasa ahoskatzean kidearen ezpainak plegatzen ziren eta neure zinezkotasun markaren azpimarratzeko"
|
Euskaraz
badaki" gehitzen zuen:
|
|
2002
|
|
|
«Eskolak euskaldundu behar du!» eta «Euskal Herritar orok du
|
euskaraz
jakiteko eskubidea» lelopean, Euskal Herrian Euskarazek hezkuntza sistema propioa aldarrikatzeko kanpaina abiatu du. EHEko arduradunen arabera, indarrean dauden hezkuntza sistemek ez dute bermatzen ikasleek euren herriko hizkuntza jakiteko duten eskubidea.
|
|
|
Alegia, bizitzan une batean hizkuntzaren hautaketa egin behar da kontzienteki, batez ere gaztetxoen adinean eta nerabezaroan.
|
Euskara
dakiten gazte askok ez dute euskararen aldeko hautua egiten, beste faktoreek erraztasuna, arau soziala, …\ eraginda.
|
|
|
Erabilera ez formalean ere ez dugu behar bezala asmatu, eta hor egiten da bizitza gehiena. Eskolak
|
euskaraz
dakiten pertsonak ematen dizkigu baina ez euskal hiztunak, alegia, euskaraz mintzo direnak, eta gainera eskolari ezin diogu hori eskatu. Hori beste nonbaiten landu behar da eta hor ere ez dugu behar bezala asmatu.
|
|
|
Halaber, lurralde antolaketaren kariaz burutu diren errepide zein bestelako lotuneek biztanleriaren eskualde batetik besterako mugikortasuna indartu dute, zenbaitetan nahikoa edo erabat euskaldunak izan diren herri koskorretako zein txikietako hizkuntza komunitateak desegituratuz. Pertsona helduok gure egitekoa ere dena kopuruz are murritzagoak diren belaunaldi gazteenen bizkar erabat utzi dugu, eskolaren bidez
|
euskara
dakitenak sortu ditugu, ez, ordea, kopuru berean euskal hiztunak, eta, horri guztiari gehituz, beharbada, gizartea erlaxatu ez ezik euskararen aldeko gizarte araua, joera, bera ere aldatzen ari da.
|
|
|
Barañaingo eta Altsasuko udaletako plantilla organikoan langileen hizkuntza eskakizunak finkatu dituzte. Barañaingo Udalak plantillako lanpostuen %20an
|
euskara
jakitea eskatuko du eta Altsasuko Udalak lanpostuen %44an. Hori dela eta, Administrazioan Euskaraz Taldeak bi udalok zoriondu ditu.
|
|
|
1999ko lan publiko deialdiari buruz Nafarroako auzitegi Gorenak hartutako erabakia salatu du Administrazioa Euskaraz taldeak. Deialdi hartan turismo alorreko zazpi lanpostu eskaini ziren eta
|
euskara
jakitea ez zen kontuan hartu nahiz eta haietako hiru eremu euskalduneko Bertiz, Lekunberri eta Orreaga herrietarako izan. Auzitegiak Foru Dekretuarekin bat datorrela ebatsi du.
|
|
|
Etxaniz, X.: 1997); gainera, gizonak nagusi ziren tradizio literarioaren barruan emakume baten lehen argitalpena izan zen3 Emakume gaztea zen Bizenta, eta, gainera, kultua (latina, gaztelania eta
|
euskara
zekizkielako); egileak berak liburuaren hitzaurrean dioskun modura, garai hartan desegoki edo arrarotzat har zitekeen hori. Esandakoaz gain, 2 I. Sarasolak bere Historia social de la Literatura Vasca (1976:
|
|
|
Eta agindu ori egiztautia alderdikide guztijoi dagokigu. Gure agintarijak
|
euzkera
jakin biar dabe. Baña ez agintarijak bakarrik, guztijok jakin biar geunke.
|
|
|
Erderaz ekitiarren" ¡
|
euzkeraz
eztakit ondo!" esan oi dabe askok. Eztago ondo jakin biarrik:
|
|
|
esango leuke edozein euskaldunek.
|
Euskeraz
jakin barik be, euskaldunek. Euskeraz jakin barik be, euskaldun jaio ezta be, eusko izakeran jatorrago izan leitekeala... erdal idazlea.
|
|
|
Euskeraz jakin barik be, euskaldunek.
