|
2000
|
|
|
Euskalkiak ere hizkuntz normalizazio prozesuan bere lekua duela esaten da. Zein da, beraz, euskalkiaren garrantzia eta funtzioa
|
euskararen
normalizazio prozesuan?
|
|
|
Amaitzeko, euskalkiak
|
euskararen
normalizazio prozesuan duten funtzioaz eta jardun dugunaz hausnarketa txiki orokor bat eskatuko nizueke.
|
|
2001
|
|
|
«Euskara bere betetasunera etaosotasun betera iritsi dadin eragina izango duten helburuak eta jardunbideak definitu eta abiarazi»; «Euskal Herriko erakunde eta gizarte eragileguztiak partaide egitea»; «hizkuntzaren normalizazioak mailaz mailakoprozesua izan behar du,... borondate onean oinarritu beharrak berak dakar, nolabait, komunikazio lan handi bat egin beharra, herritar guztiak jakitunegin eta sentsibilizatzeko, baina, batez ere, gizarteko eragile guztiek, enpresa alorrekoek, hezkuntzakoek, kulturakoek, erakundeetakoek, etaabar? Euskal Herrian Euskararen erabilera Normalizazioko lanetan ardurahar dezaten eta eginkizun horretan konpromiso zehatzak har ditzaten bultzatu, gogoberotu eta animatzeko»; «diagnosi zehatz bat egin behar delaeuskarak gaur egun duen egoeraz, alde batetik normalizazioak bere aldedituen eragileak, eta bestetik
|
euskararen
normalizazio prozesuak dituenoztopo eta ezintasunak azpimarratuz. Hortik abiatuta, Euskal Herriko gizarte, ekonomia eta kultura bizitzak dituen alor desberdinetarako egokien direnhelburu estrategikoak eta jardunbideak zeintzuk diren zehaztea...».
|
|
2002
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio prozesuari bultzada emateko, Kontseiluak «Bai Euskarari Laguntzailea» ekimena abiatu du. Arduradunek adierazi dutenez, orain arte enpresa eta erakundeetara jo dute laguntza eske, baina orain jendearengana heldu nahi dute, finantzazioa lortzeko modua izateaz gain, gizartean sare zabal bat osatu ahal izateko.
|
|
|
– Zenbateraino zaude prest
|
euskararen
normalizazio prozesuan murgiltzeko?
|
|
|
Jakina, euskararen normalizaziorako dinamika horrek euskara ez dakitenirakasleen estatus linguistikoa ukitzen du, euskalduntzea denon arazoa dela.planteatuz.
|
Euskararen
normalizazio prozesuan euskara ez dakitenek ulertzeko gaitasuna eduki lukete hasieran. Progresiboki, EHUko irakasle guztiek gaitasuna eduki lukete erkidegoko bi hizkuntzetanirakaskuntza emateko.
|
|
|
Ezin dugu ahaztu gizarte harremanetan duten garrantzia, eta, gure ustez,
|
euskararen
normalizazio prozesuan eragin handiko esparrua da. Agente eragileakizateaz gain, faktore biderkatzaileak ere izan baitaitezke.
|
|
|
• Euskal Herriaren zatiketa politiko administratibo sozialak asko zailtzen du
|
euskararen
normalizazio prozesua.
|
|
|
Alabaina, gure gizartean dirauen erdararen aldekoinertziari erreparatuta, batek pentsa dezakeaban donuan sentitzen den belaunaldiko hezkuntza sistema euskalduna itxurazko edo fikziozkoa dela. Pentsamendu hori, halere, erraz uxa daiteke
|
euskararen
normalizazioa prozesu gisa ulertuz gero: hizkuntz normalkuntzak aurrerapauso handiak eman ditu hainbat esparrutan, eta oraindik euskaldundu ez diren eremuak lantzeke ditugunak dira, horietan ere egoera iraularazi arte; oraingoa ez dugu jo behar, ez, behin betiko eta zinezko errealitatetzat.
|
|
2003
|
|
|
Noiz abiatu zen
|
euskararen
normalizazio prozesua Zestoan?
|
|
|
Bide horretan egindako lana oso emankorra izan zen, eta 1979an argitaratu zuen bere lehenengo hiztegia, Fisikakoa. Ondoren beste 40 hiztegi etorri ziren8 UZEIren lana ez zen, ordea, Koldo Mitxelenaren oso gustukoa, eta 1981eko abenduan Muga n sona handia izan zuen idazlan bat argitaratu zuen9 Bertan, UZEIren lana aitzakiatzat hartuta,
|
euskararen
normalizazio prozesua kritikatu zuen, gehiegizko abiadura zeramalako, gaztelaniaren menpe jarriz hiztegi espezializatuen bitartez. Artikuluak polemika zabala sorrarazi zuen euskalgintzako sektoreen artean10, eta UEUko zenbait kidek, Jose Ramon Etxebarriak (Fisika hiztegiaren arduraduna) eta Jesus Mari Txurrukak, bakoitzak bere aldetik, euren iritziak eman zituzten11; Mitxelenaren salaketak ukatzeaz gain, beraien ustez «arlo bakoitzeko komunitate zientifikoak berak, erabaki behar du zeintzu hitz erabiliko dituen eta bakoitzarekin zer adierazi nahi duen».
|
|
2004
|
|
|
Adingabeen Erantzukizun Penala arautu duen Legea, eta Erregistro Zibilaren legeria argitaratu eta gero, Prozedura Zibileko Legearen argitalpen elebidun hau oso garrantzitsua izan da Justizia eta Zuzenbidearen alorreko
|
euskararen
normalizazio prozesuan euskara lan hizkuntza izan dadin egindako ahaleginetan; hau guztia Justizia Lan eta Gizarte Segurantza Sailak eta Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak urteetan zehar izandako lankidetzari esker gauzatu ahal izan da.
