|
2000
|
|
|
Anbotoko magalean dagoen eskualdean
|
euskara
hutsean jardungo duen herri telebista sortu gura dugu bertako euskara elkarteok. Eixu!, Gurien bai, Barriketan eta Berbaro euskara elkarteok Durangaldeko Herri Komunikabideak elkartearekin bat egin, eta komunikazio arloan dagoen hutsunea bete gura dugu ekimen honekin, izan ere, gure eskualdean aldizkarigintza" Eraz" baino ez dugu jorratu orain arte, eta uste dugu badela ordua komunikazio arloa sendotu eta osatzeko.
|
|
2001
|
|
|
Kritikagarria da, hein berean, edo gutxienez penagarria,
|
euskara
hutsean jarduten zuten taldeek ere hemendik aurrera proposamen elebidunak egitea, bai euskal merkatua txikia delako, bai enpresa moduan bizirauteko eta bai laguntzak emateko baldintzen artean kanpora (Espainiara) eramateko modukoak izateko. Okerrena, talde horietakoren baten adierazpenak, horrela beren jardueran euskararen normalizazioa iritsi dela esanez.
|
|
|
Manuel Lekuonak ere, euskal bertsoak eskaintzen di" Damututa nago.
|
Euskara
hutsean jardunda, nire liburuei oso muga estuak jarri dizkiet" tuenean, erdal itzulpena alboan jartzen die. Hori egitea eskatzen zuten liburuak badira.
|
|
2002
|
|
|
gure inguru hurbileko medioetan?
|
Euskara
hutsez diharduten apurrak alde batera utzita, gainerako hedabideek oso arreta bitxia eskaintzen diete euskal hizkuntzari eta hiztunari.
|
|
2008
|
|
|
Hainbat toki entitatek euskararen erabilera arautzeko ordenantzak onetsi dituzte. Batzuetan, aukera ematen da
|
euskara
hutsez jarduteko edota lehentasuna ematen zaio euskarari; besteetan, berriz, euskara eta gaztelania parekatzen dira.
|
|
2009
|
|
|
– Interneteko webguneei gagozkiela (horiek ez dira eskeman ageri), datuak argigarriak dira (hemen ere euskaldunak eta euskaldun ez direnak zaku berean sartzearen akatsa errepikatzen den arren): Eustatek (2009) emaniko datuen arabera, ez da
|
euskara
hutsez diharduen webgunerik ageri EAEko 20 bisitatuenen artean (bai ordea webgune elebidun batzuk, hala nola www.euskadi.net, www.ehu.es, www.gara.net edota zenbait banku eta aurrezki kutxarenak). 7 – Beste arlo batzuetan, azkenik, oso presentzia txikia dauka euskarak: zineman (non, azken boladan ekoizpenak ugaldu izan arren, industriarik ez dagoen oraindik eta, Tinko moduko elkarteen lana gorabehera, banatzaileek aretoetara erdal filmak eroaten dituzten ia
|
|
|
19): «Irrati legea aldatu zelarik irrati berri bat, librea ez estatuaren menpekoa, martxan jartzea erabaki genuen, guztiz euskaldun izango den irratia, hau da
|
euskara
hutsean ihardungo duena».
|
|
|
1981eko abendua, beraz, oroitu beharreko data da euskal irratigintzaren historian, Mattin Larzabalen dioen bezala (1993: 220), artean ez baitzegoen Euskal Herrian
|
euskara
hutsez ziharduen beste irratirik:
|
|
|
88 Hori horrela izanik (euskararen lurralde guztian jardutearena), harrigarri samarra da urtebete lehenagotik (1981eko Gabonetatik)
|
euskara
hutsez ziharduen Lapurdiko Gure Irratiari gehiago begiratu ez izana, ezta 1982an sorturiko Irulegiko Irratiari eta Xiberoko Botzari ere.
|
|
|
gaztelania hutsezko jardunaren bizkar irabazi du tokia euskarak. Esparru ez formaletan, ordea, elebidunen artean etxeko, lagunarteko eta auzo bizitza hurbileneko erabileran, neurri batean, tokia galdu du euskarak; gaztelaniazko edo ele biko jardunak lekua jan diote garai bateko
|
euskara
hutsezko jardunari.
|
|
2010
|
|
|
Leitzar gazteek, hizkerari gazte ukitu bat eman nahi badiote, ezinbestean gaztelaniara begiratu behar dute, eta handik baliabideak eskuratu.