|
Euskeraz
jakin barik be, euskaldun jaio ezta be, eusko izakeran jatorrago izan leitekeala... erdal idazlea.
|
|
|
Gure aldundikoek esku ona izan eben harako jokaldian. Geroak argi ta garbi esan deusku Azkuek
|
euskera
jakin ebala eten barik. Eta... etenak egin zituala besteoi irakasten.
|
|
|
Arazo nagusiak: «Alde batetik ikasturte askotan
|
euskaraz
jakin eta ikasinahi duen ikaslegoa urria da, bestetik, diru-laguntzarik gabe bideratu ezinezkoa, edo oso zaila behintzat» (Aranzadi, 1995: 530).
|
|
|
UEUn erabatekoa, MUngehienak eta UPV EHUn eta UD DUn erdiak inguru.
|
Euskaraz
dakiten ikasleenportzentajea %49 ingurukoa da hauetan. .
|
|
|
|
Euskaraz
dakiten irakasleak
|
|
|
|
Euskaraz
dakitenen portzentajea
|
|
|
Beste alde batetik, normala denez,
|
euskaraz
dakiten ikasleen portzentajea%49 ingurukoa dela uste dugu (proiekzioa). Datu honek oraindik indartuagotuegiten du aurreko paragrafoko argudioa.
|
|
|
|
Euskaraz
dakiten ikasleak
|
|
|
|
Euskaraz
dakiten ikasleenportzentajea
|
|
|
Izan ere, tamainaz eskola txikia da, irakasle, ikasle etalangileen kopuruaren aldetik. Bestetik, Gipuzkoan kokatuta egonik, aldez aurretikkontratatuta zeuden askok
|
euskaraz
badakite. Horrek guztiak komunikazio horizontal guztiaren %50a gutxi gorabehera euskaraz izatera bultzatu du.
|
|
|
hezkuntza horiEHU/ UPVrekin inolako kontraturik ez duten erizain boluntarioek ematen dute.Lanaren tmke urtea bukatzean diploma eskaintzen zaie boluntario horiei. Egoerahorrek hezkuntza praktiko klinikoa euskaratzeko traba gehiago ezartzen ditu, hezkuntzan diharduten erizainak ez baitira gai sentitzen irakaskuntza euskarazemateko,
|
euskaraz
jakin arren ere, eta sarritan aukera hori aurkeztean, F.rizain Eskolak ezezkoa jasotzen du.
|
|
|
|
Euskara
dakitenen portaera
|
|
|
Zer esanik ez, irakasle propioek euskalduntasun praktikoa izan behar dutelaneko ekimenetan.
|
Euskararen
jakite hutsa gaindituz, lehen hizkuntza modura lanean euskaraz jardungo duten irakasleak dute izan, baiirakaskuntzan zein ikerkuntzan. Dena den, atal hori ez dugu komunikaziohonetan landuko, Euskal Unibertsitatearen barneko ezaugarri behinenadelakoan.
|
|
|
euskal idazleak zerbait baldin badira" euskal" dira lehenengo eta behin, eta gero" idazle", zeren batzuetan kosta egiten da, eta nola gainera, testu bat hartu eta euskara dela irenstea, nahiz itxuraz bederen euskararen antz handia duen hango hizkera motak. Euskal idazleak, gezurra iduri baldin badu ere,
|
euskaraz
jakin behar du lehenik. Eta ongi, ez pentsa.
|
|
|
Uste dut nik debeku garai hartan baziren uharte ttipi batzuk, isilik utzi izan ditugunak historia kontatu dizugun aldi bakoitzean. Adibidez, Baztanen, 1960 urtearen inguruan, haurrean, Durangoko idazle ezagun eta on batek euskaraz mintzatzeagatik herriko guardia zibil guztiak ipurditik zituen hartan, Nafarroako Diputazio frankistak dirua ematen zigun
|
euskaraz
genekienoi, azterketa baten bidez bagenekiela erakutsi ondoren. Dirua, eta oraindik etxean dudan agiri bat ere.
|
|
|
" euskaraz gutti egiten da"," Zoaz Tolosara, Beasainera, Eibarrera, Bermeora[...] euskara ez da %10era iristen"," Egungo egunean Gipuzkoako herrietan erdara da jabe.