|
|
2005
|
|
|
Marisa Arrue popularren bozeramaileak egindako kritikekin" ez dator bat inondik inora" Landa eta euskarari dagokionez esandakoei erantzun nahi izan dio. " Getxo Kirolak" izendapena legegintzaldi planan udal gobernu batzordeak hartutako konpromisoaren islada da, bere hitzetan,
|
euskararen
normalizazio prozesuari bultzada emateko. " Aplikazio konkretua dauka horrek euskararen erabilerarako planan, udalbatzak onartua.
|
|
2006
|
|
|
Lotsagarria da, gaur egun oraindik bakoitzak bere herrian bertako hizkuntzan bizitzea aldarrikatzeagatik jendea zigortzea. Herritarren oinarrizko eskubideak urratzeaz gain,
|
euskararen
normalizazio prozesua galgatzen ari dira gisa honetako jarreren bitartez.
|
|
2007
|
|
|
Hortaz, orain arte azaldutako testuinguru horretan ulertu behar da gure lana:
|
euskararen
normalizazio prozesuan gizarteari eskaintzen diogun zerbitzu bezala.
|
|
|
Aurreko atalean esan bezala,
|
euskararen
normalizazio prozesuari bultzada berria eman ahal zaio plangintza ezberdinetan euskalduntze alfabetatzea txertatuz. Gainera, tresna berriak agertu dira:
|
|
|
neurtzaile asko eta prestakuntza saio ugari Euskal Herri osoko datuak epe laburrean jasota gera daitezen.
|
Euskararen
normalizazio prozesuaren diagnostikoa egiteko horren garrantzitsua den azterketa honek ez dauzka eskura lituzkeen baliabide ekonomikoak, eta, horregatik, berezko zailtasunari gehitzen zaio pertsona askoren lan desinteresatuarekin kontatu behar izatea. Eskerrik asko, beraz, neurketa bideragarri bihurtzen duten neurtzaile guztiei.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio prozesuaren diagnostikoa egiteko horren garrantzitsua den azterketa honek ez dauzka eskura lituzkeen baliabide ekonomikoak, eta, horregatik, berezko zailtasunari gehitzen zaio pertsona askoren lan desinteresatuarekin kontatu behar izatea. Eskerrik asko, beraz, neurketa bideragarri bihurtzen duten neurtzaile guztiei.
|
|
|
Kontua da, alabaina, hizkuntza batekiko edo bestearekiko gizakiaren atxikimendua historikoa dela, ez esentziala, eta horrexegatik da posible ez bakarrik euskararen orain arteko atzerakada ulertzea baizik eta baita berorren hemendik aurrerako berreskurapena planifikatzea ere. Gure hezkuntzak, horrenbestez, abiapuntu eta aldagai bezala onartu behar du egoera eleanitz hori, jakina, baina horrekin batera —eta aurrera begira—
|
euskararen
normalizazioaren aldeko prozesuan duen erantzukizuna hartu behar du ere bere gain.
|
|
|
Ez dugu ahaztu behar, baina, euskalduntze bidean jarri nahi dugun beste hori ez dela hutsetik hasten —berau bere jatorrizko hizkuntzarekiko lotua dago jada—, eta, horrenbestez, bere eskubide pertsonalak kontuan hartu dira ere euskararen inguruko eskubideak aldarrikatzerakoan. Horregatik, bada,
|
euskararen
normalizazio prozesua, neurri handi batean, belaunaldi mailako prozesu gisa ulertu behar da, non euskararen aldeko" presioa" —diskriminazio positiboa— eta" erakarpena" —lotura afektiboa— elkarrekin uztartu diren. Azpimarra dezagun, bukatzeko, gure aburuz ohar horiek —zeinak batez ere hemen esandakoak osatzeko erantsi ditugun— serioski kontsideratu behar direla euskal hezkuntzaren aldetik, baldin eta horrek bere erantzukizun etikoari eta zeregin humanizatzaileari eutsi nahi badie.
|
|
2008
|
|
|
Zigilu horren bidez egitea proposatzen dena Bai Euskarari Ziurtagiriak egiten du orain dela zortzi urte. Euskarari Ziurtagiriaren bitartez, enpresek, saltokiek eta era guztietako entitateek
|
euskararen
normalizazio prozesu bat garatzen ari direla adierazten da. Gainera, konpromisoa ez ezik ‘zerbitzua euskaraz’ edota ‘zerbitzua eta lana euskaraz’ ematen dituztela adierazten du, kontsumitzaileak bere hizkuntza eskubidea bermatzeko ezinbestekoa dena.❚
|
|
|
Irabazi asmorik gabeko elkartea da, enpresa, saltoki eta era guztietako entitateei eragitea helburu duena euskararen normalizaziorako neurriak hartu eta bete ditzaten. Ziurtagiriaren Elkarteak, aurrez zehaztutako irizpideen arabera, entitate horiek
|
euskararen
normalizazio prozesua garatzen ari direla kreditatzen du, eta, horrez gainera, haien lana aitortu, saritu eta jende aurrean kreditatzen duen bereizgarria eskaintzen die. Izan ere, horixe da Bai Euskarari Ziurtagiria:
|
|
|
Eta hori da Uemak duen erronka", azaldu zuen Uemako lehendakari Jon Bollarrek, Zuzendaritza Batzordearen izenean. Gaineratu zuenez, udalerri euskaldunen eginkizuna garrantzi handikoa da
|
euskararen
normalizazio prozesuan.
|
|
2009
|
|
|
elebitasun sozialerantz, modu argian ala ez? nolako ekintza trinkotasun maila litzateke
|
euskararen
normalizazio prozesuan eragin argia izateko?...
