|
2000
|
|
|
Euskalkiak ere hizkuntz normalizazio prozesuan bere lekua duela esaten da. Zein da, beraz, euskalkiaren garrantzia eta funtzioa
|
euskararen
normalizazio prozesuan?
|
|
|
|
Euskararen
normalizazioan garrantzi handia ematen zaio euskalkiari. Orain arte egindako plangintza, lege, egitasmo eta abarretan legean, Euskara Biziberritzeko Planean, Kontseiluaren Plan Estrategikoan, hezkuntza legeak... eman al zaio euskalkiaren gaiari behar duen garrantzia?
|
|
|
Amaitzeko, euskalkiak
|
euskararen
normalizazio prozesuan duten funtzioaz eta jardun dugunaz hausnarketa txiki orokor bat eskatuko nizueke.
|
|
|
Baina ia ia elizaren magalera bilduta egon da, edo inguruko sektoreen babesean, horietako zenbait sarri euskara batuaren aurka, denboran atzera joan ahala batik bat. Gailendu den
|
euskararen
normalizazioaren aldekoek ere behin baino gehiagotan eman diote lepoa etxeko euskarari eta euskalkiari. Ikuspegi nazionalaren izenean emandako urrats asko bide horretatik joan dira.
|
|
|
Euskararen aldeko mugimenduari leporatzen diote politizazioa, beraiek direnean euskararen berezko garapena eragotzi nahi dutenak eta prest daudenak gure izaeraren adierazlerik garrantzitsuena den euskara behin betiko desagertarazteko arrazoi politiko hutsengatik. Hil ala bizikoa da
|
euskararentzat
normalizazioa lortzea, euskaldunok gure bizitza euskaraz egiteko eskubidea dugu, hizkuntzaren balio komunikatiboa murrizten duten neurrian, hilzorian egongo baitira bai gure hizkuntza baita gure izaera ere.
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde batetik bertako jatorrizkoa oraindik zenbait herritan egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean ibili beharra dugu, gaztelera eta euskara, bi hizkuntzok ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko
|
euskararen
normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz. Ez baita legezko talde politiko bakoitzak berak deritzon eran erabiltzea, gehiengoak legeztatuan baizik.
|
|
|
Bestalde, Euskararen berreskurapen prozesuari begira guztiz ezkor eta aurpegiiluneko ikusiko luketenen aurka, bestelako aurpegiaz ageri zaigu Txillardegi, JosuneAristondo ren?
|
Euskararen
Normalizazio bidean urrats berriak, izeneko artikuluarenberri ematean:
|
|
|
1999ko maiatzaren 18an
|
euskararen
normalizazioa helburu duen Bai euskarariakordioa hainbat talde, enpresa eta erakundek sinatu genuen. Geroztik, gizarteareneragile eta ordezkari diren 23 sailetako lan-taldeak eratu eta biltzen aritu gara.
|
|
|
Irrati lokalen artean, euskara hutsezko estazioak ere badaude. Estazio horiek
|
euskararen
normalizaziorako eta informazio lokalerako abiaburu eta lagungarritasuna dute xede nagusitzat. Dena den, estazio horiek oraindik ez dute asmatu programazioarekin, eta lege aldetik baldintza estuegiak topatu dituzte.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazioa liburutegien esparruan
|
|
|
Etorkizunean, koordinatzaile bat izanen da iparraldeko 14 liburutegiez arduratzeko (bertan dago liburuzain euskaldunen kopuru handiena), eta beste bat Iruñerriko 21 liburutegietarako. Koordinatzaile horiek
|
euskararen
normalizazioa lehentasuntzat hartu dute, noski, eta hala izan dadin lortzeko haien esku egonen da proposamen zehatzak egitea (jendearekin euskaraz aritzeko gutxieneko euskara mailak ezartzea, prestakuntza planak, liburutegien seinalizazioa, euskarazko gai zerrendak sartzea, etab.) eta halaxe eginen dutela espero dugu. Erosketa zentralizaturako prozedura, hala Liburutegien Sareak nola Nafarroako Liburutegiak erabiltzeko pentsatua, tresna funtsezkoa da, eta liburutegiek titulu askoren artean (Nafarroako Liburutegi Nagusian urtero sartzen direnak, 10.000 inguru) beraien bilduBiblinleka metarako egokienak hautatu ahal izateko behar bezain malgua.
|
|
2001
|
|
|
Agintean dagoena dagoela, guk garbi daukagu zer eskatu behar diogun, egoera politikoa alde batera utzita. Euskaltzalea izan gabe ere
|
euskararen
normalizazioa eskatu behar diogu. Alemanian, adibidez, inmigranteen hizkuntza eta kultura hartzen dira kontuan liburutegi zerbitzuak antolatzerakoan.
|
|
|
Bertan, han hor hemengo euskara talde eta herri aldizkarien loraldi aroak eraginik eta etorkizuna euskaldunona izan behar duenaren iritziak sinetsirik, berein euskaldun batu zen iaz Berbaizu euskara elkartea sortuz. Euren xederik behinena Deustualdeko euskaldun komunitatea trinkotzea da, eta helburu horri eutsiz, gizartearen esparru guztietan
|
euskararen
normalizazioa lortzeko tresna eraginkorra izan gura dute. Hori guztiori erdietsi nahirik, lehendabizi euskara elkarteak aurrerantzean jarraitu beharreko lan ildoak (Deustuko euskaldunon elkar ezagutza erraztu, euskaraz bizitzeari muzin egiten dioten euskaldunengan eragin, euskarari dagozkion funtzioak berreskuratu, besteak beste) zehaztu, eta aldi berera, lantaldeak eratu zituzten xede eta ildoen gauzatzeko.
