|
2000
|
|
|
Frankismo beltzaren garaia da, non denazaila den, non euskal akademikoak eta linguistak harremanetan ematea ez den pariomakala. Hor dira egiten, aldiz, Txillardegik nahi izandako eta animatzen duen EuskalIdazkaritzan, urte batzuk geroago
|
euskara
batuari sorrera emango dioten lehenelkarretaratzeak. Txillardegi, zeinek aisetasunez hegaltatzen dituen ahozko etaidatzizko euskalkiak, idatziaren zibilizazioa eskuratzean inor baino hobeto ohartzen dabatua ez den hizkuntza baten iragankortasunaz.
|
|
2006
|
|
|
Baina bistan da horrela gertatu izanak ondorio positiboa ekarri zuela. Hizkera asko galdu den arren, beste askok bizirik eutsi diote erasoari, eta, historiako beste garai batean, berriz bildu eta bat egiteko parada ere egokitu da;
|
euskara
batuaren sorreraz ari gara, noski. Indar sakabanatuak berriz bildu eta, desagertu gabe, bat egin.
|
|
2008
|
|
|
Bilduma horri esker, ondare lexikal historikoaren datuak eskuratu ditu Euskaltzaindiak eta euskara baturako erabakiak hartzeko irizpide fidagarriak eta sendoak ezarri ahal izan ditu. Bestetik,
|
euskara
batuaren sorreratik beretik euskara batua bultzatu nahi izan duten hiztegiak argitaratu dira. Izan ere, euskaldunak ez dira Euskaltzaindiak lexiko batua finkatu zain egon lexiko baturantz abiatzeko ahaleginak egiteko, ezta euskara eremu berrietan erabiltzeko ere.
|
|
|
euskara lexikoaren alorreko tresnez hornitzea (baturanzko grafiak, hitz berriak, adiera berriak, termino berriak, ondare lexikaleko hitz galduxeak berreskuratzea eta abar proposatuz). Zorionez, mende honetako euskal testuen corpus estatistikoa ere egin da (EEBS), eta, horri esker, mende honetako testuetan eta, bereziki,
|
euskara
batuaren sorreraz gero hainbeste ugaritu diren euskarazko testuetan erabilitako lexikoaren datuak eskura ditugu. Horiek guztiak horrela eta, esan liteke euskal lexikoa, historikoa zein gaur egungoa, orain dela hogeita bost urte baino askoz hobeto ezagutzen dugula.
|
|
2009
|
|
|
Hitza lanbide dudanez, hizkera horren naturaltasun falta salatu nuke, baina, aldi berean, kontraesana dirudien egoera bat bizi dugu euskal idazleok: konpromiso sozial handi bati erantzuten aritu gara
|
euskara
batuaren sorrera suspertu genuenetik, konpromiso sozial berarekin jardun dugu euskara batuaren garapena bultzatu dugunean ere. Izaki bakarti, neurotiko, egozentrikook hor jardun dugu ahalegin kolektibo batean murgilduta:
|
|
2010
|
|
|
Eta egin ez delako, egin ezin delako antolatu zuen Huhezik Euskal Kulturgintzaren Transmisioa ikastaroa. Nola kontatuko diogu gaur hamar urte dauzkan gazte bati zer izan zen eta nola bizi izan zuten
|
euskara
batuaren sorrera. Nola kontatuko diogu zer izan zen Ez dok Amairu?
|
|
|
Haur eta gazteei euskaraz irakasten baldin bazaie, eta euskaraz irakatsi behar euskara biziko baldin bada, premiazkoa da guztiei batera edo bateratsu irakastea?. Aparteko lekua izan du hezkuntzak, ikuspegi hori dela-eta,
|
euskara
batuaren sorreran eta zabalkundean. Orain ere ez dago dudarik:
|
|
2013
|
|
|
Aresti poliedrikoa ageri da bertan, haurtzarotik euskara ikastea erabaki zuenera arte. Justizia soziala aldarrikatu zuen, hainbat lagunekin lan egin zuen eta
|
euskara
batuaren sorreraz kezkatu zen, eta horren ideologia ere agerian utzi dute lan honetan. (iturria:
|
|
|
Aresti poliedrikoena azalduko dute obraren sortzaileek. Idazlearen haurtzaroa, euskara ikasteko erabakia hartu zuen unea, justizia sozialarekiko zuen kezka, obra literarioa, hainbat pertsonarekiko gutun hizketa,
|
euskara
batuaren sorrera eta haren ideologia izango dira ardatz nagusi.