|
|
|
Zentzu honetan, nahiz eta uste Donostiak, berez,
|
euskararen
normalizazio prozesuan aurrera egiteko beste hainbat udalerrik eta hiriburuk (hiriburuak aipatzearen arrazoia, eredu modura edo joera batzuk finkatzera begira indar handiagoa dutelako da) baino baldintza hobeak badituela, horrek ez du bere horretan aurrera egingo euskararen aldeko hizkuntza politika aktibo bat bideratzen ez bada. Alde horretatik, Donostiako Udalak, Euskararen Udal Patronatuaren bitartez," Euskararen Ekimen Estrategikoak.
|
|
|
Jakinik ere, euskararen sarbidea lan munduan eragozten duten faktore sozio estruktural boteretsuak badaudela, EraLanera bildu garenon eragin esparruan hizkuntza erantzukizuna partekatzeko prozesu bat bideratu nahiko genuke. Esan genezake nolabait
|
euskararen
normalizazio prozesuaren plano mikroan ari garela, oso lan kualitatiboan.
|
|
|
Jakinik ere, euskararen sarbidea lan munduan eragozten duten faktore sozio estruktural boteretsuak badaudela, EraLanera bildu garenon eragin esparruan hizkuntza erantzukizuna partekatzeko prozesu bat bideratu nahiko genuke. Esan genezake nolabait
|
euskararen
normalizazio prozesuaren plano mikroan ari garela, oso lan kualitatiboan.
|
|
|
Euren seinalea Euskal Herri guztian (edota, Radio Vitoriaren kasuan, herrialde bakarrean) zabaltzen duten hedabideak bazter utzita, pausa dezagun orain begirada EITB taldea sortu eta urte batzuk geroago izaniko beste eztanda txiki batean; izan ere, euretako bakoitzarena askoz eragin eremu mugatuagoa izan arren, mugimendu global modura hartuta tokiko hedabideek funtsezko zeregina betetzen baitute
|
euskararen
normalizazio prozesuan 1980ko hamarraldiaren amaieraz geroztik; hedabide horien sorrera prozesuari eta ondorengo bilakaerari erreparatzeko garaia dugu, honenbestez.
|
|
|
30 urte daramatza EHEk Euskal Herria berreuskalduntzeko bidean urratsak ematen; 30 urte luze, euskaldunon hizkuntza eskubideen aurkako erasoak salatzen,
|
euskararen
normalizazio prozesuan akuilu lana egiten, euskaraz bizitzeko hautua hedatzen eta herritarrei ibilbide horretara atxikitzeko dinamikak eskaintzen. Hala ere, duela 30 urte EHE sortzera eraman zuten funtsezko arrazoiak arnas betean dira egun, tamalez.Maila juridiko politikoan badirudi ez dela aldaketa nabarmenik eman; euskararen estatus ofizial ezak bere horretan dirau, eta hizkuntza politiken oinarrian erdaren nagusitasuna mantentzea beste helbururik ez dago.
|
|
2010
|
|
|
Euskara elkarte batzuek funtzioen inguruan eta landu beharreko esparru berrien inguruan zalantzak dituztela ere sumatzen du Artolak. Eraginkorragoak izatea,
|
euskararen
normalizazio prozesua azkartzea eta asmatzea dauka gogoan Llanosek eta, horretarako, oso erabiliak izan diren eskema batzuk gainditu eta beste harrobi batzuk bilatu behar ote diren iruditzen zaio.
|
|
2011
|
|
|
Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak
|
euskararen
normalizazio prozesua areagotzeko eginkizunean, 2.000.000 herritarri eragiten dieten 66 udalerriren Udal hizkuntza politikak neurtu zituen iaz bigarrenez.
|
|
|
19881990 urte tartean haurrek eta adinekoek zuten mailarik altuena baina azken datuei begiratuz, zenbat eta gazteago izan, euskararen erabilera orduan eta altuagoa dela ikusten da. Zalantzarik gabe,
|
euskararen
normalizazio prozesua bide onetik doala pentsatzeko datu itxaropentsua. • Baina haurren erabilera mailaren bilakaerak gora egin duen arren, gazteen adin taldearen erabilerak azken urteotan jaitsiera nabarmena izan du eta 2005era arte, 17 urtez, izan zuen gorako joera eten egin da Arrasaten.
|
|
|
Soziolinguistika klusterraren ekimenez, eusko Ikaskuntza, ueMA eta ekogunearekin batera antolatuta, hizkuntza ekologiari buruzko diziplinarteko Mintegia burutu zen 2011ko apirilaren 13an, Andoainen. Mintegiaren helburua izan zen hizkuntza ekologiaren teoriaren ezagutzaren garapenerako eta
|
euskararen
normalizazio prozesuetan teoria horren aplikazio norabideen azterketarako ireki duen lan lerroa aztertzea. hiru ataletan egituratu zen mintegia. hasteko, Albert Bastardas irakasleak hizkuntza ekologiari buruzko sarrera hitzaldia eskaini zuen, ondoren, bertaratuak hiru Foku Taldetan elkartu ziren eta" hizkuntzaren ekologia euskal herrian, gaiaren egoera: teoriatik praktikara" gaiaren inguruan elkarrekin hitz egin zuten ikuspegiak eta iritziak elkartrukatuz.
|
|
|
2011ko apirilaren 13en Soziolinguistika klusterraren ekimenez, eusko Ikaskuntza, ueMA eta ekogunearekin batera antolatuta, Hizkuntza ekologiari buruzko Diziplinarteko Mintegia burutu zen Andoaingo kultur parkean. Mintegia Soziolinguistika klusterrak Hizkuntza ekologiaren teoriaren ezagutzaren garapenerako eta
|
euskararen
normalizazio prozesuetan teoria horren aplikazio norabideen azterketarako ireki duen lan lerroan kokatzen da. Lan lerro horren baitan Soziolinguistika klusterrak bideratutakoen artean daude Gipuzkoa Donostia Kutxaren Ekogunerako hizkuntza ekologiaren atalaren diseinua, Udalerri Euskaldunen Mankomunitateak (UEMA) antolatutako Hizkuntza ekologia eta lurralde euskaldunak izeneko topaketan laguntza eta parte hartzea, edota upV/ ehuren uda Ikastaroetan antolatu duen Hizkuntza ekologia:
|
|
|
Bi urtez behin ematen diren sari hauen bitartez, EHUk eta Euskaltzaindiak euskarazko tesien ekarpen bikoitza nabarmendu nahi dute; batetik, jakintzaren arloa zabaltzen laguntzen dutelako, eta, bestetik,
|
euskararen
normalizazioaren prozesuan ere guztiz lagungarriak direlako.