|
Euskara
hutsezko jarduna" jatorra" izanen da, edo" neutroa" akaso, baina nekez" gaztea"," alternatiboa"... Eta, seguru asko, erdarazko hitzak edo esamoldeak saihesteak eskatzen duen ahalegin kontzienteak eta askotan ebidenteak, halako ukitu" formala" edo" konbentzionala" emanen dio gaztearen hizkerari.
|
|
|
Gertakari horren aurrean lau aukera edo balizko jokabide identifikatu ditugu: a)
|
Euskara
hutsezko jardunari eutsi eta gazte hizkeraren moduko zerbait egiten saiatu. b) Euskara hutsezko jardunari eutsi gazte ukitu hori emateari uko eginda. c) Euskaraz egin eta jardunari gazte kutsua eman erdarazko zipriztinen bitartez. d) Erdaraz egin.
|
|
|
Gertakari horren aurrean lau aukera edo balizko jokabide identifikatu ditugu: a) Euskara hutsezko jardunari eutsi eta gazte hizkeraren moduko zerbait egiten saiatu. b)
|
Euskara
hutsezko jardunari eutsi gazte ukitu hori emateari uko eginda. c) Euskaraz egin eta jardunari gazte kutsua eman erdarazko zipriztinen bitartez. d) Erdaraz egin.
|
|
|
Seinale, dudarik ez dena, enpresa horren begietan euskara dela leitzarren hizkuntza nagusia eta haien gogoan eragiten gehien lagunduko liekeena. Herri galdeketa galdu egin zuten, baina ezinen diogu hori euskararen erabilerari leporatu, irabazi zutenak ere
|
euskara
hutsez jardun baitziren. Azpimarratu nahi duguna da, hain zuzen ere, herrian eragin nahi izan duen kanpoko eragile batek baloratu duela komunikaziorako hizkuntza beharrezkoa euskara dela.
|
|
|
Datu horien argitan familia bizitza (etxe giro arrunta) eta lagunarte hurbila erdaldunduz joan da, familia euskaldunetan (ez, ezinbestean, erdal elebidunetan), azken mende laurdenean. Zehazkiago esanik,
|
euskara
hutsezko jarduna galduz joan da EAEko etxe giroan eta ele bikoa zabaldu da bere ordainean238 Ondoko taulek ematen dute gertaera horren berri:
|
|
|
Diagnostiko horren indargarri da, ezer izatekotan, ondoko taula pareak eskaintzen duen ebidentzia.
|
Euskara
hutsezko jarduna gainbehera dator etxe giroan eta lagunartean, ele bikoa bere horretan edo mantentzen da eta, bereziki, gaztelaniazkoa ari da indartzen:
|
|
|
a) behera ordez gora egin du zerbait (%7, 7), Lasarten,
|
euskara
hutsezko jardunak; gora gehien egin duena erdara hutsezko jarduna da ordea (%15, 8). Tarteko nahas egoerak, aldiz, bakandu egin dira.
|
|
|
Lehen eta behin gazteen eguneroko bizitza non gauzatzen den adierazi zigun lauki oso egokiak aurkeztuz. Argi utzi zigun gehien jota ere(
|
euskara
hutsean jardunez) urteko bizitza denboraren %15a ere ez duela egiten ikastetxean. Beraz, bere bizitzako tarte oso txikia.
|
|
|
2 Gazteek gai al dira ikastetxean
|
euskara
hutsez jarduteko?
|
|
2011
|
|
|
Euskaltzainditik kanpora, Urkijotar Jul Elkhargoa sortu zuen Bilbon, 1951n. Kultura gaiez
|
euskara
hutsez jardutea zen elkartearen helburua. Lino Akesolo, Mikel Arruza, Imanol Berriatua, Eusebio Erkiaga, Bernardo Garro. Otxolua?, Juan Gorostiaga eta Luis Villasante ziren bertako kideak; Krutwig bezala, denak bizkaitarrak (Zuazo, 2005:
|
|
2012
|
|
|
Pasai Antxon (Gipuzkoa) bizi da eta 1966an jaio zen. Magisteritza ikasi zuen Donostian;
|
euskara
hutsean jardun zuen lehenengo promoziokoa da. Itzulpengintza ikasketak egin zituen Martuteneko (Donostia) eskolan.
|
|
|
2
|
Euskara
hutsezko jarduna galduz doa etxe giroan, eta elebikoa zabaltzen ari da bere ordainean. Ez da, gainera, datu horietan bakarrik ikusten hori.
|
|
|
|
Euskara
hutsezko jarduna galduz doa etxe giroan, eta elebikoa zabaltzen ari da bere ordainean.
|
|
|
Oro har, eta jasotako datuak kontuan izanik, ia talde elkarte guztietan euskararen erabilera oso handia da. Kasu batzuetan
|
euskara
hutsean jarduten dute. Beste batzuetan, kideen hizkuntza ezaugarriak horrela eskatuta.
