|
2001
|
|
|
Aipatutako eztabaidak modu eta indar ezberdinez dirau Euskal Herriko hirueremu administratiboetan. Lege aldetik ere, Hego Euskal Herrian, Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) 1982an onartutako?
|
Euskararen
Erabileraren Normalizaziorako Oinarrizko Legean?, zuzenean erabilerari buruz mintzatzen den bitartean, Nafarroako Autonomi Erkidegoan (NAE) 1984an onartutako. Euskararen ForuLegean?, gehienbat euskararen ezagutzari buruz mintzatzen da; Ipar Euskal Herrian, ez dago euskararen aldeko legerik. EAEn, normalizazio prozesua aurreratutabadago ere, eztabaida soziala oraindik ere bizirik dago; plangintzak egiterakoan, ezagutza maila azpimarratzen da gehienetan, hizkuntz eskakizun batzuk lortzeajartzen da helburu, euskararen erabilerak behar duen garrantzia kontuan hartugabe.
|
|
|
«Euskara bere betetasunera etaosotasun betera iritsi dadin eragina izango duten helburuak eta jardunbideak definitu eta abiarazi»; «Euskal Herriko erakunde eta gizarte eragileguztiak partaide egitea»; «hizkuntzaren normalizazioak mailaz mailakoprozesua izan behar du,... borondate onean oinarritu beharrak berak dakar, nolabait, komunikazio lan handi bat egin beharra, herritar guztiak jakitunegin eta sentsibilizatzeko, baina, batez ere, gizarteko eragile guztiek, enpresa alorrekoek, hezkuntzakoek, kulturakoek, erakundeetakoek, etaabar? Euskal Herrian
|
Euskararen
erabilera Normalizazioko lanetan ardurahar dezaten eta eginkizun horretan konpromiso zehatzak har ditzaten bultzatu, gogoberotu eta animatzeko»; «diagnosi zehatz bat egin behar delaeuskarak gaur egun duen egoeraz, alde batetik normalizazioak bere aldedituen eragileak, eta bestetik euskararen normalizazio prozesuak dituenoztopo eta ezintasunak azpimarratuz. Hortik abiatuta, Euskal Herriko gizarte, ekonomia eta kultura bizitzak dituen alor desberdinetarako egokien direnhelburu estrategikoak eta jardunbideak zeintzuk diren zehaztea...».
|
|
|
1.EAEko parlamentuan?
|
Euskararen
Erabileraren Normalizaziorako Oinarrizko Legea, onartu zen 1982an, eta. Euskararen Foru Legea?
|
|
2002
|
|
|
Hazkunde horren arrazoia, aurrez emandako datuez gain, 1990eko iraileanGobemu Batzarrak onartu zuen
|
euskararen
erabileraren normalizaziorako lehenplangintza dugu40 Prozesu luze baten ondorio izan zen plangintza (Etxeberria, 1990). Lehen urratsa irakasle euskaldunen eta euskaraz ematen ziren irakasgaienerrolda zehatza burutzea zen.
|
|
|
2.2 EHUko Irakasle Eskoletako
|
Euskararen
Erabileraren Normalizaziorako II.Plangintza
|
|
|
1999ko maiatzaren 7an,
|
Euskararen
Erabileraren Normalizaziorako II.Plangintzaren iradokizunak eztabaidatu eta landu ziren egun horretan. Esate baterako, «normalkuntzaren prozesuak ez du oinarri zuzena eta ezin daoinarritu subjetibitatean,, eroso sentitu?
|
|
|
Ikasgaien %80 euskaraz eskainteza helburu duen plana onartu du EHUk (Bilbo, Euskaldunon Egunkaria, 1999). Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) Gobernu Batzarrak
|
Euskararen
Erabileraren Normalizaziorako II. Plangintza onartu zuen atzo. Urrian jarriko da indarrean egitasmoa, eta datorren bost urteetako Unibertsitateko hizkuntza politika bideratuko du, alegia, irakasleria, ikasketa eskaintza eta Administrazioko eta Zerbitzuetako langileei (AZP) dagokiena.
