|
2000
|
|
|
argitzen digu ETBko euskara saileko Asier Larrinagak. Era berean, erdaraz modu batera erraz esaten dena, gero,
|
euskarara
itzulita, oso maila jantzian geratzen da.
|
|
|
Juan Ignazio Abrisketak
|
euskarara
itzulitako liburu hau 1940 urtea baino lehen idatzi zuten Albert Einsteinek eta Leopold Infeldek. Ordutik hainbat pentsamendu eta ideia aldatu da Fisikaren arloan:
|
|
|
Liburua, dena den, aipu onak izana zen mundu, milaka ale salduak zituen, eta hainbat hizkuntzatara itzulia ere bazen.
|
Euskarara
itzultzeko zenbait saio eginagatik, ordea, ez genuen lortu asmoa gauzatzea. Eta haren galtzarbetik nirera, gurean gelditu zen" bakailaoa".
|
|
|
Irakasleak gara biok, eta gertutik ezagutzen ditugu irakasleen kezkak. Liburuan aurkituko dute euskaraz dagoen materiala,
|
euskarara
itzulitako literatura unibertsala oro har, baldin eta testuak euskara zuzenean aurkitu baditugu. Guretzat ohore bat izan da honetan parte hartzea, benetan profesionalak direnekin lan egin ahal izan dugulako.
|
|
|
Gauza da zein hizkuntzaatik zein hizkuntzara itzultzen den. Edozein hizkuntzatik
|
euskarara
itzultzen denean, jauzia beti handiagoa izaten da. Ez da gauza bera portugesetik espainolera itzultzea; errespetu guztiarekin baina oso erraza da, antzekoak direlako.
|
|
|
Zeren gauza batek bestearekin harremana duenez, denak denarekin du lotura (hizkuntzak egoera politikoarekin, legeriak erakundeen legitimazioarekin, hauek epaileekin, torturarekin, atentatuekin, irizpide etikoekin, erantzukizunen zehaztapenarekin.... eta ikusten duzue honek luze jotzen duela). Estatuaren pentsamendu bakarra
|
euskarara
itzulirik hizkuntzaren normalizazioari bere ekarpena egin nahi dionak hor konpon, baina komeni da desberdintzea zer den ikuspegi linguistikotik landutako irakurketa orokorra eta zer den barkamen eske ibiltzeko behar infinitoaren sindromea.
|
|
|
BAT aldizkariak bere 27 zenbakian
|
euskarara
itzulita eman zuen Charles A. Ferguson-en. Diglossia, artikulu entzutetsu hura (1959).
|
|
|
Zerbitzu hori 1.987ko urtarrilaren 22an jarri zuten abian. Orotara 3 kazetari euskaldunek egunean sei orduz lan egiten zuten, batez beste eguneko 25 albiste (hiruen artean)
|
euskarara
itzuliz. Egia esan, zerbitzu hau eskaintzeko ideia Eusko Jaurlaritzarena izan zen, zerbitzua ustiatzeko enkantea eginez.
|
|
|
Ondoren, Alberto Díaz Mancisidor zenak (1984, 274) idatzitako testua agertzen da. Lankide, aditu eta irratizale amorratua izan zen Díaz Mancisidor en gomuta ekartzeaz gain, izan bedi bere ohoretan?, atal honen gakoa den entzule indizeen neurtzeaz gaztelaniaz idatzi den apurra
|
euskarara
itzulita ekarri nahi izan dut lerro hauetara. Testua aspaldikoa izan arren, argigarri izan dakiguke entzuleriaren neurketaren gai honetan gehiago sakontzeko.
|
|
|
Nola hunkitu ninduen Miguel de Sandovalen gutun luze hark! Halako moldez, non ezin egon bainaiteke zuri aditzerat eman gabe gutunaren zati bat, Ofizio Sainduaren gartzela sekeretuei datxekiena doi, nik
|
euskararat
itzulia... hain baitira haren hitzak zinezkoak eta minezkoak.
|
|
2001
|
|
|
Beste batzutan bai,' contramaestre kontramaisu da eta' compas' konpas," Baina demagun Bermeoko portuan egiten duten postal bat: erdaraz' chalupas boniteras en el puerto de Bermeo' dakar eta
|
euskaraz
itzultzeko Bermeoko portuan hegaluze txalupa edo egingo lukete askok, baina ontzi horren betiko izen teknikoa txalupa handia da. Nik urte asko daramat hemen eta badakit, baina itzultzaileak hori ez du inon aurkituko", azaldu digu.
|
|
|
1 Artikulu hau gaztelaniaz idatzi zuen Mitxelenak El libro blanco del Euskera (1977) libururako eta" El largo y difÃcil camino del euskara" izenburupean. Liburua
|
euskarara
itzuli zutenean, Mitxelenaren artikulua Juan Antonio Letamendiak euskaratu zuen. Mitxelenak eman omen zion azken begirada, baina liburu hartako itzulpen guztiei azken orrazketa Dionisio Amundarainek eman zien.
