|
2000
|
|
|
|
EUSKARA
EZAGUTZA
|
|
|
Eibarko Udalak Siadeco enpresarekin batera egin duen azterketatik ateratako datuak dira horiek. Hala ere herritar guztien batez bestekoa(% 49,5ek daki euskaraz) baino altuagoa da merkatarien
|
euskara
ezagutza, eta sektore hau da euskara gehien erabiltzen duena. 650 saltoki, lokal eta bulegok dute azterketa lan honetan.
|
|
|
Honi jarraiki, osasun etxeak, epaitegiak eta lanbide heziketa zentroak, besteak beste, izan dira martxaren geltokiak. Zonalde erdaldunagoetan, aldiz, arazo nagusiena
|
euskararen
ezagutza urria denez, ikastetxeetara jo dute. Horiexek baitira, hain zuzen ere, euskararen transmisiorako ezinbesteko tresnak.
|
|
|
Eguneroko prentsa irakurtzen dutenen artean,
|
euskararen
ezagutza handia da.Nafarroaren kasuan %30ekoa eta Baskongadetakoa nabarmen altuagoa: %58, 4koa.
|
|
|
|
Euskararen
ezagutza, nola ez, altuagoa da ETB1en jarraitzaileen artean, eta %15, 4soil batek ez du euskara ulertzeko gaitasunik.
|
|
|
Hau araua bada ere, salbuespen gutxi batzukbadaude, berriz ere. Hauetako adibide bat da Txillardegiren curriculumarekinzerikusia duena,
|
euskararen
ezagutza eta erabileraren arteko erlazioa esplikatunahian fisikako, isotropia teoria, aplikatu zuenean, edo gerorago beste batzukanisotropia teoriara pasatuz erlazio bera aztertu zutenean.
|
|
2001
|
|
|
LAB, ELA, ESK, EILAS eta CGT sindikatuek ere beste helegite bat aurkeztuko dute, batez ere dekretuak funtzio publikoari begira arautzen dituen artikuluetan oinarrituta, esate baterako 18 eta 19 artikuluak (eremu euskaldunean
|
euskararen
ezagutzak lanpostu baterako duen garrantzia eta barne mailan funtzio desberdinak egiteko langileek dituzten mugimendu ahalmenak zehazten dituzte, besteak beste). Helegitean azpimarratzen denez, aipatutako artikuluak, besteak beste, Konstituzioaren aurkakoak lirateke, Funtzio Publikoaren Legearekin kontraesanean, karrera eta promozio eskubideak urratzen dituztelako.
|
|
|
Gazteak dira, oro har,
|
euskararen
ezagutza mailaren eta erabilpenaren artekodesfaserik handiena agertzen dutenak, euskararekiko motibaziorik altuenaadieraztearekin batera. Kontraesan honen azalpena ez da lortzen gazteenbizkar errua botaz eta beren jokabidea gezur sozialtzat salatuz.
|
|
|
Aitzitik, komunikazioa oztopatu edo zailtzen dituzten faktore guztiakgabeziak dira. Eta gramatika edo hiztegi erroreez gainera, beste hainbat gauzaizaten dira; adibidez,
|
euskararen
ezagutza soziolinguistikoaren falta, komunikaziorako estrategia egokiak ez aukeratzea edo ez ezagutzea, testuen eraketarako konbentzioak ez ezagutzea...
|
|
|
X6=
|
Euskararen
ezagutza sare sozialean X18= Orientazio integratzailea
|
|
|
X20=
|
Euskara
ezagutzaren autoebaluaketa
|
|
|
Bigarren aldagai latentea (F2) sare sozialak osatzen du, eta aldagai horisubjektuaren gertuko sareak duen
|
euskararen
ezagutza mailak (X6) eta subjektuakgertuko nahiz urrutiko sarean egiten dituen euskara erabilpenek eta norbanakoarenkanpo nahiz barne erabilpenek (X7) osatzen dute. Kasu horretan programakproposaturiko aldaketa, subjektuaren gertuko sarearen euskara maila lehenengoaldagai latentean ere sartzea izan da.
|
|
|
Kasu horretan programakproposaturiko aldaketa, subjektuaren gertuko sarearen euskara maila lehenengoaldagai latentean ere sartzea izan da. Hori ere ulergarria da, izan ere subjektuarengertuko pertsonek duten
|
euskararen
ezagutza maila aldagai soziolinguistiko modura interpreta daiteke.
|
|
|
Konstruktu teoriko horien arteko erlazio kausalak aztertuz, hauxe ikustendugu: 1) badaude subjektuarengan garrantzitsuak diren zenbait aspektu (jaioterria, gurasoen lehen hizkuntza eta subjektuaren gertuko sareak duen
|
euskararen
ezagutza maila), eta aspektu horiek subjektuaren sare sozialari ematen diote bide, hau da, subjektuak gertuko nahiz urrutiko sarean eta erabilpen indibidualetan egiten dueneuskararen erabilpen maila aurrez aipatu ditugun aspektuek markatuta dago; 2) sarehorrek, aldi berean, subjektuarengan gertatuko diren azpiprozesu psikosozialetaneragingo du, eta sarearen arabera, identitate bat, jarrera jakin ... Horrela, orduan eta euskara ezagutza handiagoa izan subjektuaren sarean eta, ondorioz, erabilpen handiagoa egin, subjektuak identitate euskaldunagoa garatuko du, eta euskaldunekiko jarrera positiboagoaeta orientazio motibazional integratzaileagoa izango du; eta 3) amaitzeko, saresozialak eta aspektu psikosozialek subjektuaren portaeran, edo, bestela esanda, euskararen jabekuntza mailan eragingo dute.