|
|
2003
|
|
|
Aurreko aldagaiak beren artean uztartuz gero ez da zail helduen euskalduntze alfabetatzearen alorrak pairatzen duen joera interpretatzen. Batetik, ez dirudi euskararen aldeko bultzagile edo pizgarri aipagarririk gure artera agertu denik, horren lekuko talde informaletan (etxeetan eta lagunarteetan) euskararen erabilerak aurrera nabarmen egin ez izana, bai eta
|
euskararen
erabileraren normalizazioari buruzko iritziak epeldu izana ere. Hortaz, eragile berririk ez jendea euskalduntze alfabetatze mundura erakartzeko.
|
|
2005
|
|
|
Hogeita sei urte iragan dira, Autonomia Estatutuak (EAE, 1979) euskara Euskal Autonomia Erkidegoko hizkuntza ofizial izendatu zuenetik eta gure erakunde propioak berreskuratu genituenetik. Orduan, Euskal Autonomia Erkidegoan harturiko oinarrizko neurrietariko bat 10/ 1982 Euskararen Legea Normalizatzeko Oinarrizko Legea izan zen; hiritarrei hizkuntza eskubideak aitortu ostean herri aginteen betebeharrak finkatu zituena,
|
euskararen
erabileraren normalizazioa lor zedin. Une hartatik aurrera, Desplazamendu Linguistikoaren Inbertsioa (Reversing Language Shift) izan da hizkuntza politikaren ardatz nagusi.
|
|
2007
|
|
|
Eskuliburu hau Unibertsitateko Zuzenbide Fakultatean idatzi dut, eta material eleaniztun moduan diseinatuta dago. Euskarazko bertsioak Deustuko Unibertsitateko
|
euskararen
erabileraren inguruko normalizazio prozesuaren esperientzia bildu du, hamarkada bat baino gehiago duena. Zuzenbide Fakultateko Euskara Juridikoaren Mintegiaren eta Euskal Gaien Institutuko Euskara Juridikoaren Ikerketa Taldearen ibilbide luzearen beste fruitu bat da.
|
|
2008
|
|
|
Lasarte Oriako euskaldunok 40 ordu euskaraz etengabe egiteko gauza garela adieraztea; euskararen inguruan ahalik eta herriko jenderik gehiena biltzea; herriko euskaltzaleak elkarrengana biltzea, beren arteko tirabirak hautsiz eta maratoia Euskal Herri osora zabaltzea. Esan daiteke lehenengo hiru helburuak bete direla, beraz, edizio honetan"
|
euskararen
erabileraren normalizazioa sinbolizatuz, euskararekin motibazioak sendotu nahi dira". Amaitzeko zortzikoteko bi kidek, Rebeka Garzesek eta Jokin Ayerregarayk hartu zuten hitza eta zertan dabiltzan lanean azaldu zuten. Dagoeneko zenbait froga finkatuta daude eta beste batzuk puri purian daude.
|
|
|
IXA taldean, gure ibilbidearen hasieratik, saiatu izan gara Hizkuntzaren Teknologiaren arloan ikertzen eta ahal izan denean produktuak gizarteratzen, IKT arloan
|
euskararen
erabileran normalizazioa sustatzeko. Testuak errazago eta txukunago sortu ahal izateko, sarean edukiak zabaldu edo bilatu nahi dituenak tresna egokiak izan ditzan.
|
|
|
Hizkuntzaren Teknologiaren ekarpena funtsezkoa da IKT arloan
|
euskararen
erabileran normalizazioa sustatzeko. Testuak errazago eta txukunago sortu ahal izateko, sarean edukiak zabaldu edo bilatu nahi dituenak tresna egokiak izan ditzan.
|
|
2009
|
|
|
Administrazio publikoetan,
|
euskararen
erabileraren normalizazioaren III. Plangintzaldia() baloratzen duen Txostenak5 adierazten du (11 orrian): " Derrigortasun data igarota duten hizkuntza eskakizunen egiaztatze maila altua da.
|
|
|
euskal osasun zerbitzuak —Osakidetzak—, lanpostuak hornitu eta langileak hautatzeko prozesuetan, funtzio publikoaren legedian aurreikusitako arauak ezarriko dituela, euskararen ezagutza merezimendu gisa baloratzeko. Gerora, martxoaren 18ko 67/ 2003 Dekretuak garatzen du,
|
euskararen
erabileraren normalizazioa Osakidetzan.