|
|
|
Edozein gauza, baita ezkutuena eta zailena ere, eman daiteke euskaraz, euskara garbiz, baina ez du edozeinek emango, leherrenak egiten baditu ere. Gaitzago da oraindik euskaldun ikasi batentzat, askozaz ere gaitzago, inguruko erdara batetik
|
euskarara
itzultzea, erdara horietako batetik bestera baino. Ez digu, egia mingarri hori estali behar Ormaetxearen virtuosismo miragarriak.
|
|
|
Derrigorrezkoa dute euskaldun guztiek gaztelania ezagutzea, nahiz hura erabiltzea eskubide gisa (soilik) agertzen den. Eta" beste hizkuntza espainolak" (sic,
|
euskarara
itzulia —" Las demas lenguas españolas") bakoitzaren Autonomi Erkidegoan izango dira ere ofizialak, beraien Estatutuen arabera.
|
|
2002
|
|
|
Beste aldetik, arestian aipatu «Artez» aldizkariak www.artezblai.com izeneko ataria eskaintzen du testuak kontsultatzeko eta horrez gain, esan bezala, paperaren bidea hartu du.
|
Euskaraz
itzulitako testu klasikoak ere agindu berri ditu. Zertarako hainbat testu ez bada Euskal Herriko antzerki eskola ofizialik ezta sormenerako gunerik?
|
|
|
Harrigarria bada ere, gazteleraz idatzi zuten lehenengo liburua, eta ondoren
|
euskarara
itzuli. Bi arrazoi bota ditu Joxerra Garziak.
|
|
|
Kalebarritik berriro Artekalera. Ibaizabalen standera iritsi eta nire aurrean dagoen bikotea elkarri zirriak egiten ari dela aprobetxatuz, Juan Garziak
|
euskarara
itzuli duen" Hamlet" antzerki lana hartu dut esku artean. Interesgarria dirudi.
|
|
|
Bestalde, Arrasate Euskaldun Dezagun elkarteak eta Elkarlaneanek Literaturako Nobel Sariak euskaratzeko beka sortu berri dute. Jokin Zaitegi arrasatear idazlearen omenez, hemendik aurrera urtero, nobel saridunaren lan bat
|
euskarara
itzultzeko beka deialdia zabalduko da. Eta ondoren, irabazlearen lana, argitaratuko da.
|
|
|
Euskal irakurleen literatur horizontearen aberasgarri, gaur egun, Lermontov, Woolf, Joyce, Stevenson edo Carlo Levi euskaraz irakurtzea gomendagarria ez ezik, plazerra ere bada. Edozein modutan, nabarmentzekoa da
|
euskarara
itzulitako ondare unibertsal honek ez duela, oraingoz, Manu Lopezek aurkeztu berri duen doktorego tesitik kanpo15, euskal kritikaren arretarik merezi izan. Even Zoharrek darabilen kontzeptuaz baliatuz, itzulpenek, haur eta gazte literaturak, edo emakumezkoek idatzitako literaturak, gune marjinala du oraindik periferikoa esango lukete teoria sistemikoen defendatzaileek euskal literatur sistema garaikidean.
|
|
|
15 ik. Lopez, M., 2000,
|
Euskarara
itzulitako haur eta gazte literatura: funtzioak, eraginak eta itzulpen estrategiak, Euskal Herriko Unibertsitatearen Argitalpen Zerbitzua, Bilbo.
|
|
|
Bilboko IITUEn erabiltzen den euskarazko bibliografiaren egoera jakiteko, eskolako liburutegira jo dugu, eta eskainitako irakasgaietan dagoen oinarrizko bibliografia kontuan hartuz, bi liburu bakarrik aurkitu ditugu euskaraz. Biak
|
euskarara
itzulitakoak.
|
|
|
Oinarrizko bibliografia modura proposatzen diren euskaraz sortutako testu-liburuak eta
|
euskarara
itzulitakoak.
|
|
|
besterik ez dagoelako. Esparru horretan konpetentzia falta nabarmena dago, eta zilegi da galdetzea zer gertatuko litzatekeen Michael Crichton, Ken Follet eta enparauak
|
euskarara
itzuliko balira. Bi adibide hurbilek erakusten dute aukera horren sinesgarritasuna:
|
|
|
Ibon Plazaolak itzuli du idazlan hau euskarara. Hauekin batera, Joana Garmendiak, hitzaurrea ingelesetik
|
euskarara
itzultzeaz gain, asko lagundu gintuen testu originalaren bilaketan.
|
|
2003
|
|
|
2.3.2.2. " Moby Dick" elaberriaren hiru kapitulu eskaintzen dizkigu
|
euskarara
itzulirik LibNeg saio bilduma barruan (112123), aurretik itzulpen jardunari buruzko gogoeta eta itzulpen literarioen kritika zorrotz bat egin ondoren.
