|
2000
|
|
|
Ortografia ere garai batekoa mantentzen duzu. Ez zara
|
euskara
batuaren zalea?
|
|
|
Ez, beranduegi etorri zen
|
euskara
batua nik euskara batuan egiteko. Nik ikasi nuen apurra herriko hizkuntzan ikasi nuen.
|
|
|
Ez, beranduegi etorri zen euskara batua nik
|
euskara
batuan egiteko. Nik ikasi nuen apurra herriko hizkuntzan ikasi nuen.
|
|
|
Nik ikasi nuen apurra herriko hizkuntzan ikasi nuen. Ez naiz
|
euskara
batuaren kontrakoa, baina gaurko euskara batu askoren kontrakoa bai. Gaurko euskara batua erdaraz jantzita ikusten dut askotan eta euskarak nahiko aberastasun badu berekin, hitz bera esan liteke lau edo bost modutara eta askotan gure herriko hitzak baztertu eta erdarazkoak sartzen dituzte.
|
|
|
Nik ikasi nuen apurra herriko hizkuntzan ikasi nuen. Ez naiz euskara batuaren kontrakoa, baina gaurko
|
euskara
batu askoren kontrakoa bai. Gaurko euskara batua erdaraz jantzita ikusten dut askotan eta euskarak nahiko aberastasun badu berekin, hitz bera esan liteke lau edo bost modutara eta askotan gure herriko hitzak baztertu eta erdarazkoak sartzen dituzte.
|
|
|
Ez naiz euskara batuaren kontrakoa, baina gaurko euskara batu askoren kontrakoa bai. Gaurko
|
euskara
batua erdaraz jantzita ikusten dut askotan eta euskarak nahiko aberastasun badu berekin, hitz bera esan liteke lau edo bost modutara eta askotan gure herriko hitzak baztertu eta erdarazkoak sartzen dituzte. Nik herri hizkuntza dut gogoko eta badakit, ez da harrokeria, irakurle batzuk baditudala.
|
|
|
Bat nator Koldok esandako gauza askorekin.
|
Euskara
batuan euskalkiek ere badute beren lekua. Zer da euskara batua?
|
|
|
Euskara batuan euskalkiek ere badute beren lekua. Zer da
|
euskara
batua. Euskara batua morfologia baldin bada, morfologian forma baterako dago lekua, baina lexikoan gauza askotarako dago lekua.
|
|
|
Zer da euskara batua?
|
Euskara
batua morfologia baldin bada, morfologian forma baterako dago lekua, baina lexikoan gauza askotarako dago lekua. Batua esan denean jende askok pentsatu du
|
|
|
Euskalkiek bizitasuna eta jatortasuna besterik ez diote ematen batuari.
|
Euskara
batuak irautea nahi badugu, bizitasunez eta erraztasunez jantzi behar dugu eta hori euskalki guztietatik jaso behar du. Ez da erraza euskalkien lekua zein behar duen izan adostea baina horren inguruan, zaratarik atera barik, diskurtso bat eraikitzen joan behar dugu apurka.
|
|
|
Surik piztu barik horren kontura beste garai batzuetan nahiko sofritu duelako hizkuntzak eta patxada guztiz, aditu, unibertsitate, euskaltzale eta abarren artean euskalkiari leku normalizatu bat egin behar zaio, denborarekin
|
euskara
batu aberats bat lortzeko, gaztelerak duen bezala.
|
|
|
Horrek badu eragina. Horrez gain, ez dugu kontuan hartzen, herri aldizkarien bitartez beste gantxo batzuk dauzkatelako jende asko ari dela alfabetatzen
|
euskara
batuan. Beste maila bateko alfabetatzea izango da, baina ari da...
|
|
|
Edozein modutan, hori ere nahiko normala da, orain hasi dira erabiltzen euskalkiak eta horrelako gauzak gertatzea normala da.
|
Euskara
batuarekin ere egon ziren halakoak.
|
|
|
eta hori ez dela bekatu mortala. Xuxen apurka aberasten joan litzateke, batetik ahal denik eta gehien uztartzeko euskalkiak
|
euskara
batuan, kazetari gazteek euskalkien ekarria modu naturalean jaso dezaten, eta euskalki jasoa horrelako euskarri informatikoan gera dadin. Ditugun aukeren erabileraren txipak piztuta eduki behar ditugu eta Euskaltzaindiaren babesarekin, emaitzak etorriko dira.
|
|
|
Horrek ekarri du leku askotan batuarekiko dagoen urruntasuna eta mesfidantza. Gauzak nola joan diren ikusita, Iparraldean batua ez da hemen bezala sartu; haiek beti gorde dute beren ukitua, beste ingurune bat egon delako, administrazio munduan ez delako egon
|
euskara
batua hizkuntza ofizialtzat hartu duen autonomia bat... Beste askatasun bat eduki dute gauza asko gordetzeko eta Iparraldeko batek modurik formalenean idazten duenean ere, beti ikusten da nongoa den.