|
|
|
Horrek sekulako eragina du luzarora hizkuntzen ukipenezko egoera horretan.
|
Euskara
hutsezko jarduna galduz doa etxe giroan, eta ele bikoa zabaldu egin da haren ordainean. Etxe giroa erdaldunduz doa.
|
|
2013
|
|
|
Argi esateko: Euskal Herriko Unibertsitatea ez da Txillardegik proposaturiko euskal unibertsitatea,
|
euskara
hutsez diharduena, gaztelaniazko beste unibertsitate batetik banatua.
|
|
2014
|
|
|
Bere uste edo aburuak, erdi olgetan irribarrez eta umorez umeekin egitearen aldekoa da. Inguruko erdarak be jakin arren,
|
euskara
hutsez dihardu beti. Bizkaieraz eta batuaz.
|
|
|
Gogo betegarria benetan zer nolako xalotasunez gogoratu zuen Jean Haritxelarrek kontu hori Baionako Museoan uztailaren 5ean egindako ekitaldian: Lehenengo ikastaroak Donibane Lohizunen antolatu ziren eta han 90 ikasle eta 20 irakasle inguru elkartu zirela gogoratu zuen Haritxelarrek, denak
|
euskara
hutsez jarduten. «Gure hizkuntzan geografia, matematika, literatura eta beste hainbat eta hainbat zientzia alor ikasten eta hausnartzen.
|
|
|
Euskararen arnasgune eta espazio hegemoniko nabaria da bertsolaritzaren esparrua, eta horren erakusgarririk gorena, haren tamainari eta oihartzun sozialari esker batez ere, Bertsolari Txapelketako finala dugu. 14.000 lagun inguru elkartuta (gehi hedabideen bitartez jarraitzen dutenak),
|
euskara
hutsezko jardunean, eta gainera hitza, euskarazko hitza, protagonista eta erdi erdian kokatuta. BECeko finala bertsogintza da, bertsolaritza da, inongo zalantzarik gabe, baita hori baino askoz gehiago ere:
|
|
2015
|
|
|
Zer konpontzen dugu esanik euskara lurraldearen gehiengoan ez dela hizkuntza ofiziala eta beraz euskaraz ikastea, informatzea eta abar, erlijioa bezala, norberarengan geratzen dela, edo zehatzago, norberaren bizkar geratzen dela finantzatzea? Hobe jabetzen ez bagara egun ere
|
euskara
hutsean jarduten duenak auzitegietan eta are kartzelan amaitzeko arriskua duela.
|
|
|
Ehun mila entzule pasatxo ditu Gazteak.
|
Euskara
hutsez dihardu, nagusiki musika eskainiz, euskarak hain eskas duen lagunarteko giro ludiko jolastian. Ordezka ezineko tresna izan zitekeen, euskararen estrategiarako mauka sekulakoa...
|
|
|
Legeak dio udalek euskaraz funtzionatu dezaketela normaltasunez, baina muga bat jartzen du: udal korporazioko jende guztia euskalduna bada
|
euskara
hutsez jardun daiteke, baina zinegotziren bat erdalduna bada ezin da euskara hutsean aritu.
|
|
|
Egokiera aprobetxatzen zuten, ordea, aldizkari berri batzuei ongietorria egiteko, Ere eta Muga izenekoei, eta baita izenik aipatzen ez zuten hirugarren bati ere, zeinari buruz honakoa zioten: " Entzun dugunez españolista hutsak omen dira, eta hori dela eta ia
|
euskara
hutsean ihardungo omen dute". Aldizkari hori, bada, Oh!
|
|
|
Euskaltzainditik kanpora, Urkijotar Jul Elkhargoa sortu zuen Bilbon, 1951n. Kultura gaiez
|
euskara
hutsez jardutea zen elkartearen helburua. Lino Akesolo, Mikel Arruza, Imanol Berriatua, Eusebio Erkiaga, Bernardo Garro. Otxolua?, Juan Gorostiaga eta Luis Villasante ziren bertako kideak; Krutwig bezala, denak bizkaitarrak.
|
|
|
Kostalde erdaldunduan
|
euskara
hutsez diharduen Gure Irratiak, gainera, katalizatzaile funtzioa bete zuela azpimarratu beharra dago. Jauzi kualitatiboa izan zen haren jaiotza, paradigma aldaketa ekarri zuelako, Radio Adour Navarrek euskarari eskainitako aulkiari, gelatxoari (Xipri Arbelbideren irudia baliatze aldera) muzin egin eta euskarak etxe osoa behar zuela aldarrikatu zuelako.