|
|
2014
|
|
|
Nahiz eta
|
euskara
batuaren sorreraren eztabaidan ez parte hartu, positibo ikustetik haratago zenbait hutsune bete dituen beharrezko pauso bezala baloratzen dute bere jaiotza. Hala ere, ibilaldi hori bultzatzeaz gain kezka bat ere agertzen dute askok:
|
|
|
|
Euskara
Batuaren sorreran eta sustaketan erabat garrantzitsua izan zen Jakin aldizkariaren lana: bai teori mailako lanetan, bai agertutako liburuetan ere (Txillardegi 1992, 18).
|
|
2015
|
|
|
Kike Amonarrizen ustez, etapa bat amaitu eta beste berri baten hasieran gaude. " Prozesu historikoak dira hauek, eta amaitu zaigu
|
euskara
batuaren sorrerarekin, euskararen instituzionalizazioarekin eta onarpen sozialarekin hasi zen aroa".
|
|
2017
|
|
|
ETAren fronte kulturalak, adibidez, harremana izan zuen euskalgintzarekin.
|
Euskara
batuaren sorrera, ikastolak, kantagintza... Esan genezake presentzia eraginkorra izan zuela ETAk edo etakide askok euskalgintzaren esparru guztietan.
|
|
2018
|
|
|
Euskararen batasunarekin batera euskarazko eskolaren sorrera etorri zen.
|
Euskara
batuaren sorrerak eskolaren lana ikaragarri erraztu zuen, euskara bat eta bakarra irakastea ahalbidetu zuelako. Zalantzarik gabe, euskarazko irakaskuntza izan da azken 50 urteotan euskararen berreskurapenaren tresnarik garrantzitsuena.
|
|
|
Ondoren, euskarazko irakaskuntza antolatzea etorri zen.
|
Euskara
batuaren sorrerak eskolaren lana ikaragarri erraztu zuen euskara bat eta bakarra irakastea ahalbidetu zuelako. Gure hizkuntzan ardaztutako irakaskuntza hutsetik abiatu zen, euskararen irakaskuntza debekatuta baitzegoen XVIII. mendetik.
|
|
|
2 PIERRE BROUSSAIN (Hazparne, 1859 Ortheze, 1920) Mediku eta politikaria,
|
euskara
batuaren sorreran garrantzi erabakigarria duen Informe sobre la unificación del euskera (1920) ospetsuaren egilea Arturo Campionekin batera. Azkuerentzat eta Broussainentzat oso garrantzitsua zen muga igarotzea eta bestaldeko euskaldunekin harremanetan egotea.
|
|
|
Goiza ikasleen artean hasi dute Euskaltzaindiko kideek, eta Iñigo Aritza ikastolako geletan ikasleekin egoteko aukera izan dute, baita haiek egin dituzten galderak erantzuteko beta ere: Euskaltzaindia noiz sortu zen,
|
euskara
batuaren sorrera, euskaltzainen zereginak, toponimoak, erdarazko moldeak... Haurrek Akademiaren inguruan dituzten zalantzak argitu ahal izan dituzte zuzenean, euskaltzainei galdetuz.
|
|
|
Euskaltzaindiaren sorreraren 100 urteurrena ospatzen dugun honetan,
|
euskara
batuaren sorreraren 50 urteurrena ospatzen dugu ere. 1918 urtean egin ziren Euskaltzaindia eratzeko lehendabiziko urrats haiek, eta hura izan da, hain zuzen ere, euskara batuaren sorrera eta izaera gidatu duen erakundea.