|
|
|
Euskararen legean aipatzen da euskalkiaren garrantzia beti ere
|
euskara
batuaren kaltetan ez doanean, euskara batua delako Euskal Autonomi Erkidegoko hizkuntz ofizial amankomuna, eta hitz egiten den lekuetan zaindu egin behar direla. Lege batek hori baino askoz gehiago ezin du eman seguruenik, baina bidea ematen du legeak, adibidez mahai honetan aipatu ditugun guztiak aurrera eramateko eta gehiago ere bai.
|
|
|
Euskararen legean aipatzen da euskalkiaren garrantzia beti ere euskara batuaren kaltetan ez doanean,
|
euskara
batua delako Euskal Autonomi Erkidegoko hizkuntz ofizial amankomuna, eta hitz egiten den lekuetan zaindu egin behar direla. Lege batek hori baino askoz gehiago ezin du eman seguruenik, baina bidea ematen du legeak, adibidez mahai honetan aipatu ditugun guztiak aurrera eramateko eta gehiago ere bai.
|
|
|
a behar zuten hitzen zerrenda. 82an atera zen lege horrekin Pedro Miguel Etxenikeri behin baino gehiagotan entzun diot
|
euskara
batua ofizial egin zen; gero hori bat etorri zen eskolan euskarazko hiztunak lortzeko egin zen ahaleginarekin, ereduena eta abar. Beraz, administrazio zein irakaskuntzan estandarraren aldeko apustua egin zen.
|
|
|
1982tik hona batua eta euskalkien artean egin den bidea beharrezkoa zen. Gaur egun, ordea, momentu interesgarrian gaude, beste patxada batekin ikusteko zeintzuk urrats eman behar diren
|
euskara
batua ahal denik eta biziena eta iraunkorrena izan dadin.
|
|
|
Nik galdera bat egin nahi nuke. Zer gertatuko litzateke prozesu horretan,
|
euskara
batua indartu eta euskalkiak desagertuko balira?
|
|
|
kendu behar denik
|
euskara
batutik, edo
|
|
|
Hori da guk ulertu duguna eta modan ipini ditugun gauzak. Ikasleei jartzen diezu testu bat
|
euskara
batuan jartzeko eta
|
|
|
Oso arraroa da pregoia eman behar duen udaltzainak, egunero zurekin dabilenak, gero pregoia
|
euskara
batuan egitea. Osagilearengana joatean euskalkia interesgarria da, bai ume zein edadeko pertsonekin.
|
|
|
Euskalkia erabili izan denean, prestigioa emateko izan da baina une honetan ez da erabiltzen. Gu
|
euskara
batua eta ona erabiltzen saiatzen gara. Baina zenbait gauza gurean ez dugu onartzen, adibidez,
|
|
|
Sarritan gertatzen da hori, guk etxean erabiltzen dugunetik zenbait eta urrinago, hori da hobesten duguna.
|
Euskara
batuaren historia, 10 urteetan hori izan da. Hegoaldean eta zenbat eta mendebalderago, latzago.
|
|
|
Euskaltzaindian batzuetan agertzen da eztabaida hori:
|
euskara
batua zer da. Batzuentzat, euskalki guztietatik gauzak hartu eta hori testu batean erabiltzea da batua.
|
|
|
|
Euskara
batua eta euskalkiak bat dira, euskara; askotan badirudi kontrako gauzez ari garela. Askotan egiten dugun estandar hori oso erdaldundua da eta hor dago arazoa.
|
|
|
Ia dena daukagu egiteko baina aldakuntza handi bat egon da. Oraintsura arte,
|
euskara
batua eta euskalkiak gauza antagonikoak izan dira, zenbat bider ikusi dugun prentsan «Euskalkiak
|
|
|
1955ean, euskaltzale talde horrek bultzatu eta Urkixo Mintegiak babestuta, Andoni Urrestarazuren Umandi gramatika argitara eman zen eta hau izan zen euskara ikasle askok urte luzeetan jarraitutako metodoa. 1968an
|
euskara
batuaren bidean lehen pausoak eman ziren eta Imanol Laspiurrek honen aldeko jarrera azaldu zuen.
|
|
|
Horren ondorioz, 1975ean euskaltzain urgazle izendatu zuten, bere sarrera ekitaldian «Azentu diakronikoa Eibarko euskaran» lana irakurri zuelarik.
|
Euskara
batuaren lehenengo urteetan honen aldeko apustu garbia egin zuen arren, azken urteetan euskalkiari zor zion begirunea argi azaldu zuen eta Eibarko«... eta kitto!» aldizkarian eibarreraz idatzitako artikuluak horren erakusgarri dira.
