|
2000
|
|
|
\ Soldadutza Galiziako Ferrolen egina (1956), bertan idatzi zuen" Leturiaren egunkari ezkutua" liburua, eta Euskaltzaindiaren Arantzazuko bilerara txosten bat bidali zuen
|
euskara
batua sortzearen alde.
|
|
|
Hortaz, bere garaiko gizarte egoera ikusita, Unamunok —Barojak, Sabino Aranak eta beste anitzen antzera— bere obretan espainiera erabili nahiago izan zuen, hots, hizkuntza jadanik batua eta aurrekoek egokitua, eta ama hizkuntza zuen aldetik, euskara baino hobeki zerabilena, literatur
|
euskara
batua sortzen aritu baino. Gaztelaniaren aldeko aukera honek, gainera, irakurle askoz gehiagorengana heltzeko era eskaintzen zien, ezagutza eta ospe handiagoarekin batera, bai eta, kasu batzuetan, ekonomian eta politikan etekin hobeak lortzeko parada ere.
|
|
2001
|
|
|
Arestian aipatu dudan elkarrizketa alboanitz, zabal eta askotariko  horren oinarri asko daude hemen, nire iritziz. Zorretan gaude Mitxelenarekin, euskararen gaurko egoeraz, Euskaltzaindiak 60ko eta 70eko hamarkadan euskararen korpusa eguneratu eta
|
euskara
batua sortzeko egin zuen ahalegin eskergagatik. Bide horretan tinko goazela ziurtaturik daukagunean, beharbada Mitxelenak erakutsiko dizkigu euskararentzako leku nahiko horretara iristeko bide aztarnak
|
|
2002
|
|
|
Euskerazaintza, 1978an Euskaltzaindiak deituta Arantzazun egin zen euskararen inguruko Batzarraren ondoren sortua dugu. " Hamar urte ziren
|
euskera
batua sortuta zegoela. Eta nik beti euskera batu hori alboratu egiten nuen, ez ikasi eta ez ikusi, ez nuelako ontzat hartzen, arrazoi batzuengatik, euskera batu bat egitea bera ere", adierazten zigun Euskerazaintzako buru den Olazar' tar Martinek.
|
|
2005
|
|
|
Esperimentazio aro hau hizkuntza proposamenetan ere ikusi behar da. Lehenengo argitalpenak bat datoz
|
euskara
batuaren sortzearekin, eta dialektikan ez ezik, praktikan ere bada proposamenak gauzatzeko ahalegina, horra M. Zaratek batua eta euskalkia (bizkaiera) erabiltzeko ahalegina eta X. Kintana ereduzko batua agertu nahiz.
|
|
2007
|
|
|
Urkijori buruzkoak laudoriozkoak ziren, Azkue eta Lhandek, berriz, kontrako komentarioak ere jaso zituzten. Ulergarria da, zeren eta Euskaltzaindia burutzen saiatu zen lana konplexua baitzen, hau da, euskalkien arteko hurbilketa zela medio,
|
euskara
batua sortzea. Iparraldeko hiztunentzat arazoetariko bat aranisten pentsamoldearen eragin handia izan zen, Iparraldeko euskalkien pisua murrizten baitzuen.
|
|
|
Azkue euskaltzainburuak eta Lhande euskaltzainak onespen eta arbuiozko komentarioak jaso zituzten; gainontzekoek onezpenezkoak baino ez. Izan ere, Euskaltzaindia 1920 hamarkadan hasi zen
|
euskara
batua sortzeko lanean eta oso lan polemikoa izan zen, onespenezko iritziez gain, arbuiozko komentarioak sortzeko modukoa.
|
|
2008
|
|
|
Komunikabideek eta, oro har, kazetaritzak barietate bateratuak sortzeko edo laguntzeko orduan izan duten garrantziaz D� az Noci irakaslea ere aritu da (D� az Noci, 1994, 2002).