|
|
|
Euskaltzaindiaren sorreraren 100 urteurrena ospatzen dugun honetan, euskara batuaren sorreraren 50 urteurrena ospatzen dugu ere. 1918 urtean egin ziren Euskaltzaindia eratzeko lehendabiziko urrats haiek, eta hura izan da, hain zuzen ere,
|
euskara
batuaren sorrera eta izaera gidatu duen erakundea.
|
|
|
Batzar hura hartu ohi da, sarritan, euskara batuaren abiapuntu datatzat. Euskara batua sortzeko asmoak, ahaleginak eta saiakerak lehenago ere hasiak ziren?
|
euskara
batuaren sorreran bereziki esanguratsua izan zen 1964 urtean egindako Baionako Biltzarra?, baina Arantzazuko Batzarra izan zen euskara batua sortzeko prozesuari abiapuntu sendo eta formal garrantzitsu bat eman ziona, abiapuntua, alegia;
|
|
|
Eusko Legebiltzarrak
|
euskara
batuaren sorrerak euskararen historian eta, halaber, euskararen normalizazioan duen garrantzia aitortzen du, euskara gizarte bizitzako hainbat jardunetara normaltasunez hedatu ahal izateko ezinbesteko tresna izan baita.
|
|
|
Sinatzaileek
|
euskara
batuaren sorrera bultzatu zuten printzipioak berresten dituztela zioen hamar puntuetatik lehenak. Euskaltzaindia joan den mende erdian euskalgintzan nagusitzen ari ziren hizkuntza planteamendu berrietan partaide izan dela jasotzen du bigarrenak.
|
|
|
Bertan, erakusketa birtual berezi bat eskegi dugu gaur: haria
|
euskara
batuaren sorrera prozesua da, hots, Baionan Euskal Idazkaritzak antolatutako biltzarrean jasotakoak (1964) eta Euskaltzaindiak Arantzazun eginikoak (1968).
|
|
|
Bertan, erakusketa birtual berezi bat eskegi dugu gaur: haria
|
euskara
batuaren sorrera prozesua da, hots, Baionan Euskal Idazkaritzak antolatutako biltzarrean jasotakoak (1964) eta Euskaltzaindiak Arantzazun eginikoak (1968).
|
|
|
Horren aldean, Euskaltzaindiaren mendeurreneko jardunaldiak irailean abiatu bitartean, Euskal Herrian oraingoz oharkabean pasatzen ari da aurten 50 urte bete direla
|
euskara
batuaren sorrera urte ofizialtzat jo izan den 1968 hartatik. Ez gabiltza, ezta hurrik eman ere, katalanak bezain aurreratuak estandarizazioan, eta are gutxiago normalizazioan.
|
|
2019
|
|
|
Euskal kutsua zuen guztiarekiko errepresioak eragin oso kaltegarriak zituen, baina gizartean hamaika erantzun egituratu ziren frankismoaren zapalkuntzari aurre egiteko: hor koka litezke ETA, ikastolak, Ez Dok Amairu mugimendua edo
|
euskara
batuaren sorrera. Oxigeno burbuila horretan hazi zen Zeruko Argia ere.