|
|
|
Aramaion eta Deba haranean hedatzen baita euskalkia, eta badirudi mendebaldeko hizkera hori izan zela garai bateko Arabako zati handienean mintzatzen zen euskara. Baina ez dirudi oso begiko dutenik eurenari bizkaiera esatea, eta
|
euskara
batua herriko euskaratik urrun egonagatik, zailagoa dirudi bizkaiera batua zubilanerako onartzea. Izan ere, bizkaiera mota horri ere urrun deritzo inguru horretako askok, ardurea egia deklinatzea eurenean arduria egixa dena adibidez.
|
|
|
Izan ere,
|
euskara
batuaren eta mendebalekoaren erabilera zehaztu eta definitzen hasita, badirudi bigarrenaren alderantz lerratzen dela kontua eguneroko bizitzan, instituzio eta hedabide nazionalen gainetik eguneroko bizitzan maila lokalagoko erakundeen ekimenak udalak, herri taldeak eta abar eragin handiagoa baitauka.
|
|
|
Bestetzuek ordea, herri hizkeratik
|
euskara
batua urrun dagoela eta bizkaiera batua ere eguneroko euskaratik urrun eta estuegia ez ote den diote. Bizkaiera, mendebaldeko euskalkia, bide berriak urratzen dabil zalantza barik, esparru gehiagotara hedatzen, eta hor ere eztabaida eta zalantzak plazaratzen dira.
|
|
|
Badira hogeita hamar urte Arantzazun
|
euskara
batua jaio zenetik, eta sorreran hainbat aldek enoratu ostean, onarpen maila handiena bizi du egun. Beharbada horrexegatik, oinarri sendoa hartu duelako, egindako bidea egokia izan ote den eta erdialdeko euskalkiek emandakoa bizkaiera edo mendebalekoaren kalte ez ote den izan eztabaida interesgarria dabil hitzetik hortzera azken urteotan. Orriotan euskalki hau berrindartzeko hainbat esparrutatik egin den lana, egun bizi duen bultzada eta normalizaziorako ematen ari diren urratsak eta dauden kezkak bildu nahi izan ditugu.
|
|
|
Herri Irratian hasi ostean Bizkaia Irratia sortu zen, eta bizkaiera lantzeko orduan ere ezinbesteko erreferente bihurtu da azken urteetan, egunero egunero egindako lan eskerga dela-eta. Baina ia ia elizaren magalera bilduta egon da, edo inguruko sektoreen babesean, horietako zenbait sarri
|
euskara
batuaren aurka, denboran atzera joan ahala batik bat. Gailendu den euskararen normalizazioaren aldekoek ere behin baino gehiagotan eman diote lepoa etxeko euskarari eta euskalkiari.
|
|
|
Baliteke bizkaieraren alde jardundakoak gainontzeko sektore euskaltzaleetatik oso bereizita egon izana, elizaren inguruan antolatuta eta atzerakoi etiketa ere izan dute. Baina horren erreakzio edo, bizkaierazko zantzuak desagertarazi dira
|
euskara
batutik, ez Euskaltzaindia edo beste inoren aholku edo aginduz, ezpadaze" amaitu" ren ordez" bukatu" aukeratuta batuan diharduen bizkaitarrak," itzali"" amata" ren lekuan, eta gaizki eginez gauzak txarto egin beharrean.
|
|
|
Haserreak haserre, Labayru, Euskaltzaindia eta arduraz zegoen gainontzeko euskaltzale bizkaitar talde batek Mendebalde Alkartea sortu zuten orain bost urte. Aurreko urteetako uste eta iritziak malgutu edo bere horretan iraun, eztabaidarako gunea izan behar zuen, hasiera hasieratik
|
euskara
batuaren garrantzia azpimarratuz, eta bien uztartzearen bila. Oraindik orain argi utzi beharreko kontua baitzen itxuraz.
|
|
|
" Batetik, euskal hizkuntza bere osotasunean, eta bereziki
|
euskara
batuari Euskal Herriko Mendebaleko euskarak, bizkaiera izenaz ezagutzen denak, eskain diezaiokeen ondarea ikertzea eta bultzatzea. Bestetik, Mendebaleko euskararen corpusa eta statusa jagon, landu eta bultzatzea".
|
|
|
Zalantza barik handia da honen guztiaren gainean egin beharreko lana. Euskara lan tresna duten bizkaitar zenbaitek lan zaila iritzi dio, oraindik
|
euskara
batuaren inguruko azken erabakiak eguneratzeko arazoak izaten direlarik, bestelako erregistro batean, eta halaber hizkuntza bereko molde biren jabe izanda, zaila delakoan.
|
|
|
Bizkaiera lan tresna dutenek ezin dute erabakien zain egon ordea, eta egindako lana ere iturri izan da. Gainontzean,
|
euskara
batuari sarritan leporatu zaion kortse estua ez litzatekeela bizkaierarekin errepikatu behar ere esan izan da, hau da, gutxi gutxieneko eredu batetik abian, nork beretik jarraitu ahal izatea. Fonetismoak adibidez bazter geldituko lirateke, baina hartzen dut egiturarako hartuten hartzen hartzean dot edo egon litezkeen gainontzeko barianteak askatasunez erabiliko lirateke, hartaraino zehaztu barik.