|
|
|
Izan ere, Espainiako Alderdiaren Legeari esker, 2007ko udal hauteskundeetan Eusko Abertzale Ekintzak lortutako 228 boto baliogabetu eta 146 boto paper eskuratu zituen PPri zinegotzia egoki zion Hauteskunde Batzordeak," Talde independentearen eta EAJren konplizitatez", ezker abertzalearen arabera. Kanpainan, PPri zinegotzi kargua" lapurtu izana" leporatzeaz gain, Udal Gobernuak informazioa ukatu eta batzordeetan parte hartzeko jarri dizkieten oztopo eta debekuak salatu dituzte, besteak beste, Administrazioko
|
Euskararen
Erabileraren Normalizazio Plana bermatzen duen komisioa eta Hondartza, Portua eta Itsasadarra komisioan. Dena den," oztopoak eta zailtasunak alde batera utzita, eta Udal Gobernutik at geratu arren, gure auzokideen alde irmotasunez lan egiten jarraitu dugu", azaldu ezker abertzaleak.
|
|
|
Beste batzuetan gure partaidetza debekatu da: Administrazioko
|
Euskararen
Erabileraren Normalizazio Plana bermatzen duen komisioan; Hondartza, Portua eta Itsasadarra komisioan…
|
|
2010
|
|
|
UPV/EHUko
|
Euskararen
Erabileraren Normalizaziorako Plangintza.
|
|
|
UPV/EHUko
|
Euskararen
Erabileraren Normalizaziorako II Plangintza.
|
|
|
UPV/EHUko
|
Euskararen
Erabileraren Normalizaziorako II Plangintza
|
|
|
9 urte beranduago UPV/EHUko
|
Euskararen
Erabileraren Normalizazio II Plangintza onartu zen. II Plangintza onartu zenean irakaskuntza eskaintzaren %52 ele bietara zen.
|
|
|
Jada ez da atzerakada geografiko bat, ezta bizkortua ere; orain, batetik etorkin erdal hiztunak toki guztietan egotearen ondorioz, eta bestetik bertako biztanleriak neurri batean beren hizkuntza utzi zuelako, printzatu egin da lurralde euskalduna. nafarroaren ipar mendebaldean eta gipuzkoaren barnealdean, gehiengoak euskalduna izaten jarraitzen du, baina urolaren goiibilguak, debabarrenak eta ibaizabal arroak ziriarena egiten dute, eta isolatuta uzten dituzte gehiengoa euskalduna duten beste ingurune batzuk, hala nola bizkaiko itsasertza eta arratia bailara. esan beharrik ere ez dago une horretan gehiengoa euskalduna zuten eskualdeak landa eremukoak zirela eta, beraz, biztanleria txikiena zutenak. euskararen ezagutza maila handia edo dezentekoa zuten eskualdeetan, bigarren edo hirugarren belaunaldiak ziren euskaldunenak. gainera, hiriburua eskualdeko batez bestekoaren azpitik ageri zen beti, eta gune erdaratzaile gisa jarduten zuen. egoera hori biribiltzeko, ez zen inolako berreskurapen zantzurik antzematen jada azken belaunaldietan erdaldundutako eskualdeetan, eta are gutxiago euskara berrezartzeko zantzurik, bertako euskara duela zenbait mende galdu zutenetan. hauek lirateke hegoaldeko guztizko kopuruak, urte hartan (nafarroako datu fidagarririk ez dagoen arren): 2.650.000 pertsonako biztanleriatik 490.000 pertsona izango lirateke euskaldunak, gutxi gorabehera biztanleria osoaren %18, 5 begi bistakoa zen zer arrisku zetorkion gainera euskarari, eta ez dakienak edo ulertu nahi ez duenak, aski du ikustea zer bilakaera izan zuen garai hartan euskara baino erabiliagoa zen bretoierak, handik aurrera. gertaera horren aurrean, eaeko agintari politikoek
|
euskararen
erabileraren normalizazioaren oinarrizko legea onartu zuten 1982an. hizkuntza desagertzeko bideari buelta emateko aukera bakarra zen. horrenbestez, rlS bati aurre egiten zion munduko lehen lurraldeetako bilakatu zen, bere burua hizkuntza gutxitu baten erabilerei buruzko lege batez hornitzean, jada 1977an Quebecen (kanada) 101 legeak markatutako ildoari jarraituz. nafarroari dagokionez, jada aipat... Jarraian ikusiko dugun bezala, nafarroako agintariek premia handieneko hizkuntzarekiko izan duten jarreraren ondorioz, oso bestelako berreskurapen erritmoa dute nafarroako eskualdeek.