|
|
|
Gorago aipatu denez, Mitxelenak UZEIren hiztegigintza bidea kritikatzeaz gain, euskararekin zientziaren esparruan egiten ziren gehiegikeriak kritikatu zituen. Azken finean, Mitxelenaren iritziz,
|
euskararen
normalizazio prozesua arinegi zihoan. Horregatik, ez da harritzekoa Zientzia Fakultateko irakasle batzuek Mitxelenaren artikuluaren kontra eta beraien ekarpenaren alde iritzi artikuluak argitaratzea sasoiko prentsan.
|
|
|
Hala, kultur hiztegiaren gaineko eztabaidek euskara garbiaren bazterketa eta mordoiloaren gailentzea ekarri zuten, baita euskararen batasunaren alde jartzea ere, eta 1968tik aurrera euskal kulturgintzaren baitan Euskara Batuaren aldeko bozgorailu garrantzitsuenetako bat bihurtzea. Beraz, Jakin aldizkaria
|
euskararen
normalizazio prozesuaren historiaren parte da.
|
|
|
Laburbilduz, hasieran euskara mordoiloaren alde, ondoren euskararen batasuna bilatuz, eta azkenik, Euskara Batuaren bozgorailu eta motorretako bat izanez, Jakinek erreferentzialtasun kultural izugarria eskuratu zuen. Eta euskararen batasun prozesuak aurrera egiten zuen heinean (eta aldizkaria debekatuta egon ez zen garaietan), proiektua haziz joan zen bai kolaboratzaileei dagokienez, bai harpidedunei dagokienez ere179 Halaber,
|
euskararen
normalizazio prozesuarekin hizkuntza estandarra bai gizartean bai esparru unibertsitarioan ere, finkatu den heinean, Jakinek agian erreferentzialtasun hura galdu du.
|
|
|
Konparaketa baterako, Uztaro aldizkaria hartzen badugu, UEUk argitaratzen duen Giza eta Gizarte Zientzien arloko aldizkaria, gaur egun 300 bat harpidedun ditu eta 1.000 aleko tirada. Hau da,
|
euskararen
normalizazio prozesuaren (linguistikoa, politikoa eta kulturala) bidean gaudenean, eta euskara unibertsitatera heldu denean, gaur egungo goi mailako aldizkari baten harpidedunak Euzko Gogoak zituenen antzekoak dira. Guatemalako aldiarekin konparatuz gero?, edo nabarmen kaskarragoak. Biarritzekoarekin alderatuz gero?. Kopuruen atzean zenbait fenomeno egon litezke:
|
|
|
Ikertzaile askok adierazi dutenez, Mitxelenak Mugako artikulua
|
euskararen
normalizazio prozesuaren abiadurari egindako kritika bat izan zen, bere ustez, gehiegizko abiadura zeramalako. Esparru zientifikoan euskara erabiltzea, eta erabilera horren ondorioz eratorrita sortutako hiztegi eta testu espezializatuak horren adibide ziren.
|
|
2012
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio prozesua areagotzea da Kontseiluaren eginkizuna. Horretarako bi jardunbide nagusi lantzen ditu:
|
|
|
Saioen helburua zen, pertsuasiorako erdiko bidea erabiliz, euskararekiko jarrera hobetzea eta erabilera areagotzea, euskara erabiltzeko zituzten zailtasunez hitz egitea, oztopoak bistaratzea, irtenbide posibleak zerrendatzea, ekintza zuzentzaileak proposatzea, alderdi positibo edo negatiboak irudikatzea, arrakasta edo porrota kontrolatzea, ohiturak aldatzeko egin zitekeenaz eztabaidatzea eta gogoeta egitea, euskararen egoeraz jabetzea, eta azken batean, euskararen inguruko argudioak ematea euskararen gaineko pentsamendua garatzeko. Hausnarketa talde bakoitza dinamizatzeko EMUN enpresako teknikari bat aritu zen(
|
euskararen
normalizazio prozesuan, lan mundua euskaraz garatzeko hizkuntza zerbitzuak eskaintzen dituen enpresa da). Saioetan parte hartu zuten taldeak zortzitik hamalaura bitarteko kideek osatutako taldeak izan ziren, kasu guztietan enpresako talde naturalak:
|
|
|
Bukatzeko, beste ikerlerro posible bat izan daiteke aztertzea Goiena Komunikazio Taldearen hedabideek izan duten eragina Debagoieneko
|
euskararen
normalizazio prozesuan. Alegia, egitea Debagoienean eta aro digital eta multimedian Camachok (2002a) bere doktorego tesian EAEn egindako ikerketaren parekoa.
|
|
|
Batzuek, boterea erabiliz, erabakitzen dute gure herriari nola deitu behar diogun. Ondorioz, une honetan ez dugu baldintza nahikorik
|
euskararen
normalizazio prozesua burutzeko.
|
|
2013
|
|
|
Ez dut uste. Nire burua
|
euskararen
normalizazio prozesuaren barruan ikusten dut. Uste dut nire ondotik etorriko denak bide beretik joko duela.