|
|
|
Hezkuntza, hedabideak eta administrazioa lekuan lekuan landu beharreko esparru horien lekuko dira. Euskal herrietan umea
|
euskara
batuan bakarrik hezi behar ote den, euskara batuaren esparrua ere mugatua den gai batzuetarako, bestetzuetan berbetarako ez eze alfabetatzeko beharra ere ez ote litzatekeen komeni...
|
|
|
Hezkuntza, hedabideak eta administrazioa lekuan lekuan landu beharreko esparru horien lekuko dira. Euskal herrietan umea euskara batuan bakarrik hezi behar ote den,
|
euskara
batuaren esparrua ere mugatua den gai batzuetarako, bestetzuetan berbetarako ez eze alfabetatzeko beharra ere ez ote litzatekeen komeni...
|
|
|
Bizkaian bertan, bertako euskararen gaineko artikuluak ohikoak dira herriko euskara makalen dagoen inguruetan," UK" n eta" Berton" en adibidez. Gainontzean naturaltasun handiagoz tartekatu ohi da, baina kazetal hizkuntza
|
euskara
batua da oraindik batez ere.
|
|
|
Agi denez, azterketa zabala burutu dute Zamudio aldean, hiztegiarekin batera Zamudio inguruan jasotako testu kulturalak batu ere dira, finean, herri kultura jaso eta formatu dotore batean plazaratuz. Bestetik, irakurri ahala irakurlea konturatuko den modura, ederra eta aberatsa da Zamudioko euskara (han hor hemen
|
euskara
batuak badu nondik hornitu oraindik) eta bertakoak harro egon daitezke daukaten altxorrarekin. Halere, irakurleak gomutan izan behar du esku artean duen liburuaren xedea ez dela Zamudioko euskararen azterketa zehatza burutzea, liburu honek kultura izan baitu abiapuntu.
|
|
|
Bestalde, elkarlanaren ondorioz finkatuko da
|
euskara
batua edo euskalkia erabiltzea. Bailarako mintzamoldea nagusiki bizkaiera bada ere, herri batetik bestera aldaketarik badelako.
|
|
|
Jarraitzen zuen, noski, baina ezin, bada, lana bere osotasunean hemen jaso. Hala ere, zuzenean
|
euskara
batuaren inguruan deus esaten ez zuen arren... uhmmm! Nago Gaztañaga jauna ezagutzen zuenak urrutitik hartuko ziola usaina sagardotegien laudorio haren atzean egon zitekeenari... izenburu berezi hura irakurri bezain laister, apika:
|
|
|
Ohartuko zinetenez, idazlea saiatzen zen
|
euskara
batua osatu ahal izateko ordurarte emandako arauak betetzen. Horretan ere ez zetozen denak bat berarekin, baina, aste hartan eta editorial horren inguruan ageri ziren artikuluak ikusita, kostako zitzaion inori antzematea aurkakorik izan bazela ere.
|
|
|
|
Euskara
batua zela-eta, Koldo Mitxelena hizkuntzalariak eman berri zituen hitzaldi batzuk, eta gure aldizkariaren arduradun zirenek behintzat, pozik hartu zituzten, editorial antzeko batean azaltzen zutenez. Izan ere," ekaitzez eta lokatzez aspertutako nekazariak eguzki goxoa du amets.
|
|
|
Behin azpimarratu beharrekoa azpimarratuta, iritsia zitzaien beren iritzia azaltzeko garaia: "
|
Euskara
batua beharrezkoa dugu. Baiña egiteko dago oraindik.
|
|
|
Zer zegoen metafora esanguratsu horren atzean? Bada,
|
euskara
batuaren osaketa, noski. Horregatik esan omen zuen Mitxelenak" batzuk azkarregi eta besteak motelegi dabiltzala uste dut".
|
|
|
Euskal Herrian," Zeruko Argia" n kolaboratzaile (1966
|
Euskara
batuaren aldeko artikuluak idatzi zituen 1969an), EAJren" Alderdi" aldizkari ofizial eta klandestinoaren zuzendari (1969)," Deia" egunkariko euskarazko taldearen erredaktoreburu (1978)," Euskaldunon Egunkaria" ren sortzailetakoa, 1990ean bertako Administrazio Kontseiluko lehendakari egin zuten, eta gaur" Euskaldunon Egunkaria" ko Ohorezko Lehendakari da....
|
|
|
Hilabetekari honek herritarren artean informazioa trukatzeko tresna izatea eta zestoarren artean euskaraz irakurtzeko ohitura bultzatzea ditu helburu. Albiste gehienak
|
euskara
batuan egongo dira, hala ere, Zestoako hizkeran idatziko dituzte hainbat atal.