|
Euskara
batua sortu arte (Euskaltzaindiaren 1968ko bileran hasitako prozesua), eztabaidatu zen zer erdu jarraitu behar zen, ea euskalki literario bat aukeratu (Sarako eskolaren lapurtera klasikoa, Beterriko gipuzkera —Larramendirena, alegia—, beste batzuen artean)
|
|
|
euskarak sekula guztian bizi izan duen egoerarik okerrenetakoan sortu zen Euskara Batua, Hego Euskal Herria diktadura militarraren azpian zela, eta, beharbada, euskara bera ere sekula baino ahulago zela. Gogora dezagun Pedro Irizarrek, 1973an?
|
Euskara
Batua sortu berritan, beraz?, argitaratutako emaitza: 533.500 euskaldun inguru baizik ez ziren guztira, eta 1.900 baizik ez, esate baterako, Araba osoan.
|
|
|
Herrian herriko euskara idazteko, leku bakoitzerako
|
euskara
batua sortu behar da eta nonork aukeratu forma desberdinen artean, eta arautu, ezen eskolan inork ez du ikasten amarena, bere amarena, herrikoa ikasi arren.
|
|
|
Bigarrena, zein euskaldunek ez ditu entzun berben forma osoak, bertsolarien aho tan, elizan, kantaren baten edo telebistan? . Bizkaiera batu modukoa egiten genduan ber tsolariok, ez herri herrikoa,
|
euskara
batua sortu arte be, esan zidan Jon Lopategik.
|
|
|
Bateratzera egin dute euskalkiek azken 40 urteotan,
|
euskara
batua sortzearekin batera. Gaur egun bost euskalki bereiztu ditu Zuazok, XIX. mendean Louis Lucien Bonapartek zortzi ikusi zituen lekuan.
|
|
|
Bai. Baina
|
euskara
batua sortu zen modua eta garaia... Alegia, euskara bera hiltzorian zegoen, eta indar handia egin zen euskara batuaren alde, euskara bera bizi zedin.
|
|
2009
|
|
|
|
Euskara
batua sortu baino lehen idatzi ziren bederatzi testu matematikoren terminologia aztertu dugu, baita haien barruan argitaratu ziren lau hiztegitako terminoak ere; zortzi testu eta hiru hiztegi 1913 eta 1933 artekoak dira, eta testu bat eta bere hiztegia 1972koak.
|
|
|
Aukeratu ditugun bederatzi testuetatik zortzi Espainiako militar batzuen 1936ko matxinadaren aurrekoak dira, 1913 eta 1933 urteen artekoak. Azken testua
|
euskara
batua sortu ondoren idatzi zen, 1971n, Caracasen, baina aurrekoen jokaera bera du; horregatik sartu dugu azterketa honetan.
|
|
|
Egia da zenbaitek, zenbaitetan, euskara batuaren eraikuntza uniformetasun gehiegizkoarekin nahastu duela. Esan nahi dugu, adibidez,
|
euskara
batua sortzeak ez duela inor euskalkiak ez gutxi ez asko gutxiestera eraman behar, edo kode batua sortzeak ez duela esan nahi forma estandar bat eta bakarra behar denik eremu guztietarako. Administraziorako egoki den estandarrak ez du zertan egokia izanik hedabideetarako.
|
|
|
1960ko hamarraldiaren bukaeran, Euskaltzaindiak euskara estandarra finkatu zuen. Eta
|
euskara
batua sortu zen, gipuzkeran eta lapurteran oinarri hartuta, haiek baitziren, zein bere lurraldean, euskalkirik irazkorrenak, hala kuantitaboki nola kualitatiboki. Euskara batua lurralde osora hedatuz joan zen poliki poliki, ekimen pribatuen bultzadari esker, ikastolei esker?
|
|
2011
|
|
|
eta gabeziak ere ikusten dizkiot rSL horri, inon ez baitut ikusten nabarmentzen denik norbanako euskaldunaren identitatea landu egin behar dela asmoz eta jakitez, erein egin behar dela identitatearen konpartimentazio psiko funtzionalean, intimitateari eutsiko badiogu. Izan ere, identitateari gagozkiola,
|
euskara
batua sortu aurretiko belaunaldikoak dira, tamalez, zorioneko betiko arnasgune erromantiko horietan (esan dezadan ulen Arexolaleiba – Ereiten jarraitu behar dugu; ezin, bestela, purgatorioari eutsi! neu ere halakoetatik natorrela) bizi diren Echave Ansoateguitarrak; eta oso gutxi dira, era berean, euskara batua sortu ondorengo irakasleak, ikasleen abizenak euskaraz ondo idazten eta ahoskatzen ahalegintzen direnak, esate baterako.