|
Euskaraz
dakitenek ere, ez guttik, espainolez hitz egiten dute lasai asko"," Hortxe dago kontua. Euskaraz gero eta gehiagok jakin arren, zenbait tokitan gero eta gutxiago eta gaizkiago egiten dela"," Euskaldunek[...] hobeki eta errazago egiten dute espainolez".
|
|
|
Batzuek etxetik dakarte euskara, beste batzuek EGAk eman die hizkuntzaren jabetasuna. Batzuetan gertatzen da, gainera, halako bulego jakin horretan denak direla euskaldunak, denek dituztela sakelan
|
euskara
dakitela frogatzen duten agiriak. Uste dut, bestetik, batzuetan zinezko euskaltzaleak direla, maila hori bereganatu zutenean ez baitziren hartara bortxatuak izan.
|
|
|
gure arteko zatikako bilkuretan maiz euskara zen erabiltzen zen hizkuntza bakarra. Nik badakit, hala ere, aparra zeriela oihuka ari ziren gazteño haguntsu eta erdezu haiek gazte guztiak ez zarete inola ere antzekoak kontu hauetan ez ziotela honi inolako garrantzirik ematen, euskara bazter batean utzirik, nahiago baitzuten bai Euskaltzaindian bai EHUn politikoki hurbilago,
|
euskaraz
jakin nahiz ez, hori bigarren mailakoa denez gero, senti zezaketen beste norbait. Horiek deitzen ditut nik elkarrizketari kortejanteak, haizea aldeko dutenean leunkerietan ibiltzen direnak.
|
|
|
Eta aldaketak gertatzen direnean, eskola batetik bestera pasatzen direnean lehiaketa batean adibidez, nola hartuko da hori kontuan?
|
Euskara
jakiteaz gain tokiko azterketa bat egin zaie. Galdera hauek ez dira batere teorikoak, baizik Zuazoren eredua aurrera atera nahi izanez gero berehala sortuko direnak eta sekulako arazoak ekarriko dituztenak.
|
|
|
• Hegoaldean gero eta handiagoak dira familia euskaldunak sortzeko aukerak,
|
euskaraz
dakiten gazteak gero eta gehiago diren neurrian.
|
|
|
• Hezkuntza sistemak ez du bermatzen gazte guztiek
|
euskara
jakitea.
|
|
|
Berri honetan, jakina,
|
euskaraz
dakiten irakasleak bakarrik onartuko lirateke. Ikasleen aldetik ez legoke problemarik.
|
|
|
|
Euskaraz
dakitenak
|
|
|
Erabilitako iturrien arabera, ikasleriaren erdiak (47.422 ikasle, %49)
|
euskaraz
daki eta erdi horren erdiak (24.909 ikasle, %26) euskaraz zerbait ikasten du. Datu hauek bi eratara gutxienez irakur daitezke:
|
|
|
Galera horren arrazoiak era askotakoak izan daitezke, baina argi dago ikasleek dutela euskaraz ikasi irakasleek ez badakite.
|
Euskaraz
dakiten ikasleen kopurua %49koa da eta irakasleena aldiz %29koa, eta dakiten horien artean euskaraz zerbait irakasten dutenak %20 Hau da, Euskal Herriko Unibertsitateetan ez dago euskaraz dakien behar adina irakaslerik eta daudenak ez dira euskaraz irakasteko probetxuz erabiltzen. Datu horien alde ezkorra ezaguna da; baina niri hemen datu horien alde baikorra, hau da, unibertsitatean euskaraz dakien masa kritikoa 2000 ikasturtean 47.422 ikaslekoa izan dela interesatzen zait.
|
|
|
Galera horren arrazoiak era askotakoak izan daitezke, baina argi dago ikasleek dutela euskaraz ikasi irakasleek ez badakite. Euskaraz dakiten ikasleen kopurua %49koa da eta irakasleena aldiz %29koa, eta dakiten horien artean euskaraz zerbait irakasten dutenak %20 Hau da, Euskal Herriko Unibertsitateetan ez dago
|
euskaraz
dakien behar adina irakaslerik eta daudenak ez dira euskaraz irakasteko probetxuz erabiltzen. Datu horien alde ezkorra ezaguna da; baina niri hemen datu horien alde baikorra, hau da, unibertsitatean euskaraz dakien masa kritikoa 2000 ikasturtean 47.422 ikaslekoa izan dela interesatzen zait.