|
|
|
Hamabi liburu, gitxienez, argitaratu ditu gai honen inguruan. Itun Barriagaz hasiko da eta Biblia osoa Bizkaiko
|
euskerara
itzuli arte ez dau bakerik izango. Bere Euskal Biblia dau Kerexetak lanik ospetsuena, Bizkaian hutsune luzea ederto bete dauan liburu txalogarria.
|
|
|
Ez dugu solas horien
|
euskaraz
itzultze beharrik, ohartzeko biarnes jakintsu handiak ere aitortzen zuela nola euskaldunak populu bat garen eta nazio bat ere.
|
|
|
Gaztelaniazko eskola liburuak
|
euskarara
itzultzeko diru laguntzak onartu zituen gobernuak," Nafarroako curriculum ofizial guztietan ezarritako eduki, jarrera eta prozedura guztiak biltzeko". Miguel Sanzek grafikoki adierazi zuen zer egin nahi zen:
|
|
|
Beste hizkuntzetatik
|
euskarara
itzulitako lanen artean, Literatura Unibertsaleko 100 tituluak aipatu behar dira. Lan mardula eta kalitate handiz egina.
|
|
|
Gogoetak (P. Narbaitz-ek
|
eskuararat
itzuliak), Baiona, 1980.
|
|
|
Gogoetak (P. Narbaitz-ek
|
eskuararat
itzuliak), Baiona, 1980, 108 or. Itzultzailea, P. Narbaitz idazle eta ikerlari bipila.
|
|
2004
|
|
|
Obra biok funtsezkoak dira, eta irakaskuntza zentru guztietan eskuragarri egon lukete. Badira munduko historia gaien inguruko zenbait testu
|
euskarara
itzulita ere, tartean EHUko historia irakasle talde batek argitaratutako Historia testu bidez aipa daitekeelarik (EHU, Gasteiz, 1998). Azken liburu honetako testu ia guztiak, liburuaren egileen baimenaz, Kondaira.com aldizkariko material historikoen atalean eskegita daude, nahi dituenarentzat libreki eskuratzeko moduan.
|
|
|
F) Erdi Aroarekin zerikusia duten libura interesgarriak
|
euskarara
itzuliak, sarrera etaguzti;
|
|
|
Naturalismoaren eta erlijioaren bateratze horretan eragin handia izan dezakete San Frantziskoren idatziek. Hain zuzen, San Frantziskoren" Anaia Eguzkiaren Kantika" olerki luzeak (Manexen kaiera zahar batean
|
euskarara
itzulita aurkitu duguna) erlijioa natura sentimendu hori bera agertzen du: eguzkia, ilargia, izarrak, haizea, ura, sua, ama lurra, bizitza eta heriotza... guztiak Jainkoaren fruituak dira, Jainkoak sorturiko kate miresgarri eta etenezinaren atalak.
|
|
2005
|
|
|
Galarragaren esanetan, datozen hamar urteetan euskarazko zineak azken hamar urte hauetan izan duen adinako bilakaera baldin badauka, arazoa konpondua egongo da eta euskarazko filmen proiekzioa normalizatua egongo da Euskal Herriko zineetan. Hala ere, egiteko asko dago oraindik eta Disney edo Warner bezalako multinazional handien pelikulak
|
euskarara
itzultzea da elkartearen hurrengo erronka. Banatzaileen esku utzita, ez da halakorik emango, eta horregatik konponbidea dirua eskaintzea dela azaldu du Galarragak, haientzako ekonomikoki errentagarria izan dadin.
|
|
|
Miguel de Cervantes Saavedrak sortutako eleberri ospetsuaren laugarren mendeurrena dela-eta plazaratu du Euskalerriko Adikideen Elkarteak Patxi Ezkiagak paratutako Don Kijote Mantxako antologia, bere garaian Pedro Maria Berrondok euskaratutako bertsioa abiapuntu harturik. Izan ere, Pedro Maria Berrondo oiartzuarra dugu gaur arte Cervantesen Don Quijote de la Mancha oso osorik
|
euskarara
itzuli duen bakarra. Bi zatitan argitaratu zuen, 1976an eta 1985ean, Zarauzko Itxaropena argitaletxean.
|
|
|
Frantsesez ere jarri genuen, baina Sud Ouesten ez zuten pasatu. Horretan ere aldatu da zerbait, lehenago espainolez ari ziren Euskaltzaindian, eta gero
|
euskarara
itzultzen zuten; ez, ez, ez, orain ari gara euskaraz eta gero itzulpena egiten dugu.
|
|
|
Zaila izan al da haren poemak
|
euskarara
itzultzea?