|
|
|
Izan ere, identitateari gagozkiola, euskara batua sortu aurretiko belaunaldikoak dira, tamalez, zorioneko betiko arnasgune erromantiko horietan (esan dezadan ulen Arexolaleiba – Ereiten jarraitu behar dugu; ezin, bestela, purgatorioari eutsi! neu ere halakoetatik natorrela) bizi diren Echave Ansoateguitarrak; eta oso gutxi dira, era berean,
|
euskara
batua sortu ondorengo irakasleak, ikasleen abizenak euskaraz ondo idazten eta ahoskatzen ahalegintzen direnak, esate baterako. Auzien auziari, nor naiz ni?
|
|
|
...iagarriagoak eta argigarriagoak dira, soziolinguistikazkoak barne, gizarte alorreko problemei soluzioak aurkitzeko. euskararen biziraupen bera ere, esate baterako, ez dago ulertzerik linguistika eta soziolinguistika zientzien ekarpenetatik aparte; euskararen gaur eguneko egoera, ona edo txarra izan nork bere ikuspegiaren arabera, ez litzateke den hori izango euskara Batua existituko ez balitz, eta
|
euskara
Batua sortu ahal izan da, besteak beste, hizkuntzalariei esker. euskara Batua, hiztun elkartearen hizkuntza eredu estandarra izatea, eta estandar hori sozialki eta politikoki zabal onartua izatea, objektiboki euskararen biziraupenerako onuragarriak dira, hizkuntza
|
|
|
Bigarrenean ebazten da aldizkariaren hizkuntza eredua, eta oinarrizko printzipio horiek gaur eguneko Jakinera arte iraun dute. Hasieran euskara erraz eta mordoiloaren alde eginez, eta geroago euskal kulturgintzako euskararen batasun ekimenekin bat eginez, esate baterako 1964ko Baionako biltzarrarekin, euskara estandarra edo
|
Euskara
Batua sortu arte. Hirugarrenak, aldiz, bat egiten du euskal gizartearen prozesu historiko eta soziologikoekin, eta aldizkari barruan hizkuntzaren gaineko auzi aipagarririk ez zen izan, Jakinek aspaldi ebatzita utzi zuelako bere norabidea.
|
|
2012
|
|
|
Leizarragaren itzulpenaren eragina ez zen oso handia izan, ez behintzat Erreforma Protestantearen garaian Europan egindako beste Biblia itzulpen batzuek izandako eraginarekin alderatzen badugu (Tyndalenak Ingalaterran edota Luterorenak Alemanian izandakoarekin, esaterako). Izan ere, mugimendu protestanteak euskal lurraldeetan jasandako porrotak eta zapalkuntzak, zapuztu egin zuten Leizarragak hasitako bidea,
|
euskara
batua sortzeko oinarria izan zitekeen bidea? (López 2005).
|
|
|
aldaketak egon dira goizuetarren bizimoduan eta aldaketa horiek hizkeran eragina izan dute. Zehazki, batetik, Goizuetako biztanleen harremanak aldatu egin dira eta, bestetik,
|
euskara
batua sortu da eta hezkuntzan eta ikus entzunezkoetan gehien erabiltzen dena da. Horren ondorioz, erdialdeko euskararen (eta batuaren) eragina handiagoak dira gaur den egunean, orain dela 50 urte baino.
|
|
2013
|
|
|
Baieztapen horren atzean herri literaturaren inguruko ikuskerarik ere biltzen da. Izan ere, Sarasolak kultur maila aitortzen dio
|
euskara
batuan sorturiko diskurtso literarioari, baina, zalantzan jartzen du eredu batu horretatik kanpo sorturiko testuen kultur maila (eta bide batez literariotasuna) (2010b, 972).