|
|
|
Euskaraz dakiten ikasleen kopurua %49koa da eta irakasleena aldiz %29koa, eta dakiten horien artean euskaraz zerbait irakasten dutenak %20 Hau da, Euskal Herriko Unibertsitateetan ez dago euskaraz dakien behar adina irakaslerik eta daudenak ez dira euskaraz irakasteko probetxuz erabiltzen. Datu horien alde ezkorra ezaguna da; baina niri hemen datu horien alde baikorra, hau da, unibertsitatean
|
euskaraz
dakien masa kritikoa 2000 ikasturtean 47.422 ikaslekoa izan dela interesatzen zait. Euskaraz dakiten ikasle horiek gaztelania ala frantsesa ezagutzen dute, eta, lehen esan bezala, gero eta gehiago izango dira ingelesa ikasten lauurterekin hasitako ikasleak ingelesez komunikatzeko gai direnak eta ikasgaiak ingelesez ikasi dituztenak.
|
|
|
Datu horien alde ezkorra ezaguna da; baina niri hemen datu horien alde baikorra, hau da, unibertsitatean euskaraz dakien masa kritikoa 2000 ikasturtean 47.422 ikaslekoa izan dela interesatzen zait.
|
Euskaraz
dakiten ikasle horiek gaztelania ala frantsesa ezagutzen dute, eta, lehen esan bezala, gero eta gehiago izango dira ingelesa ikasten lauurterekin hasitako ikasleak ingelesez komunikatzeko gai direnak eta ikasgaiak ingelesez ikasi dituztenak. Ikas arlo bat ingelesez erakutsiko duen irakaslea ikastoletan aurkitzen bada, nahiz eta ez izan erraza ingelesez ikas arlo bat erakutsiko duenik aurkitzea, Unibertsitate mailan honelako irakasleak izatea errazagoa litzateke.
|
|
|
Gurasoek garbi ikusten dute: gure haurrek, Euskal Herrian biziko badira,
|
euskaraz
jakin behar dute.
|
|
|
EAEko gazteek hezkuntza prozesua amaitzean
|
euskara
jakin behar duten bezala, irakasleek ere ikasgaiak euskaraz emateko gaitasuna izan lukete.
|
|
2003
|
|
|
Hala, euskararen ezagutzak eta erabilerak gora egin du nabarmen EAEn. 2001ean, Biztanleen %55, 4ak
|
euskaraz
zekien, eta horietatik %70ak etxean erabiltzen zuen. Nabarmena da Gasteizen euskarak izan duen igoera, 1996eko datuekin alderatuz, biztanleen %11 gehiagok baitaki euskaraz.
|
|
|
Eta hor, Ühaitzaren gainetik iragaitean, iduri zitzaidan geroztik ezagutu dudan Aturri edo Garona bezalako muga naturala pasatzen nuela. Haraindian orduko frantsesez elerraten hasiak ziren gure adineko putikoak, gerra ondarrean, nahiz
|
euskaraz
bazekiten.
|
|
|
Hori Getxoko Behargintza Zentroarekin ari gara aurrera eramaten. Behargintza Zentroak lan poltsa bat sortuko du merkataritza alorrean lan egin nahi duten eta
|
euskaraz
dakiten pertsonekin, merkatariek ordezko euskaldun bat hartzeko modua izan dezaten. Beraz, merkatariak bere kontura ez badu euskaraz dakien ordezkorik topatzen lan poltsara joko genuke.
|
|
|
Behargintza Zentroak lan poltsa bat sortuko du merkataritza alorrean lan egin nahi duten eta euskaraz dakiten pertsonekin, merkatariek ordezko euskaldun bat hartzeko modua izan dezaten. Beraz, merkatariak bere kontura ez badu
|
euskaraz
dakien ordezkorik topatzen lan poltsara joko genuke. Ez dakigu nolako harrera izango duen, baina uste dugu berritzailea dela", adierazi digu Getxoko egitasmoaren arduradunak.
|
|
|
Nafarroako Auzitegi Nagusiak Hizkuntza Eskubideen Behatokiak aurkeztutako helegiteari erantzunez plazaratu berri duen sententzian
|
euskara
jakitea" plus" bat dela dio. Behatokiak elebidunak ziren pertsonak, langile elebidunak eskatzen zituzten lanpostuetarako bakarrik aurkez zitezkeela zioen barne deialdia salatu asmoz jarritako helegitea zen.