|
|
|
1) badaude subjektuarengan garrantzitsuak diren zenbait aspektu (jaioterria, gurasoen lehen hizkuntza eta subjektuaren gertuko sareak duen euskararen ezagutza maila), eta aspektu horiek subjektuaren sare sozialari ematen diote bide, hau da, subjektuak gertuko nahiz urrutiko sarean eta erabilpen indibidualetan egiten dueneuskararen erabilpen maila aurrez aipatu ditugun aspektuek markatuta dago; 2) sarehorrek, aldi berean, subjektuarengan gertatuko diren azpiprozesu psikosozialetaneragingo du, eta sarearen arabera, identitate bat, jarrera jakin batzuk eta orientaziomotibazional jakin bat gertatuko dira. Horrela, orduan eta
|
euskara
ezagutza handiagoa izan subjektuaren sarean eta, ondorioz, erabilpen handiagoa egin, subjektuak identitate euskaldunagoa garatuko du, eta euskaldunekiko jarrera positiboagoaeta orientazio motibazional integratzaileagoa izango du; eta 3) amaitzeko, saresozialak eta aspektu psikosozialek subjektuaren portaeran, edo, bestela esanda, euskararen jabekuntza mailan eragingo dute. Beraz, eta gure ereduan proposatzengenuen bezala, subjektuaren sare soziala eszenatoki moduko bat litzateke, etaEuskal Herrian gertatzen denaren arabera, azpiprozesuak modu batera edo besteragertatuko dira subjektuaren eta objektuaren arteko interakzioan.
|
|
|
Sareak duen
|
euskara
ezagutzak: 1) lagin orokorrean orientazio integratzailean bakarrik eragiten du, eta tendentzialki.
|
|
|
Irabazi pertsonalekoorientazioa subjektuaren gertuko eta urrutiko sarean garrantzitsua bada ere, indibidualetara iristean eragin handiegirik ez duela ikusten da. 2) transmisio kanpainakopopulazioan sare sozialaren
|
euskara
ezagutzak irabazi pertsonal motako orientazioan eta transmisiozkoan eragiten du. Sare sozial euskaldunena duten subjektuekdute irabazi pertsonaleko orientazio indartsuena, eta baita transmisioko orientazioindartsuena ere; a) subjektuak gertuko sarean egindako erabilpenak irabazi pertsonaleko orientazioan eta transmisiozkoan eragiten du, euskararen erabilpen altuaegiten duten subjektuak izanik orientazio horiek indartsuen dituztenak; b) subjektuak urrutiko sarean egindako erabilpenak irabazi pertsonalekoan eragiten du, erabilpen altua egiten dutenek dutelarik orientazio hori indartsuen; c) norbanakoaren kanpo eta barne erabilpenek transmisiozko orientazioan, integratzailean etairabazi pertsonalekoan eragiten dute, orientazio horiek indartsuagoak izanikeuskararen erabilpena altua denean norbanakoaren kanpo eta barne erabilpenetan.
|
|
|
Bi laginen arteko konparaketa eginez: ...li dugu eta, beraz, ez da beste populazioarekiko konparagarria), taldeen arteko ezberdintasunakhobekien adierazten dituzten aldagai psikosozialak euskararekiko eta euskaldunekiko jarrerak, subjektuaren sarean egiten diren erabilpen mota guztiak eta identitatea dira, eta aldiz transmisio kanpainako populazioan taldearteko ezberdintasunak batik bat identitateari eta subjektuaren inguruko sareak duen
|
euskara
ezagutzari zor zaizkio eta askozaz neurri txikiagoan sarean egiten den erabilpenari; 2) gainera, aipagarria da, guk espero bezala, lagin orokorrean polo negatiboenean kokatzen den tipoa instrumentala dela eta beste muturrean, aldiz, inte gratzailea+ irabazi pertsonalekoa eta integratzailea kokatzen direla; baina alderantziz, transmisio kanpainako tipoa populazioan ez da gauza bera gertatzen:... continuumaren mutur positiboenean instrumentala+ transmisiozkoa eta instrumentalakokatzen dira, erdialdean tipo integratzailea+ irabazi pertsonalekoa, eta polorik negatiboenean, berriz, irabazi pertsonaleko tipoa+ instrumentala, irabazi pertsonalekotipoa+ transmisiozkoa eta irabazi pertsonalekoa.
|
|
|
Konstruktu teoriko horien arteko erlazio kausalak aztertuaz, hau ikusten da: euskararen erabilera bi aldagaiek baldintzatzen dutela; alde batetik, aldagai soziodemografikoak, hau da, subjektuen testuingurua (jaoiterria eta bizilekuaren euskaldun proportzioa); eta, bestetik, aldagai psikosozialak, hau da, subjektuen
|
euskararen
ezagutza maila eta euskal identitatea. Bi aldagai horien artean, psikosozialakpisu handiagoa du euskararen erabilera azaltzeko.
|
|
|
Eredu hori frogatzeko, lagin osoa (euskaraz dakitenak eta ez dakitenak) erabili da; eta, 1 irudian ikusten den bezala, aldagai garrantzitsuena subjektuen
|
euskararen
ezagutza maila dela agertu da. Aldagaien arteko harremanetan gehiago sakontzeko, hurrengo ereduan (2 irudia) euskaraz egiteko gai diren subjektuak bakarrik erabiliko dira.
|
|
|
Euskararen erabilera orokorrean eragiten duten aldagai psikosozialak ondorengoak dira:
|
euskararen
ezagutza mailarekin zerikusia dutenak (subjektuaren zeinsarearen euskara ezagutzaren maila), jarrerak (euskararekikoa, euskaldunekikoa, euskaldunen eta erdaldunen irudi taldekoia), bizitasun etnolinguistikoaren hautemate subjektiboa (euskararen eta gaztelaniaren demografia, euskarri eta kontrolinstituzionala eta demografia), bi hizkuntzekiko uste egozentrikoak, euskararekikoeta bi hizkuntza talde...
|
|
|
Euskararen erabilera orokorrean eragiten duten aldagai psikosozialak ondorengoak dira: euskararen ezagutza mailarekin zerikusia dutenak (subjektuaren zeinsarearen
|
euskara
ezagutzaren maila), jarrerak (euskararekikoa, euskaldunekikoa, euskaldunen eta erdaldunen irudi taldekoia), bizitasun etnolinguistikoaren hautemate subjektiboa (euskararen eta gaztelaniaren demografia, euskarri eta kontrolinstituzionala eta demografia), bi hizkuntzekiko uste egozentrikoak, euskararekikoeta bi hizkuntza taldeekiko uste exozentrikoak, identitate etnolinguistikoa (euskalduna zein es...