|
|
|
Ipuina narratibaren partea izan da Bizkaiko klasikoen sasoitik, bestelako genero narratiboekin batera garatu da, eta sasoi batzuetan jorratu den fikziozko genero narratibo bakarra ere izan da. Gure artean Juan Antonio Mogel eibartarra dugu lehenengo ipuingile ezaguna, bera hasi zen tradizioko alegia jorratzen, alegi klasikoak
|
euskarara
itzuliz eta moldatuz1 Peru Abarka (1802) liburuan, euskal literaturaren lehenengo fikziozko narrazioan, ipuina ere, herri ipuina kasu honetan, jaso zuen. XIX. mendean, ia amaierara arte, Bizkaiko idazleek fikziozko narrazio gutxi idatzi zituzten.
|
|
|
Zerk egiten du euskaldun hemengo Eliza, beste nonbait afrikar edo indio bezala, horrelako nortasuna daukan gure herrian? 104 Mintzairak? Teologo frantses eta espainolen gogoetak
|
euskaraz
itzuliak izan dira, tututik edanak gehiagokorik gabe. Gure Elizak axala baizik ez dauka euskaldunik.
|
|
|
Duela bi mende eta erdi, Bernard Larreguy Aiherrako erretorak
|
euskaraz
itzuli zuelarik Royaumonten Testament Zaharreko eta Berriko historioa50, azken hogeita bost orrialdeak bazterrera utzi zituen: Bibliako gertakari guzientzat urtea ematen du Royaumontek, munduaren hastapenetik, Uholde handiaren ondotik, Abraham eta Jalgitzaren ondotik edo Jesu Kristo baino lehen.
|
|
|
Gaztelaniatik
|
euskarara
itzulitako Hipoteka Lege eta Erregelamenduaren testua eta horren argitalpen elebiduna egileen ahalegin laudagarriaren ondorio dira, bai eta aurretiaz argitaratu diren beste lege testu batzuk, hala nola, Zigor Kodea, foru lege zibilak, Kode Zibila, zein, duda izpirik gabe, aurrerantzean egingo diren beste hainbat testu ere; arean, lan hori zailtasunez josita dago, hizkuntza biak ondo menderatzeaz ... Pertsona horiek burututako lanak, beraz, beste aurrerapauso bat ekarri du, euskara ohikotasunez erabiltzeko bidean, eta ez hori bakarrik:
|
|
|
Ni kazeta egilea naiz idazten zuen beti. Hogeita bost bat urtez ari izan zen Eskualdunan, nahiz lehenagotik ere hasia zen, hala
|
euskaraz
itzultzen nola frantsesez idazten Baionako La Semaine astekarian (Lafitte: 1971:
|
|
|
Beltran-ek euskoiberista gisa honako ezaugarriak ditu: euskararik ez daki, ez du ia ezagutzen, eta euskararen inguruko ikerketen berririk ere ez du, beraz iberierazko testuak
|
euskarara
itzultzean Azkueren hiztegia erabili behar du. Kasualitatez agian, baina valentziarra da aurrerago valenciamoaz hitz egitean argituko dugu zer adierazi nahi dugun.
|
|
|
70ko eta 80ko hamarkadaren hasieran F. J. Oroz ek euskara berdin iberiera ekuazioa era kritiko batean lantzea posible zela erakutsi zuen. Autore honek oinarri gabeko euskoiberismoa lantzen zutenak gogor kritikatzen zituen bere garaian, adib. 1976ko lanean J. Faus ek31
|
euskararen bitartez
itzulitako iberierazko inskripzioa baliogabetu zuen. Era berean eta artikulu berean Oroz ek garaiko euskoiberista frantses batek kaleratutako obra32 goitik behera, eta behetik gora desbaliotu zuen.
|
|
|
Orain dela urte batzuk, Azpeitin, El Caserío zarzuelako abestiak euskaraz abestu zituzten. Xabier Euskitzeren lana izan zen
|
euskarara
itzultzea. Baina ez ziren elkarrizketak taularatu.
|
|
|
Aurten guztiok gozatu ahal izango dugu, lehen aldiz, Guridiren lan apartaz, euskaraz. Eta guztia Arrasateko Izaskun Murgia Elkarte Lirikoari esker, eta bertako partaide baten lan gogorrari esker,
|
euskarara
itzultzeko lan gogorrari esker.
|
|
|
Gaztelaniaz berba egiten zuten parlamentariek, eta gaztelania gordinean ailegarazi ziguten euren jarduna guri. ETB ez dauka modurik, pantailaren txoko batean itzultzailea paratu zuten modu berean, hitzok
|
euskarara
itzultzeko. Beharbada ez.
|
|
2006
|
|
|
Kataluniako, Galiziako eta Euskal Herriko itzultzaileek egindako lanen azterketa dakar Behinola haur eta gazte literatura aldizkariak 13 zenbakian. ...en gainean Monica Dominguezek azterketa egin du, katalanera itzulitako euskal haur eta gazte literaturaz idatzi dute Pep Molist eta Joan Portellek, Xabier Etxanizek Galizia eta Kataluniako literatura gure artean atondu du eta haur euskaldun errefuxiatuak gai harturik 1936ko urriaren 30ean Josep M. Folch i Torresek En Patufet haur aldizkarian argitaratutako El petit refugiat i el seu company testua
|
euskarara
itzuli du Manu Lopez Gasenik (Errefuxiatu txikia eta haren lagunak).