|
|
|
|
Euskara
batua zela eta ez zela, sesio franko izana zen inguruetan. Eta horri ikuspegi politikoen bakoiztasuna gehitzen badiogu... da denekin ondo egoteko ur handi samarretan sartua zegoela gure aldizkaria.
|
|
|
\ Soldadutza Galiziako Ferrolen egina (1956), bertan idatzi zuen" Leturiaren egunkari ezkutua" liburua, eta Euskaltzaindiaren Arantzazuko bilerara txosten bat bidali zuen
|
euskara
batua sortzearen alde.
|
|
|
\ 1963an Euskal Idazkaritza Elkartea sortu zuten Baionan, besteak beste
|
euskara
batua Iparraldetik ere bideratu asmoz.
|
|
|
euskaldunon lurraldetasun animikoa, espirituala. Sekula lurraldetasun politikorik izango ez bagenu ere,
|
euskarak
batzen duen lurraldetasun animiko hori. Egia da, teorikoki behintzat, lurraldetasun politikoak beste sostengu bat emango liokeela lurraldetasun espiritualari.
|
|
|
|
Euskara
batua euskalkiak gerra berpiztu nahian al zabiltza?
|
|
|
Ikastola,,
|
euskara
batua, euskaldun berriak, euskara alderdi erdaldunetara hedatu izana eta euskaldunon arteko batasuna estutu izana, besteak beste. Orduantxe sortu zen euskal literatura modernoa deitu ohi dena baita ere.
|
|
|
Eta kasu gehienetan, dugun buruhausterik handiena ez delako euskara nafarra, giputza edo bizkaitarraren arteko zera hori, euskararen eta gaztelaniaren (edo frantsesaren) arteko gatazka baino. Koldo Zuazok gogorarazten digu
|
euskara
batua ez zela asmatu euskalkiak ezgauza zirelako, zazpi herrialdeetako euskaldunek batak besteari eroso ulertzeko baizik. Baina uste oker horrek, bere aburuz, norberaren euskaran konfiantza galtzera, eta gurasoen eta seme alaben arteko hizkuntza loturaren etenera, hots, hizkuntza sena garatua ez izatera eraman gaitu.
|
|
|
Federiko Krutwigek sortu eta gidatzen zuen Jakintza Baitha taldeko kidea dela (edo zela; ez dakit sortzailea hilez geroztik taldeak jarraitzen duen); horrek gutxienez hizkuntza modu jakin bat hautatzera eraman du: hizkuntza kultua, periodo luzeetakoa, mailegu anitz darabiltzana, zehaztasun lexikal eta sintaktikoaren onetan,
|
euskara
batuaren arauak betez nolanahi ere. Efektua bitxi samarra da, aitortu behar dut, baina gutxi gorabehera horrelatsu imajina liteke izango litekeela euskara idatzia Joanes Leizarragaren bideak aurrera egin balu.
|
|
|
Euskaldun familian jaio eta bizitzan zehar aurrez aurre hainbeste ikusi beharra izan dudalarik, sortu zitzaidan barne kezka eta irakurketak bideratu zidan jokaera. Agian, Euzko gogoa aldizkarian irakurtzen nuen Andima Ibiñagabeitia izan nuen euskaltzaletasunaren eredugarri eta bultzatzaile, zeinak gomendatzen baitzigun euskal idazleoi norberaren euskalkian eta
|
euskara
batuan lanak burutzeko. Neurri batean horregatik aritu izan naiz, nire hizkuntzatik eta nire herritik mundu zabalera begira beste inori ukorik egin gabe.
|
|
|
Diario de Navarra tik hor ari izan zaigu Ollarra, oilarkeriak egin nahirik, baina oilandaren gisa. Batetik, Lingua Navarrorum euskara ez zela sinestarazi nahian eta, bestetik, egunkari horretan
|
euskara
batuaren aurka gipuzkera eta inoiz bizkaierazko artikuluei leku eginaz. Ohartzen ez delako, edo ohartu nahi ez duelako, Euskaltzaindiaren gomendiozko euskara batuak nafarreran duela bere muina, euskalkiz inoren muinik izatekotan.
|
|
|
Batetik, Lingua Navarrorum euskara ez zela sinestarazi nahian eta, bestetik, egunkari horretan euskara batuaren aurka gipuzkera eta inoiz bizkaierazko artikuluei leku eginaz. Ohartzen ez delako, edo ohartu nahi ez duelako, Euskaltzaindiaren gomendiozko
|
euskara
batuak nafarreran duela bere muina, euskalkiz inoren muinik izatekotan.
|
|
|
Hedabideen paisaia honen aniztasuna proposaturiko euskarri eta formatuari lotutadago, baina baita zuzenduta dagoeneko publikoari (euskaldunak, frantses hiztunak, eremu geografiko desberdinetara joaten direnak eta bertakoak direnak...), erabilitakohizkuntzei (frantsesa,
|
euskara
batua, zuberera,...) edo hedabide desberdinetakokazetari eta arduradunen jatorri eta unibertso kulturalei ere.