|
|
|
Belaunaldikoa diot, ez baita bakarra, beste batzuk ere hor daude. dena den soziolinguistikaren alorrean neurri berezikoa da mikel zalbide eta bere iritziak kontu handiz eta kritikoki, lehen deskribatu dudan bezala, hartzeko modukoak dira. estandarizazioaren eta normalizazioaren, hizkuntza plangintzaren eta estatus plangintzaren hainbat alor ezagutu (eta ezagutzen) ditu:
|
euskara
batuaren sorrera eta bilakaera barnetik ezagutzen ditu, euskararen estatus plangintza ere ofizioz ezagutu izan du urte askoan, afizioz ere lan anitz egin du eta egiten du euskararentzat eta euskarari buruz. ofizioz eta afizioz euskaltzale da mikel zalbide, horrezaz gainera soziolinguistikan oso prestatua: soziolinguistikaren alorreko autore, kontzeptu, arau eta paradigma klasikoak, ezagunak eta ez hain ezagunak, barrutik ezagutzen ditu. ezagutza teoriko eta praktiko horrek euskararen egoera soziolinguistikoari buruzko ikuspuntu zabala ematen dio. artikulu honetan aspaldidanik giltzarri eta lehentasunezko iruditzen zaigun arnasguneei buruz hitz egiten du zalbidek. artikulua ona iruditu zaigu:
|
|
|
Horregatik, esan genezake, hamarkada hauetan, botila betetzen joan dela hainbat aspektutan:
|
euskara
batuaren sorrera eta zabalpena, euskararen hedapena irakaskuntzan, lege babesa, euskararen eskaeraren eta prestigio sozialaren indartzea, euskarazko hedabide publiko nahiz gizarte ekimenekoen sorrera, euskarazko kultur produkzioa, erabilera soziala, etab. Bi hitzetan: euskara indartu egin da maila demografiko, geografiko nahiz funtzionalean.
|
|
|
36ko gerratik
|
euskara
batuaren sorrerara arte(). .................. 61
|
|
|
|
Euskara
batuaren sorrera eta hurrengo hamarkadak()........... 97
|
|
|
|
EUSKARA
BATUAREN SORRERA ETA HURRENGO HAMARKADAK()
|
|
|
: Koldo Mitxelena euskaltzain osoa hil zen,
|
euskara
batuaren sorreraren bultzatzaile nagusietako bat eta Orotariko Euskal Hiztegiaren lehen zuzendaria.
|
|
|
Xalbador Garmendia zaldibiarra 1965etik zen euskaltzain urgazle, eta
|
euskara
batuaren sorreran parte hartu zuen. Itzulpengintzan ibilitakoa, euskara arduradun izan zen Egin en eta Ikastolen Elkartean.
|
|
|
|
Euskara
batuaren sorrera ere ondo aztertu du Zabalak liburua idazteko: –Gorabehera interesgarri asko dituen historia da, indar handiko pertsonaien kemena agerian uzten duena:
|
|
2020
|
|
|
Izan ere, oraindik gehiago ikertzeko dagoen Txillardegi eta Mitxelena edo Mitxelena eta Txillardegi bikotea zela-eta, gauza pare bat geratu dira bakarrik argi: biak, sekulako intelektualak izanik, euskal kulturan oinarri bihurtutako
|
euskara
batuaren sorreran batera aritu zirela eta, halere, bion gizarte errekonozimendua zeharo asimetrikoa dela egun. Horrela, Mitxelena onartua bezain aitortua den bitartean, Txillardegi aldarrikatzeko dugu oraindik.
|
|
|
Izan ere, 60ko hamarkadan literaturaren hiritartzea erraztu zuten zenbait baldintza sortu ziren, aurreko garaiekiko kontrastean euskarazko praktika kultural bat jaiotzea eragin zutenak, horien artean garrantzitsuena
|
euskara
batuaren sorrera, eta horri lotuta ikastolen ugaltzea eta komunikabideetan hizkuntzak hartu zuen presentzia. Ondorioz, euskararen aldeko mugimenduak prestigioa eta bultzada eman zion gutxinaka haziz zihoan ekoizpen literarioari.
|
|
2021
|
|
|
" Bi sektore intelektualen aliantza sendo bat[...], batetik, gazte ezkertiar gerrillazaleak, bestetik kristau aurrerakoi kontziliozaleak. Bi indar horien bateratzea da
|
euskara
batuaren sorrera esplikatzen duena; nork bere aldetik ez zuen lortuko" (Gartzia, 2018: 58).
|
|
2022
|
|
|
Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi duela hamar urte zendu zen. Urteburu horren karietara, EH Bilduk proposamena aurkeztu du Gipuzkoako Batzar Nagusietan, lurralde horretako Urrezko Plaka Txillardegiri eman diezaioten, bere idazle eta hizkuntzalari ibilbidea eta
|
euskara
batuaren sorreran izan zuen garrantzia aitortzeko.