|
|
|
Bere biografiaren aztarnak jasotzen dituen lanean, 1880ko uztailean jaiotako emakume honen txikitako, nerabezaroko eta moja bilakatu zeneko argazkiak ere eskaintzen dira. Jarraian, Luis Baraiazarrak
|
euskarara
itzulitako Elisabeten idazlan bi azaltzen dira: Azken gogo jardunak eta Utz ezazu maitatzen.
|
|
|
Inoiz ez nuen hura baino letra engaiatuagorik entzun. Honahemen
|
euskarara
itzulia:
|
|
|
Prosaz idatziriko jatorrizko testu hau, latinez eta. Koldo Larrañagak berak?
|
euskarara
itzulitakoa, IX. mendekoa dugu, Karlomagnoren5biografoa izandako Eginardok eginiko Vita Karolin bildurikoa, hain zuzen ere; eta Pirinioetan baskoien eta frankoen artean 778 urtean gertatu zen. Orreagako, lehenengo gudua du hizpide.
|
|
|
literaltasuna lehenetsi baino gehiago, berbak euskararen molde errazenetara ekartzen saiatu gara. Hala ere, pentsamenduaren eta beronen adierazpidearen konplexutasuna oso denez handia, aitortu beharrekoa da
|
euskarara
itzulitako zatiek ere zailtasunak agertu agertzen dituztela ulermenaren ikuspegitik. Puntu honetan eskerrak eman nahi nizkioke Edorta Agirreri, aipuen itzulpenekin, benetan lan bihurria?
|
|
|
Jakina, frogatzat zer hartzen dugun. Esaterako, euskara eta iberikoaren arteko harremana frogatzeko zenbait testu
|
euskararen bitartez
itzultzeko lana hartu du zenbait" ikerlarik". Baita itzuli ere.
|
|
|
Berrogei urte dira etorri zena, eta denbora tarte honetan Josek –izena Joe aldatu diote hemen– ingelesa nahastu dio euskarari, eta gazteleraz hitz egiten duenetan zuzen zuzenean
|
euskaratik
itzultzen du. Duela berrogei urte herrian denek egiten zuten moduan.
|
|
2007
|
|
|
" Durante estos catorce meses, hemos hecho menos que el PP de Aznar". Alegia, eta
|
euskarara
itzulita" ez dugu urratsik bat ere egin Euskal Herriari bere nazio eskubideak aitor dakizkion". Zeren zerbitzutan hartu du Rodriguez Zapaterok jokabide hori?
|
|
|
|
Euskarara
itzulita, gutxi gorabehera: " Desarmatua egoteagatik, beste gaitzez gain, mespretxatu egingo zaituzte.
|
|
|
Italieratik
|
euskarara
itzuli zenuen Pereira. Diozu, galarazterik ez dagoela horrelakoetan gaztelaniak eta frantsesak zubi lana egitea.
|
|
|
Egia esan, gutxi dira
|
euskarara
itzuli diren testu juridiko politikoak. Edonola ere, horien artean nahitaez aipatu behar dira gerra zibila pil pilean zegoela Eusko Jaurlaritza sortu berriak egindako Euskadiko lehenengo Autonomia estatutuaren itzulpena, eta horren aurretik, 1931n, Sociedad de Estudios Vascos/ Eusko Ikaskuntzak modu elebidunean idatzitako estatutuaren aurreproiektuetako bat.
|
|
|
Deustuko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultatean, euskararen normalizazio ibilbidearen barruan, lehen fasea irakasleak trebatzea izan zen, hala irakatsi beharreko gaien inguruan nola irakaskuntzan erabiliko ziren hizkuntzen inguruan. Hartara, arlo bakoitzean gaztelaniaz zeuden eskuliburu juridiko garrantzitsuenak
|
euskarara
itzuli ziren; bigarren fasea antolamendu juridikoaren arau testu nagusiak euskarara ekartzea izan zen, bertsio elebidunak eskainiz, baita arloz arloko berbategi juridiko elebidunak egitea ere. Gaur egun, batzuk zein besteak euskarri idatzian zein internet bidez (www.iev.deusto.es) kontsultatu daitezke; hirugarren fasea, liburu hau hartzen duena, berezko materialak sortzera bideratuta dago.