|
|
|
Kulturgintzakoek etorkizunekoan euskara elkarteak eskainiko dituen kultur zerbitzuak diseinatzen dituzte. Normalkuntza lan taldekoek esparru ezberdinetan
|
euskararen
normalizazioa lortzeko jarduten dute.
|
|
|
Aste honetan Bilboko kaletegiaren inguruko mintegia egin du. Izan ere, elkarte horrek
|
euskararen
normalizazioan laguntzea du helburu, horretarako, hizkuntzaren estatus eta korpusaren hainbat alor lantzeko asmoa izanik. Kale izenak euskaraz zuzen erabiltzeko beharraz ohartuta, Euskaltzaindiak osatutako kale izendegia ezagutarazi eta jendea berau erabiltzera animatu nahi dute.
|
|
|
EUSKAL presoekiko alkartasuna eta aldarrikapena zabaltzen aritu ondoren, presoekiko Solidarioen kolektiboa Zuzen Ekintza Taldea izango da aurrerantzean. Desobedientzia zibilaren eremuan jardungo du eta beren zeregina giza eskubideak eta eskubide nazionalak errespetaraztean oinarrituko da; autodeterminazioa, euskal presoak Euskal Herriratzea eta
|
euskararen
normalizazioan zehazten dira eskubide horiek. Buzo berdea, txapela eta aurpegian mozorroa eramango dute, eta kideek taldeko izenarekin ondo identifikatuak egingo dituzte ekintzak.
|
|
|
Haren sorreratik egungo egoera gatazkatsua bitarte. Etorkizunari dagokionez, UPNk
|
euskararen
normalizazio gelditzeko asmoa duela dio, hiru alorretan bereziki: administrazioa, hezkuntza eta seinaleak.
|
|
|
Gure taldean herri honetan ikusten ditugun hiru aldarrikapen nagusiren inguruan aritzen gara: euskal presoak Euskal Herrira, autodeterminazio eskubidea eta
|
euskararen
normalizazioa.
|
|
|
...i horien izenburuek dioten bezala, batak euskararen ikaskuntza eta ezagutza eta besteak euskararen erabilera direlako gaiak aztertzen dituzte, bai prozesu eta baita portaera modura ere kontsideratuz; gaiak beren arteaninterdependenteak direlako, batez ere ukipen egoeran dauden hizkuntzekiko, etahorien artean menpeko hizkuntzekiko gehienbat, euskararekin gertatzen denbezala?, biak lotzea komeni da,
|
euskararen
normalizazioan eraginez, euskararennormalkuntza lortzeko. Hori da lan honen helburu orokorra.
|
|
|
Agianhorregatik, soziologoak izan dira orain gutxi arte euskara gehien aztertu dutenikertzaileak. Baina
|
euskararen
normalizazioan edo berreskurapenean aurreraegiteko, dirudienez gertatzen ari den bezala neurriren batean, eta gehienbat bilakaera positiboa ziurtatzeko, ezinbestekoa da ikusmira psikosoziala eta psikosoziolinguistikoak jarraitzea, euskararen azkeneko normalkuntza egoeraraino iritsieta bertan mantendu ahal izateko behintzat.
|
|
|
1) Batetik, ekimen ofizialetik eta EAErako azkenaldian sortu direnplangintzak: a) Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia/ Plan General de Promociondel Uso del Euskara (Eusko Jaurlaritza, 1999); b) Unibertsitaterako, UPV/ EHUkoEuskararen Erabileraren Normalizaziorako II. Plangintza/ II Plan de Normalizacion del Uso del Euskara en la UPV/EHU (UPV/EHU, 1999); c) Unibertsitateaurreko hezkuntzarako, NOLEGA Aurkezpen Txostena (Eusko Jaurlaritza, 1999); d) Udaletarako,
|
Euskararen
normalizazioari buruzko Udal Jardunaldiak (Eusko Jaurlaritza, 1991); 2) Bestetik, ekimen sozialetik sortu direnak: a) Euskal Herri osorako, Euskararen Normalkuntzarako Plan Estrategikoa (Kontseilua, 1999); b) Hego Euskal Herriko eremu batzuetarako:
|
|
|
Eta
|
Euskararen
Normalizaziorako Plan Estrategikoa Prestatzeko Eskuliburua (Kontseilua, 1999) izeneko argitalpenean adierazten diren asmoen eta arauenartean, honako hauek dira batzuk:
|
|
|
«Euskara bere betetasunera etaosotasun betera iritsi dadin eragina izango duten helburuak eta jardunbideak definitu eta abiarazi»; «Euskal Herriko erakunde eta gizarte eragileguztiak partaide egitea»; «hizkuntzaren normalizazioak mailaz mailakoprozesua izan behar du,... borondate onean oinarritu beharrak berak dakar, nolabait, komunikazio lan handi bat egin beharra, herritar guztiak jakitunegin eta sentsibilizatzeko, baina, batez ere, gizarteko eragile guztiek, enpresa alorrekoek, hezkuntzakoek, kulturakoek, erakundeetakoek, etaabar? Euskal Herrian Euskararen erabilera Normalizazioko lanetan ardurahar dezaten eta eginkizun horretan konpromiso zehatzak har ditzaten bultzatu, gogoberotu eta animatzeko»; «diagnosi zehatz bat egin behar delaeuskarak gaur egun duen egoeraz, alde batetik normalizazioak bere aldedituen eragileak, eta bestetik
|
euskararen
normalizazio prozesuak dituenoztopo eta ezintasunak azpimarratuz. Hortik abiatuta, Euskal Herriko gizarte, ekonomia eta kultura bizitzak dituen alor desberdinetarako egokien direnhelburu estrategikoak eta jardunbideak zeintzuk diren zehaztea...».