|
|
2014
|
|
|
Hainbat urtetako negu derrigorrezkoaren ostean, udaberri zantzuak agertzen ziren nonahi.
|
Euskara
batua sortu berria zen Arantzazun; langile mugimenduak indarra berreskuratu zuen; ikastolak perretxikoak bezala ernetzen ziren; euskaldun kantari gazteek plazak betetzen zituzten, eta zabaltzen zihoan Francok luze iraungo ez zuelako ustea.
|
|
2015
|
|
|
Aitzitik, autoritate guztia ukatu zioten erakundeari, egia Aranak aurkitu zuela iritzita.Oldean joan ziren hortik aurrera Aranaren ideien aurkako neurriak. 1959an,
|
euskara
batua sortzeko eztabaidan, gerra aurreko garbizalekeria suntsitu zuen akademiak, Koldo Mitxelenaren egitasmoz. Lur jota geratu ziren Aranaren eredu linguistikoaren zaleak; zinez kolpe gordina izan zen.
|
|
|
Egoera eta esparru guztietan hizkera estandarra, bakarra eta berbera erabiltzen eta erabiliarazten dute. Horixe gertatu zen gure artean
|
euskara
batua sortu berritan: euskara batu itxia eta hertsia erabili zuen zenbaitek solasaldi eta jardun mota guztietan.
|
|
|
Jende arruntak ez zuen ulertzen, euzkera barria?, eta ez zion jarraitu ez jaramonik egin euskara suspertzeko ahaleginari. Ez hain nabarmen, baina antzeko adibideak gertatu ziren mendearen bigarren erdian,
|
euskara
batua sortu berritan. Arrazoiak oso desberdinak izan ziren garai batean eta bestean:
|
|
|
XX. mendearen lehen erdian eredurik egokiena zirudienak ez zuen jarraitzaile askorik izan mendearen bigarren aldian. Izan ziren hartaz gogoratu zirenak, batez ere 1968an,
|
euskara
batua sortu zenean, baina ez zuten gizartean zabaltzea eta errotzea lortu. Bost dira gipuzkera osotuaren gainbehera ekarri zuten arrazoiak, nire iritzian:
|
|
|
Harritzekoa, Bilbo erdalduneko familia erdaldunean sortu, euskaraz ikasi, eta halako senez jokatu izana:
|
euskara
batua sortu baino bederatzi urte lehenago idatzi zuen euskara batuan. Halaxe aitortu zuen Mitxelenak (1978:
|
|
|
Eta euskara hutsezko eredu autozentratu hori urratzen hasteko, zailtasunak zailtasun, aldeko faktore batzuk ere baziren: gau eskolak, ikastolak (1969an sortua zen Seaska), aspaldidaniko kazeta tradizioa (Eskualduna, Herria...),
|
euskara
batu sortu berria, euskara hutsezko kazetak... Xarriton Ehulateik (1979:
|
|
|
3) Zer euskalki nagusi erabili zituzten
|
euskara
batua sortzeko?
|
|
2016
|
|
|
Zer aldatu da ordutik hona. XVI eta XVII. mendeetan euskalkiak batuago zeuden, eta, denboraren joanean, alde horiek handitu egin dira. Behin 1960az geroztik, atzera berriro elkartzeko dinamikan sartu dira;
|
euskara
batua sortu delako, eta euskarak esparru batzuk irabazi dituelako: eskola, hedabideak, administrazioa...
|
|
|
3) Zer euskalki nagusi erabili zituzten
|
euskara
batua sortzeko?
|
|
|
Zein dira hurrengo pauso handiak? Duela 50 urte intuizio garbiak eduki ziren, esaterako, ikastolak sortzeko edo
|
euskara
batua sortzeko. Pauso handiak batasunaren eta sentsibilitate ezberdinen arteko akordioaren bidetik eman dira.