|
|
|
Hala ere, La, tte ez zen inoiz izan Euskaltzaindiaren 1920 eta 30 hamarkadetako bileretan. Badirudi behin agindu ziola Azkuek La, tteri grekera eta latinezko testuak
|
euskarara
itzul zitzan295, baina ez dugu La, ttek lana burutu zuelako berririk. Piarres Xarrittonen aburuz:
|
|
|
Laurent Apestéguyk behin baino gehiagotan hitz egin zuen bere ustez eskualzale garbia zen Etienne Decreptez, lan ederra burutu eta eskuara aise itzulikatzen duena; hala ere, Apestéguyren aburuz, Semetchian islatutako solas eta harreman batzuk ez ziren hambatean osoki gureak eta
|
euskarara
itzultzen zituen itzulgai ez ziren Decrepten hitz batzuk392 Decreptek Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne> aldizkarian argitaratu zuen Semetchia> lana, era berean Apestéguyren kritikei kontra eginez. Apestéguyk horren berri izan zuenean, erantzun egin zion:
|
|
|
Euskarazko itzulpenarekin agertzen da.
|
Euskarara
itzulia da, beharbada kopistak berak eginik.
|
|
2008
|
|
|
zein euskaratze teknika erabili behar dugu Administrazioaren testuak ulergarriak eta zuzenak izateko? Zergatik beti testuak
|
euskarara
itzuli behar izate hori. Batzuetan euskaraz sortutako testuak gaztelaniara edo frantsesera ere itzul daitezke, ez ala?
|
|
|
Oskar Aranak Paul Austerren Man in the dark (Gizona ilunpean) nobela
|
euskarara
itzuli du, Alberdania argitaletxearen eskutik. Euskarazko bertsioa irailaren 2an kaleratu zuten eta jatorrizkoa (ingelesezkoa) egun bat lehenago.
|
|
|
Ez dago irakurlerik euskal idazletzat ez naukanik. Nire liburu guztiak
|
euskarara
itzultzeko asmoa dut, eta ez dut ulertzen hain herri txikian holako txorakeriekin ibiltzea. Gurean hiru hizkuntza hitz egiten dira eta hirurak jakin behar genituzke.
|
|
|
Cadizko Konstituzioa
|
euskarara
itzulia izan zen, apaiz batek egina da eta Miguel de Zumalakarregiri eskainia. Itzultzailea anonimoa da, baina Hernaniko apaiza zen.
|
|
|
Gainera, 2008an, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak lehiaketa publikoaren bidez, testu orokorrak gaztelaniatik
|
euskarara
itzultzeko erreminta bat garatzeko kontratua esleituko du. Lanak hamabost hilabetetan zehar luzatuko dira kontratua adjudikatzen denetik, eta sortuko den tresna honako esparru hauetan erabili ahal izango da:
|
|
|
• Opentrad proiektuan1 garatu den espainieratik
|
euskarara
itzultzeko Matxin izeneko prototipoa2.
|
|
|
• Eusko Jaurlaritzak lehiaketa publikora atera duen kontratua3, espainieratik
|
euskarara
itzultzeko tresna bat erosteko.
|
|
|
Hauen ezaugarriak jakiteak eragina du postposizioen aukeraketan. Adibidez, demagun ha hablado en
|
euskara
itzuli behar dugula. Nola hautatuko dugu en preposizioaren itzulpena?
|
|
|
Bilaketa eleaniztuna da, euskarazko, gaztelaniazko eta ingelesezko loturak bilatzen baititu. Euskarazko dokumentuak bere horretan ematen ditu, gaztelaniazkoak
|
euskarara
itzultzen ditu, eta ingelesezkoak jatorrizko hizkuntzan ematen ditu. Nahi izanez gero, testu horiek irakurri egiten ditu sistemak, hiru hizkuntza horietako edozeinetan.
|
|
|
Nazario hutsaren pareko sentitu zela une hartan, probabilitate guztiak zituen behinik behin?, bere burua lotsagarri ere ikusterainoko jarreran. Don Hipolitok, ondorioz, lortu zuen lortu nahi zuena, eta hala, betarteko keinua ematzen eta eztitzen zuela,
|
euskaraz
itzuli zion arestian esana. Nazariok, baina, maisuaren hitzetan ihesbidea aurkitu, eta istantean ekin zion bere ihes ahaleginari:
|
|
|
Baina Vinsonek30 salaketa egin aurretik, Michelek ancien> popular> >, antzinako herri poesiaren mostra bezala kontsideratu zuenean Gentelman' s> Magazine n 1858an, Anton Abbadiak 1859an errebista berean erantzun zion argi eta garbi testu hura lehenik frantsesez moldatua izan zela hogei ta lau urte lehenago eta gero beste batek
|
euskarara
itzulia. Ez zuela euskarak, Europako hizkuntzarik zaharrenetarikoak horrelako asmakizun eta zaharreria faltsuen beharrik.
|
|
|
Frantsesetik
|
euskarara
itzuli zuena Louis Duhalde izan zen. Hau ez zen inoiz haurtzaroan ikasitako euskaraz arduratu.