|
|
|
Antzeko burutapenak egin ziren
|
euskararen
normalizazioarekin erlazionaturiko erakunde sozial desberdinetatik ere. Adibidez, Euskal Herrian Euskaraz ek (EHE) 1988an eta 1994an, EKBk 1991n eta 1994an, Arrasate EuskaldunduDezagun ek (AED) 1993an, UEUk 1995ean, etab. AEKren burutapenak ere ingurune horretan kokatzen dira.
|
|
|
hitzei balio sinboliko pragmatikoa emanez. Euskararennormalkuntza eta
|
euskararen
normalizazioa era ezberdinetan defini daitezke. Lanhonetan kontuan hartuko diren definizioak ondorengoak izango dira:
|
|
|
2
|
Euskararen
normalizazioa, berriz, normalkuntzaren helburua lortzeko garatubehar diren prozesuak.
|
|
|
batzuetan gizarte testuinguruaren arabera (aldagai soziodemografiko linguistikoen arabera, adibidez), besteetan gizabanakoen testuinguruaren arabera (aldagai psikosozial eta psikosoziolinguistiko gehienenarabera, bakoitzaren aukeraren baitan); bigarren horiei gero eta garrantzihandiagoa eman zaie literaturan zehar, orientazio psikologista indibidualista azpimarratuz. Horregatik, gerorako proposamena izan daiteke euskaltestuinguruan ere beharrezkoak izan daitezkeen azpilaginak bereizi etaaztertzea, helburu ezberdinen arabera behintzat, gutxienez
|
euskararen
normalizazioan plangintzek eragina izan dezaten. Jadanik esanda dago hori, aipatutako bi tesietan; ez bakarrik esan, baizik eta azpipopulazioak, azpilaginak, edo populazio tipologiak zeintzuk izan daitezkeen ere, enpirikokilortu eta proposatzen dira (Arratibel, 1999; Garcia, 2000), gerorako ikerketa lan hori erraztuz.
|
|
|
Eta, sarri, bata ala besteari heldu diote afinitate pertsonal edota politikoak arrazoitzat harturik. Edonola ere,
|
euskararen
normalizazioari mesede gutxi ekarriko dio egoera horrek.
|
|
|
Enp resamundua ren
|
euskararen
normalizazioan mantsotzep rozesua sumatu dugu aurten. Ekonomiaren ziklo beheranzkoak zerikusia izan dezake horretan, baina bestefaktorebatzuk ere badaude:
|
|
|
Egunkarian leitu ahal izan dugunez(), 2002ko aurrekontuetan Bizkaiko Aldundiak %30etik gora murriztuko ei ditu euskararen diruak. Aurrekontuak gauzatu arte berriak duen behin behinekotasun guztiari erreparatuta ere, aspaldixe zebilen zurrumu rrua Bizkaiko Aldundiak aurten
|
euskararen
normalizaziorako aurreikusita zituen diruak gastatu ezinik zebilela. Euskararen normalizazioaren aldeko ekimen eta erakunde nagusien gotorgunea Gipuzkoan egoteari eta Bizkaiko egitura ahuldadeari egozten zaio egoera.
|
|
|
Aurrekontuak gauzatu arte berriak duen behin behinekotasun guztiari erreparatuta ere, aspaldixe zebilen zurrumu rrua Bizkaiko Aldundiak aurten euskararen normalizaziorako aurreikusita zituen diruak gastatu ezinik zebilela.
|
Euskararen
normalizazioaren aldeko ekimen eta erakunde nagusien gotorgunea Gipuzkoan egoteari eta Bizkaiko egitura ahuldadeari egozten zaio egoera. Ez da, bada, harritzekoa hainbat eta hainbat urtetan Bizkaiko Aldundiak euskararen normal izazioan basamortutze politika landu eta gero; nekez espero liteke, euria egin ondoren perretxikoak bezala kultur ekimenak sortzea.
|
|
|
Kritikagarria da, hein berean, edo gutxienez penagarria, euskara hutsean jarduten zuten taldeek ere hemendik aurrera proposamen elebidunak egitea, bai euskal merkatua txikia delako, bai enpresa moduan bizirauteko eta bai laguntzak emateko baldintzen artean kanpora (Espainiara) eramateko modukoak izateko. Okerrena, talde horietakoren baten adierazpenak, horrela beren jardueran
|
euskararen
normalizazioa iritsi dela esanez. Itsu behar du, no rmalizatu den bakarra espainierazko jarduera dela ez ikusteko.
|
|
|
Euskara rekin eta
|
euskararen
normalizazioaren inguruko auzietan gurutzatzen diren zenbait gai aipatu nahi dugu hemen.
|
|
|
Batzuk politikaz bakarrik, hori ere esan behar da.
|
Euskararen
normalizazioari etengabe salatzen zaio abertzalea dela, politika jakin baten zerbitzura moldatua. Hizkuntza, ideologia eta politikaren arteko joskera hau nola egiten den nik ez dakit, baina adar asko daude hemen solte, eta jarrerak hobeto bereiztea komeni da.
|
|
|
Animaliek gernuarekin markatzen dute beren lurraldea, alderdi estatalistak euskararen inposizioaren beldurra, besteak beste, usatzen ari dira beren alorra markatzeko. Euskal gizarte plural honensektore batzuetan
|
euskararen
normalizazioaren kontrako jarrera argiak daude, sustrai historiko sakonak dituztenak, eta hori baliatzen ari dira abertzaletasuna ahultzeko. Halaber, euskaltzaleok eginiko hutsek ere laguntzen dute euskalgintzaren ideologizazioa, benetakoa ala alegiazkoa.