|
|
2011
|
|
|
UPV/EHUk euskararen normalkuntzarako hiru plangintza ezagutu ditu, (lau Bilboko Unibertsitaterako Beharrizanen Lantaldeak prestatutako Premia larriko neurrien txostena (1979) aintzat hartzen badugu): Euskararen erabilera normaltzeko plangintza (1990), UPV/EHUko
|
Euskararen
Erabileraren Normalizaziorako II. Plangintza (1999), eta UPV/EHUko Euskararen Plan Gidaria (2007/ 08/ 12) (2007). Plangintza bakoitzak berezko ezaugarriak ditu eta bakoitzak azterketa sakon bana luke, dena den, 1990ekoa aztertuko dugu, neurri batean ezezagunena baita.
|
|
2014
|
|
|
Proiektuaren hasieran esan bezala, Atxutxiamaika Elgoibarko Izarra elkartearen barnean kokaturiko egitasmoa da eta beraz, bat egiten du bai elkarteko izaerarekin eta baita markoarekin ere; markoa diogunean,
|
euskararen
erabileraren normalizazioan eragiteko markoari egiten zaiolarik erreferentzia.
|
|
|
Legebiltzarrak EITBri ohartarazi nahi dio euskaraz diharduen hedabide eite publiko bakarra dela, eta, horregatik, berariazko erantzukizunak dituela hizkuntzaren normalizazioa lortzeko eta euskararen sustapen jardueretan. Halaber, Legebiltzarrak eskatzen dio EITBko zuzendaritzari
|
euskararen
erabileraren normalizazioa lortzeko behar besteko erabakiak har ditzala, bereziki, EITBko kontratazioetan eta EITBrentzat lan egiten duten enpresen kontratazioetan. Lanpostuetako hizkuntza eskakizunetan eta kontratatutako langileen hizkuntza gaitasunetan berma dezala euskararen erabilera maila jasoa izan ahal izatea.
|
|
2015
|
|
|
Ametx Zornotzako kultura, euskara eta kirol arloak barneratzen dituen erakunde autonomoa da, 2005ean sortua. Euskara, kultura eta kirol zerbitzuak eta eskaintza sustatzeaz gainera, gizarte eremuetan
|
euskararen
erabileraren normalizazioa bultzatu eta sustatzea du helburu.
|
|
|
233/ 2012 DEKRETUA, azaroaren 6koa, xedapen orokorrak egiteko prozeduran
|
euskararen
erabileraren normalizazioaren ikuspegia txertatzeko araubidea ezartzen duena (http://www.kultura.ejgv.euskadi.eus/r46714/ eu/ contenidos/ decreto/ bopv201205531/ eu_ def/ index.shtml)
|
|
2017
|
|
|
Bigarren eskakizuna, hots, eskola bidezko transmisio kulturala, EAEn bederen neurri ohargarrian egia bihurtu bada ere, lehenengoa edo euskararen transmisio naturalaren baldintza ez da inondik inora gauzatu. Horregatik, herrixka euskaldunetako haurrak gorabehera, etxetik erdaldun edo erdal elebidun369 diren ereduko ikasleen euskalduntze akademiko formal hutsak ezin du
|
euskararen
erabilera normalizazioaren arrastoan sartu. Euskararen, transmisio naturalak?
|
|
|
Badirudi euskara batuaren helburua zeharo gorpuztua dagoela dagoeneko, nahiz eta euskararen erabilera soziala inondik inora ere normalizatu gabe egon. Ahoz eta idatziz
|
euskararen
erabilera normalizazio sozialaren galbahetik igarota soilik beregana dezake euskarak beharrezkoa duen etorri komunikatiboa, eta ez bestela. Hizkuntzak berez zernahi eta nora nahirako gaitu daitezke, ez dago hori esan beharrik, baina prozesu hori ez da hizkuntzaren sozializazio zabal eta sakonik gabe hezurmamitzen.