|
|
|
Abuztuaren 8tik 18ra hirigunea setiatuta eduki zuten, eta gainera biztanleriak Eibar zaintzen zegoen goarnizioa hornitu behar zuen731 Abuztuaren 10ean baliabideak agortzen zihoazela-eta, herriko komandante militarra jakinaren gainean jartzea erabaki zuen udalak, horniketen zama inguruko herrien artean banatzeko eskatuz. Itxura denez, Jauregiren etorrerak karlistak uxaturriak hartu ziren, batik bat, horniketa zerbitzuen zergatik libre uztea zituen, eta bere gidaritzapean Eibarko boluntario liberalen aldeko neurri onuraga732 Eskribauak
|
euskarara
itzuli behar izan zuen ofizioa«, para que nadie pueda alegar ignorancia», eta bertan zehazten zenez, ordutik aurrera gudarosteei eman beharreko horniketa guztien ardura urbanoen milizian izena ematen ez zutenen artean banatuko zen733 Neurri hori, hirigunetik kanpo bizi zirenen aurkako zigortzat jo dezakegu, karlistek menderatzen zituzten inguruetako biztanleentzat oso arriskutsua baitzen milizian parte hartzea.
|
|
|
Eibarko auzokideak ekainaren 13an, bost egun beranduago? bildu ziren, gerra diputazioaren eta korrejidorearen aginduz, udal agintarien aldaketa egiteko765 Aktak zehazten duenez, eskribauak
|
euskarara
itzuli zituen aginduok. Oro har, aurreko urteetan erabilitako sistema bera erabili zuten udal agintariak izendatzeko, baina zenbait berezitasunekin:
|
|
|
6 Oteizaren testu gehienak ez daude
|
euskarara
itzuliak. Ahal denean, euskaraz aipatuko ditugu eta euskarazko bertsioaren orria zehaztuko dugu.
|
|
|
Euskaratik egindako itzulpen lanak oso gustoko ditu: ?
|
Euskaratik
itzultzeak ongi egoneko sentzazio bat sortarazten dit, ez dagoelako erlazio zuzenik euskara eta itzulpenerako hizkuntzaren artean, ez gramatikan, ezta doinuan ere. Alde horretatik, itzultzaileak lan artistikoagoa egin dezake?.
|
|
|
–
|
Euskaratik
itzultzean, itzultzaileak lan artistikoago bat egin dezake?
|
|
|
Hitz horiek guztiak Hanif Kureishiri lapurtu dizkiot Intimitatea liburuaren egilea, berriki Harkaitz Canok
|
euskarara
itzuli duena. Kureishik ingelesa zela esaten zuenean ez zioten sinesten, aita pakistandarra zuelako eta ama, berriz, ingelesa.
|
|
|
Duela lau urte gaztelaniaz argitaratua zen liburua,
|
euskarara
itzulita berrargitaratu du orain Erein argitaletxeak. Bernart Etxeparerengandik hasita, azken urteetako joeretarainoko errepasoa egiten du Aldekoak, ahozko trazioko literatura ere ahaztu gabe.
|
|
|
Aurrera pausua handia da" azpimarratu zuen Delgadok. Euskaraz ere baiCaballerok adierazi zuen INFOREG programa
|
euskarara
itzultzen ari direla. " Aurki bukatuko da itzulpena eta orduan, programa informatikoa zabaltzerakoan erabiltzaileak euskara edo gaztelania aukeratu ahal izango du programa erabiltzeko.
|
|
|
Askartza waterpolok argitaratu eta UKBERRI.NETek
|
euskarara
itzulitako elkarrizketa.
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitateak (EHU) Biokimika ikasketarako funtsezkoa den" Biokimikaren oinarriak" esku-liburua
|
euskarara
itzuli eta argitaratu berri du. Ekimen hori unibertsitatea aurrera eramaten ari den Euskara Zuzendari Planaren barruan gauzatu dute.
|
|
|
esan nahi baita, zegoèn lekuan zegoelako –beheko punturik behekoenean, hantxe kikilduta– Nazario hutsaren pareko sentitu zela une hartan –probabilitate guztiak zituen behinik behin–, bere burua lotsagarri ere ikusterainoko jarreran. Don Hipolitok, ondorioz, lortu zuen lortu nahi zuena, eta hala, betarteko keinua ematzen eta eztitzen zuela,
|
euskaraz
itzuli zion arestian esana. Nazariok, baina, maisuaren hitzetan ihesbidea aurkitu, eta istantean ekin zion bere ihes ahaleginari:
|
|
|
–Bai.
|
Euskarara
itzulita dago, badakizu?