|
|
|
Gramatikak, hiztegiak, ikastolak eta ikastaroak, euskerearen aldeko ibilaldi eta jaiak e.a., sinistu be ez egiteko moduan ugaritu dira, bai. Gure gizartean izen ona jadetsi dau euskereak,
|
euskera
jakitea harrotasun bihurtu da... eta baita ogibidea errezago irabazteko ate zabala be. Irratiak eta telebista be badoguz euskeraz.
|
|
|
Gure osabea baserriko semea zan, Iurretako Gaztañatza auzoan jaio ta hazia, eta euskerea geuk lez ekian. Haren andreak, Etxebarriko alabea izanik,
|
euskera
jakin baekian, baina erderaz erreztasun gehiago eukan, eta etxean, bai senarragaz eta bai lau seme alabakaz, erderea baino ez eban erabilten. Nire 4 lehengusuak, ni baino 5 urte zaharragoak, euskerea ia ulertu be ez eben egiten.
|
|
|
Eta Durangon, Bizkaiko beste herri hazitxuetan lez, aparteko indarra hartu eban orduan erdereak. Durangoko eleizetan be ez zan euskerazko berbarik entzuten, nahiz eta durangoar askok
|
euskera
jakin eta ganera albo herrietako hainbat jente joan eleizkizunetara (esne saltzaileak, merkatariak, bendejerak, baserritar goiztarrak e.a.). Kaleetan be erderea zan nausi bakarra: gerra aurreko durangoar gehienak euskera polito baekien be, gerra inguruan Durangon jaiotako umeak eta gaztetxuak ez eben euskerarik egiten.
|
|
|
Arteako Seminarioan, ostera, eurak be ez euskuen euskeraz egiten, ez eskola barruan, ez eskolatik kanpo. Gure arteko askok uste genduan
|
euskerarik
jakin be ez ekiela abade irakasleok...
|
|
|
Ez dakit gauza ziurrik, baina inoiz edo behin entzun izan dot Bilboko andra aberats euskaltzale batek diruren bat itxi ebala bere testamentuan, Bizkaian abade izango ziranak
|
euskerea
jakin egien. Andra horren izena, Maria Uralde, Eleizearentzat beti hain eskuzabal agertu zana.
|
|
|
Euskararen Erabilpena Arauzkotzeko Oinarrizko Legearen arabera, Euskal Herriko berezko hizkuntza gure herri honek duen izatearen adierazgarririk begi bistakoena eta objektiboena dela aitortu behar da. Era berean, gizabakanakoak
|
euskara
jakin eta erabiltzen duen neurrian, hizkuntza hori gizabanakoa bera Euskal Herrian oso osorik integratzeko tresna bihurtzen da. Bide horretatik, herri botereen betebeharra da eskubide horren mailaz mailako egikaritza sustatu eta bermatzea, hori berori jasotzen baitu aipatu legearen 6 artikuluak, eta, Justizia Administrazioaren esparrurako, 9 artikuluak.
|
|
|
ikastolek, kultura elkarteek eta familia eta guraso elkarteek. Agiri horren bultza tzaileek Euskal Herriko biztanleek
|
euskara
jakiteko eta erabiltzeko eskubidea zutela adierazi zuten, eta gaztelaniak eta frantsesak bizi zuten faborezko tratua salatu zuten; esparru guztietan euskara koofiziala izan zedila aldarrikatu zuten. Horrez gain, Euskal Unibertsitatea sortzea eta Euskaltzaindiaren baliabideak aberastea eskatu zuten.
|
|
|
Horren arabera ikasleen %4, 88k zekien euskaraz irakurtzen eta idazten eta beste %5, 66k zekien euskaraz mintzatzen; %13, 72k aitortzen zuen euskara apur bat bazekiela eta %17 ari zen euskara ikasten. Irakasleen artean, %6, 4 baino ez zen
|
euskaraz
zekiena eta %5, 5ek erdizka egiten zuen, %9 ikasten ari zen eta %88k ez zekien. Ikasleen %70ek euskararen presentzia unibertsitatean beharrezkotzat zuen; irakasleen artean, ordea, %54, 1 baino ez zen horren aldekoa.