|
|
|
Euskararen erabilera orokorrean aldagai ezberdinek duten eragina ikusita, euskara erabilera altua dutenen perfil soziodemografikoa, soziolinguistikoazein psikosoziala egin da. Subjektu horiek Gipuzkoan eta euskaldunen proportzioa%40 baino gehiagokoa den herrietan jaio eta bizi dira; euskara dute lehen hizkuntza beren gurasoek ere, edo gutxienez horietako batek; gurasoak Euskal Herrian jaioak dituzte; euskararen erabilera altua dutenen artean, emakumezko gehiago daude gizonezkoak baino; subjektu horiek
|
euskararen
ezagutza maila altua dute, baita beren inguruko pertsonek ere (gertuko eta urrutiko sarea); euskararekikoeta euskaldunekiko jarrera positiboa erakusten dute; horrez gain, euskaldunei etaerdaldunei buruzko irudi ezberdina dute, euskaldunak oso taldekoiak ikusten dituzten bitartean, erdaldunak ez dituzte hain taldekoiak ikusten; euskararen bizitasun etnolinguistiko subjektiboari dagokionez, euskarr...
|
|
|
Euskararen erabilera azaltzeko proposatu den eredua kontuan harturik, zeraikusten da: euskararen erabilera bi aldagaik baldintzatzen dutela, batetik, subjektuaren testuinguruan euskaldunen presentziak (aldagai estari soziodemografikoa) eta, bestetik, subjektuek duten identitate etnolinguistikoak eta
|
euskararen
ezagutza mailak (aldagai estari psikosoziala). Euskararen ezagutza altua denean, subjektueneuskararekiko jarrerak ere garrantzi handia du euskararen erabilera azaltzeko.
|
|
|
euskararen erabilera bi aldagaik baldintzatzen dutela, batetik, subjektuaren testuinguruan euskaldunen presentziak (aldagai estari soziodemografikoa) eta, bestetik, subjektuek duten identitate etnolinguistikoak eta euskararen ezagutza mailak (aldagai estari psikosoziala).
|
Euskararen
ezagutza altua denean, subjektueneuskararekiko jarrerak ere garrantzi handia du euskararen erabilera azaltzeko.
|
|
|
Berriz ere kontuan hartu behar da, ordea, azpilagin edo azpipopulazio ezberdinek eredu horren egokitzea behar dutela. Adibide moduan,
|
euskararen
ezagutza maila aldagai ezinbestekoa da euskara erabiltzeko; horregatik, aldagai nagusia daeuskara ez dakitenentzako, euskararen erabilera baldintzatzeko. Baina behin ezagutza lortuta, aldagai estari psikosoziala konplexuago egiten da euskararen erabilera baldintzatzeko, identitate etnolinguistikoaren ondoan, kasu horretan jarrerekere eragina dutelako aldagai estari psikosoziala osatzeko, indar gutxiagorekin badaere.
|
|
|
Euskararen erabilera errazteko egin daitezkeen hizkuntz plangintzei begira, lehen aipatu diren aldagaiak indartu eta zaindu lirateke: alde batetik, badirudi
|
euskararen
ezagutza maila ona ziurtatu behar dela; badirudi datozenbelaunaldietan ziurtatuko dela hori, gaur egun hezkuntza prozesuan gertatzen denmoduan, euskal ereduetan matrikulatzen diren haurrek gehienak izaten segitzenbadute, Euskal Herri osoan. Horrela, subjektuen testuinguruan euskaldunen proportzio egokia egongo dela ere (edo gaur egungoa baino handiagoa izango dela) ziurtatzen da eta, ondorioz, baita euskal identitatea eta euskararen aldeko jarrerakere sortzeko, hezkuntza sistema izan daiteke prozedurarik erabilgarriena.
|
|
|
«Konstruktu teoriko hauen arteko erlazio kausalak aztertuz hauxe ikusten dugu: 1) badaude subjektuarengan garrantzitsuak diren zenbait aspektu (jaioterria, gurasoen lehen hizkuntza eta subjektuaren gertuko sareak duen
|
euskararen
ezagutza maila) eta aspektuhoriek subjektuaren sare soziala ahalbidetzen dute, hau da, subjektuak gertukonahiz urrutiko sarean eta norbanako erabilpenetan egiten duen euskararen erabilpen maila aurrez aipatu ditugun aspektuek markatuta dago; 2) sare horrek, aldiberean, subjektuarengan gertatuko diren azpiprozesu psikosozialetan eragingo du, eta, sarearen arabera, identitate bat, jarrera jakin bat... Horrela, orduan eta euskara ezagutza handiagoa izansubjektuaren sarean eta, ondorioz, erabilpen handiagoa egin, subjektuak identitateeuskaldunagoa garatuko du, euskaldunekiko jarrera positiboagoa eta orientaziomotibazional integratzaileagoa izango du; eta 3) amaitzeko, sare sozialak etaaspektu psiko sozialek subjektuaren portaeran edo, bestela esanda, euskararenjabekuntza mailan eragingo dute.
|
|
|
1) badaude subjektuarengan garrantzitsuak diren zenbait aspektu (jaioterria, gurasoen lehen hizkuntza eta subjektuaren gertuko sareak duen euskararen ezagutza maila) eta aspektuhoriek subjektuaren sare soziala ahalbidetzen dute, hau da, subjektuak gertukonahiz urrutiko sarean eta norbanako erabilpenetan egiten duen euskararen erabilpen maila aurrez aipatu ditugun aspektuek markatuta dago; 2) sare horrek, aldiberean, subjektuarengan gertatuko diren azpiprozesu psikosozialetan eragingo du, eta, sarearen arabera, identitate bat, jarrera jakin batzuk eta orientazio motibazionaljakin bat gertatuko dira. Horrela, orduan eta
|
euskara
ezagutza handiagoa izansubjektuaren sarean eta, ondorioz, erabilpen handiagoa egin, subjektuak identitateeuskaldunagoa garatuko du, euskaldunekiko jarrera positiboagoa eta orientaziomotibazional integratzaileagoa izango du; eta 3) amaitzeko, sare sozialak etaaspektu psiko sozialek subjektuaren portaeran edo, bestela esanda, euskararenjabekuntza mailan eragingo dute. Beraz, eta gure ereduan proposatzen genuenbezala, subjektuaren sare soziala eszenatoki moduko bat litzateke, eta hor gertatzendenaren arabera, azpiprozesuak modu batera edo bestera gertatuko dira subjektuaren eta objektuaren arteko interakzioan».