|
|
|
Hainbat oroitzapenek burua betetzen zidaten non, duela guti, orduko argitalpeneko liburu bat berraurkiturik, itzulpen baten saiatzera menturatu nintzen, eta hona Maiatz argitaletxeari esker, zuei eskaintzeko parada izaten dudan. Hona beraz" Gorrail azeriaren ibilerak", itzuli dudan liburua eta hari buruz oharpen zenbait: Haste hastetik erran behar dut, izen guziak
|
euskarara
itzuli ditudala, ibilerak Euskal Herrian pasatu balira bezala, kasu eginez halere erdi aroko izenen zentzua ez nezan alda, eta hori, hautu bat izan da ene partetik. Liburuaren bukaeran aurkituko dituzue bi hizkuntzetako elkarrekikotasunak. Bestalde, jakin behar da ibilera horiek XII. eta XIII. mendeko idazkiak direla eta nehork ez badaki ere xuxen nork idatziak izan diren, orduko giro eta unea aipatzen dutela.
|
|
2009
|
|
|
Denek bizi ahal dute esperientzia hori euskara jakinez gero, denei irekia da. Euskaraz ikasten baduzu, euskaraz egiten baduzu
|
euskarak
itzultzen dizu zerbait, gauza hori, bizitzen eta arnasten duzun gauza hori. Ongi etorri hori bizi nahi duten guziei, nahi baduzu.
|
|
|
Aldaketa prozesu hauen deskribapenean askotan agertzen da zaintza izendatu dezakegun jarrera bat bikotekideen aldetik: ingurune euskaldunenetan ere —zer esanik ez erdaldunetan— erdara beti eskura, toki guztietan dagoenez, bikote hauek garatu dituzte estrategiak" euskaran mantentzeko" edota"
|
euskarara
itzultzeko" elkarrizketetan erdarara pasatzen direnean.
|
|
|
Erabiltzaileak egiten dizkion zientzia eta teknologiari buruzko galderak erantzuten ditu euskaraz, eta hitz bakar edo anitzeko kontsultak ere egin ahal zaizkio. Horrez gain, kontsulta horiekin zerikusia duten gaztelaniazko eta ingelesezko dokumentuak bilatu eta
|
euskarara
itzultzen ditu.
|
|
|
–Las plantas angiospermas se subdividen en monocotiledóneas y dicotiledóneas??. Alferrik arituko zarete, esaldi hori ez baitago
|
euskarara
itzultzerik, euskaraz dakizuenok ongi jabetuko zineten bezala, esan zuen hark behin batean klasean, hizkuntzei buruzko hitzaldian euskararen ajeak agerian agertzen ahalegintzen zela?, eta halaxe erantzun zion:
|
|
|
Geure
|
euskarara
itzulirik: –Gerra da guztiaren aita eta errege; batzuk Jainko gisa erakusten ditu, besteak gizaki gisa; esklabo egiten ditu batzuk eta libre besteak.?
|
|
|
Aipatutakoagatik, harrigarriak iruditzen zaizkigu 1988an, Laxalten liburua
|
euskarara
itzuli denean, euskal itzultzaileak. Xabier Mendiguren Bereziartu, gehitzen dituen irakurketak.
|
|
|
Horrez gain, epaile arteko adostasuna erabiliz aldagai soziodemografikoakneurtzeko (ad hoc) gaztelaniatik
|
euskarara
itzuli zen. Guztira, bostepailek parte hartu zuten, guztiak Psikologiako irakasle elebidunak ziren.
|
|
|
Economics in perspective. A critical History,
|
euskarara
itzulia (1996), Ekonomiaren historia (I), Gaiak, Donostia.
|
|
|
Baina, zeintzuk ziren proiektu haren helburu nagusiak? Garai hartako Jaurlaritzako Kultura eta Turismo sailburu Luis Mari Bandresek egitasmoaren aurkezpen ekitaldian jakinarazi zuenez, euskaraz egindako zinemari lagundu nahi zitzaion, ordura arte gaztelaniaz egin eta ondoren
|
euskarara
itzultzen ziren pelikulen dinamika hausteko asmoz46.
|
|
|
Mugimenduzko ekintzen lexikalizazioari dagokionez euskarak nola jokatzen duen ikusteko, eta satelite hizkuntza batean idatzitako testu bat
|
euskarara
itzultzean itzultzaileek topatzen dituzten oztopoei nola aurre egiten zaien aztertzeko, S. T. Coleridge ren The Rime of the Ancient Mariner (1798) poema hartu dugu batetik, eta bestetik Marinel zaharraren balada (1995), Joseba Sarrionandiak egindako euskarazko itzulpena. Orain arte ikusitako ikerketetan oinarrituz, hainbat hipotesi atera daitezke.
|
|
|
Ez hori bakarrik. Beste hizkuntzaren batean agiririk badago,
|
euskarara
itzuliko dizu. Nork aurkitu zuen penizilina?, galde diezaiokezu, adibidez.
|
|
|
Fantasiazko eta kasik zientzia fikziozko mozorroaren atzean giza kondizioari buruzko gogoetarako nobela ezkutatzen da. Lander eta Zigor Garro anaiek
|
euskarara
itzuli dute: Larrua hotz (Txalaparta).
|