|
|
|
2. Orain gauzatzen ari den eraso bortitzak une honetan euskalgintzari zein
|
euskararen
normalizazioari eraginik egiten dionik ez dago esaterik; eraso mediatikoek sortzen duten amorrua eta inpotentzia eta eraso juridikoen aurretiko babes ezak alde batera utzita jakina.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio eta garapenaren borroka ez da euskalgintzarena soilik, gizarte osoarena baizik. Sinergiak ezinbestekoak ditu euskalgintzak.
|
|
|
Euskalgintza ez da egoera politiko gatazkatsu honen erruduna ez eragilea, izatekotan biktima da, erakunde batzuek erasoaren ondorioak pairatu behar izan dituztelako. Aldi berean
|
euskararen
normalizazioaren alde neurri eraginkorrak hartzeko garaian, batzuek egoera gatazkatsu eta tamalgarri hori aitzakiatzat hartzen dute prozesu horretan ezer gutxi egiteko. Euskalgintzak bere diskurtso autonomo propio bat sortu eta plazaratu behar du.
|
|
|
Hori dela eta, euskalgintzan hasierako egoerara jo behar dugu ahal den neurrian. Elebitasunaren aldeko apustua egitea onuragarria dela uste dut,
|
euskararen
normalizaziorako hiru erronkei eutsiz: zabalkunde funtzionala, demografikoa eta geografikoa.
|
|
|
Bukatzeko, Nafarroako euskalgintzaren autonomia errespetatzeko eskatuko nuke Euskal Herri mailan antolatzen diren jarduera guztietan eta hainbat adierazpenetan, non, nahiak eta errealitatea nahastuz,
|
euskararen
normalizaziorako kaltegarriak bilakatzen baitira.°
|
|
|
Hau areagotu egiten da gainera euskara bera hainbat eta hainbat esparrutan, hezkuntzan, lan munduan... urratsak ematen ari dela ikusten duenean. Baina batez ere, gizartearen gehiengoak euskararen aldeko eta
|
euskararen
normalizazioaren aldeko apustu garbia egiten duela jabetu direnean. Euskarak bizirik diraueno, eta areago, aurrerapausoak ematen dituen bitartean, herri autogestionatu bat sortzeko arriskua ikusten dute, eta beldur eta kezka horren ondorio dira erasook.
|
|
|
2. Epe laburrean agian ez da gehiegi nabarmenduko, sortzen duen alarma eta ondoezaz landa, baina erasoek behar adinako erantzun irmo eta zabala lortu ezean, hiritar bakoitzak duen hizkuntz eskubidean eta kolektibitate gisa dugun eskubidean oinarritua, pixkanaka ideologia nazionalista eta esklusibista baten ondorioa dela
|
euskararen
normalizazioa gizartean zabaldu eta sinetsaraztea lor dezakete. Horregatik, euskara hiritar guztien eta bakoitzaren ondarea eta eskubidea dela eta hizkuntzak eta kulturak bizikide izan daitezkeelakoa behin eta berriz aldarrikatzea beharrezkoa dela uste dut.
|
|
2002
|
|
|
|
Euskararen
normalizazio prozesuari bultzada emateko, Kontseiluak «Bai Euskarari Laguntzailea» ekimena abiatu du. Arduradunek adierazi dutenez, orain arte enpresa eta erakundeetara jo dute laguntza eske, baina orain jendearengana heldu nahi dute, finantzazioa lortzeko modua izateaz gain, gizartean sare zabal bat osatu ahal izateko.
|
|
|
Bizkaian eta Gipuzkoan hazkunderako joera nabarmendu da, baina gainontzeko lurraldeetan erabilera bere horretan dago. Baldintza soziopolitiko egokiak dauden tokietan gorakada eman da, baina
|
euskararen
normalizazioari oztopoak jarri zaizkion eremuetan erabilera egonkortua dago. Garrantzitsua da, halaber, %14ko erabilera ondo aztertzea.
|
|
|
Hasiera batean 40 bat lagunek osatzen zuten Zintzo Mintzo, eta taldeak egun duen helburu bera zuen orduan,
|
euskararen
normalizaziorantz aurrera egitea, alegia. 1994an egindako batzarrean, helburuak eta ikusten zituen hutsuneak finkatu zituen elkarteak, gerora begira bere lana nondik bideratu jakiteko.
|
|
|
Gaur egun, Euskal Herriko Unibertsitatean indarrean dago bigarren euskaraplana. Hain zuzen, Euskal Herriko Unibertsitateko
|
Euskararen
Normalizaziorako I.Plangintza 1990ean indarrean jarri zen. Eta 1999an, helburu estrategi koak eta epelaburreko helburuak definitu ondoren, II. Plangintza eratu zen bost urterako.Plangintza horren titulazio ezberdinetako helburuak maila ezberdineta koak dira, ondoko koadroan adierazitakoak, preseski.
|
|
|
3.7.1 UPV EHUko
|
euskararen
normalizaziorako II. planaren ezaugarriak
|
|
|
– Unibertsitateak berebiziko garrantzia du
|
euskararen
normalizazioan: txertaturik dagoen gizartearen isla izan behar du, eta gizarte horren gorenekokultur erreferentzia bereganatu behar du.