|
|
2018
|
|
|
Laburbilduz, estandar klinikoak euskarara egokitzeak eta sistemetan integratzeak ekarpen handia egin diezaioke, gure iritziz,
|
euskararen
erabileraren normalizazioari. Nolanahi ere, ez dugu ahaztu behar normalizaziorako urrats bat baino ez direla estandar klinikoak.
|
|
2019
|
|
|
Euskararen Foru Zerbitzuaren misioa da euskaraz bizitzeko aukera bermatzea hala nahi duten arabarrei. Hori dela eta, gizarte eragile, erakunde publiko eta Foru Aldundiaren gainerako sail eta zerbitzuekiko koordinazio, egikaritze eta elkarlanerako neurri eta ekimenak sustatzen eta garatzen ditu,
|
euskararen
erabileraren normalizazioan urratsak egiteko xedez, dela gizabanakoen mailan, dela gizartean edo arlo ofizialean.
|
|
2020
|
|
|
|
Euskararen
erabileraren normalizazioan alderdiek jokatu behar duten rolaz aritu denean, Alder_ 4 ko informatzaileak esan du udalaren eragin eremuan, udal baliabideek ere bidea eman behar diotela normalizazioari. Eta horretarako lan ildoak zein diren adosteko orduan kontsentsua badagoela adierazi du.
|
|
2022
|
|
|
Seigarren kapituluan, planen eta proiektuen hizkuntza inpaktuaren ebaluazioa lantzen da. Ebaluazio horien bitartez, hizkuntzaren alderdia txertatu nahi da prozeduran, eta euskararen erabilera normalizatzeko onuragarrienak diren aukerak azterturik, neurriak diseinatu,
|
euskararen
erabileraren normalizazioaren gaineko ondorio kaltegarriak prebenitzeko, zuzentzeko eta, hala dagokionean, konpentsatzeko.
|
|
|
Bestalde, plano orokorrago batean, euskalgintzaren testuinguruan (eremu komunitario zein eremu publikoan) gero eta aldekotasun handiagoa dago
|
euskararen
erabileraren normalizazioko ekosistemako eragile guztien artean lan egiteko moduan aldaketa garrantzitsuen inguruan. Aldekotasun horiek diktadura frankistaren amaieratik gaur egun arte hiru aldi eta diskurtso azaleratzen dituzte.
|
|
2023
|
|
|
Zupiriak gaineratu du
|
euskararen
erabileraren normalizazio prozesuak helburutzat daukala «herritarren hizkuntza eskubideak bermatzea», eta, zehazki, nabarmendu du «erkidego honetako biztanleek duten eskubidea gaztelania nahiz euskara erabiltzeko, erakundeetara jotzen duten bakoitzean». Hizkuntza Politika sailburuaren esanetan, Eusko Jaurlaritzari dagokio euskararen normalizaziorako oinarrizko irizpideak ezartzea.
|
|
|
Zortzi puntu biltzen duen idatzian, Legebiltzarrak eskaera jakin batzuk egin ditu: «Udalei, herritarrengandik hurbilen dauden administrazioak izanik, zein gainontzeko erakunde publiko guztiei, eta sektore publikoa osatzen duten herri langileei manten dezatela azken 40 urteetan egin duten lana, eta adierazi duten konpromisoa
|
euskararen
erabileraren normalizazioan, herritar guztien hizkuntza eskubideak bermatze aldera». Era berean, ganberak «irmoki» salatu ditu «azkenaldian modu nabarmenean ikusten ari garen euskararen biziberritzearen aurkakoak ez ezik adostasun sozial handi baten kontrakoak ere badiren hainbat sententzia».
|
|
|
Zortzi puntu biltzen duen idatzian, legebiltzarrak eskaera jakin batzuk egin ditu: «Udalei, herritarrengandik hurbilen dauden administrazioak izanik, zein gainontzeko erakunde publiko guztiei, eta sektore publikoa osatzen duten herri langileei manten dezatela azken 40 urteetan egin duten lana, eta adierazi duten konpromisoa
|
euskararen
erabileraren normalizazioan, herritar guztien hizkuntza eskubideak bermatze aldera». Era berean, ganberak «irmoki» salatu ditu «azkenaldian modu nabarmenean» ateratzen ari diren sententzia batzuk, «euskararen biziberritzearen aurkakoak ez ezik adostasun sozial handi baten kontra koak ere badirenak».
|