|
|
|
Aipatutako eztabaidak modu eta indar ezberdinez dirau Euskal Herriko hirueremu administratiboetan. Lege aldetik ere, Hego Euskal Herrian, Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) 1982an onartutako. Euskararen Erabileraren Normalizaziorako Oinarrizko Legean?, zuzenean erabilerari buruz mintzatzen den bitartean, Nafarroako Autonomi Erkidegoan (NAE) 1984an onartutako. Euskararen ForuLegean?, gehienbat
|
euskararen
ezagutzari buruz mintzatzen da; Ipar Euskal Herrian, ez dago euskararen aldeko legerik. EAEn, normalizazio prozesua aurreratutabadago ere, eztabaida soziala oraindik ere bizirik dago; plangintzak egiterakoan, ezagutza maila azpimarratzen da gehienetan, hizkuntz eskakizun batzuk lortzeajartzen da helburu, euskararen erabilerak behar duen garrantzia kontuan hartugabe.
|
|
|
EAEn, normalizazio prozesua aurreratutabadago ere, eztabaida soziala oraindik ere bizirik dago; plangintzak egiterakoan, ezagutza maila azpimarratzen da gehienetan, hizkuntz eskakizun batzuk lortzeajartzen da helburu, euskararen erabilerak behar duen garrantzia kontuan hartugabe. Azken helburua
|
euskararen
ezagutza izango balitz bezala jokatzen da; zeresanik ez beste lurraldeetan, egoera are larriagoa baita.
|
|
|
Asko laburbilduz, bi joera bereiz daitezke: 1) Alde batetik,
|
euskararen
ezagutzarekiko plangintzak onartzendituztenak, baina erabilerarako proposamenak onartzen ez dituztenak?. Neurrihandi batean, oraindik erdaldun direnek eusten diote joera honi; 2) Bestalde, euskararen erabilera normaldua nahi dutenak eta, horregatik, erabilerarako plangintzak indartu nahi dituztenak.
|
|
|
Ondoren, ikerketa batzuk aipatuko dira, lurraldetasunaren araberako irizpideari jarraituz. Euskal Herriosorako egin diren ikerketetan, batez ere Euskararen Jarraipena (Eusko Jaurlaritza, 1995) eta Euskal Herriko Soziolinguistikazko Inkesta, 1996 Euskararen Jarraipena II (Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta Euskal Kultur Erakundea, 1999) lanetan, bai
|
euskararen
ezagutza eta bai erabilera aztertu dira. Aipatu behar daezagutza aztertu ordez,, hizkuntz gaitasuna?
|
|
|
Orain arteko ikerketa gehienen helburuaegoeraren deskribapen dinamikoa egitea izan da. Hau da, kronologikoki epealdibatzuk mantenduz,
|
euskararen
ezagutzaren eta erabileraren egoera nola aldatzenden adieraztea, aldaketa hauek hoberanzko edo garapen positiboranzko jokabideaizango zuten itxaropenarekin. Deskribapen dinamikoa egiten duten ikerketekgehienbat ikuspegi soziologikoa jarraitu dute, gehienak soziologoen zuzendaritzapean egin direlako, bai ekimen ofizialekoak eta baita sozialekoak ere.
|
|
|
7 Euskalduntze prozesua areagotzen ari dela ikusirik, eta jarraituko duela ereuste izanik, badirudi ondoko bi egoera hauek direla etorkizunean azpimarragarrienak, behin eta
|
euskararen
ezagutza ziurtatuta dagoenean hainzuzen: 1) Alde batetik, sozialki, euskararen erabileraren, premia?
|
|
|
euskaragune pribatuan (familia, lagunak) eta ahozkoetan erabiltzea, gune publiko eta prestigiotsuak, ahozkoak nahiz idatzizkoak?, aldiz, gaztelaniaren edo frantsesarenerabilpenerako utziz. Honegatik guztiagatik, euskal historiaren une hau
|
euskararen
ezagutzan eta erabilpenean atzerapauso handiena ezagutu duena izango da, erromanizazioaren ondoren.
|
|
|
Laburbilduz, esan daiteke: 1)
|
Euskararen
ezagutzaren bilakaera positiboa delaoro har, konpetentzia linguistikoa handitzen doalako azkeneko bi hamarkadetan. Hegoaldean, baina ez Ipar Euskal Herrian, etengabe gutxitzen ari delako?; 2) bilakaera hau gehienbat EAEn gertatzen dela, Gipuzkoan batik bat; 3) batez eregazteen artean (5 urte artean), gehienbat eskolaren eraginaren bitartez (16 urtearte) eta helduen euskalduntzearen bitartez (16 u...
|
|
|
Gaur egun oraindik euskararen normalkuntzari eta normalizazioari buruzkozenbait eztabaida faltsu mantentzen dira, adibidez:
|
euskararen
ezagutzaren etaerabileraren artean lehentasuna zerk duen. Egungo egoeran oso beharrezkoa daeuskararen ezagutzaz eta jabetzaz edo ikaskuntzaz jardutea eta aztertzea, horiekgabe ezinezkoa delako euskararen erabilera; baina premiazkoa dena, edo lortubehar den azken helburua?
|
|
|
2) Gizabanakoen ezaugarri soziolinguistikoen araberaere antzean gertatzen delako; horregatik, zenbait aldagai soziodemografikolinguistiko aztertu beharra, berriz ere. Hala ere, aurresan daiteke euskararenegoerak hobetzen eta normalizatzen jarraituko duen heinean, ikusmira soziologikoaren eragina gutxituz joango dela, eta, alderantziz, ikuspegipsikosozialaren edo psikosoziolinguistikoaren eragina handituz joangodela, geroz eta gehiago gizabanakoaren aukeraren baitan egongo direlako, bai
|
euskararen
ezagutza maila, eta bai, gehienbat, erabilera ere; Garciak (2000) lortutako ereduaren bi azpiereduak ere horrela interpreta daitezke.