|
|
|
Horren ordez, plangintza onartu aurretik geunden egoera berdintsuan aurkituko garela aurreikusten dugu. Hala ere, EHU/ UPVn dauden bi Erizaintza Eskolen
|
Euskararen
Normalizaziorako II. Plangintza era edo abiaduradesberdinekin betetzen ari da, bietako abiadura motela izanik, gainera. Horrela, 2001/ 02 ikasturterako Leioako Erizaintza Eskolak eginiko sei arduraldi partzialekoirakasleen eskaerari emandako baiezko erantzuna eta Donostiako Eskolak eginikoeskariei ezezkoa emateak agerian uzten du esandakoa.
|
|
|
Datozen lerroetan lehenengo
|
Euskararen
Normalizazio Plangintzan EHUkoIrakasle Eskoletako euskararen normalizazioa bultzatzeko arrazoiak azalduko dira, eta baita oraingo egoeraren deskribapena laburbildu ere.
|
|
|
Datozen lerroetan lehenengo Euskararen Normalizazio Plangintzan EHUkoIrakasle Eskoletako
|
euskararen
normalizazioa bultzatzeko arrazoiak azalduko dira, eta baita oraingo egoeraren deskribapena laburbildu ere.
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitateko
|
Euskararen
Normalizaziorako I. Plangintza1990etik aurrera egon zen indarrean. Zortzi urte igaro dira II. Plangintzarenaurkezpena egin arte.
|
|
|
Hasteko, UPV/EHUk
|
euskararen
normalizazioaz eskaintzen duen adieraargitzea beharrezkoa da: «Euskara normaltasun osoz erabili ahal izatean datzanormalizazioa.
|
|
|
UPV/EHUko Gobemu Batzarrak
|
Euskararen
Normalizaziorako II. Plangintzaonartu ondoren(), zentroei dagokie horren ezarpen plana garatzea.
|
|
|
Gaur egun,
|
euskararen
normalizazioari dagokionez, hainbat desoreka sortzen aridira gure Donostiako Irakasle Eskolako ikas irakaskuntzako jardueretan, arrazoiezberdinengatik:
|
|
|
Hori horrela, normalizazio plangintzak diseinatu dira eta azkenak?
|
Euskararen
Normalizaziorako II. Plangintzak, honako planteamendu hau dakar sarreran:«... hizkuntza normaltasun osoz erabili ahal izatean datza normalizazioa», eta, areago, «euskararen erabilera normalizatua egonez gero, euskaldunak erdaldunakbezain eroso sentituko lirateke...».
|
|
|
– Zenbateraino zaude prest
|
euskararen
normalizazio prozesuan murgiltzeko?
|
|
|
Inkesta horretatik jasotako datuak SPSS pakete estatistikoaz prozesatu etasailean dugun egoeraren argazki zehatza lortzeko xedea dugu. Ez dezagun ahaztumotibazioa eta sozializazioa ere ez ditugula alde batera utzi nahi, eta horrelakosaioek aukera polita ematen digutela
|
euskararen
normalizazioaren gaia sailkideonartean bizirik mantenarazteko.
|
|
|
Saileko
|
euskararen
normalizazio plangintza edukiz osatzeko, neurri konkretuenmultzo bat diseinatu dugu. Neurri zehatz horiek bitan banatzen dira:
|
|
|
Aztergai hartu ditugun titulazioak hasi zirenetik,
|
Euskararen
Normalizaziorako Plan Unibertsitarioek diotena gauzatzeko asmoz, euskarazko taldeak sortu ziren. Hain zuzen 31 taldea goizez, eta 46 taldea arratsaldez.
|
|
|
Hizkuntza kohesiorako organoak. zentro guztietan daude sortuta, zentroakaipatzen ditudanean, fakultateak eta eskolak adierazi nahi ditut?, eta horien egikera
|
euskararen
normalizazio planaren segimendua egitea da. Ez bakarrik segimendua, baizik eta antolaketa eta, horrekin batera, suspertzea eta jarraipena ereegitea.
|
|
|
Beste batzuk ere aipa genitzake, hamarkadan Deustuko Unibertsitatean izandako Euskal Kultur Mintegiaren (EKM) aldarrikapenak eta lanak, edo Ipar Euskal Herriko Euskal Distritaren aldeko aldarria edota Nafarroako Unibertsitate Publikoan azken urteotakoikasleen eskakizunak. Hau da, Euskal Herriko unibertsitateek, oro har, ez dioteheldu gizarteak
|
euskararen
normalizazioan ezarri duen abiadari. Alabaina, horrekez du esan nahi XXI. gizaldiko hasiera honetan egoera txarra denik.
|
|
|
Gauza asko aldatu dira azken hogeita bost urteotan; batetik, euskara batuakunibertsitate mailako hizkuntza izan ahal izateko adina garapen eta onarpen lortudu; bestetik, ikasleria euskalduna oso modu esanguratsuan hazi da, irakasleria ezbezala?, eta, azkenik,
|
euskararen
normalizazioak garapen sozio-ekonomikoetarako esparru berriak ireki ditu gizartean.
|
|
|
Jakina,
|
euskararen
normalizaziorako dinamika horrek euskara ez dakitenirakasleen estatus linguistikoa ukitzen du, euskalduntzea denon arazoa dela.planteatuz. Euskararen normalizazio prozesuan euskara ez dakitenek ulertzeko gaitasuna eduki lukete hasieran.
|
|
|
Jakina, euskararen normalizaziorako dinamika horrek euskara ez dakitenirakasleen estatus linguistikoa ukitzen du, euskalduntzea denon arazoa dela.planteatuz.
|
Euskararen
normalizazio prozesuan euskara ez dakitenek ulertzeko gaitasuna eduki lukete hasieran. Progresiboki, EHUko irakasle guztiek gaitasuna eduki lukete erkidegoko bi hizkuntzetanirakaskuntza emateko.