|
|
|
1.4 Magisterio eskola.
|
Euskaraz
dakiten ikasleentzat, irakaskuntza osoa euskaraz. Euskaraz ez dakitenak jakinda irten daitezela.
|
|
|
–Hi tzarpaila bat haiz! Laborantzan nahi duk plantatu
|
euskara
jakin gabe.
|
|
|
Urteak joan arau, abertzale zenbaitek treguaren apurtzea huts politiko erraldoitzat daukate. Euskara, abertzale mugimenduaren haize parpaila bihurtua da, abertzale izateko
|
euskararen
jakitea ez delarik jada hain beharrezko. Alta, abertzale mugimendu koloretsuak euskara salbatzearen  estakuruz biltzen ditu gazteak eta jende berriak, euskararen inguruko bizitasun kultural alegerak akuilaturik (Herri Urrats besta bikainak, demagun).
|
|
|
Kezkatzekoa baino, horrelako ibil moldea poztekoa da.
|
Euskaraz
jakiteak ez du derrigorrez borrokalari plantara behartzen.
|
|
|
langile arazoak, laborantza, kultura, euskara, denak jende biltzeko aitzakiak. Mundu eta mende aberatseko haurrak ziren, ikasiak gehienak, lan bila joatearen premiarik ez zutenak,
|
euskara
jakinik ikastolan irakasle izan zitezkeen, geroago egunkarietan zein irratietan kazetari edo onddoak bezala sortzen ziren kultura erakunde publikoetan idazkari zein goi mailako arduradun. Uste komunaren arabera, borroka armaturik garatu ez balitz, ez zen Iparraldea hain aitzinatua egonen gaur egun, kultura mailan bederen.
|
|
|
Sagüés, 1960). Dena den, ez dirudi
|
euskararik
zekienik, eta ulergarria denez, Oliteko Ikastetxean ez zen Zarauzkoan bezain garrantzizkoa euskara jakitea eta lantzea. Bestalde, Nafarroan zegoen baita Berako kaputxinoen komentua ere, 1831n lau misiolari euskaldun eta hiru erdaldun zituena; horiek Gipuzkoan ere aritzen ziren batzuetan.
|
|
|
Sagüés, 1960). Dena den, ez dirudi euskararik zekienik, eta ulergarria denez, Oliteko Ikastetxean ez zen Zarauzkoan bezain garrantzizkoa
|
euskara
jakitea eta lantzea. Bestalde, Nafarroan zegoen baita Berako kaputxinoen komentua ere, 1831n lau misiolari euskaldun eta hiru erdaldun zituena; horiek Gipuzkoan ere aritzen ziren batzuetan.
|
|
|
Bere misio eremua Iruñeko elizbarrutiak, Kalagorrikoak, Santanderkoak eta Burgosko artzapezpiku barrutiak osatzen zuten, hau da, euskal probintziak, Errioxa, Burgosko mendiak, Santanderkoak, eta euskaraz mintzatzen ziren Nafarroako eskualdeak. Misiolariak hautatzeko orduan, aukeran egonda behintzat, garbi esan zen hasieratik
|
euskaraz
zekitenak komeni zirela. Horrela, 1747ko kongregazioan, Bilboko komentuan, honakoa erabaki zen:
|
|
|
Hasieran gehienez 33 misiolari onartzen ziren arren, 1818ko konstituzioan 24ra mugatzen da kopuru hau, hiru lego eta korurako hainbat erlijioso barne. Seminarioan sartzeko,
|
euskara
jakin eta hizlari abileziak izateaz gain, ordura arteko bizimoduaren garbitasuna frogatu da. Lehenengo urtean sermoigintza eta predikari lanetan trebatuko dira, misiotara joan gabe; froga garaia da hori:
|
|
|
Euskal Elizaren hierarkia beste kontu bat da, hala ere. Mateo Mujika Gasteizko elizbarrutiko apezpiku izendatu zuten arte, 1928an, nazionalistek ez zuten izan beraiekin ulerkor jokatu zuen apezpikurik; Mujika zen, gainera,
|
euskaraz
zekien lehen gotzaina elizbarrutian.
|
|
|
Esaten ari direna, abertzaleek nahiz besteek honoko hauxe da: hizkuntzak ez duela gizartean nortasuna ematen" eta posible dela vasco/ basque izatea (gurean)
|
euskaraz
jakin gabe24".
|