|
|
|
1.Urte askotako lanari esker, jarreraz bederen, euskal gizartea euskararen aldeko dinamikan kokatu da. Guztiok dakigu
|
euskararen
ezagutza eta erabilera ez direla handitu nahiko genukeen neurrian, berreuskalduntze prozesua motelegi doala, baina, era berean, kontziente gara gehiengoa ren jarrera ez dela euskararen kontrakoa izan: gurasoek beren seme alabak eredu euskaldunetan matrikulatzen dituzte; gizarte eragile ugari dira beren burua euskalduntzen hasteko oinarriak jartzeari ekin diotenak...
|
|
2002
|
|
|
Ildo horretatik, Kutxako euskara itzultzaile Joxe Austin Arrietaren iritziz, portzentaia baxuak dira" gipuzkoar biztanleriaren
|
euskara
ezagutza maila teorikoaren argitan. Sustatu egin behar da txartelen euskarazko erabilera, denok eguneroko alor guztietan nozitzen dugun inertzia soziolinguistiko erdaldunari aurre egiteko".
|
|
|
1993an %17, 2koa zen, 97an %26, 3koa eta 2001ean %26, 2koa. SEIren arabera, kezkagarria da azken lau urteotan erabilerak gora ez egin izana, kontuan izan behar baita 1996an
|
euskararen
ezagutza maila %45, 1ekoa zela, eta azken erroldako daturik oraindik kaleratu ez den arren, 97tik hona ziurrenik gora egingo zuela. Beraz, proportzioan erabilera baxuagoa da oraingoa 97koa baino.
|
|
|
Haurren %76ak ezagutzen zuen euskara 1996an, eta gazteen %60ak. SEIk kaleraturiko txostenean irakur daitekeenez,"
|
euskararen
ezagutza nolabait gaztetzen ari da, eta tradizionalki zaharrek bete duten lekua, gazteenek hartu dute orain. Hori, makina bat urtetan irakaskuntzaren arloan eginiko lanari esker lortu ahal izan da".
|
|
|
Biarnoko Saliesen bildu ziren Ipar Euskal Herriko hautetsien gehiengoak argi adierazi zuen Iparraldeko hiru lurraldeei departamendu antolaketaren bidez eman litzaiokeela herri gisa behar duten ezagutza. Horrekin batera,
|
euskararen
ezagutza ofiziala ere ezinbestekotzat jo zuten. Michele Alliot Marie ministroaren ahotik erantzun zien Frantziako Gobernuak:
|
|
|
Irakasleek duten
|
euskara
ezagutzari buruzko daturik duen unibertsitate bakarra EHU da, eta hortik atera ditugu Zientzia Fakultateko datuak (6 taula). Bertanirakasle euskaldunen proportzioak gora egin du, eta gaur egun irakasle guztien%27k irakasten dute euskaraz.
|
|
|
Gure Irakasle Eskolako euskarazko irakaskuntzaren lehenengopasadizoak eta bultzadak inon ez daude idatzita, eta irakasle protagonistengandikahoz jasotzeke daude oraindik. Beraz, euskara batzordea eratu baino lehenago, garai gogor haietan piztu zen euskarazko irakaskuntzaren beharra gure zentroan.Baina, irakaskuntza elebiduna martxan jarri zen unetik aurrera, errazagoa izan zeneuskararen aldeko aurrerapausoak era jarraituan eta etenik gabe ematea; adibidez, irakasleen kontratazio berrien kasuetan
|
euskararen
ezagutza maila kontuan hartzenhasi ziren.
|
|
|
– I eginiko bosgarren bileran, Euskal lerroetako ikasleen
|
euskararen
ezagutza mailaren hirugarren neurketaren emaitzen txostena aurkeztuzen.
|
|
|
Helburu taktikoak: sailkideen
|
euskararen
ezagutza mailahobetzea eta saileko jarduera guztietan euskara erabiltzeko aukera izatea.
|
|
|
–
|
Euskararen
ezagutza:
|
|
|
– Sailkideen
|
euskararen
ezagutza maila hobetzea.
|
|
|
•
|
Euskararen
ezagutzan aurrerapen nabarmena izan da zenbait lurraldetan.
|
|
|
•
|
Euskararen
ezagutza maila lurralde batzuetan handitu bada ere, oraindik baxuegia da euskararen iraupena bermatzeko. Unescok euskara desagertzeko arriskuan dagoela dio; Eusko Jaurlaritzak garatutako Reclus ereduaren arabera, gaur egungo erritmoari eutsiz eta aurreikuspenik baikorrenean ere, 2050ean euskaldunok ez gara biztanleriaren erdia izatera iritsiko.
|
|
|
• Lurralde batzuetan
|
euskararen
ezagutza aukera profesionalak areagotzeko faktorea da. Lan eskaintzetako iragarkien %12an euskararen ezagutza eskatzen da.
|
|
|
• Lurralde batzuetan euskararen ezagutza aukera profesionalak areagotzeko faktorea da. Lan eskaintzetako iragarkien %12an
|
euskararen
ezagutza eskatzen da.
|
|
|
Plan Estrategikoak ez dira arazo guztiei irtenbidea aurkitzeko formula mirarizkoak, baina ongi eginez gero, hurrengo urteetan normalizaziorako lanean baliagarri izango zaizkigun hainbat irizpide eta proiektu zehaztuko ditu. Euskalgintzaren Plan Estrategikoa euskararen gizarte erakundeok nahi duguna izango da;
|
euskararen
ezagutza, erabilera, prestigio eta presentzia publiko handiagoa helburu ditugunon esku dago aukera hori normalizazioranzko ahalik eta urratsik eraginkorrena izatea.
|
|
|
Euren
|
euskararen
ezagutza, tamalez, urri eta murritza. Denak kristauak direla-eta, ezin inor baztertu.
|
|
|
Ez da harritzekoa. Gogora dezagun, besteak beste,
|
euskararen
ezagutza linguistikoan aurrera egiteko ezinbestekoa izan zela bi fakultate oso sortzeaorain dela hogei bat urte (bata Deustun, bestea EHUn); imajinatzen duzue zein litzatekeen egungo egoera Koldo Mitxelena Salamancan geratu izan balitz eta Patxi AltunaErromara bidali izan balute (adibidez), bi fakultate sendoren garapena gidatzeko eskua izan beharrean. Bada, Soziolinguistikari dagokionez, horixe da daukaguna.