|
|
|
Arlo akademikoan,, ikastetxe edo elkargo ikustezinak?, komunikazio sareakedota milieux intelektualak, interesgune eta egitura anitzen inguruan taxu daitezke: diziplina espezializatu edo diziplinarteko argitalpenen inguruan, institutu eta lankidetza hitzarmenen bitartez, ikerkuntza programa, foro, biltzar eta mintegien bidez; hau da, bai bizitza akademikoak berez bideratzen dituen gertakariak, eta bai sordaitezkeen eta horrez gero sortuta dauden elkarteak profitatuz7, euskal intelektualitate akademikoaren trinkotze prozesua egon dauden baliabide sinbolikoak biltzeko lehen pauso bihurtzen da. Urrats zailagoak eginez, lobby gisako jardunean ereislatu ahal da zirkulu akademiko trinkoenen sendotasuna, zeren
|
euskararen
normalizazioaren inguruko gaietan akademiko euskaldunen adostasuna eta talde moduraegindako presioa garrantzitsuak izan baitaitezke. Bide horrek, ordea, unibertsitatearen botere maila desberdinen erdiespenari lotutako erabaki estrategikoakgaratzea eskatzen du, baita lekuan lekuko botere instantzia desberdinekin taldekohesionatu gisa negoziatu eta harremanak garatzeko gaitasuna izatea ere.
|
|
|
Ikus, adibidez, J.M. Torrealdaik
|
euskararen
normalizazioa dela eta oraintsu bildu dituenhizkuntza politikaren aurkako iritzi argitaratuak (Torrealdai, 2001: 11).
|
|
|
Nafarroako unibertsitateetan euskarak jasotzen duen tratamendua benetaniraingarria da. Opus en ikastetxea alde batera.utzita, aipatu beharra dago ezen, UPNA NUP unibertsitate publikoan azken lau urteotan Hizkuntza Normalizaziorako Batzordea formalki aritu bada ere, azkenean ez dela Plangintza minimo batburutzeko ere gauza izan, agerian utzirik
|
euskararen
normalizaziorako agintarienaldetik dagoen borondate falta. NUPeko agintarien euskararekiko politika etaNafar Gobernuarena elkarrekin doaz, eta agintari unibertsitarioek azken horiekikoduten menpekotasun ikaragarria adierazten du, argi eta garbi.
|
|
|
Ezin dugu ahaztu gizarte harremanetan duten garrantzia, eta, gure ustez,
|
euskararen
normalizazio prozesuan eragin handiko esparrua da. Agente eragileakizateaz gain, faktore biderkatzaileak ere izan baitaitezke.
|
|
|
FMko 90,5 MHz-etan kokatuta, «Hendaia, Irun, Hondarribia eta Biriatu herriek eta Urruñako Pausua auzoak osatzen duten, eskualde naturalera? »11 iristen da bere seinalea, bertan bizi diren euskaldunei zuzendua. Hain zuzen ere, emisora berri horren helburu nagusia, Txingudi inguruan bizi direnek eskualde bat osatzen duten kontzientzia hartzen laguntzeaz gain, bertako informazioa eta errealitatearen isla eskaintzea da, eta, bide batez,
|
euskararen
normalizazioaren alde lan egitea.
|
|
|
Euskararen erabilerari buruzko aipamen zehatz horretan, Jaurlaritzaren ausardia eta
|
euskararen
normalizaziorako urrats garrantzitsua ikusi zituzten batzuek, lehenengo aldiz gutxieneko portzentajea ezartzen zuelako, goitik mugarik jarri gabe. Beste batzuen iritziz,, aurrerapena zela aitortu arren?, ez zen nahikoa gutxieneko erabilera arautzea, bestelako zehaztapenik gabe.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazioan aurrerapen handia egin bada ere, oraindik bada idazkerako azken arauak bere egin ez dituenik (edo arautze bidean diren proposamenak, erabiltzailearengana iritsi ez direnak); horrez gain, euskalkietako erabilerak baliatzen dituenik ere bada. Beraz, ezezagutzak eragindakoak izan zein berariazko aldaerak izan, eragina dute analizatzailearen diseinuan, eta horiek guztiak kontuan hartu behar dira tresna erabilgarria eta sendoa izango bada.
|
|
|
Ez da gauza ona, euskararen etorkizunerako ez da gauza ona, esan nahi dut, nahiz batzuen orainerako ezin aproposagoa izan.
|
Euskarak
normalizazio bidetik sartu behar baldin badu noizbait, eta sartuko ahal da egunen batean!, gizartean normalean erabiltzen ditugun prozedura berberak erabili behar ditugu euskararekin ere. Bizitzan aurkituko duzu maizki prozedurak ilunak izaten direla, orekarik gabekoak, eta horrek sulfuratuko zaitu, eta norabaiteratu.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazioaren alde urte batean gauza ugari egiten dira eta, horregatik, zaila izaten da lerro gutxitan gauza guztiak azaltzea eta baloratzea. Hori dela eta, nire ustez ekimen horien artean, etorkizunari begira garrantzi handiko gaietariko bat luzez jorratu dut:
|
|
|
gizartean euskararen garapenerako eragitea, euskalgintzaren eragin soziala areagotzea eta euskalgintzaren beraren gogoeta lantzea. Hirugarren helburuari dagokio Euskalgintzaren Plan Estrategikoa, Euskararen Unibertsoa jardunaldietan egindako hausnarketa haren emaitzak berrikusi etaau rrera begira
|
euskararen
normalizazioa zertan jokatzen dugun argitzeko.