|
|
|
Gerra aurretik Euskaltzaindiak eginiko lana goraipatu zuen arren, ez zitzaizkion laket bereziki ondorenean
|
euskara
batua sortzeko egin ziren ahaleginak. Berauk erabili euskarak, Azkueren Gipuzkera osotuan zuen oinarria:
|
|
2017
|
|
|
Liburukiak atera ditu jadanik. Ipar Euskal Herriaz den bezainbatean, Euskaltzaindiak egitasmo bat indarrean jarri du gramatikako lanak (hauetarik zenbaitek arauak ongi erabiltzeko bideak proposatzen dituzte) eta modu orokor batean
|
euskara
batuaren sortzea erraztu zuen ibilbidea ezaguterrazak izan diten Ipar> Euskal> Herriko
|
|
|
Bistan da, beste helburu batzuk bazituen
|
euskara
batuaren sortzeak, aipatuena behar bada euskalkidun ezberdinen arteko ezin ulermena gainditzea6.
|
|
|
|
Euskara
batuaren sortzearekin idatzizko kodea estandarizatu izan da, bereziki Euskaltzaindiari esker. Urrats anitz egin dira denbora gutitan9 Euskaltzaindiak euskararen corpusa landu du eta lantzen du.
|
|
2018
|
|
|
|
Euskara
batua sortzeko prozesuan parte hartu zutenak gogora ekarriz hasi dute ekitaldia. Markel Olano ahaldun nagusiak" bidegile guztiek" egin ekarpena goraipatu du.
|
|
|
60 hamarkada inguruan
|
euskara
batua sortu zenetik, Anek aipatzen duen antagonismo horrek presentzia nabarmena izan du Euskal Herrian. Hau da, euskara batua" liburuko hizkeratzat"," plastikozko hizkeratzat" edota" benetakoa" ez den mintzairatzat hartua izan da.
|
|
|
Agirre eta Azkue mutikotatik ziren elkarren ezagun eta lagun, euskararen aldeko eginahaletan lankide. Eta
|
euskara
batua sortzea ez zen lan makala izan; nahastu egiten ziren batetik euskalkien arteko demak eta, bestetik, garbizaletasuna/ mordoiloa auzia; gutun honetan biak tratatzen dira, baina bigarren auzia da jaso duguna:
|
|
|
Hona hemen Euskaltzaindiak Baionan antolatutako kolokioaren harira Yves Ugalde Baionako auzapezordeak bere Facebook eko profilean argitaratu zuen testuaren euskarazko bertsioa: Euskaltzaindiak kolokio bat atzo antolatu du Baionako Herriko etxeko areto nagusian. Gai nagusia
|
euskara
batuaren sortzea izan da. Euskara batua heltze luze baten fruitua dela ongi badakigu.
|
|
|
Batzar hura hartu ohi da, sarritan, euskara batuaren abiapuntu datatzat.
|
Euskara
batua sortzeko asmoak, ahaleginak eta saiakerak lehenago ere hasiak ziren, euskara batuaren sorreran bereziki esanguratsua izan zen 1964 urtean egindako Baionako Biltzarra?, baina Arantzazuko Batzarra izan zen euskara batua sortzeko prozesuari abiapuntu sendo eta formal garrantzitsu bat eman ziona, abiapuntua, alegia;
|
|
|
Batzar hura hartu ohi da, sarritan, euskara batuaren abiapuntu datatzat. Euskara batua sortzeko asmoak, ahaleginak eta saiakerak lehenago ere hasiak ziren, euskara batuaren sorreran bereziki esanguratsua izan zen 1964 urtean egindako Baionako Biltzarra?, baina Arantzazuko Batzarra izan zen
|
euskara
batua sortzeko prozesuari abiapuntu sendo eta formal garrantzitsu bat eman ziona, abiapuntua, alegia;
|
|
2019
|
|
|
70eko hamarkadaz ari gara:
|
euskara
batua sortu berria zen eta oraindik terminologia aldetik... Gainera, aldi berean izan behar zuen hizkuntza teknikoa eta dibulgaziorako hizkuntza.
|
|
|
|
Euskara
batua sortu zenean 7 urte nituen. Garai hartan, inguruko euskaldunek periodikuak leitzen zituzten eta ayuntamentura joaten ziren.