|
|
|
Nire unibertsitatean nire komunitateko ikerlari onenak nahi ditut —eta, ahal dela, edonongoak ere—, jakintza arlo guztietakoak. Nola uztartu hau
|
euskararen
ezagutzak dakarren iragazkiarekin. Baztertu genituzke ezinbestez profesional prestu asko.
|
|
2003
|
|
|
Eta kezkatzekoa da:
|
euskararen
ezagutza bai, erakundeetako laguntzak bai, baina hori dena pikutara joan liteke erabaki politiko jakin batzuen ondorioz.
|
|
|
euskal estatistika erakundeak (Eustat), 2001eko biztanleriaren eta etxebizitzaren errolda egin du eta euskararen gaineko datu interesgarriak plazaratu ditu. Hala,
|
euskararen
ezagutzak eta erabilerak gora egin du nabarmen EAEn. 2001ean, Biztanleen %55, 4ak euskaraz zekien, eta horietatik %70ak etxean erabiltzen zuen.
|
|
|
Baina, ez zuen ikusten begi onez, «que haya centros en que el euskera no entra para nada».
|
Euskararen
ezagutza baloratu egin behar zen irakasle berriak hartzerakoan, baina ez bestelako merituak edo bestelako gabeziak estaltzeko moduan. Sortzear zegoen gobernuaren lana zen euskalduntzearen mugak, epeak eta bitartekoak finkatzea72 1977ko udazkenean, bertako diputazioaren laguntzarekin Colegio Universitario Alavés en eratutako Euskarazko Katedraren burua Mitxelena izan zen eta Henrike Knörr izan zen bere lehen laguntzailea.
|
|
|
Eta egiteko ordua etortzen zaionean ikasleen eta irakasleen arreta»93 1976ko martxoan bildu zen. Interprofesionalen Batzarra? Arantzazun, eta bertan onartutako puntuen artean
|
euskararen
ezagutza eskatu zen, baita bere sustapena ere irakaskuntzaren maila guztietan. Azken eskaria era desberdinetan irakur zitekeen aukeratuetako hizkuntzaren arabera.
|
|
|
1976ko udaberri amaieran Leioako Zientzia Fakultateko ikasleen eta irakasleen
|
euskararen
ezagutza neurtzeko inkesta interesgarri bat plazaratu zen. Horren arabera ikasleen %4, 88k zekien euskaraz irakurtzen eta idazten eta beste %5, 66k zekien euskaraz mintzatzen; %13, 72k aitortzen zuen euskara apur bat bazekiela eta %17 ari zen euskara ikasten.
|
|
|
Hezkuntza sistema orokorraren barruko hizkuntza formakuntzak
|
euskararen
ezagutzaren aldeko aurrerapauso nabarmenak egin ditu urteetan. Aldiz, transmisio familiarrak ahuldade handiak erakutsi ditu gure artean.
|
|
|
• Nafarroa ez da Komunitate elebiduna. Nafar gehienak erdaldun elebakarrak dira eta
|
euskararen
ezagutza eskatzeak euskaraz mintzatzen ez den oro baztertzen du. Horregatik berriz onartu duten Foru Dekretua zorrotz eta eztabaidaezina da erakundeen irudi elebakarrari dagokionez, eta Administrazioarekiko harremanak euskaraz egin ahal izatea oztopoz jositako bide bihurtu da.
|
|
2004
|
|
|
Jakina, fase hori pasa genuen, gorriak ikusita. Gaur egun,
|
euskararen
ezagutzaz gain, erabilgarritasuna baloratu behar da. Euskarak gaur egun lana errazten dizu, lanpostu bat lortzeko baliagarria da.
|
|
|
N. ELORGA. Zuk, Xabier,
|
euskararen
ezagutza lanpostua bilatzeko ere egin dela diozu, ados. Baina ezagutza hori egin da.
|
|
|
Kontseiluak eta EHEk bi sindikatu horien jarrera kritikatzeaz gain, «euren interesak» defenditzea kritikatu diote. ELA, LAB eta EILASek, aldiz, 1998ko hizkuntza eskakizunen derrigortasunari buruzko akordioa gogorarazi diote, bertan 2001 urtea finkatu zelako
|
euskararen
ezagutza baieztatzeko azken epe gisa; epe hori bi urtez luzatu dela azpimarratu zuten.
|
|
|
Hezkuntzan ezarrita dauden hizkuntz ereduak eztabaidagai dira aspalditxoan, hainbat ereduk ikasleek euskara ikasteko bermerik ematen ez dutelakoan. Edozein hizkuntz ereduk
|
euskararen
ezagutza bermatzen ez duela-eta, Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak abendurako 16 urteko gazteentzat azterketa prestatuko du. Europako erreferentziei jarraituz, B2 izeneko azterketa egingo dute, hau da, ingelesezko First Certificateren parekoa.
|
|
|
1) talde etnosozialek askoz balio handiagoa ematen diote, euskaldun izateko borondatea? ezaugarri subjektiboari, proposatutako objektiboei baino; gainera, kontsiderazio hau bortitzagoa da
|
euskararen
ezagutza maila handiagoa dutenen artean; 2) ezaugarri objektiboen artean, balio handiagoa ematen zaie etnolinguistikoei (gehiago, euskaraz zertxobait, euskaraz ongi, ri baino)?. Goazen aurrera:
|
|
|
den pertsona oro; euskaldun pertsona gizabanakotzat hartuta. Euskararen hizkuntza komunitatea berregiten ari dela kontutan harturik,
|
euskararen
ezagutza continuum moduan ulertu behar da, ezagutza ia zerotik euskaldun osatuenek osatzen duten nukleo garrantzitsuraino?. 3
|
|
|
Eta askotan euskal kulturaren munduan ezjakin huts dator, eta euskal arazoarekiko mentalizatu gabe.