|
|
|
Hori guztia kontuan hartuta, euskalgintzak bere jarduerari buruz gogoeta egin eta datozen urteotan
|
euskararen
normalizazioan jauzi garrantzitsu bat emateko erronka nagusiak zeintzuk diren zehaztea da EuskalgintzarenPlan Estrategikoaren helburua. Zer aldatu behar dugu, zein urrats berri egin behar dugu, normalizazio prozesua errotik bizkortzeko?
|
|
|
Bi faseetan landuko diren hausnarketarako materialak osatzeko, aditu talde bati eskatuko zaio iritzia; galdetegi baten bidez, euskararen eta euskalgintzaren egoerari eta aurrera begira
|
euskararen
normalizazioan egin beharreko urratsei buruzko iritziak jaso dira.
|
|
|
• Euskal Herriaren zatiketa politiko administratibo sozialak asko zailtzen du
|
euskararen
normalizazio prozesua.
|
|
|
Euskal gizartea ren hizkuntz eskubideak, ez legez ez izatez, Euskal Herrian bermerik ez duten eskubideak baitira. Oraindik ere bost erregimen juridikoren menpe dago
|
euskararen
normalizazioa. Iparraldean hizkuntz eskubiderik, ez objektiboki ez eta subjektiboki ere, ez da; objektiboki, legearen arabera, frantses hiztunak baizik ez dira, banaka zein herri gisa, hizkuntz eskubideen jabe.
|
|
|
Alabaina, gure gizartean dirauen erdararen aldekoinertziari erreparatuta, batek pentsa dezakeaban donuan sentitzen den belaunaldiko hezkuntza sistema euskalduna itxurazko edo fikziozkoa dela. Pentsamendu hori, halere, erraz uxa daiteke
|
euskararen
normalizazioa prozesu gisa ulertuz gero: hizkuntz normalkuntzak aurrerapauso handiak eman ditu hainbat esparrutan, eta oraindik euskaldundu ez diren eremuak lantzeke ditugunak dira, horietan ere egoera iraularazi arte; oraingoa ez dugu jo behar, ez, behin betiko eta zinezko errealitatetzat.
|
|
|
Hori da, adibidez, EHUn gertatzen dena. Hainbaten arabera, estatus aldaketa bat ekarriko du
|
euskararen
normalizazioak, eta beldurrez begiratzen diote aldaketa horri, galtzaile edo aterako direlakoan. Euskararenkontrako jarrerak ezagun samarrak dira Nafarroan, eta esan daitekeen bakarra honakoa da:
|
|
|
Hala ere, argi dagoAEKren lehentasunak beste batzuk direla; guk jorratzendugun irakaskuntza mota ez dagokio zehatz mehatz unibertsitate ereduari eta, beraz, unibertsitatearekiko gureha rremana tangentziala da. Irakasleriaren prestakuntzaedo titulazioa bezalako gaietan oso lagungarria suerta daiteke harreman hori; eta, jakina,
|
euskararen
normalizaziorako onuragarria den neurrian, interes handiz ikusten ditugu euskarazko unibertsitatea lortzera zuzendutako urratsak oro, baina kanpotik luzatutako soa da gurea, eta hala izan behar da ezinbestez.
|
|
|
Euskaraz funtzionatuko lukeen unibertsitateak onura handiak ekarriko lituzke. Alde batetik, gaur egungo euskarazko hezkuntza sistema osoa biribilduko luke,
|
euskararen
normalizaziorako ezinbesteko bihurtuz; eta, bestetik, gu re nortasun ekonomiko, sozial, politiko eta kulturala berrindartuko luke, balio propioak hedatuz, nazioa eraikiz eta demokrazia sakonduz. Zalantzarik gabe, gainera, unibertsitatearen eta gizartea ren arteko uztartze sinergetikoberria erakutsi liguke.
|
|
2003
|
|
|
«Jakin» en ale bat irakurri nuen," Euskalgintza auzitan" zioena. 98tik hona,
|
euskararen
normalizazioaren kontrako diskurtsoak gora egin du, eta gogortu egin da, gainera. Duela gutxi, berriz, «Euskaldunon Egunkaria» ren ixtea.
|
|
|
Euskalgintzak amore ematea bilatzen ari dira. Herri honek bere buruari eman dizkion kulturaren zabalkunderako eta
|
euskararen
normalizaziorako egituren aurkako erasoa da. Euskara aurrera atera nahi duen sektoreari gorriak ikustarazteko estrategia bat dago.
|
|
|
Zestoako Udaleko Hizkuntza Normalkuntzarako teknikaria dugu Nora Palmitano. EAEko hainbat herritan bezalaxe,
|
euskararen
normalizazio plan bat dute Zestoan. Eta horixe izan dugu hizpide nagusi, baita herritarrak berak ere.
|
|
|
Noiz abiatu zen
|
euskararen
normalizazio prozesua Zestoan?
|
|
|
Bide horretan egindako lana oso emankorra izan zen, eta 1979an argitaratu zuen bere lehenengo hiztegia, Fisikakoa. Ondoren beste 40 hiztegi etorri ziren8 UZEIren lana ez zen, ordea, Koldo Mitxelenaren oso gustukoa, eta 1981eko abenduan Muga n sona handia izan zuen idazlan bat argitaratu zuen9 Bertan, UZEIren lana aitzakiatzat hartuta,
|
euskararen
normalizazio prozesua kritikatu zuen, gehiegizko abiadura zeramalako, gaztelaniaren menpe jarriz hiztegi espezializatuen bitartez. Artikuluak polemika zabala sorrarazi zuen euskalgintzako sektoreen artean10, eta UEUko zenbait kidek, Jose Ramon Etxebarriak (Fisika hiztegiaren arduraduna) eta Jesus Mari Txurrukak, bakoitzak bere aldetik, euren iritziak eman zituzten11; Mitxelenaren salaketak ukatzeaz gain, beraien ustez «arlo bakoitzeko komunitate zientifikoak berak, erabaki behar du zeintzu hitz erabiliko dituen eta bakoitzarekin zer adierazi nahi duen».