|
|
|
Euskal soziolinguistikaren ikerkuntzaren gainean bere ikuspegia ekarri du Patxi Juaristik bere artikuluan. Denbora tarte luzeagoa hartuz —gutxi gora behera azken berrogei urtekoa— irudi antolatua eskaini nahi izan du, kanpoko eragin akademikoek aztertuz eta
|
euskararen
normalizazio prozesuan erabakigarriak direnak azpimarratuz. Esate baterako, esan daiteke euskal soziolinguistikaren ikerketan euskara gaitasunarekin lotuta daudenak edo esparru desberdinetako erabileraren ezaugarriak aztertzen dituzten lanak gailentzen direla, eta horietan eragiten duten aldagai desberdinen azterketak.
|
|
|
Sari hauen bitartez, UPV/EHUk eta Euskaltzaindiak euskarazko tesien ekarpen bikoitza goraipatu nahi dute, batetik jakintzaren arloa zabaltzen laguntzen dutelako, eta bestetik,
|
euskararen
normalizazioaren prozesuan ere guztiz lagungarriak direlako. Gaur, Bilbon egindako ekitaldian, hirugarren edizio honetako sariak jaso dituzten egileen izenak jakinarazi dira.
|
|
|
Hizkuntzen arteko gatazketan botere gatazkak daude eta, ondorioz, batzuek erabakitzen dute noiz, norekin eta nola erabil edo ikas dezakegun guk geure hizkuntza. Batzuek, boterea erabiliz, erabakitzen dute gure herriari nola deitu behar diogun jasotzen genuen
|
euskararen
normalizazio prozesua burutzeko baldintza nahikorik ez genuela berresteko. Eta, 2012 urtearen hondarrean, Espainiako Gobernuak, beste behin, Damoklesen ezpata bere eskuetan dagoela erakutsi nahi izan zuen, eta Hezkuntza Kalitatea Hobetzeko Lege Organikoaren (LOMCE) lehen zirriborroa aurkeztu zuen.
|
|
2014
|
|
|
Aurten lehen aldiz urrats bat aurrera eman, eta udalerri euskaldun guztiek bertan parte hartzea nahi du Uemak. " Udalerri euskaldunek garrantzi handia dute
|
euskararen
normalizazio prozesuan, ezinbestekoa da gune batzuetan euskara osasuntsu mantentzea beste eremu erdaldunetan eragin dezaten", azaldu du Goizane Arana Uema Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko teknikariak.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio prozesua enpresetan behar besteko eraginkortasunez gauza dadin esplizitu egin behar da gizartearen aurrean. Gaur egun ezin daiteke esan normalizazio prozesu hauek indar egituratzailea dutenik eskualdeetan, edo lekuren batzuetan baldin badute ere, izan dezaketena baino arrunt txikiagoa da.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio prozesua dudarik gabe gizarte eraldaketa prozesu sakona da. Ehundaka, milaka pertsonen portaerak aldatu behar dira euskara normalizatuko bada.
|
|
|
Esandakoen ondotik, arnasguneen kontu honek guztiak eman al diezaguke
|
euskararen
normalizazio prozesuari begirako argibiderik. Arnasguneak garrantzia dutela, honezkero erraz xamar onartu litekeen baieztapena izanda ere, euskalgintzaren jardun estrategian ondoriorik ba al dakar horrek?
|
|
|
Herri tipologiak ezagutza tasaren arabera(%).
|
Euskararen
normalizazio prozesua
|
|
|
Arnasguneak
|
euskararen
normalizazio prozesuan.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio prozesuan laguntzea izan zen euskarazko telebista publikoaren helburu nagusietako bat. EITB legeko bigarren kapituluaren hirugarren artikuluko zortzigarren puntuak hedabideetan euskararen erabilera sustatu eta bultzatu beharra aipatzen zuen:
|
|
|
Alde batetik, euskararen aldeko herri gogoa indartu beharra dago, bigarrenez, arkitektura juridikoaren egokitzapena behar da arauak gaurkotzeko eta hutsuneak betetzeko, hirugarrenez, plangintza eragingarriak abiatu behar dira helburu eta epe zehatzak dituztela eta azkenik, diru inbertsioak handitu behar dira. Lau norabide horietan aurrerapen nabarmenak egin gabe ez da erraza izango
|
euskararen
normalizazio prozesuaren bizkortzea”, esan du Kontseiluko koordinatzaile Iker Salaberriak.
|
|
|
" Zorroztasunez, jarrera eraikitzailez eta irakurketa ezkor eta etsigarriei ihes eginez" garatu du lana Euskara Sailak. "
|
Euskararen
normalizazio prozesua konplexua da, ez da egun batetik bestera lortuko den zerbait, izan ere, lan honetan begi bat jarri diogu azken hogeita hamar urteotan ibili dugun bideari, baina beste begia etorkizunean jorratu, konpartitu eta adostu nahi ditugun ildo nagusiei". Bide luzea egin du euskarak eta" asko falta zaigula" aitortu du Anuzitak.
|
|
2015
|
|
|
Hori berresten du Garabidek egindako Beltzean mintzo dokumental hunkigarriak. Bertan, mugimendu euskaltzalea sekula topo egin gabeko senide gisa aurkezten dute Hego Amerikako hizkuntza gutxiagotuetako kideek, eta
|
euskararen
normalizazio prozesua eredu gisa hartzen dute.
|
|
|
–Arnasguneak
|
euskararen
normalizazio prozesuan. Iker Salaberria, Kontseiluko koordinatzailea eta Miren Segurola, UEMAko koordinatzailea.
|
|
|
Salcesek egindako ekarpenetan garrantzia berezia eskaini die komunikabideei eta horiek
|
euskararen
normalizazio prozesuan duten edo izan dezaketen indarra azpimarratu du. Eskola eta komunikabideen arteko elkar harremana sustatu litzateke eta ikasleei bideak zabaldu zaizkie dauden euskal komunikabideak ezagutu eta horien erabilera bultzatzeko.
|
|
|
|
Euskara
normalizazio prozesuan dagoen hizkuntza izanik, termino berriak etengabe sortzen dira. Gure nahia da, prototipoak automatikoki identifikatu ez dituen terminoak terminologia zerbitzarira eskuzgehitzeko aukera ematea.