|
|
|
Mattin Larzabalek dioenez (1993: 220), artean ez zen Euskal Herrian
|
euskara
hutsez ziharduen beste irratirik: –Lehen hiru irratilari euskaldunen izenak gure historia herrikoiak gogoan hartuko ditu:
|
|
|
Hara zertan geratu zen azkenean
|
euskara
hutsez jardungo zuen irrati publikoaren egitasmoa: euskara kasik erabili ere erabiltzen ez duen departamendu osorako irrati bat (Etxezaharretaren arabera, bertan astegunetan ez da egunero ordubetera iristen euskara proportzioa, asteburuetan programazio guztia frantsesez dela).
|
|
|
Legebiltzarraren" euskararen erabilera normalizatzeko azaroaren 24ko 10/ 1982 oinarrizko Legea" EAEn bakarrik dagoela indarrean, eta udalerri euskaldunek
|
euskara
hutsez jardutea ere ez duela baimentzen.13
|
|
|
Euskal administrazioek eskainitako lan deialdi orotan euskaraz jakitea egiaztatzea nahitaezko baldintza ezartzea borondate politiko hutseko kontua da. 10/ 1982 Legebiltzarreko Legea erreformatzea udalerri euskaldunek
|
euskara
hutsez jarduteko legezko oinarria izateko, eta hizkuntza irizpideak direla-eta Espainiako Gobernuak EAEn duen erregeordeak jazarritako erakundeei Jaurlaritzak zein Legebiltzarrak babesa ematea borondate politiko hutseko kontua da. Administrazio publikoek esleitutako zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresa pribatuei euskarari buruzko gutxieneko klausulak eskatzea dagokion araudian borondate politiko hutseko kontua da.
|
|
2016
|
|
|
Guztion begien bistara ekarri du errealitate hori Arrue ikerketak: etxean, mahaira biltzen direnean etxekoak, %10 inguruan dabil
|
euskara
hutsezko jarduna. Eskolan, aldiz, ondotxoz gorago dabiltza erabilera zifra apalenak (%28 LMH4 n, ikaskideen artean, jolaslekuan), nahiz eta etxeko portzentajearen parera jaisten diren DBH2 n.
|
|
|
31 Eguna joan eta eguna etorri bizi osoan euskaraz (euskaraz bakarrik) egiten duten hiztunak genituzke, teorikoki, euskaldunik trinkoenak. Hots,
|
euskara
hutsez diharduten euskaldunak (EHDE) genituzke euskararen erabiltzaile sendoenak. Kategoria horrek ez du ordea, egungo egunean, aplikazio ahalmen praktikorik ia:
|
|
2017
|
|
|
Ezaugarri nagusi bi dituzte Hekimen en parte hartzen duten hedabideek:
|
euskara
hutsez jarduten dute eta ez dira publikoak.
|
|
|
Aldizkarien esparruan, bada zehazki Zuzenbidean espezialiatua dagoen, eta
|
euskara
hutsez diharduen aldizkaria: Eleria.
|
|
2019
|
|
|
Areago, udal langileen %72 euskaraz gaituta dago bere lanposturako. Egoera horretan 86/ 97 dekretuak ahalbidetzen du sailak euskarazko atal izendatzea,
|
euskara
hutsez jarduteko aukera izan dezaten. Jakina, horretarako, hizkuntza gaitasunaren baldintzaz gain, arduradun politikoak erabaki hori hartzea behar da.
|
|
|
Arazo bat dago: gazteek parte hartzen dute, baina nagusiki gaztelaniaz egiten dute, begiraleek
|
euskara
hutsez jardun arren.
|
|
2022
|
|
|
|
Euskara
hutsean jarduteko saskibaloi taldea da UK. Zer dela eta sortu zenuten?
|
|
2023
|
|
|
Orokorrean, irakasle postu gutxiago izanen da Ipar Euskal Herrian. Hala ere,
|
euskara
hutsean jardungo dute bost ama eskola berritan, eta euskara gehiago sartuko dute beste ikastetxe batzuetan ere. Azken asteetan, mobilizazio bat baino gehiago egon da eskoletan arriskuan zeuden irakasle postuen defentsan.
|
|
|
Herritarrak ere sumindu ditu Espainiako Auzitegi Konstituzionalak udal legearen harira ebatzitakoak, eta dozenaka herritar kalera irten dira, zenbait euskara elkartek deituta. Iragan ostegunean jakinarazi zuten Konstituzionalak ezeztatu egin duela Euskal Autonomia Erkidegoko udal legeak udalei
|
euskara
hutsean jarduteko ematen dien modua, «oreka linguistikoa» urratzen duelakoan.