|
|
|
Beharbada, izaera horretan laburbiltzen da ondoen irakasleak ekarritakoa. K. Mitxelena, F.Krutwig, A. Irigoien, Villasante, G. Aresti eta beste batzuekin batera, Txillardegi beraizan da
|
Euskara
Batuaren aitaqbitxietako bat. Euskaltzaindiko urgazle iraunkorra, hizkuntzalaritzan, hizkuntza politikan eta, bereziki, soziolinguistikan Euskal Herrikoaditurik nagusienetakoa.
|
|
|
Frankismo beltzaren garaia da, non denazaila den, non euskal akademikoak eta linguistak harremanetan ematea ez den pariomakala. Hor dira egiten, aldiz, Txillardegik nahi izandako eta animatzen duen EuskalIdazkaritzan, urte batzuk geroago
|
euskara
batuari sorrera emango dioten lehenelkarretaratzeak. Txillardegi, zeinek aisetasunez hegaltatzen dituen ahozko etaidatzizko euskalkiak, idatziaren zibilizazioa eskuratzean inor baino hobeto ohartzen dabatua ez den hizkuntza baten iragankortasunaz.
|
|
|
Piarres Lafitte handiaren oniritzia ukanzuen gure lanak. Arantzazuko Biltzarrari ate bat ireki zion,
|
Euskara
Baturantz aurreraegiteko. Lehen urratsa Baionan, Txillardegiri esker, eta ni, guduka horretako soldadutxarrena, baina han izanki.
|
|
|
Jarrai luzaz idazten, Txillardegi, eleberriaren suspertzailea garai beltzean,
|
Euskara
Batuaren aita, Emile Zola frantses idazle handia bezala hartze zuen (zorzitzaion) eserleku batetik bazter utzia, besteren eskergabez eta bere diplomaziaeskasez... Baina «J, accuse!» gutun miragarria Dreyfus en alde idatzi zuen hura ere ezzen diplomata horietakoa, eta gisa batez hobe.
|
|
|
Alor eta lan horiek beste lekuetan jende adituek aztertu eta azalduakdituzte1 Dena dela, oroigarritzat besterik ez bada ere, aipatu nahi nituzke hemen aloreta lan horietakoren batzuk: Hizkuntzalaritza oro har (Hizkuntzalaritza Hiztegia), hizkuntzaren antropologia (Hizkuntza eta Pentsaera), Euskararen batasuna (Sustraibila eta
|
Euskara
Batua zertan den), Euskararen gramatika (Euskal Gramatika etaEuskal Aditz Batua), euskal fonologia (Euskal Azentua eta Euskal Fonologia), eta Soziolinguistika eta Glotopolitika (Kolonizatuaren Ezaugarria, Albert Memmi ren liburuaren itzulpena, eta Elebidun Gizarteen Azterketa Matematikoa eta hainbat eta hainbat artikulu aldizkari2 eta egunkaritan), neuri dagokidanez, oso deigarria eta suspergarri... Helburu praktikoa ipini du beti Txillardegik hizkuntzalaritzako etasoziolinguistikako lanetan:
|
|
|
|
Euskara
Batuaren historia
|
|
|
Guri dagokigu, ordea, gaurko bizitzarako egokipenaren froga gainditzea, erabiliaren erabiliaz.
|
Euskara
batu estandarraren eta euskalkien arteko oreka osasungarria zaindu behar dugu, gure altxorra den atal honetan.
|
|
|
Euskaldun, zaharrek? asmakizun hutsa dela leporatu diete euskarabatuaren bultzatzaileei, eta, neurri batean bederen, arrazoi osoz, politika berria gizaasmakizuna den neurri bereko asmakizuna baita
|
euskara
batua ere. Edo, arestianerabilitako terminoetan esanda:
|
|
|
Testua
|
euskara
batuaz, gutxi gorabehera, honako hau izango litzateke:
|
|
|
Azentua hitz edo talde fonologikoan txertatzea, oso gai korapilatsua da euskararen kasuan. Barietate batetik bestera azentuerak oso desberdinak dira, eta oraindik ezdago
|
euskara
batuari buruzko arau finkorik. Bestalde, edozein azentueratan azentuatxertatzeko erak oso konplexuak dira; izan ere, azentuerari beste fenomeno fonologikoeta morfologiko batzuek eragiten diote.
|
|
|
|
Euskara
batuan azentuatzeko arau ofizialik ez badago ere, normalizatzekoproposamen desberdinak egin dira. Dena den, proposamen guztiak hedatuen daudenbarietateetan oinarrituta daude.
|
|
|
Gure inplementazioaren alde globalak
|
euskara
batuaren azentuaziorako Hualde kegin duen azken proposamenean oinarritu dira (Hualde, 1994). Alabaina, proposamenhau oso generikoa da.