|
Euskararen
ezagutzan sartu eta murgildu ahala, ordea, euskal kulturaz ere jabetuz doa, eta euskal arazoarekiko ere mentalizatuz. Lan horretan, irakaslearen egitekoa, bistan dago, guztiz garrantzizkoa da.
|
|
|
Karlisten bigarren gerragaldu osteko giroa nozitu zuen, eta horrenbestez euskal ohituren aldeko jarrera erakutsizuen bere ekarpen teoriko guztietan, literaluran eta historian batik bat. Orduko hizkuntzalari eta kazetari euskaltzaleengandik gertu zebilen beti, eta
|
euskararen
ezagutza ez ezik, euskararen erabilera ere sustatzen saiatu zen nonahi den. Saiakera eta polemika berezikilandu bazituen ere, nobelagintzari eta ikerketari ere leku egin zien bere jardunean.
|
|
2005
|
|
|
Tira, galdera neutro bat orduan: EGAk
|
euskararen
ezagutza egokia frogatzen du. Azken aldian bolo bolo dabiltza, egoki, zuzen, eta jator hitzak.
|
|
|
Euskararen normalizazio erritmoa benetan da kezkatzekoa. Nafarroan geldi samar, alde batetik galtzen ari garen euskaldun kopurua beste aldetik juxtu samar irabaziz, Iparraldean atzerakadari aurre egiteko zailtasun handiekin, eta EAEn, urte hauetan daramagun erritmoan, ehun urtetik oso gorako epeak aurreikusi behar direlarik
|
euskararen
ezagutza indizeak orokortuko badira. Eta ezagutza orokortzea ez da, inondik ere, bere horretan normalizazioa, herritarrek euskara jakin arren gizarteko entitate eta erakunde gehienek erdaraz funtziona baitezakete.
|
|
|
Eta beste hainbat alorretan egin ez direnak, eta egin zitezkeenak, hurrengo 20 urte honetarako gelditu dira. Horren eraginkortasun handiko ekintza multzo bat abian jarriz gero,
|
euskararen
ezagutzaren portzentaia %50era hurbildu luke aipatu epean, eta erabilerarena %25 ingurura.
|
|
|
«Ez dut uste inposaketa jokabide ona denik, baina bai, tentsio puntua mantendu behar da gizartean, deseroso xamar senti dadila». Horren harira Joxe Jabier Iñigok aipatu zuen nola Kontseiluak eskatu duen, Katalunian dagoen moduan,
|
euskararen
ezagutza derrigorrezkotzat hartzea. Dena den, eskaera hori ez du uste Iñigok inposaketa denik.
|
|
|
Ikasmaterial egokirik ez dagoelako?
|
Euskararen
ezagutza eta erabilpena uztartzen ez direlako. Administrazioak neurriak hartzen ez dituelako euskara behar den moduan ebaluatzeko eta euskaraz jakiteak ala ez jakiteak ondorio akademikorik ez duelako?
|
|
|
1981az geroztik, Espainiako Estatistikako Institutu Nazionalaren eta Eustat en arteko hitzarmenari esker, EAEko errolda datuez gain, hainbat datu soziolinguistiko jaso da Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Bost urtero izan ditugu
|
euskararen
ezagutzari, ama hizkuntzari eta etxeko hizkuntza erabilerari buruzko datuak. Badirudi ordea, INEk errolda ez duela bost urtez behin berrituko, baizik eta etengabe berritzeko sistema ezarriko duela.
|
|
|
Era berean eta artikulu berean Oroz ek garaiko euskoiberista frantses batek kaleratutako obra32 goitik behera, eta behetik gora desbaliotu zuen. Antza denez,
|
euskararen gaineko
ezagutzarik ez zuen, eta toponimia zein antroponimiaren inguruan proposatutako etimologiak zentzugabekoak ziren.
|
|
|
• Alderdien artean bada
|
euskararen
ezagutza tasa oso baxua duena (Alderdi Popularrean% 6,6, nahiz eta bertan% 53k Europako hizkuntzaren bat ezagutzen duen).
|
|
|
Baldintza horietan euskara nekez izan daiteke lan hizkuntza eta Kontseiluak konpromiso bat eskatu dio Legebiltzarrari urtez urte
|
euskararen
ezagutza eta erabilera gehituz joan dadin.
|
|
|
Euskalgintzako sektore bat baino gehiago aspalditxoan ari zen gertatzen zenaren berri ematen. Aereduko batek ere ez zuen gainditu 16 urterekin beharrezko
|
euskararen
ezagutza maila; Bereduko% 33k gainditu zuten maila etaDereduko% 68k. Begi bistan dago orain artekohez kuntzaereduen emaitza:
|
|
|
Hizkuntza Gaitasunari dagokionean ere, azken 20 urteotako bilakaeraren berri ematen dute datuek, Zentsuko datuetatik abiatuta. Adin taldekako grafikoetan (25 irudia, III. Mapa Soziolinguistikoaargitalpenean) argi ikus daiteke EAEko biztanlegoan zenbat eta belaunaldi gazteagoak izan,
|
euskararen
ezagutza altuagoa dela: adibidez, 2001ean 40 urte bitarteko EAEko biztanleen artean% 60 inguruerdaldun elebakarra zen, 15 artean, aldiz,% 20 baino gutxiago dira erdaldunak.
|
|
|
• Bestalde, gaineratzen da hezkuntzaren alorrean ari diren profesional guztien ehuneko oso txikia suposatzen duela kolektibo honek eta, ondorioz, ez litzatekeela batere konplikatua izango
|
euskararen
ezagutza beharrezkoa ez duten lanpostuetan kokatzea (EPAko zentroak, integraziorako ikastetxeak, elbarrituentzakoak, liburutegi proiektuak... aipatzen dira, besteak beste). Azken batean, borondate ezagatik galduko dute beren egonkortasuna.
|
|
2006
|
|
|
|
Euskararen
ezagutza eta erabilera ez doaz gora neurri berean, baina askotan hori esatearekin angustiaz betetako diskurtsoa egiten da. Eta kontuz.
|
|
|
Euskararen normalizazioak ez al du esan nahi euskara ohiko orrietan egotea? Tokiko telebista digitalen kasuan euskararen presentzia bermatuko duzue
|
euskara
ezagutzaren portzentajeak kontuan hartuta. Prentsari ezin zaio hori eskatu?