|
|
|
Hizkuntza normalizazioa desabantaila edo gutxitu posizioan dagoen mintzaira ala hizkuntzaaldaera baten egoera soziolinguistikoa hobetzea da, horretarako gizarte esparru anitzetanekimen sustatzaile sendoak bideratuz. Ikerketak aditzera eman digu, aztergai diren alderdipolitikoen artean badirela
|
euskararen
normalizazio prozesuaren baitan kokatzen direnak etaprozesutik kanpo lekutzen direnak. Bigarren horixe da PPren kasua eta, neurri txikiagoan, PSEEErena.
|
|
|
SARRERA. UDALERRI EUSKALDUNEN GARRANTZIA
|
EUSKARAREN
NORMALIZAZIO PROZESUAN.
|
|
|
Horixe da, hain zuzen, azterketa honek ekarri nahi duena: informazioa biltzen hasi nahi du jakiteko nolako joerak ageri diren hitz ordenaren (hobe sintagmen ordenaren) alorrean hezkuntzaren esparruko hizkuntza erabiltzaile profesionalen artean (azterketan lagundu diguten inkestatuak hala dira, maila desberdinetan ari baldin badira ere) eta zenbateraino dauden oraindik indarrean ideia batzuk nagusi ibili zirenak
|
euskararen
normalizazio prozesuaren hasieran, edo noraino ari diren hedatzen irakasle lanbidekoen artean proposamenak edo joerak hitz ordena bertze modu («berriago») batean antolatzeko. Azterketa honetan lagundu digutenek ez dute ordezkatzen irakasle lanbideko guzien jarduna, oro har, baina bai eskaintzen digute informazioa gaian ikertzen hasteko, orain arte ezagutzen ez dugun alor horretan.
|
|
|
Adinez, 40 urtetik goiti dira denak, eta beraz gaurko unibertsitateko ikasleen aurreko belaunaldikotzat jo daitezke. Zuzenean bizi izan dute
|
euskararen
normalizazio prozesua urte aunitzetan (erran liteke, batez bertze, prozesu hori guzia lehen pertsonan bizi izan dutela «bizi guzian»). Erratekoa da, bertzalde, aditu talde horretako kideak hautatzeko ez dela erabili ezein irizpide estatistikorik, eta beraz ez dugu erranen kolektibo honen edo haren ordezkari zehatzak direnik; baina bai dira talde aski uniformea (adinez, hizkuntza esperientziaz eta prestakuntzaz), gutienean pentsatzeko eta defenditzeko haiengan aurki daitezkeen joerak jendartean existitu bederen existitzen direla hain zuzen ere goi mailako prestakuntzako hizkuntza espezialisten artean:
|
|
|
Bertzalde, prosa logiko diskurtsibo idatzia eraikitzeko orduan, alderdi garrantzitsu bat da zalantzarik gabe erranaldiko elementuen edo sintagmen hurrenkera eraginkorra aurkitzea eta baliatzea, nahiz eta afera hori, oro har, guti samar landu eta eztabaidatu zen
|
euskararen
normalizazio prozesuaren hasieran (adibidez, lexikoari garrantzi handiagoa ematen zitzaion; ikus, konparazio batera, Torrealdai, 2014).
|
|
|
Bilbaok gaineratu duenez, “biharko ekitaldiaren helburuetako bat euskaraz bizi nahi duten pertsona guztiei,
|
euskararen
normalizazio prozesuan protagonista nagusiak izan direla esatea da. Hori eskertu nahi dugu.
|
|
2016
|
|
|
Bide berean, hainbat gizarte eragilek sektore hau euskalduntzearen aldeko foroa sortu dute, zeinean biltzen diren OEE, UEMA, Kontseilua eta Behatokia. Gizarte eragile horiek Osasun arloa lehentasunezkotzat jotzen dute
|
euskararen
normalizazio prozesuan. Udalerri euskaldunen eremua gakoa dela azpimarratzen dute, euskararen arnasa-gunerik zabalena baita eta osasun zerbitzuek bertako egoera soziolinguistikoan zuzenean eragiten dutelako.
|
|
|
Osakidetzan
|
euskararen
normalizazio prozesuaren kudeaketa Euskara Zerbitzuaren eta Euskara Batzordeen esku dago, baina osasun langileen parte hartze aktibo eta ekintzailerik gabe Planaren irisgarritasuna eta eraginkortasuna kolokan egon daitezke. MOEk dioenez edozein osasun sistematan aldaketa sakona abiarazteko interes taldeen arteko adostasuna ezinbestekoa da; alderantziz, osasun emaitzak eta helburuak zehazteko orduan desadostasunik egonez gero, kalitatea hobetzeko asmoz burutzen den edozein esku hartzea zalantzagarria izan daiteke.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio prozesuan eta gizartearen bizikidetzaren sustapenean egin dezaketen ekarpena Osakidetza eta EHU gizartearen erdigunean kokatzeko indargunea izan daiteke.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio prozesuan osasungintzak berebiziko garrantzia dauka, arrazoi hauengatik: a) Duen tamaina eta konplexutasunagatik.
|
|
|
Alde batetik, beste hizkuntzetan eginiko gainerako tesiek bezalaxe, jakintzaren sakontzea eta zabaltzea ahalbidetzen dute. Eta, bestetik,
|
euskararen
normalizazioaren prozesuan ezinbesteko laguntzak eskaintzen dituzte.
|
|
|
Erakundeak, alderdi politikoak... Nola ikusten dituzu
|
euskararen
normalizazio prozesuan. Zein konpromiso eskatuko zenizkieke?
|
|
|
Euskarazko hedabideen gainean ere egin nahi dizut galdera;
|
euskararen
normalizazio prozesuan zein ekarpen egiten dute eta zertan saiatu lukete gehiago, zure ustez. Azken 50 urteotako prozesua zuhaitz baten moduan marrazten badugu, uste dut bost adar nagusietako bat hedabideena dela.