|
|
|
– Antzeko eredu baten garapena (esaldi enuntziatiboak eta galdera bakunak)
|
euskara
batuan grabatutako enuntziatuetarako.
|
|
|
, (1987): ?
|
Euskara
batua. Iruñeko proposamena azentuari buruz?.
|
|
|
Hualde, J. I. (1994): . Euskal azentuak eta
|
euskara
batua?, Euskera XXXIX, 15491568.
|
|
|
Euskaltzaindiak arau berriak eman ditu
|
euskara
batuaren ahoskeraz. Aitor Gorostizak (1999) egokiro aipatzen du arau horiek hizkera jasorako erabili behar direla, maila formalean alegia, eta euskara batuaren ebakera zainduak ez dituela ordezkatzen herri mailako ahoskerak, euskalki eta azpieuskalkietan topa ditzakegunak.
|
|
|
Euskaltzaindiak arau berriak eman ditu euskara batuaren ahoskeraz. Aitor Gorostizak (1999) egokiro aipatzen du arau horiek hizkera jasorako erabili behar direla, maila formalean alegia, eta
|
euskara
batuaren ebakera zainduak ez dituela ordezkatzen herri mailako ahoskerak, euskalki eta azpieuskalkietan topa ditzakegunak. Beren garrantziagatik, albistegietako irratilariek eskuarki euskara batuaren maila jaso hori erabili behar dutelako, interesgarria da arazo hori hona ekartzea; arauak ikusi aurrez, dena dela, euskal alfabetoaren letren izenak Euskaltzaindiak 1994ko azaroan onetsiak ere jarriko ditut, hitzen ebakeretan eragina baitute:
|
|
|
Aitor Gorostizak (1999) egokiro aipatzen du arau horiek hizkera jasorako erabili behar direla, maila formalean alegia, eta euskara batuaren ebakera zainduak ez dituela ordezkatzen herri mailako ahoskerak, euskalki eta azpieuskalkietan topa ditzakegunak. Beren garrantziagatik, albistegietako irratilariek eskuarki
|
euskara
batuaren maila jaso hori erabili behar dutelako, interesgarria da arazo hori hona ekartzea; arauak ikusi aurrez, dena dela, euskal alfabetoaren letren izenak Euskaltzaindiak 1994ko azaroan onetsiak ere jarriko ditut, hitzen ebakeretan eragina baitute:
|
|
|
lehiatzen da entzuleak irabaztekotan Euskal Herriko hiru erkidego politikoetan. Informazioaren esparruan
|
euskara
batu estandarrak erroak bota ditu euskal kazetaritzan, eta dagoeneko, salbuespenak gorabehera, profesionaltasuna nabaritzen da. Euskal irratien sarean badira beste estazio batzuk, tokian tokikoak direnak, eta udalen laguntzaz, irratilarien kabia ezezik, informazioaren esparru lokalaren hutsunea betetzen dutenak.
|
|
|
Euskaltzaindia.
|
Euskara
batuaren lehen itzulia
|
|
|
Hitz batez, idazle orok behar duen komunikazio tresna ez zen oraindik sortua. Alde horretatik, bidezkoa da, agian, Unamuno —eta Baroja ere bai— kritikatzea literatur
|
euskara
batu horren proiektuaren alde saiatu ere egin ez zirelako. Eta beharbada arrazoirik ez dugu faltako.
|
|
|
Hortaz, bere garaiko gizarte egoera ikusita, Unamunok —Barojak, Sabino Aranak eta beste anitzen antzera— bere obretan espainiera erabili nahiago izan zuen, hots, hizkuntza jadanik batua eta aurrekoek egokitua, eta ama hizkuntza zuen aldetik, euskara baino hobeki zerabilena, literatur
|
euskara
batua sortzen aritu baino. Gaztelaniaren aldeko aukera honek, gainera, irakurle askoz gehiagorengana heltzeko era eskaintzen zien, ezagutza eta ospe handiagoarekin batera, bai eta, kasu batzuetan, ekonomian eta politikan etekin hobeak lortzeko parada ere.
|
|
|
Jendea, bestalde, baserritik hirietaratzen hasi zen, ikastolak sortu eta gizarteak gure herriko kultura eta balioez sentiberatasun handiagoa hartu izan du. Horrek
|
euskara
batua ekarri digu, irakaskuntzan, komunikabideetan eta, gaur egun, administrazioan ere gero eta sentitzenago den premiari erantzun nahirik. Eta beharrizan objektibo horiexetan datza oraingo saioak izan duen arrakasta.