|
|
|
Soziolinguistika Klusterrak euskararen kale erabilera neurtu zuen iazko azaroan Antzuolan; eta orain emaitzak ezagutarazi dituzte. 2001eko erroldaren arabera antzuolarren
|
euskara
ezagutza %76, 8koa da; eta neurketa egin zutenean %67k erabili zuen. Bestalde, 2001eko neurketan erabilera %69, 4koa izan zen, beraz, jaitsiera oso txikia izan da.
|
|
|
Edo horretan ahalegintzen da behintzat. Normalizazio ekimen horiek aletzeak eta xehatzeak luzeegi joko luke, lehentxeago esan dugun bezala askotarikoak baitira, baina, oro har, euskararen erabilera sustatzea,
|
euskararen
ezagutza hedatzea eta euskararekiko atxikimendua indartzea izan ohi dute helburu. Horiez gain, lanbideak eman dion ezagutzak ere normalizazioaren inguruko ekimen, gogoeta, metodologia... berriak proposatzen eta lantzen lagun diezaioke.
|
|
|
–Hizkuntza erronda: hizkuntza erroldak bost urtean behin egiten direnez,
|
euskararen
ezagutzaren inguruko datuak urtero berritzeko egiten den estatistika informala. Teknika sofistikatuagoak iritsi bitartean, gisa honetakoak egin litezke hizkuntza gaitasunari buruzko datuak eguneratzeko.
|
|
|
• Euskararen egoera demolinguistikoa(
|
euskararen
ezagutza eta erabilpen maila) eta egoera diglosikoa. Erdara jakitearen eta ikastearen beharra Euskal Herrian bizitzeko. Eguneroko bizitzan euskara beharrezkoa egiten ez den heinean, ekonomia linguistikoagatik, ez da lehentasunezko kontutzat hartuko.
|
|
2007
|
|
|
Gotzon Garaterekin bat nator Euskal Herriaren independentziarako arrazoietako bat euskara bera dela dionean.
|
Euskararen
ezagutzak derrigorrezkoa izan behar du gure gizartean. Ez dezagun ahaztu euskaraz egitera animatzen ditugun gazteak Euskal Herriko gazteen parte bat baino ez direla, eta batzuek euskaraz egin dezaten denek jakin behar dute.
|
|
|
Baina Euskal Herriak ezin du inor behartu bere eremuan euskara jakitera. Eta horrela gabiltza, bigunkeriaren gaitzak jota,
|
euskararen
ezagutzan eta erabileran aurrerapauso nabarmenik eman ezinik.Egia da euskarak aurrera egin duela irakaskuntzan, hizkuntzaren ezagutza maila apal bat ikasle askorengana iritsi dela, baina Atxagak zioen bezala oso euskara mehea entzuten da ikasle askoren ahotan, edozein gai sinpleri buruz hitz egiten hasi eta berehala" krak" egiten duena.
|
|
|
Sakanako Mankomunitateak egin dituen azterketen arabera, Altsasun
|
euskararen
ezagutza 1991n %13, 5ekoa zen eta 2001ean ehunekoa %21, 6ra iritsi zen. Herrian hizkuntzaren ezagutza hazi den arren, esanguratsua da Sakanako 15 udalerrietatik bi baino ez zeudela 1991n Altsasuren atzetik Olaztik %13, 1eko portzentajea zuen eta Ziordiak %11, 5ekoa.
|
|
|
Herrian hizkuntzaren ezagutza hazi den arren, esanguratsua da Sakanako 15 udalerrietatik bi baino ez zeudela 1991n Altsasuren atzetik Olaztik %13, 1eko portzentajea zuen eta Ziordiak %11, 5ekoa. 2001eko datuen arabera,
|
euskararen
ezagutza Altsasun 1991tik hazi egin zen (%21, 6). Gainerako udalerrietan, Ziordian, Olaztin eta Iturmendin izan ezik, behera egin zuen ehunekoak.
|
|
|
M. IZU. Ados nago Paularekin, urte asko daramagu entzuten
|
euskararen
ezagutza kontratazio publikoetan kontuan hartzea baztertzailea dela. Noizbait, gai honi buruz eztabaidan ari nintzela, beste muturrera joan izan naiz eta esan," bada, jakina baztertzailea dela, eta zuzenbide titulua eskatzen dugunean ere bai", ez duten guztiak baztertzen ari garelako, edo ingelesa eskatzen denean edo...
|
|
|
Horregatik erronka nagusia" adostutakoa konplitzean" datza. Gabeziarik handiena ez dago
|
euskararen
ezagutzan, erabileran baizik. Gipuzkoako bulegoetako lankideen %80 inguruk oinarrizko elebitasun maila du.
|
|
|
Euskara Euskal Herriko berezko hizkuntza izateaz gain, EAEko hizkuntza ofiziala1 da. Administrazio publikoei dagokie, beraz, eskubide hau, beste eskubide guztiak bezala, bermatzea, gizartean
|
euskararen
ezagutza eta erabilera areagotuz.
|
|
|
Eginkizun honetan, Helduen Euskalduntze eta Alfabetatzeak berebiziko garrantzia izan du eta izango du euskararen biziraupenean. Euskaltegiok 1970eko hamarkadan hasitako bidean
|
euskararen
ezagutza nahiz erabilera, euskaldunon hizkuntz gaitasuna hobetzea, euskara ikasi eta erabiltzearen aldeko motibazioa izan ditugu jomuga. Honela aitortzen du Eusko Jaurlaritzak berak Euskara Biziberritzeko Plan Nagusian, lehentasunezko sektore estrategikoa garela berretsiz.2
|
|
|
Nabarmena da nola mugitu den ikasleriaren adina, 21 urtez beherakoak urritu ahala, 36 urtetik gorakoak ugalduz. 16 urte bitarteko ikasle multzoari erreparatzen badiogu, argi azaltzen da EAEn adin horretako gazteen
|
euskararen
ezagutza mailan izan den jauzia. Aldera ditzagun 1995 ikasturtean eta 2005 euskaltegietan aritu diren adin horretako ikasleen euskara maila (ehunekotan adierazita):
|