|
|
|
Polemikaren atzean
|
euskararen
normalizazioaren inguruko teoria desberdinak zeuden13; baina, bere garraztasunean, eztabaidak ez zuen ondorio nabarmenik izan unibertsitatean lantzen ziren hizkuntza ereduetan; neurri handi batean, ordurako finkaturik zeudelako (beren hutsune eta guzti). Baina izan zuen eragina UZEIren dinamikan eta hiztegigintzan, oro har14, hiztegi espezializatuen bidea moteldu egin baitzen, baita UZEIren hasierako dinamika ere, talde desberdinen integrazioa bilatzen zuena.
|
|
|
Era berean, irratien euskal esparruan, ezin ahaztu irrati ofizialek eurek ere lan handia egin dutela
|
euskararen
normalizazioan; beste guztiekin batera, euskaraz bizi nahi dutenei euskarri garrantzitsua eskaini izan diete: Euskadi Irratia eta Irrati Gaztea biek.
|
|
|
2. HEAk
|
euskararen
normalizazioaren bidean duen izaera estrategikoa bete dadin errotik aldatu behar dugu orain arteko egoera. Arestiko lau zutabeek aldaketa esanguratsuak abiatu behar dituzte beste errealitate batera iritsi nahi badugu.
|
|
|
Gizarte eragileak
|
euskararen
normalizazioan inplikatu behar ditugu. Emakumeek pairatzen duten diskriminazioaren gaia emakumeena bakarrik ez den bezalaxe, euskararen normalizazioa ere gizarte osoaren zeregina da eta, ondorioz, konponbidea gizarte osoari dagokio.
|
|
|
Gizarte eragileak euskararen normalizazioan inplikatu behar ditugu. Emakumeek pairatzen duten diskriminazioaren gaia emakumeena bakarrik ez den bezalaxe,
|
euskararen
normalizazioa ere gizarte osoaren zeregina da eta, ondorioz, konponbidea gizarte osoari dagokio. Normal izazio planak dira aurrera egitea ahalbidetuko diguten tresnak, eta herritarrok, administrazioek eta HEAk indarra batu behar dute gizarte eragileak bide horretara eramateko.
|
|
|
Gobernuak ez ditu helduak euskaldundu nahi eta bere politika kontsekuentea da; are okerrago iruditzen zait
|
euskararen
normalizazioa bide onetik ez doala jakin eta elkarkidetzan oinarritutako ekimenei muzin egitea, politika eraginko rragoak ez hartzea eta hizkuntz politika keinu politika huts bihurtzea, beti arazoa besteena izango balitz bezala jokatzea, kasu honetan HEAren arazoa balitz bezala. Elkarkidetzan, diru inbertsioetan eta hizkuntz politika eraginko rrak aplikatzean dago gakoa.
|
|
|
Lehendabizikoen baikorkeriak bere burua zuritzeko darabiltzan argudioen amarruaz ohartzeko ez da behar adimen soziolinguistiko zorrotzik. Horretarako nahikoa da
|
euskararen
normalizazioaren parametro nagusitzat zer darabilten erreparatzea; hori eginez gero, izan ere, euskaltzalea berehala jabetuko da argudio andanaren logika amarru baten gainean eraikia dagoela. Labur zurrean esanda, honako hau izan daiteke logika hori:
|
|
|
Izan ere, HEAn suma daitezkeen joerak normaliz azioaren egoeraren adierazleak diren beste batzuetan ere suma daitezke. Beraz, HEAn dugun egoera kezkagarria
|
euskararen
normalizazioaren egoera kezkagarria da. Kontua da jakitea zergatik iritsi garen egoera honetara.
|
|
|
|
Euskararen
normalizazioaren ikuspuntutik HEAk garrantzi estrategikoa du, are gehiago, nekez euskaldun ditzakegu belaunaldi berriak paraleloki helduak euskalduntzeko estrategia eraginkorra abiatu ezean. Lau zutabe nagusitan oinarritu behar dugu prozesua:
|
|
|
Eu ropako Hizkuntza Gutxituen Bulegoko presidenteak azpimarratu zuen Nafarroako Gobernuak
|
euskararen
normalizazioaren aurka hartutako bideak ez zuela parekorikEuropa osoan. " Europako Batasuneko politikak hobekuntzak dakartza hizkuntza gutxituen alde, eta inoiz ere ez murrizketak existitzen diren eskubideen arloan", adierazi zuen Bojan Brezigarrek.
|
|
|
• Epe luzean zailagoa da aurreikuspenak egitea konbentzituta bainago
|
euskararen
normalizazioaren alde ari diren gizarte mugimenduek gaitasuna izanen dutela aldaketa sozial eta politikoa aktibatzeko, nafar guztien hizkuntza eskubideak, elkarrekiko errespetuan oinarriturik, aitortze aldera.
|
|
|
• Euskalgintzatik (eta alderdi politiko abertzaleetatik) landu den diskurtso baztertzailearen inguruan hausnartu behar da.
|
Euskararen
normalizazioaren eta Euskal Herria proiektu politikoaren aurka daudenek ederki barneratu dute beren diskurtsoetan Euskal Herri euskaldun elebakarraren mezua, eta mezu faltsuen bidez lortu dute, momentuz nahi bada, kostu politikorik ez izatea. Areago, alderantziz izan dela erranen nuke nik, egoera honi etekin politikoa ateratzen diotela.
|