|
|
|
Azkenik, bereziki garrantzitsua izango da 1968an gertatuko den
|
Euskara
Batuaren sorrera. Historikoki, aspalditik egon izan da presente gai hau intelligentsiaren artean behintzat eta badirudi 60ko hamarkadan" euskararen batasuna egiteko giro egokia iritsia zela" (Zuazo, 2005, 151 orr.).
|
|
|
Etxean ez zioten irakatsi euskara, baina bere kabuz ikasi zuen.
|
Euskara
batuaren sorrerarako ere lan garrantzitsua egin zuen, Federico Krutwigekin eta Koldo Mitxelenarekin batera. Euskaltzain urgazlea izan zen 1957tik aurrera, eta Euskaltzaindiko Ahoskera Batzordeko kidea 1993tik aurrera.
|
|
|
Haatik dena ez zen ETA, olde autonomorik agertu zen ber denboran, bereziki kantugintzan (Ez dok hamahiru), kazetaritzan (Anaitasuna, Rikardo Arregi), literaturan (Gabriel Aresti)...
|
Euskara
batuaren sorrera elkarlan bat izan zen, EAJ eta Enbatako ordezkari batzuk ere bilduz euskal liturgiako itzultzaile batzuekin. Dena dela, bere garairik onenean ETA ez zen egiazki erakunde armatu bat izan, borroka armatua nahiko berant nagusituko zaio.
|
|
|
BASKONIAKO NOTIZIAK pizkundean, bereziki
|
euskara
batuaren sorreran Txillardegiren ingurutik. Gero urterik odoltsuenak 1980 ingurukoak izan ziren, autonomien sorreran, independentzia indarka lortu nahiz, eta hor, antza denez egoera eta bilakaera geo politikoaren irakurketa oker baten ondorioz, ETAk iritzi publikoan ere itxura soilduago eta bortitzago bat hartu zuen, osoki militarra.
|
|
2023
|
|
|
Euskal Herri osoko 7.000 ikaslek eta ehunka herritar eta euskaltzalek Errenteria eta Donostia lotu dituzte giza kate erraldoi batean, euskara batuak herriaren garapenean izan duen balioa azpimarratzeko eta
|
euskara
batuaren sorreran bultzatzaile izan zirenak oroitzeko. Ekitaldia Orereta ikastolak sustatu du, eta ikastolen aldeko besta guziek osatzen duten" Ikastolak Herriari" egitasmoak eta Euskaltzaindiak elkarlanean antolatu dute.
|
|
|
Ekitaldia Orereta ikastolak sustatu du, eta ikastolen aldeko besta guziek osatzen duten" Ikastolak Herriari" egitasmoak eta Euskaltzaindiak elkarlanean antolatu dute. Ekimen honekin,
|
euskara
batuaren sorreran eta gorpuztean nabarmendu diren 15 pertsona oroitarazi dituzte: Koldo Mitxelena, Resurreccion Maria Azkue, Pierre Broussain, Jose Maria Satrustegi, Julia Berrojalbiz, Xabier Kintana, Raimundo Olabide, Julene Azpeitia, Luis Villasante, Henrike Knorr, Arantxa Urretabizkaia, Arturo Campion, Gabriel Aresti, JeanLouis Davant eta Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi.
|
|
|
Elkarri eskutik helduta. Horixe izan zen Batasunaren bidea, euskara batuak Euskal Herriaren garapenean izan duen balioa azpimarratzeko eta
|
euskara
batuaren sorreran bultzatzaile izan zirenak omentzeko atzo egin zuten giza katea. Orereta ikastolak sustatuta eta Ikastolen Elkartearen Ikastolak Herriari egitasmoak eta Euskaltzaindiak antolatuta, Errenteriako Zumardia eta Donostiako Parte Zaharra batu zituen, Pasaiatik igarota (Gipuzkoa).
|