|
|
|
Eustasio Etxezarreta itzultzaileen taldeko koordinatzaileak bi kontu aipatu nahi izan ditu, itzultzaileen jardunean zerikusi izan zutenak: . Batetik, duela 50 urte, Euskaltzaindiak markatu zuen bidea, baina
|
euskara
batua sortzen ari zen eta etenbako polemika zegoen gizartean: batua bai, batua ez, h a bai, h a ez...
|
|
|
" Behar bada galdera hori iragan aldian idatzi zen, zeren eta ene ustez ez da gehiago arazorik gaur egun euskara batuarekin Iparraldean. Orain dela berrogei urte edo berrogeita bost urte
|
euskara
batua sortzen ari zenean entzuten ziren gauza batzuk. " Hori espainola dela".
|
|
2020
|
|
|
Halere, euskal irakurlea lehen baino aniztunagoa da, dudarik gabe. Historikoki
|
euskara
batua sortu zenetik pasatu diren urteak ez dira ezer, eta askotan ez gara konturatzen horren denbora laburrean egin dugun bidearen luzeaz.
|
|
|
Garaitsu hartan, 1967 bueltan, abiatu zuten
|
euskara
batua sortzeko prozesua ere. Bazeneukan harremanik Euskaltzaindiarekin?
|
|
2021
|
|
|
Horrela,
|
euskara
batua sortu ondoren ere, euskaltzaina izan arren, ez zuen bere egin.
|
|
|
Ia 500 urte joan dira Etxeparek euskarazko lehenengo liburua idatzi zuenetik eta 50
|
euskara
batua sortu zenetik. Eta, hara, azkenean Etxepare euskara batuan dugu.Bai, honek guzti honek Bilboko Arriaga antzokian du sorrera.
|
|
2022
|
|
|
Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi-k
|
euskara
batua sortzeko prozesuan egindako lana definitzeko Jean Louis Davantek erabili zuen modua ekarri du gogora Sagrario Alemanek (Etxaleku, Nafarroa, 1952): arraunlaria, kapitainaren aulkian.
|
|
|
Anartean, itaun hau inposatu zait:
|
euskara
batua sortuz gero, zergatik ez den euskalduna herbesteratua. Ha ote euskaldunon T-a?
|
|
|
Zuberotarra izanik ere, euskara batua landu du bizi osoan bere idatzietan, zuberera, familiaren euskalkia, ahantzi gabe. Bazekien
|
euskara
batuaren sortzea eta garapena nola garrantzitsua zen euskara bera salbatzeko eta garatzeko gaur egungo gizartean.
|
|
|
Bilboko buruzagitza eta Baiona, Donostia, Iruñea, Vitoria/ Gasteizko lau ordezkaritzak.
|
Euskara
batua sortu eta hedatu du, euskalkiak ere zainduz, bereziki zuberera.
|
|
2023
|
|
|
Milimetroak: Batasunaren bidea antolatu dute Euskaltzaindiarekin elkarlanean, eta
|
euskara
batua sortzeko lan egin zuten zenbait izango dituzte gogoan. Izan ere, Orereta ikastolak 60 urte beteko ditu aurten, eta euskara batuaren oinarriak jartzeko Baionan «urrats erabakigarriak» egin zituztenetik ere sei hamarkada beteko dira.
|
|
|
Haiek azaldu zuten giza katea osatzeko arrazoia: «Euskal Herriko hainbat txokotatik etorri gara,
|
euskara
batua sortu zutenei aitortza egitera. Euskara batuak batzen gaituelako, batzen gaituenak egiten gaituelako».
|
|
|
60ko hamarkadako azken urteetan hainbat gertakarik astindu zuten, mundua bezala, baita Euskal Herria ere: ordukoak dira
|
euskara
batua sortzeko asmoz antolatutako Arantzazuko batzarrak, ETAk 1968an erail zuen Meliton Manzanas eta Burgosko prozesua ere 1970ean hasi zen. Urteak ziren Oteizak euskal arteari buruzko bere tesi eta gogoak plazaratu zituela, Arestik kaleratua zuen Harri eta herri eta Txillardegiren egunkari ezkutua ere aspaldi eskuragarri zegoen ordurako.
|