|
|
|
LARRINGAN, Luis Maria
|
Euskara
batua eta euskalkiak. 76 zk. (1993), 11 Oñati’ko Unibersidadea. 19 zk. (1965), 74 Pentsaerak eta erakundeak. 33 zk. (1968), 3 SEIE (Salleko Euskal Idazleen Elkartea). 24 zk. (1982), 135 Geroari begira. 2 zk. (1956), 88 Katekesis eta elizketa. 4 zk. (1957), 48 Romano Guardini’ren estetizismoa. 9 zk. (1959), 60 Georges Bernanos. 13 zk. (1960), 53 Orriak aidez aide. 17 zk. (1964), 54 Baro... 7 zk. (1978), 47 Rikardo, kultur animatzailearen eredu. 10 zk. (1979), 114 Ikastolen politika linguistikoaren analisi kritikoa. 19/ 20 zk. (1981), 22
|
|
|
" Aberri eta klase burruka euskal Mugimenduan". 6 zk. (1978), 113 Agur, idazle. 8 zk. (1978), 1 Filosofo berriak: ilusio gabeko borroka. 8 zk. (1978), 5 Batasuna batasunean. 8 zk. (1978), 11 Bibliografia. 8 zk. (1978), 121 Ipar Euskal Herria, berrikuntza bidetan. 9 zk. (1979), 5 Bibliografia. 10 zk. (1979), 72
|
Euskara
batua, euskalkiak eta tokian tokiko hizkerak. 10 zk. (1979), 106 Rikardo Arregi,. 10 zk. (1979), 109 Bibliografia. 12 zk. (1979), 111 Bibliografia. 17/ 18 zk. (1981), 143 JAKIN zilarrezko ezteietan. 21 zk. (1981), 7 JAKINen historiaurrea: abertzaletasuna eta euskara. 21 zk. (1981), 19 1956:
|
|
|
|
Euskara
batuari iparraldetik behatuz. 76 zk. (1993), 79
|
|
|
4.3.5 EUSKALKIAK ETA
|
EUSKARA
BATUA. EUSKALTZAINDIA
|
|
|
LARRINGAN, Luis Maria
|
Euskara
batua eta euskalkiak. 76 zk. (1993), 11 Euskerazaintza ren joku zintzoa. 10 zk. (1979), 131
|
|
|
OIHARTZABAL, Beñat
|
Euskara
batuari iparraldetik behatuz. 76 zk. (1993), 79 Euskaltzaindiaren X. Biltzarra Iruñean. 32 zk. (1984), 163 Euskarazaintzaile batzuei bi hitz (Orain eta Hemen). 9 zk. (1979), 95.
|
|
|
ZUZENDARITZA Baiona’ko biltzarraren erabakiak. 18 zk. (1965), 20 Batasuna bai ala ez? 31/ 32 zk. (1968), 1 Euskeraren eta literatura euskeraren batasunari buruzko bibliografia 31/ 32 zk. (1968), 71 Batasuna batasunean. 8 zk. (1978), 11
|
Euskara
batua, euskalkiak eta tokian tokiko hizkerak. 10 zk. (1979), 106
|
|
|
4.3.5 Euskalkiak eta
|
Euskara
Batua. Euskaltzaindia
|
|
|
Gure kasuan, bestelako horri ekin diogu langintza honetan. Hurrekotasuna bilatu dugu eta
|
euskara
batua gidari izan zaigu, Euskaltzaindiak azken urteotan hobetsi dituen hiztegi batua eta egokiera sintaktikoak ere jasoak ditugula.
|
|
2001
|
|
|
" Gabriel trumoi bortitz bat izan zen, bazter guztiak ikaran eta erne jartzen zituena. Genero literario guztiak (poesia, antzerkia, prosa), bertsogintza edo
|
euskara
batuaren auzia astintzen zituena. Ez zen Mitxelena bezalako gizon orekatua edo ordenatua.
|
|
|
Bereziki, erakusketa mugikorra oso esperientzia interesgarria izan da. Erakusketaren bidez, jende askok" Nire aitaren etxea" ren egilea ezagutu ez ezik, idazle konprometitua,
|
euskara
batuaren eraikitzailea, intelektual aurrerakoia, eta pertsona bera ezagutu ahal izan du. Maskarada antzerki taldeak eginiko saioa ere oso baliogarria izan da zentzu berean.
|
|
|
|
Euskara
batua nahiz bizkaiera batuaz idatz daiteke kazetariaren gogora, beti ere bateko nahiz besteko arau eta legeak akorduan izan eta zuzen betez. Haatik, Deustualdeko euskaldunei (bederatzi mila inguru, euskara taldeak egin zerrendatzean) euskara txukun eta jasoko aldizkari bat eskaini nahian," Prest!" aldizkarikoek zuzentzaile bat ipini dute langintza horretan.
|
|
|
Badihardugu elkarteak, ez du
|
euskara
batuaren kontra egin nahi, euskara batuak bere funtzioak eta esparrua baitauzka elkartearen ustetan. Euren ustez, garrantzitsua da euskara batua eta euskalkia uztartzea; izan ere, azkena menperatzeak batua menperatzea baitakarki.
|