|
|
2017
|
|
|
Zein diskurtsorekin erantzuten dute halakoetan euskaldunek eta euskaltzaleek? Zein ideiatan oinarritzen dute
|
euskararen
normalizazio prozesua. Joxerra Olano eta Koldo Martinez jarri ditugu aurrez aurre ideia hauen hausnarrean.
|
|
|
Bigarren artikuluan Kike Amonarrizek eta Iker Martinez de Lagosek" Bidegurutzetik ateratzeko palankak" artikulua eskaini dute. Izenburuak dioen modura, azken aspaldi honetan hainbatetan aipatzen ari den"
|
euskararen
normalizazio prozesuko ziklo aldaketa" ren aurrean herriz herri bizi dituen euskaltzaleen mugimenduak landu ditzakeen funtzioak aztertu dituzte. Orain artean erabili izan diren diskurtsoetatik abiatuz, egokitzapen serioak egiteko garaia dela aldarrikatzen dute, ideia integratzaileak, sektore berrietara helduko direnak, eta dinamiketan motibagarriagoak izango direnak.
|
|
|
Laburpena.
|
Euskararen
normalizazio prozesuan ziklo aldaketa bat gertatzen ari da. Ziklo berri bat abiatzeko proposatu diren neurrien artean, euskaltzaleen mugimenduak herriz herri landu ditzakeenak aztertu dira artikuluan.
|
|
|
Ziklo aldaketaren ideia euskalgintzan barneratuta badago ere, ez da berdina Euskal Herri osoan
|
euskararen
normalizazio prozesuak bizi duen momentuarekiko dagoen sentipena. Ez da berdin bizi lurralde guztietan (bizi indarra eta eragiteko ahalmena ez da parekoa lurralde eta eskualde ezberdinetan), eta ezta ere gizarteko sektore guztietan (gizarte osoak ez du berdin bizi euskararen normalizazioaren premia eta orain arteko ibilbidearen gaineko irakurketa).
|
|
|
419?
|
Euskararen
normalizazio prozesua dudarik gabe gizarte eraldaketa prozesu sakona da. Ehunka, milaka pertsonen portaerak aldatu behar dira euskara normalizatuko bada?.
|
|
|
Dena dela,
|
euskara
normalizazio prozesuan egonik, ez da harritzekoa UF batzuen aurrean hiztunguztiek sentipen berbera ez izatea. Esate baterako, kontraesan gehien sortu dituen konbinazioa darpasos izan da:
|
|
|
Nolanahi den, esanen genuke ez dela handia izanen, jakin baibaitakigu horretan jarduten duten argitaletxeak urriak direla. Hipotesi kezkagarria iruditzen zaigu, beraz,
|
euskararen
normalizazio prozesuari laguntzen ez diolako, batez ere, baina baita literatur sistemabera ahultzen eta, tamalez, Hego EHren zein Frantziaren mendeko egiten duelako ere.
|
|
|
Osasun arloan euskaraz aritu nahi badugu, ezinbestekoa da terminologia finkatzea. Osasun langilearengana hurbildu eta, tengo rotura del tendon del musculo esplenio del cuello esan ordez, lepoko espleniogiharraren tendoia hautsia dut esateko gai bagara,
|
euskararen
normalizazio prozesuan aurrerapausoizugarria egina izango dugu.
|
|
|
Ikerketa unibertsitarioari dagokionez,
|
euskararen
normalizazio prozesua, gorago esan den moduan, poliki doa, motelegi. Uztaro aldizkaria neurgailu gisa erabiltzen badugu, ikus dezakegu, denbora aurrera joan ahala, Zuzenbideko artikuluen kopurua konstante mantentzen dela9.
|
|
2018
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio prozesuak ekarri duen aldaketa handienetako bat euskaldunaren ezaugarriena da. Duela 30 urtera arte, euskaldunen artean nagusi zen tipologia etxean gurasoengandik euskara ikasi eta eremu euskaldunetan bizi zen herritarrarena zen.
|
|
|
Hori dela eta, ezinbestekoa iruditzen zait hurrengo 25 urteetara begira,
|
euskararen
normalizazio prozesuari bulkada estrategiko berri bat ematea eta urte hauetan guztietan administrazioan eta euskalgintzan sortu diren inertziak astintzea. Euskarak jauzi kuantitatibo eta kualitatiboak behar ditu:
|
|
|
|
Euskararen
normalizazioa prozesu bat da (ez estatus bat) eta euskaltzaleon erronka da bere adierazle oinarrizkoek hazkunde erritmo jarraitu bat erakustea.
|
|
|
Ez euskalgintzan, ez hizkuntz soziologian/ soziolinguistikan ez nituen aspaldian ez ideia berririk, ez planteamendu berritzailerik ezagutu. Gustura irakurri ditut Patxi Saezek elefantearen metafora erabiliz,
|
euskararen
normalizazio prozesua bidegurutze batera iritsia omen den honetan, etorkizunerako proposamenak hausnarketa serioen gainean aurkeztuta. Bere proposamena (asko) laburbilduz bere" Elefantearen paradigma ikusi" testuan egileak berak jasotzen du Pruden Gartziak aipatutakoa berridatziz:
|
|
|
Hori dela eta, ezinbestekoa iruditzen zait hurrengo 25 urteetara begira,
|
euskararen
normalizazio prozesuari bulkada estrategiko berri bat ematea eta urte hauetan guztietan administrazioan eta euskalgintzan sortu diren inertziak astintzea. Euskarak jauzi kuantitatibo eta kualitatiboak behar ditu:
|
|
|
Batetik, Orio bezalako arnasgune batean %100 gazteleraz osatutako kultur ekintza batek tokirik ez duela usten dugu. Gehiago esanda,
|
euskararen
normalizazio prozesuan atzera pauso bat dela irizten diogu, bai herri mailan, baita ikuspegi nazionalean ere.