|
|
|
Hori gertatu da Euskararen inguruan Espainiako Konstituzio Auzitegiak emandako azken epaiaren harira. Epai bidez, Konstituzio Auzitegiak udalek
|
euskara
hutsean jarduteko zuten aukera ezeztatu zuen. Horren aurka, Kontseiluak manifestaziora deitu zuen EAEko Justizia Auzitegi Nagusiaren aurrean.
|
|
|
Azken epaia, uztailaren 6koa. Espainiako Auzitegi Konstituzionalak ezeztatu egin zuen Euskal Autonomia Erkidegoko Udal Legeak udalei
|
euskara
hutsean jarduteko ematen zien modua. Azken eraso hark EAJko eta EH Bilduko hautetsi nagusien agerraldi bateratua ekarri zuen Bilbon, EAEko Auzitegi Nagusiaren aurrean.
|
|
|
Agerraldian, gogora ekarri dituzte euskararen kontra ebatzi diren hainbat ebazpen, eta bereziki uztailaren 6koa: egun hartan Espainiako Konstituzio Auzitegiak udalerri euskaldunei
|
euskara
hutsez jarduteko bideak estutu zizkien, EAEko Udal Legearen 6.2 artikulua partzialki baliogabetuta. Erabaki harekin, euskararen normalizazioan aurrerapausoa emateko «tresna sendo bat» indargabetzeaz gainera, «adostasun sozial handi baten kontra» egin zen:
|
|
|
Agerraldian, gogora ekarri dituzte euskararen kontra ebatzi diren hainbat ebazpen, eta bereziki uztailaren 6koa: egun hartan Espainiako Auzitegi Konstituzionalak udalerri euskaldunei
|
euskara
hutsez jarduteko bideak estutu zizkien, EAEko Udal Legearen 6.2 artikulua partzialki baliogabetuta. Erabaki harekin, euskararen normalizazioan aurrerapausoa emateko «tresna sendo bat» indargabetzeaz gainera, «adostasun sozial handi baten kontra» egin zen:
|
|
|
Horrenbestez, herritarrak ez duenez propio eskatu gaztelaniaz, ondorioztatzen da dokumentuek elebidunak izan dutela. Udan Auzitegi Konstituzionalak ebazpen bat eman zuen udal legearen kontra,
|
euskara
hutsean jardutea galarazi zuen, eta irizpide horixe bera hartu zuen aintzat.
|
|
|
Udan, Espainiako Auzitegi Konstituzionalak ebazpen bat eman zuen udal legearen kontra.
|
Euskara
hutsean jarduteko era eragotzi zuen, irizpide berari segituta.
|
|
|
EAEko udal legeak udalei
|
euskara
hutsean jarduteko ematen dien aukeraren kontra Espainiako Auzitegi Konstituzionalak ebatzitako sententzia dela eta, Euskaldunon Hizkuntza Eskubideen Aldeko Arrasateko Protokoloak elkarretaratzea deitu du astelehenean, uztailak 10, 19:30ean Herriko plazan.
|
|
|
Aurreko astean, Euskararen erabileraren eta normalizazioaren aldeko neurrien kontrako epai judizialen segidak beste kapitulu bat izan zuen. Kasu honetan, Espainiako Auzitegi Konstituzionalak EAEko udal legeak udalei
|
euskara
hutsean jarduteko ematen dien artikulua deuseztatu zuen, oreka linguistikoa argudiatuta.
|
|
|
Euskararen aurkako oldarraldiaEgun horien bueltan heldu zen euskararen aurkako enegarren erasoa. Udalei
|
euskara
hutsean jardutea debekatzen zien epaia kaleratu zuen Espainiako Auzitegi Konstituzionalak. Epai horri erantzuteko udalerri euskaldunetako 125 alkate eta hautetsi batu zituen Udalerri Euskaldunen Mankomunitateak (UEMA) Usurbilgo frontoian.Baterajotzearen aurkezpenaUrriaren 12tik 14ra Euskal Herriko Neska* Gazteek Usurbilen antolaturiko Baterajotzearen nondik norakoak aurkezteko herri agerraldia eg... Jon Begiristain Agirre, Bera Berako bigarren entrenatzaile izendatu zuten.
|
|
|
legezko babes ofiziala ukan edo ez, euskara hutsez bizitzeko nekezia edo ezintasuna eta euskaraz (ere) bizitzeko lanak! ”. Horretaz gain, ez dituzte aipatu gabe utzi izan nahi
|
euskara
hutsean jardutea erabakitzen duten artisten zailtasunak.
|