|
|
|
Euskaltzaindiak 1968an Arantzazun egin zuen biltzar ospetsua hartzen badugu
|
euskararen
normalizazio prozesuaren hasiera gisa, erran daiteke 50 urteko ibilbidea egin dela euskararen azken eguneratze prozesu honetan. Normalizazio prozesua hasi zenean, eta egokiera izan zenean euskara erabiltzeko" bizitza ofizialeko" zeregin batzuetan, alde batetik ordu arteko hizkuntza eskarmentua llaburra zen, bertzetik euskal hizkuntzari buruzko jakintza guzia ere aski mugatua zen, eta gainera jakite erlatiboki murritz hori hagitz jende gutiren ondare zen, zeren euskara ez baitzuen lantzen hiritar arrunt orok hezkuntzaren eremu orotaratzailean (bertze hizkuntza bat bederen bai lantzen zuen bitartean).
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio prozesua abiatu zenean XX. mendearen azken herenean, erran bezala, Erderismosen 1929an agerturiko norabideak erdietsi zuen jarraipen edo arrakasta handiena hitz ordenaren antolamenduari dagokionez. Gogora dezagun Erderismos berriz argitaratu zela 1975ean, normalizazio prozesuaren hasierako urte kementsu eta bizkor haietan.
|
|
|
Pentsamolde horretako batzuek ez dute etsitzen gaur egun arte jorratua eta ustez finkatua den jakintza mukuruarekin, arranguratuak dira zenbapait ere orain artean ibiliriko bide ezagunenen mehartasunarekin, eta beraz, bertzeak bertze, hitzen hurrenkeraren afera ikusten dute auzi landu beharra oraindik, ez behintzat behin betiko ebatzia eta hetsia. Hala, Pello Salaburuk eta Xabier Alberdik (2012),
|
euskararen
normalizazio prozesuaz ari direlarik, oraindik eztabaidatu beharra ikusten dute hitzen ordenaren afera:
|
|
2019
|
|
|
Nola egin aurrera
|
euskararen
normalizazio prozesuan. Zein da estrategiarik egokiena?
|
|
|
Euskalgintza barruko beste pentsamendu ildo batentzat, aldiz,
|
euskararen
normalizazio prozesuak arrakasta izan dezan, lehentasun osokoa da herritarren atxikimendua lortzea, eta horretarako ezinbestekoa da euskara eta euskalduntasuna erakargarri egitea. Hauen ustez, jendea erakarri egin behar da euskarara, hartzen diren neurriak onartuak izan daitezen, arbuiorik sortu gabe, inposaturiko hizkuntza politikak porrotera kondenatuta daudelako.
|
|
|
Hizkuntza gutxituen tropelaren buruan joateak, ordea, erantzukizun erantsia dakarkigu,
|
euskararen
normalizazio prozesuaren arrakasta ez baita garrantzitsua bakarrik euskal herritarrontzat, baizik eta baita munduan zehar beren hizkuntzen alde borrokan ari diren beste hizkuntza komunitateentzat ere. Hala jaso izan dugu Garabideren eskutik etorri ohi diren herri indigenetako ordezkariengandik eta Europako hizkuntza gutxituen aldeko aktibista eta arduradunen ahotik.
|
|
|
Ezin dugu ahaztu, Unescoren arabera, munduko hizkuntzen erdiak mende honen amaierarako desagertzeko arriskuan daudela, eta ez direla asko berreskurapen prozesu itxaropentsuak bizitzen ari direnak. Aurrera egiten duen neurrian, beraz,
|
euskararen
normalizazio prozesua inspirazio eta itxaropen iturri bihurtzen da munduko beste hizkuntzentzat.
|
|
|
Euskaraldiaren aurkezpen askotan azpimarratzen nuen, egitasmoaren balioa handia izan arren, Euskaraldia ez zela eta ezin zitekeela izan euskararen gaitz guztiak sendatuko zituen edabea.
|
Euskararen
normalizazio prozesua guztiz transbertsala izanik, gizarte bizitzaren alor eta esparru guztiak hartzen ditu, eta Euskaraldiaren helburua garbia da: hiztunen arteko harremanetako hizkuntza ohiturak aldatzea norbanako mailan eta era guztietako entitateetan.
|
|
|
Eta datu hauek eskutan, maiz burura etorri zaidan galdera eta kezka partekatu nahi nuke zurekin irakurle: zein da estrategiarik egokiena Nafarroan
|
euskararen
normalizazio prozesua sustatzeko, ofizialtasuna lortzeko eta haur eta gazte guztiek euskara ikas dezaten. Zalantzak eta guzti, botatzera noa nire aburua.
|
|
|
EiTB sortu zenean, mundu guztiak garbi zeukan telebista hark bi hizkuntzetan funtzionatuko zuela, eta orduko Kultura Sailburu Ramon Labaieni zor diogu euskararentzat kate bat blindatu izana eta ez kate elebidunaren bidea hartu izana. Eredu hark garaiko egoerari eta arriskuei erantzun zien, baina 35 urte pasa dira, egoera soziolinguistikoa oso bestelakoa da, eta ezinbestekoa da eredu hori gaurko errealitatera egokitzea; besteak beste, ETB1i lehentasuna emanez, ETB2k
|
euskararen
normalizazio prozesuan bete behar duen papera berrikusiz eta bertan euskarari ikusgarritasun eta presentzia handiagoa emanez. Aurrerago sakonduko dugu ideia hauetan.
|
|
|
Bi urterik behin egiten da deialdia, eta egitasmoaren sustatzaileek euskarazko tesien ekarpen bikoitza goraipatu izan dute hasiera hasieratik: batetik, jakintzaren arloa zabaltzen laguntzen dutelako, eta, bestetik,
|
euskararen
normalizazio prozesuan guztiz lagungarriak direlako.
|